Маълумот доир ба дарси забони англисӣ
1. Дарс забони англисӣ воситаи асосии ноил шудан ба кор мақсади таълим (муоширатӣ, маърифатӣ, тарбиявӣ ва такомулӣ) буда, ниҳоятан баҳри инкишофи имкониятҳои зеҳнии хонандагон хизмат мекунад.
Бояд зикр кард, ки дарси забони хориҷӣ аз лиҳози сохт ва мундариҷааш аз дарси дигар фанҳо кулан фарқ мекунад, зеро мақсади асосии дарси забони хориҷи ҳосил кунонидани малака аст, ҳол он ки таълими аксари дигар фанҳо барои додани дониш нигаронида мешавад. Аз ин лиҳоз дарси забони англисӣ аз рўи мақсади худ бештар ба дарсҳои “Расмкашӣ”, “Тарбияи ҷисмонӣ”, “Меҳнат” ва гаӣра шабеҳ аст, зеро онҳо низ раванди малакаҳосил-
кунонӣ доранд.
Таълими забони англисӣ дар мактаби миёна на мисли дарси забони тоҷики барои қоидаомўзонӣ нигаронида мешавад, балки он барои ҳосил кунонидани малакаи муоширатӣ бо ин забон хизмат менамояд.
Малака бошад, тавассути гузаронидани машқҳои мунтазаму гуногун ба даст меояд. Ин талабот сохт ва мундариҷаи махсуси дарси забони англисиро тақозо менамояд. Ин ду хосияти дарси забони хориҷӣ ба мақсади таълим низ вобастагии қавӣ дорад. Мақсади муоширатӣ доштани таълими забони хориҷӣ талаб мекунад, кич и маводҳои забонӣ, чи низому тартиботи тадриси онҳо ва филҷумла ҳар як лаҳзаи дарс бояд ба иҷрои он мақсад нигаронида шавад. Бо ибораи дигар, муошират бояд моҳиятан қобили дарси забони хориҷӣ гардад. Аз ҳамин сабаб барасии хусусиятҳои хоси дарси муосири забони хориҷӣ бамаврид аст.
Яке аз хусусиятҳои хоси дарсҳои забони хориҷӣ дар ҳамин аст, ки онҳо дар асоси мавзўоти (юнитҳои) мухталиф гузаронида мешавад. Масалан, аз рўи нақшаи таълим барои як соли таҳсил 68 соат дарси забони хориҷи пешбинӣ шудааст. Дар ин муддат бояд бо назардошти синф ва дарсҳои такрориву курси муқаддимавӣ аз 4 то 8 мавзўъ тадрис дода шавад, ки онҳо дорои маводҳои фонетикӣ, грамматикӣ ва лексикии худ мебошанд. Ҳар як мавзўъ дар давоми 8-10 соат дарс бояд аз худ кунонида шавад. Бо вуҷуди он ки ба ҳар мавзўъ 6-8 дарс пешбинӣ мешавад, мақсад ва мундариҷаи ҳар яке аз он дарсҳо як заӣл нест. Дар дарсҳои аввал малакаи фонетикӣ, сониян граматикӣ ва лексикӣ бояд ташаккул ва таклим дода шавад ва билохир дар муошират истифода шудани онҳо бояд таьмин гардад. Аз ин лиҳоз ҳар як дарси забони хориҷӣ дар маҷмўъ ба талаботи зерин ҷавобгў бошад:
- мақсад ва вазифаи ҳар як дарс аниқ ва равшан карда шавад;
- дарси забони хориҷӣ аз оғоз то интиҳо бояд фазои муоширатӣ дошта бошад;
- маводи таълимӣ нав ва ҷолиб буда, аз гуфторҳои воқеӣ ва мароқангез ташкил ёбад;
- машқҳои муоширатӣ бояд ба лаҳзаҳои воқеию ҳаётӣ такя кунанд;
- ба мақсади ташаккул ва инкишоф додани малака ва маҳорати нуқти англисӣ бозиҳои гуногун бояд гузаронида шаванд;
- дараҷаи баланди фаъолии хонандагон дар дарс бояд таъмин карда шавад;
- хусусиятҳои инфиродии ҳар як хонанда ба инобат гирифта шавад;
- дар зинаҳои гуногуни таълим таносуби баӣни машқҳои инфиродӣ, интерактивӣ, даставӣ ва оммавӣ бояд нигоҳ дошта шавад;
- шинос намудани хонандагон бо маводи грамматикӣ ва лексикӣ дар асоси принсипи функсионалӣ бояд ҷраён гирад;
- истифодаи аёният (расмҳо, ҷадвалҳо, аудио ва видео маводҳо) талаб карда мешавад;
- ҳамгирони чор рукни фаъолияти муоширатӣ дар дарс бояд таъмин карда шавад;
- нутқи омўзгор аз лиҳози суръат, мазмун ва мундариҷа барои хонандагони ҳар як синф бояд мутобиқ ва намуна шавад.
Риоя ва амалӣ гардонидани талаботи зикршуда ба дарси забони хориҷи гарав ва омили самарабахшии таълим мегардад.
2. Сохт ва мундариҷаи дарси забони хориҷӣ дар мактабимиёна аз мақсад ва вазифаҳои таълими ин фан вобаста аст. Профессор Г. В. Рогова дуруст ьаъкил мекунад, ки қаблан сохти дарси забони хориҷӣаз сохти дигар дарсҳо фарқ намекард, яъне он аз қисми ташкилӣ, пурсиши вазифаи хонагӣ, баёни мавзўи нав мустаҳкамкунӣ ва супоридани вазифаи хонагӣ иборат буд.
Таҷриба ва мушоҳидаҳо нишон медиҳанд, ки чунин нақш доштани дарси забони хориҷӣ хилофи раванди муоширатӣ доштани он аст. Ба андешаи мо, дар рафти дарси забони хориҷӣ лаҳзаҳои босубот ва мувваққатӣ бояд дар ҳамбастагӣ амал кунанд, ки ин ба зинаҳои гуногуни ташакули малака ва маҳорати муоширатӣ вобаста аст.
Азсари методкстон дар сохтори дарси забони хориҷӣ се ҷузъи асосиро ҷудо мекунанд.
1.Оғози дарс.
2.Ҷузъи моҳиятии дарс.
3.Фарҷоми дарс.
Олимони Аврупо низ дарси забони хориҷиро аз се чувх иборат медонанд.
1.Presentation (манзуркунии маводи таълимӣ).
2.Practice (машққунии он мавод).
3.Product (натиҷа ё маҳсули машқҳо), киин изҳори фикр аст.
Акнун мундариҷаи ҳар як ҷухви дарсро баррасӣ менамоем. Қисми ташкилии дарс, бо ибораи олимони Англия ва Амрико, «Warm – up›› (тафсониш) ном дошта, он 5-7 дақиқа давом мекунад. Мақсади асосии ин лаҳзаи дарс, аз як тараф, ба миён овардвни муҳиту фазои забонӣ дар дарс бошад, аз ҷониби дигар, он барои ҷалб намудани диққати хонандагон ба дарс мусоидат мекунад.
Таҷриба ва мушоҳидаҳо нишон медиҳад, ки як зайл бо саволу ҷавоби навъи
«T: who is on duty today?
P: I am on duty today.
T:What date is it today?
P: It is the l st of December
T: What is the weather like today?
P: It is nice today» оғоз кардани дарс ба дили хонандагон мезанад. Сабаб дар он аст, ки чунин муошират табиӣ, зинда ва актуалӣ наметобад. Ин навъ сўҳбати такроршаванда характери квазиуоширатӣ (ғаӣривоқеӣ) гирифта, ба хонанда аз забони англисӣ чизи навро намеомўзонад. Аз ин лиҳоз аксарияти методистон тавсия мекунад, ки қисми ташкилии дарс бо амалиёти «Warm - up» оғоз ёбад, ба шарте ки он мундариҷаи нав дошта бошад. Бо назардошти хусусиятҳои синнусолии хонандагон лаҳзаи ташкилии дарсро дар синфҳои ибтидоӣ тавассути бозиҳо, хондани шеър ё суруд, овардани чистону тезгўякҳо гузаронидан ба мақсад мувофиқ аст.
Мисол: Гунаи 1-и бозӣ: Кӣ номи предметеро, ки дар киса (даст)-и манн ҳаст, меёбад? Саволро бо қолиби навъи «Is it a……?» бояд оғоз кард.
Гунаи 2-и бозӣ: Ки бодиққаттар аст?
Вожаҳоро гўш куне два ҳамон дам, ки номи узви инсонро шунидед, даст бардоред.
A book, a school, a nose, a ball, a hand, a cat, a dog, an eye, a pencil.
Гунаи 3-и бозӣ: Кӣ тезтар амалиёти математики зеринро бо забони англисӣ гуфта метавонад?
2+4=6, 7+2=9, 5+3=8; 4+3=7, 8+9=17 ва ғаӣра.
Гунаи 4-и бозӣ: Ба саволҳои ҳамсинфатон ҷавоб диҳед:
P1: Where is the pen?
P2: It is jn the table.
P1: Where is the board?
P2: It is on the wall.
Дар синфҳои 6-8 ин лаҳзаи дарс ранги дигар мегирад.
Мисол: Гунаи 1: Номи рўзҳои ҳафтаро зерин кӣ ботартиб аз ҳама тезтар гуфта медиҳад?
Wendnesday, Saturday, Thursday, Monday, Friday, Sunday, Tuesday.
Гунаи 2: Бо истифода аз ҳарфҳои зерин кӣ тезтар ва бисёртар калима менависад?
a, t, c, p, f, m; cat, cap, fat, camp, lamp ва ғаӣра.
Дар синфҳои болоӣ (9-11) ба ҷои бозӣ амалиётҳое бояд гузаронида шаванд, ки муҳокимарониро талаб мекунанд.
Гунаи 1: Ба ин расми одамон нигоҳ куне два касби онҳоро бо забони англисӣ гўед.
Гунаи 2: Гўед, ки аз предметҳои зикршаванда кӣ истифода мебарад.
1.engine, screw, brake, (mechanic)
2.paint, cloth, (painter)
3.spade, bricks, clay, cement, (builder)
Гунаи 3: Кӣ уқёнусҳои дунёро нишон дода бо забони англисӣ онҳоро номбар карда метавонад?
Гунаи 4: Кӣ ҷоӣгиршавии кўлҳо ва дарёҳи Тоҷикистонро бо забони англисӣ гуфта метавонад?
Дар синфҳои болоӣ омўзгор метавонад ба таҷрибаи ҳаётии хонандагон такя карда, қисми ташкилии дарсро бо баҳсу мунозираҳо, нақли ҳикояҳои шавқовар гузаронад. Бо ҳамин минвол фазои забонӣ ба миён меояд, ки он кулли шогирдонро ба муошират ҷалб менамояд.
Қисми асосии дарси забони хориҷӣ хусусияти гунавӣ дорад, ки ба шарҳи он мегузарем. Мақсади асосии дарси авали ҳар як юнити таълимӣ- ин ба хонандагон манзур намудани (presentation) ҳодисаҳои нави фонетики ва сониян грамматикӣ аст. Минбаъд малакаи лексикию муоширатӣ ташаккул ва инкишоф дода мешавад. Аз рўи талаботи муносибати муоширатӣ ба дарс мавзўи навро тавасути усули функсионалӣ гузаронида ба мақсад муаофиқ аст. Ҳоло ба сифати намуна чӣ тавр манзур кардани Simple Present-ро нишон медиҳад.
Омўзгор: Бачаҳо, ҳоло мавзўи дарси мо чӣ тавр изҳор кардани ҳодисоти ҳар рўз, ҳамеша, тез-тез ва баъзан воқеъшаванда мебошад. Мо ҳоло бо забони тоҷикӣ сўҳбате мекунем, то бифаҳмем, ки ҳодисоти зикршуда чӣ навъ ифода карда мешавад.
- Дилшод, ту ҳар пагоҳӣ (саҳар) чӣ менўшӣ? Чоӣ ё қаҳва?
- Ҳар саҳар манн чоӣ менўшам.
Бачаҳо: Дилшод ҳар саҳар чоӣ менўштдааст. Ин амали ҳар рўз такроршавандаи ў аст. Акнун мебинем, ки он дар забони англисӣ чӣ тавр зикр меёбад.
Dilshod: Every morning I drink tea.
Teacher: Every morning Dilshod drinks tea.
Акнун манн ба шумо чанд сухан дар бораи корҳоу, ки ҳар рўз иҷро мекунам, шумо бодиққат ба манн гўш карда ба шакли феъл- хабар таваҷҷуҳ кунед:
Every morning I get up at 6 oclock.
I wash my hands and face.
I usually listen to music every morning.
I have breakfast at 7 oclock.
I eat bread and butter and drink a cup of tea.
Sometimes I eat two boiled eggs.
Then I go to school.
Пас омўзгор мегўяд: Агар шумо низ дар бораи норҳои ҳаррўза иҷро мекардаатон гуфтанӣ шавад, қолиби «I drink»- ро истифода баред.
Бояд таъкид кард, ки аввал шакли шахси якуми танҳо феъл омўзонида ва машқ карда мешавад.
Лаҳзаҳои дигари дарс ба иҷрои машқҳои навъи зерин бахшида мешавад.
1.Машқи тақлидӣ – муоширатӣ.
2.Машқи табодулӣ – муоширатӣ.
3.Машқи ҷоӣивазкунӣ- муоширатӣ.
4.Машқи омехтаи муоширатӣ.
5.Машқи репродуктивӣ ё соф муоширатӣ.
Кор аз иҷрои машқҳои тақлидӣ оғоз меёбад, ки он боядраванди муоширатӣ дошта бошад. Зикр бояд кард, ки пеш аз оғози машқ ба хонандагон масълагузорӣ кардан ба аҳамияти калон молик аст. Ба андешаи пофесор Е. И.Пассов, масъалагузорӣ бояд фаҳмо, содда ва воқеӣ бошад. Масалан, омўзгор мегўяд: «Бачаҳо, ҳоло манн дар бораи корҳои ҳар рўз ё одатан мекардагиям нақл мекунам. Бодиққат гўш кунед. Касе, ки чунин амалиётро мабодо иҷро кунад, ба мо дар ин бора гуфта диҳад.»
T: I celebrate my birthday in May.
P: I celebrate my birthday in May too.
T: I drink a cup of coffee every morning.
P: I drink a cup of coffee every morning too.
T: I eat a pair of boiled eggs every morning.
P: I ean a pair of boiled eggs every morning too.
T: I relax listening to music.
P: I relax listening to music too.
T: I go to the market every Sunday.
P: I go to the market every Sunday too.
Қобили қаӣд аст, ки омўзгор бояд қаблан алоқамандона ба ҳаёти ҳар як хонанда камаш якто ҷумлае таӣёр кунад, то кули хонандагон дар машқи муоширатӣ ширкат намоянд. Пас омўзгор бояд ба иҷрои машқҳои ҷоӣивазкунӣ, табодулӣ, омухта ва рупродуктивӣ гузарад. Намунаи машқҳои ҷоӣивазкунии раванди муоширатӣ дошта чуни наст: Гўед, ки каӣ рўзи мавлудатонро ҷашн мегиред.
T: I celebrate my birthday on the 1-st of May.
P: I celebrate my birthday on the 5-th of June.
Если вам помогла данная запись поделитесь им с друзьями:
avasto.tj
Забони англисӣ. Китоби дарсӣ барои синфи 3. Абдураҳмон Саидов. – Д.: Полиграф Групп, 2004. — 120 с.
Фаро кашидан: zaboni_anglisi_3_2004.pdf 4.20 Mb
Забони англисӣ. Китоби дарсӣ барои синфи 3. Нашри II. Абдураҳмон Саидов. – Д.: Полиграф Групп, 2011. — 120 с.
Фаро кашидан: zaboni_anglisi_3_2011.pdf 4.19 Mb
Забони англисӣ. Китоби дарсӣ барои синфи 4. Саидов Абдураҳмон, Расулова Зебиҷон. – Д.: Мавлавӣ, 2006. — 128 с.
Фаро кашидан: zaboni_anglisi_4_2006.pdf
Забони англисӣ. Китоби дарсӣ барои синфи 5. Муҳаббат Абдукаримова, Шералӣ Гурезов, Гулнора Камолова, Робия Маҷидова, Раҳбар Маҷидова, Файзиддин Ниёзов, Сӯҳроб Таваров, Мусаллама Ҳамидова. – Д.: Офсет, 2009. — 111 с.
Фаро кашидан: zaboni_anglisi_5_2009.pdf 3.2 Mb
Забони англисӣ. Китоби дарсӣ барои синфи 6. Сатская П. Н., Ҷамшедов П., Алидодхонова К.. – Д.: 2006.
Фаро кашидан: zaboni_anglisi_6_2002.pdf 17.61 Mb
Забони англисӣ. Китоби дарсӣ барои синфи 6. Сатская П. Н., Ҷамшедов П., Алидодхонова К.. – Д.: КВД «Комбинати полиграфӣ», 2013. — 208 с.
Фаро кашидан: zaboni_anglisi_6_2013.pdf 4.51 Mb
Забони англисӣ. Китоби дарсӣ барои синфи 7. Сатская П. Н., Ҷамшедов П., Алидодхонова К. – Д.: «Сарпараст», 2002. — 192 с.
Фаро кашидан:
zaboni_anglisi_7_2002.pdf 3.75 Mbzaboni_anglisi_7_2002.pdf 6.41 Mbzaboni_anglisi_7_2002.pdf 14.58 Mb
Забони англисӣ. Китоби дарсӣ барои синфи 8. Сатская П. Н., Ҷамшедов П., Алидодхонова К. – Д.: 2006.
Фаро кашидан: zaboni_anglisi_8_2006.pdf 14.93 Mb
Забони англисӣ. Китоби дарсӣ барои синфи 9. Сатская П. Н., Ҷамшедов П., Алидодхонова К. – Д.: «Сарпараст», 2007. — 152 с.
Фаро кашидан:
zaboni_anglisi_9_2007.pdf 6.1 Mbzaboni_anglisi_9_2007.pdf 6.14 Mbzaboni_anglisi_9_2007(1).pdf 952 kbzaboni_anglisi_9_2007.pdf 6.14 Mb
Забони англисӣ. Китоби дарсӣ барои синфи 10. Сатская П. Н., Ҷамшедов П. – Чин: 2000. — 215 с.
Фаро кашидан:
zaboni_anglisi_10_2000.pdf 5.05 Mbzaboni_anglisi_10_2000.pdf 18.53 Mb
Забони англисӣ. Китоби дарсӣ барои синфи 11. Сатская П. Н., Ҷамшедов П. – Д.: Маориф ва фарҳанг, 2003.
Фаро кашидан:
zaboni_anglisi_11_2003.pdf 15.87 Mbzaboni_anglisi_11_2003.pdf 48.5 Mb
zarowadk.ru
univer.tj
univer.tj