Жапырақтың құрылысы, қызметі, орналасуы туралы таныстыру.
&16.Жапырақ-өркеннің бүйірлік және жанама мүшесі
&16. Жапырақ-өркеннің бүйірлік және жанама мүшесі
Жапырақ
Ауадан қоректенуді жүзеге асырады
Жасушадағы артық суды буландырады
Көбеюге қатысады
Газ алмастырады
Органикалық заттарды қорға жинайды
Жапырақтың бекіну түрі 3-ке бөлінеді
Кезектесе
Қарама-қарсы
Топтана
Сабақтың әр буынында бір жапырақ болса, кезектесіп орналасу дейді.
Қарама-қарсы орналасу-сабақтың әр буынына екі жапырақтың бір-біріне қарама-қарсы бекінуі
Егер бір буынында 3 немесе одан да көп жапырақтар болса,оны топтанып орналасу дейді
Жапырақтың кеңейген (жалпақ)бөлімі- тақтасы ,сабаққа бекінетін жіңішке бөлігі сағағы деп аталады.
1-тақтасы;2-сағағы
Сағақ болмайтын жапырақтарды сағақсыз жапырақ дейді .
Жапырақтың ішкі құрылысы
Жапырақтың ортанғы жұмсақ бөліміндегі жасушалар пішініне қарай 2-ге бөлінеді
Жарық мол түсетін үстіңгі өңінің астына жанаса жатады
Бағаналы жасуша
Жасушалары тығыз орналаспай арасында кеңістіктері болса
Борпылдақ жасуша
Жапырақ тақтасының пішіндері
Жай жапырақ
Бір ғана тақтасы бар жапырақты жай жапырақ дейді(мысалы,терек,қараағаш,қайың,жөке ағаштары, т.б).
Күрделі жапырақ
Бір сағақта 3,одан да көп майда жапырақшалары болса күрделі жапырақ дейді.
Саусақ салалы
Тор жүйкелі
Ине тәрізді қылқан
Бүйрек тәрізді
kopilkaurokov.ru
Биологиядан сабақ жоспары
Мерзімі:19.10-24.10
Сыныбы: 6
Сабақ: 16
Сабақтың тақырыбы: Жапырақ өркеннің бүйірлік жанама мүшесі.
Сабақтың мақсаты: Жапырақ өркеннің бүйірлік жанама мүшесі. Жапырақтың сыртқы және ішкі құрылысы. Жапырақтың алуантүрлілігі, олардың өсімдік тіршілігіндегі рөлі. Жапырақ өсімдіктің фотосинтез жүретін арнайы мүшесі, су булану және газ алмасу. Жапырақтың түр өзгерістерін білу
Сабақтың міндеті:
Білімділік: Оқушыларға жапырақтың сыртқы және ішкі құрылысы, жапырақтың қызметі, түрлері, жапырақтың жүйкеленуі және түрөзгерісі туралы білім беру.
Дамытушылық: Әр оқушының қабілетін шыңдап, ізденпаздығын, жауапкершілігін дамыту. Пәнге деген қызығушылығын арттыру. Зерттеу қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: Ұтымды ойлауға, белсенді қимылдауға, өзгенің пікірін тыңдауға тәрбиелеу. Қоршаған ортаны қорғауға тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: АКТ, слайд, таратпа материалдар, тірек сызбалар, кеппешөп, бөлме өсімдігі.
Сабақтың түрі: Аралас
Сабақ өткізу әдісі: тірек-сызба, топтық жұмыс, сызықтық тест, графикалық диктант, кесте.
Сабақтың жоспары:І. Ұйымдастыру бөлімі. 1 мин.
II. Үй тапсырмасын сұрау. 15 мин.
III. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 20 мин
IV. Білімді бекіту. 6 мин
V. Үйге тапсырма беру. 1 мин.
VI. Оқушылардың білімдерін бағалау. 1 мин.
VII. Қорытынды сөз. 1 мин.
Сабақтың барысы :
І. Ұйымдастыру кезеңі
А) Сәлемдесу, түгендеу;
Ә) Жаңа сабаққа зейіндерін тұрақтандыру
II.Үй тапсырмасын сұрау ( сұрақ-жауап, кесте)
Өркен дегеніміз не?
Буын және буын аралығы деп нені айтамыз?
Бүршіктің орналасқан жеріне байланысты неше түрі бар?
Бүршіктің ішкі құрылысы?
Өсу бүршігі мен гүл бүршігінің қандай айырмашылығы бар?
Кесте толтыру.
Төбе бүршік
Қолтық бүршік
Қосалқы бүршік
Бұйыққан бүршік
Жаңа тақырыпты бастамас бұрын жұмбақ шешу арқылы тақырыпты анықтап алу.
Көктемде тұрады бұтаққа асылып
Күзде жерде жатады шашылып
(жапырақ)
Улы газ да, су да оның қорегі,
Тіршілкке қоректік зат бөледі
(жапырақ)
III.Жаңа тақырып:
Жапырақ өсімдіктің өсу мүшесі. фотосинтез суды буландыру
Жапырақтың атқаратын қызметі газ алмастыру
Органикалық заттарды қорға жинау
Көбею
жапырақ тақтасынан
Жапырақтың сыртқы құрылысы сағақтан
Егерде сағақ бар болса онда сағақты, ал егер сағақ жоқ болса сағақсыз жапырақ деп атайды
Фотосинтез, суды буландыру, газ алмастыру, қорға жинау жапырақ тақтасында жүреді. Ал сағақтың атқаратын қызметі жапырақ тақтасымен сабақты байланыстырып тұрады және жапыраққа беріктік қызмет береді. Өсімдіктерде жапырақтары бірдей пішінде болмайды.
1-кесте
Бүйрек тәрізді(бегония)
Қылқанды
(қарағай)
Таспа тәрізді
(бидай)
Жүрек тәрізді
(жөке)
Жебе тәрізді (шырма-уық)
2-кесте
Жапырақ
Жай (бір ғана тақтасы бар жапырақ) емен жөке қарағаш
Күрделі (екі немесе одан да көп жапырақ) Терек қайың
1.Үш құлақты- сағақта 3 жапырақша болады.
2.Саусақ салалы –сағақта 5-7, одан да көп жапырақ саусаққа ұқсап орналасады.
3.Қауырсын тәрізді – негізгі сағақты бойлай құс қауырсыны тәрізді бойлай орналасады
.
Жапырақтың жүйкеленуі дегеніміз - өткізгіш шоқтардың жапырақ тақтасына орналасуын айтады.
Жүйкеленудің қызметі: су мен онда еріген минеалды заттарды өткізеді, беріктік қасиет береді
3-кесте
Жүкелену бірнеше типке бөлінеді:Қауырсын тәрізді торлы
Саусақ салалы
Параллель
Доғалы жүйкелену
4-кесте
Жапырақтың орналасуының 3 түрі бар.Кезектесе
Қарама-қарсы
Топтасып
Жапырақтың ішкі құрылысы: астыңғы және үстіңгң өң, бағаналы жасушалар және брпылдақ жасушалар.
Жапырақ түрөзгерістері: сояу, мұртша, тікен, бунақденелілерді аулағыш
IV.Бекіту: 3 топқа жеке-жеке тапсырма беру
1-топ: берілген өсімдіктерді жапырақ пішіндеріне қарай ажыратып, тиісті тобына реттік нөмірін жазу
Қарабидай
Гүлшетен
Қарағай
Шырша
Шырмауық
Жөке
Жүгері
Жебе тәрізді
Қылқанды немесе ине тәрізді
Жүрек пішінді
2-топ : Графикалық диктант «V» дұрыс, « - » қате.
1.Жапырақ өсімдіктің өсу мүшесі.
2.Жапырақта органикалық заттар жиналмайды.
3. Жапырақ тақтадан және сағақтан тұрады.
4. Егер бір сағақта екі немесе одан да көп тақтасы болса бұл жай жапырақ.
5. Сағақсыз жапыраққа терек, қайың, емен жапырақтары жатады.
6. Көбеюге қатысады.
7. Жапырақ қор затын жинамайды.
3-топ: Сәйкестедіру тесті.
1. Үш құлақты күрделі итмұрын
2. Тақ қауырсынды күрделі шырмауық
3. Жұп қауырсынды күрделі қарағай
4. Ине тәрізді беде
5. Бүрек тәрізді асбұршақ
6. Жебе тәрізді бегония
Зертханалық жұмыс №10,№11
V. Үйге тапсырма: § 16,17 40- сурет
VI. Бағалау
VII. Қорытындылау: бүгінгі жаңа тақырып бойынша жапырақтың негізгі өсу мүшесі екендігіне көз жеткіздік.жапырақтың сыртқы және ішкі құрылысымен, жүйкеленуімен, жапырақ түрлерімен, жапырақ түрөзгерістері туралы білдік Н.Ә Назарбаевтың «жасыл ел» бағдарламасы бойынша жайқалған жасыл желекті ел болайық деп өзімнің сабағымды аяқтаймын
infourok.ru
Қосаева Гүлназ
№116 орта мектептің биология пәні мұғалімі
Қызылорда облысы, Жалағаш ауданы
Биология
6 сынып
Сабақ тақырыбы:
Жапырақтың ішкі құрылысы
Жалпы мақсат:
Жапырақтың ішкі құрылыс ерекшеліктеріне жалпы мағұлмат беру Оқушыларға жапырақтың құрылысы туралы мағлұмат бере отырып, негізгі ұғымдарды қалыптастыру. Оқушылардың белсенділігін арттыру, ойлау қабілетін, шапшаңдылығын дамыту, өз бетімен жұмыс істеу, ақыл-ойын, ғылыми дүние танымын қалыптастыру, экологиялық тәрбие беру.
Сілтеме:
1.Мұғалімдерге арналған нұсқаулық
2.Биологияны оқыту әдістемесі
3.6-сыныпқа арналған биология оқулығы.Қ.Қайым. Р.Сәтімбеков, Ә. Әметов.МАН( ІІ-денгей ).
Оқушылар үшін оқу нәтижелері:
Жапырақтың өсымдіктің басқа мүшелерінен айырмашылығын жапырақтың атқаратын қызметін және табиғаттағы маңызын білу. Олар туралы түсіну.Топта жұмыс жасай алуы
Негізгі идеялар:
Жапырақтың . табиғаттағы маңызы мен құрылыс ерекшеліктері мен түрлерінің маңызын білу.
Сабақта қолданылатын материалдар:
Үлестірмелі материалдар
Микроскоп дайын препараттар маркерлер, стикерлер, плакат смайликтер
Оқыту әдістері:
Жаңа әдістер
АКТ
СТО
1. Диалог
2. Жеке жұмыс
3. Топтық жұмыс
Дерек көздері:
Жапырақтар тақырыбындағы материалдар :
Жұмыс дәптер
Оқушы анықтамалығы 361б
Сабақ бойынша мұғалім мен оқушының іс-әрекеті:
І. Оқушыларға психологиялық ахуал туғызу (5 мин)
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
сыныпта психологиялық ахуалды қалыптастыру. «Ыстық алахан» Сурет қиындылары арқылы топқа бөлу.
Оқушылар бір-біріне тілек айтады. Сурет қиындыларын құрастыру арқылы топтарға бөлінеді.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау ( 10 мин )
Биологиялық ойын.
«Кім шапшаң?»
Жеке тапсырма
Тез жауап беретін сұрақтар беріледі
1 .Жапырақ қандай қызмет атқарады?
2. Жапырақтың сыртқы құрылысы қандай бөлімдерден тұрады?
3. Әр қайсысы қандай қызмет атқарады?
4. Жүйкеленудің түрлері атқаратын қызметі қандай?
5. Жапырақтың сабаққа орналасу түрлерін талдаңдар?6. Жай жапырақ пен күрделі жапырақ дегеніміз не?
«Тапқыр болсаң, тауып көр». Топтық тапсырма
І топ тапсырмасы
Суретке қарап жапырақтың орналасу ерекшелігін көрсету
ІІ топ тапсырмасы
Суреттегі жай және курделі жапырақтарды ажыратып жазыңдар?
Оқушылар «Кім шапшаң» ойыны арқылы Сұрақтарға жауап береді.
ІІІ. Жаңа тақырып (15 мин)
Мұғалімнің іс -әрекеті
Оқушының әс-әрекеті
Тұсау кесер
Мәтінмен жұмыс Мұғалім қысқаша түсінік береді. Зертханалық жұмыс жасайды Микроскоптан жапырақтың құрылысын көру. Жапырақ өсімдіктің өсу мүшесі Жапырақтың ішкі мүшесімен танысу үшін зертханалық жұмыс жасау арқылы танысамыз . Суретте көрсетілген жапырақтың көрінісін көреміз және оқулықтағы суретпен салыстырамыз. Көрген көрінісіміздің суретін саламыз.Жапырақ өң жасушаларынан тұрады.Өң жасушаларында хлорофил болмайды., сондықтан түссіз. Күн сәулесін өткізеді, қорғаныштық қызмет атқарады. Жарырақ Жанаспалы және бағаналы жасушалардан тұрады. Жанаспалы жасушалар – жарты ай немесе бүйрек пішінді бір- бірімен жанасқан 2 жасуша . Жанасқан мжерінде саңылау ы бар . Бұл саңылау бірде ашылып бірде жабылып тұрады. Саңылау күзде күндіз де, түнде де жабық болады.Жапырақтың ортаңғы жұмсақ бөліміндегі жасушалар пішініне қарай бағаналы және борпылдақ деп 2- бөлінеді.
.
.
Оқушылар мұғалімнің ақпаратын мұхият тыңдайды.және дайындалған препараттан жапырақтың құрылысын көру.және оқулықтағы суретпен салыстыру
Бекіту.
10 мин
Мұғалімнің іс-әрекеті
Слайд арқылы қысқаша жаңа сабақты қорыту Тірек сызба арқылы бекіту
1Топтың тапсырмасы
1-топ Суретке қарап сұрақтарға жауап бер?
2.топ Суретте белгіленген бөлімдердің атын тауып жаз, қай ұлпаға жататынын анықта?
Жеке тапсырма
Биологиялық диктант
Оқушының іс-әрекет
Топтық тапсырма орындау
Бағалау. 3мин
Рефлексия : 2мин
Үйге тапсырма
«Бағдаршам».
Сабақ бойынша не ұнады не ұнамады
Жапырақың ішкі құрылысының суретін салып келу
Топтар бірін-бірі «Бағдаршам арқылы бағалайды.
Стикерге сабақ бойынша пікір жазады
Тапсырманы түртіп алады
www.metod-kopilka.ru
Жарияланған материалдың жеке номері: 14768
Материал тегін жариялап, сертификат алу
Сыныбы 6 Сабақтың тақырыбы Жапырақ-өркеннің бүйірлік және жанама мүшесіМақсаты Жапырақтың құрылысын, пішініне, жапырақ тақтасына байланысты формаларын, жүйкеленуін, сабаққа орналасу түрлері туралы білімдерін қалыптастыру Күтілетін нәтиже 1.Жапырақ жайында жалпы түсінік алады. 2.Кез келген өсімдіктердің жапырақтарына сипаттама бере отырып өсімдіктердің вегетативті мүшелері тамыр, жапырақтың ерекшеліктерін салыстырады. Жапырақтың сыртқы және ішкі құрылысы мен түрлерін ажырата алады. 3.Өздерінің теориялық білімдерін практикамен, өмірмен байланыстыру арқылы жапырақтың маңызын ұғынады. Керекті жабдықтар Кестелер,интерактивті тақта, флипчарт, постер, оқулық, жұмыс дәптері, стикер, маркерлер,кеппешөп, микроскоп, ұлғайтқыш әйнек Сабақ барысы: Сабақ кезеңдері Мұғалім әрекеті Оқушы әрекеті Кіріспе Ынтымақтастық атмосферасы Тренинг «Өрмекші торы»
Сыныпты топқа бөлу. Оқушылар шеңберде тұрып,жіпті бір-біріне бере отырып тілек айтып, сәттілік тілейді. Тор тәрізді беріктілік, ұжымдастық қалыптасады. Оқушылар 3 топқа туған айлары бойынша бөлініп отырады. Топ басшысына бағалау парағы беріледі. Үй тапсырмасын тексеру
Тұсаукесер Үй тапсырмасын тексеру 1.«Адасқан өсімдіктер» сәйкестендіру 2. Терминологиялық диктант 3. Бүршіктің түрлері. Суретті тапсырма.
«Отырса жасыл, ұшса сарғаяды, жерге түссе қараяды. Бұл не?» Жапырақ Кластер құру. Сабақтың мақсатын айтып, «Біз нені меңгеруіміз керек?» сабақ критерийі беріледі.
Бірін-бірі критериалды бағалайды.
Жұмбақтың жауабын таба отырып, топтастырады. Жапырақ туралы осыған дейін не білеміз?
Сабақ критерийлері 1.Жапырақ жайында жалпы түсінік алады. 2.Кез келген өсімдіктердің жапырақтарына сипаттама бере отырып өсімдіктердің вегетативті мүшелері тамыр, жапырақтың ерекшеліктерін салыстырады. Жапырақтың сыртқы және ішкі құрылысы мен түрлерін ажырата алады. 3.Өздерінің теориялық білімдерін практикамен, өмірмен байланыстыру арқылы жапырақтың маңызын ұғынады.
Негізгі бөлім ВИДЕО
3 топқа тапсырмалар беріледі. 1 топ. Жапырақтың қызметі. Жапырақтың сабаққа орналасуы 2 топ. Жапырақтың сыртқы және ішкі құрлысы. 3 топ. Жапырақ тақтасының пішіні. Жүйкелену. «Ойлан, жұптас, бөліс» әдісі
Постер қорғау
№10 зертханалық жұмыс Жапырақтың сыртқы құрлысы, жапырақ саңылауларын анықтау Күзгі мезгіл, жапырақтардың түсуін видеодан көрсету арқылы жаңа сабаққа ауысу. Жаңа сабақты меңгеру үшін оқушылар оқулықтан мәлімет алып топта талқылайды.
Оқушылар ортаға шығып постер қорғайды. «2 жұлдыз, 1 ұсыныс» арқылы бірін-бірі формативті бағалау Қорытынды «Серпілген сауал» әдісі
Болжау егер болашақта жапырақ болмаса қалай болады?
Бағалау
Үйге : Жапырақ тақырыбын оқу,«Маршруттық карта» Рефлексия: Бүгінгі сабақ саған ұнады ма? 1.Жапырақ неге жасыл? 2.Жапырақ сыртқы құрылысына қарай нешеге бөлінеді? 3.Жапырақты жеуге болады ма? 4.Жапырақ сарғайып, неге күзде түседі? 5. Жапырақтың сабақта орналасу түрлерін атаңыз? . 6.Жапырақтың қызметі қандай? 7.Жанаспалы жасушалар дегеніміз не? 8.Жүйкеленудің типтерін атаңыз? 9.Жүйкелену дегеніміз не? 10.Су мен минералды заттар өсімдікке не арқылы өтеді? Жапырақтар арқылы формативті бағалау. Қызыл жапырақ- толықтыру керек Сары жапырақ – жаңа ақпарат Жасыл жапырақ- нақты ой
Үй тапсырмасы бойынша бірін – бірі бағалайды, 2 жұлдыз, 1 ұсыныс айту арқылы бірін-бірі формативті бағалау, критерий бойынша өзін-өзі бағалайды.
Оқушылар бүгінгі сабақ қаншалықты қиын болғанын, сабақ соңында қандай сезімде болғанын парақта білдіріп, ағашқа апарып өте жақсы түсінгендері жоғарына, жақсы түсінгені ортасына, орташа сабақтарының төменгі бөлігіне іледі. Тәрбие.орг сайтынан Жапырақ Биологиядан ашық сабақтар материалды тегін жүктеп сабақ барысында қолдануға рұқсат етіледі. Жарияланған материалға tarbie.org сайтының әкімшілігі жауапты емес
Авторы: Бисекенова Светлана Сагидоллиевна
БҚО Қаратөбе ауданы Жамбыл ЖОББ мектеп-балабақшасы биология пәні мұғалімі
tarbie.org
Күні:_______________2016ж
Жасы:____________
Сабақтың тақырыбы: Күзде жапырақ неге сарғаяды?
Мақсаты:
Білімділігі: Жыл мезгілдеріндегі өсімдіктер өмірінде болатын өзгерістер
жөнінде түсінік беру. Жапырақтар және олардың құрамы туралы білгендерін ортаға салу.
Дамытушылығы: Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып дүниетанымын кеңейту. Өз ойларын еркін айтуға баулу.
Тәрбиелігі: Өсімдіктер әлеміне деген оқушылардың сүйіспеншіліктерін ояту, оларды қорғай білуге баулу
Сабақтын түрі: аралас сабақ
Көрнекіліктер: Оқушылардың өз беттерімен жасаған сөзжұмбақ, альбом. Тақырыпқа байланысты өздері салған суреттер.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезең
а) Сабаққа қатысып отырған оқушыларды ұйымдастыру.
ә) Оқу-құралдарын түгелдеу, реттеу.
б) Олардың көңіл-күйіне, денсаулығына баса назар аудару.
Алтын, сары, қызыл, көк…
Алуан-алуан жапырақ,
Күзгі бақта күлімдеп,
Көз тартады атырап.
Ағаштардан жамырап,
Ұшты кенет жапырақ.
ІІ. Жаңа сабақ
«Жапырақ күзде неге сарғаяды?», «Жапырақ қоректі қайдан алады және оның пайдасы»
– Өсімдікке сән беретін – жапырақ. Жапыраққа су, еріген тұздар сабақ арқылы тамырдан келеді. Жапырақ арқылы өсімдік тыныс алады. Күн сәулесі мен жылуы арқылы жапырақта ауа мен судан қант пен крахмал түзеледі. Ал жапыраққа жасыл түс беретін хлорофилл деген зат бар. Жапырақтың пайдасы ол ауадан көмір қышқыл газды сіңіреді де ауаға қажет оттегін шығарады. Сондықтан ауамызды тазарту үшін ағаштарды өсірудің пайдасы мол.
Әнгіме: «Жапырақтың түсі неге жасыл немесе ол неге күзде сарғаяды»
Көктем келді. Ағаштарда жапырақтар көбейді. Олар күннің көзіне жылынып өсе берді. Бір күні жапыраққа хлорофилл келді:
– Жапырақ, көмектес маған. Менің мекенім, тұратын үйім жоқ. Мені өзіңмен қоса алшы, – деп жалынды
– Жоқ, сен маған керек жоқсың. Мен сенсіз-ақ та өмір сүремін, сенсіз-ақ та әдемімін, – деп хлорофилді қуып жібереді. Хлорофилл жылап әрі қарай кете береді.
Біраз уақыт өтеді. Жапырақтың түсі өзгеріп, бозарып кетіпті. Әлгі әдемі, жасыл түсінен түк те жоқ. Оған сонда ағаш айтады:
– Сен өткенде бекер хлорофиллді қуып жібердің. Онсыз сенің түсің бозарып, сарғайып кетіпті. Қазір күз емес қой.
Сонда жапырақ біраз ойланады да хлорофилге барып кешірім сұрайды:
– Шырағым, хлорофилл, кешірші мені. Менің сенсіз күнім жоқ екен. Кел, екеуміз бірге өмір сүрейік.
Содан бастап хлорофилл жапырақпен бірге өмір сүріп, оған әдемі, жасыл түс береді екен.
Күндерден күн өтіп жатады. Міне күз мезгілі де келді. Жаз бойы күннің жылуына еркелеген жапырақ күннің көзіне зар бола бастайды. Себебі күзде күн суытып, жаңбыр жиі жауа бастайды. Бұнын салдарынан хлорофилл де әлсізденіп қалады. Бір күні ол жапыраққа былай дейді:
– Жапырақ, міне күз келді. Күннің көзінің қызуы азайды. Мен де өз еліме қайтайын. Келесі көктемде біз міндетті түрде кездесеміз, – деп қоштасып кете береді. Ал жапырақ хлорофиллсыз жасыл түсін жоғалтып, сарғайып, қурап қалады.
Ойын: «Ағаштағы жапырақты жинау»
– Балалар, біздің ағашымызда біраз жапырақтар қалып қойыпты. Қане, соны біз теріп алайық. Егер ағашта жапырақ қалып қойса не болады? (Қар жауғанда қардың салмағымен ағаш сынып кетуі мүмкін)
1. Блиц-сұрақ «Миға шабуыл»
– Қазір жылдын қай айы?
– Ол жылдың қай мезгіліне жатады?
– Күздің қандай ерекшелігін білесіңдер?
– Күзде жапырақтар неге сарғаяды?
Серігіту сәті:
Тербеледі ағаштар
Алдымнан жел еседі
Кіп – кішкене ағаштар
Бірте – бірте өседі.
ІІІ. Қорытынды.
– Жапырақтағы жасыл бояу қалай аталады?
– Жапырақ түсі неге өзгереді?
– Жапырақ неге түседі?
– Құраған жапырақтың қандай пайдасы бар?
ҚР - дың «Қоршаған ортаны қорғау» туралы заңы бар. Сол заңның 38 - бабында табиғатты қорғау, оны таза ұстау әр адамның міндеті делінген. Сендер, балалар, келешек елді көркейтер азаматсыңдар. Сондықтан осы мектеп партасында отырған кезден бастап, осы іске өздеріңді дайындауларың керек. «Ағаштың жапырақсыз сәні жоқ, ол ең маңызды керекті мүшесі.
Тексерілді:_____________
infourok.ru
Другие названия: Репейник, Дедовник.
Болезни и воздействие: подагра, мочекаменная болезнь, сахарный диабет, стоматиты, обыкновенные угри, экзема, ожоги, ревматизм, водянка, гастриты, выпадение волос.
Активные вещества: полисахарид инулин, стерины стигмастерин и ситостерин, дубильные и горькие вещества, аскорбиновая и кофейная кислоты, смолы, минеральные соли, сесквитерпеновый лактон арктипикрина.
Дата обновления информации: 05 мая 2004 г.
Время сбора: Март — Апрель, Сентябрь — Октябрь
Ботаническое описание
Распространение
Правила заготовки
Медицинское значение
Применение в обрядах
Двулетнее, крупное, травянистое растение, высотой 60—180 см, с толстым стержневым, маловетвистым корнем. В первый год развивается несколько крупных черешковых листьев. Во второй год вырастает прямостоячий, продольно-бороздчатый, сильно-ветвящийся в верхней части красноватый стебель. Ветки оттопыренные, опушенные. Стеблевые листья черешковые, сердцевидно-яйцевидные, крупно-зубчатые, сверху зеленые, с редкими волосками, снизу — серовато-войлочные. Цветки в шаровидных корзинках, достигающих 3—3,5 см и диаметре и образующих щитковидные кисти на верхушках стеблей и его разветвлений в виде щитковидного соцветии. Плод — продолговатая, ребристая семянка с хохолком. Цветет в июле—августе, плодоносит в сентябре—октябре.
Встречается в южных степных районах довольно редко, только по балкам и речным долинам. Растет на сорных местах, под заборами, стенами зданий, но периферии садов, в парках, а также во влажных лесах. Иногда образует небольшие заросли, чаще же растет небольшими группами и единичными экземплярами. Запасы сырья большие, но с каждым годом все уменьшаются.
Сырьем являются корни растений первого года. Заготавливают их осенью, в сентябре—октябре или рано весной до начала отрастания в марте—апреле. Выкапывают лопатами, отряхивают землю, обрезают надземные части и тонкие корни, промывают в холодной йоде, а затем очищают от коры.
Собранные корни сушат на открытом воздухе, на черенках под железной крышей или под навесами с хорошей вентиляцией, расстилая тонким слоем (3—5 см) на бумаге или ткани.
Сырье состоит из мясистых, неодревесневших кусков корней длиной 10—25 см, очищенных от коры, снаружи серовато-бурого, внутри бледно-серого цвета. Запах слабый, своеобразный. Вкус сладковатый с ощущением слизистости. Влажность не выше 13%. В сырье допускается содержание корней длиной с остатками стеблей — не более 1%, побуревших корней-кусков длиной менее 2 см — не более 5%, органических примесей (частей других растений) — не более 0,5%, минеральных — не более 1%.
Пакуют в мешки или тюки. Хранят в сухих, хорошо проветриваемых помещениях.
На Украине встречаются несколько видов лопухов, которые могут также применяться наравне с лопухом большим, наиболее распространен из них лопух паутинистый.
Корни лопуха большого содержат полисахарид инулин (до 45%), эфирное (до 0,18%) и жирное (до 0,8%) масла, стерины (стигмастерин, ситостерин), дубильные и горькие вещества, аскорбиновую и кофейную кислоты, смолы и минеральные соли. В листьях установлено наличие дубильных веществ, слизей, сесквитерпенового лактона арктипикрина и незначительное количество эфирного масла.
Корни лопуха оказывают мочегонное, желчегонное, противовоспалительное, потогонное и антимикробное действие, стимулируют минеральный обмен, способствуют отложению в печени гликогена, улучшают инсулино-образующую функцию поджелудочной железы.
Применяется вовнутрь при подагре, мочекаменной болезни, лёгкой форме сахарного диабета, наружно — при стоматитах, обыкновенных угрях, экземе, ожогах.
В народной медицине отвары и настои употребляют еще при ревматизме, водянке, гастритах с привычными запорами, диабете. При кожных болезнях настой или отвар корней принимают внутрь как кровоочистительное средство, при зуде кожи, сыпях, угрях, экземе, фурункулах, а также используют наружно в виде обмываний.
Настой корней (или листьев) употребляют для полосканий при воспалительных заболеваниях слизистых оболочек рта и насоглотки. Иногда в качестве ранозаживляющего средства используют свежие или размоченные сухие листья лопуха. Их прикладывают непосредственно к ожогам, язвам, незаживающим ранам.
Особой популярностью пользуются препараты из корней лопуха как средство для укрепления волос при их выпадении. Настоем или отваром корней обмывают и протирают через день волосистую часть головы.
Настой корня лопуха на миндальном или оливковом маслах (можно и на подсолнечном) представляет собой известное «репейное» масло, используемое для укрепления волос.
Готовят препараты следующим образом. Измельченное сырье (10 г) заливают 200 мл воды, нагревают на кипящей водяной бане 30 мин., охлаждают 10 мин., процеживают и добавляют кипяченую воду до первоначального объема.
Принимают по 1/2 стакана 2—3 раза в день.
Чайную ложку измельчённых корней заливают стаканом кипятка, настаивают в течение ночи и процеживают. Используют для полоскания полости рта (при стоматитах).
Для укрепления волос и предотвращения их выпадения рекомендуют также отвар из 20 г корней лопуха, 10 г соцветий ноготков (календулы) и 1 л воды. Кипятят 10—15 мин. и после охлаждения (при комнатной температуре) процеживают. Теплый отвар втирают в кожу головы 1 раз в три дня.
Настой из листьев лопуха защищает от гусениц капусту, уничтожает других вредителей. Надо мелко порубить всё растение лопуха, залить водой, чтобы она закрыла всю массу и настоять трое суток. Затем полведра настоя заливают таким же количеством воды, добавляют 40 г мыла и опрыскивают капусту во время лёта бабочек-капустниц. Повторяют обработку через неделю.
Репейник (лопух) в обряде «Ослепление беды» для защиты от напастей
Вам понадобится корень лопуха большого (обязательно первого года жизни, толстый, сочный, длиной не менее 30 см), восковая свеча (приобрести с переплатой), иголка с продетой в ее ушко красной ниткой, кусочек натуральной ткани (лучше льняной), нож с деревянной ручкой.
Манипуляции проводятся на убывающую Луну до полудня.
Выкопайте корень, прикоснитесь к нему, трижды осенитё! грудь крестным знамением тихо произнесите: «Слава Дажбогу, единосущему Господу нашему! Ко мне иди, мил корешок. Уже сошью тебе просторен мешок, узелок за узелок, стежок за стежок. Что делаю — знать, напасть злую, колдовскую ослепляю. Зашиваю, отлучаю, отгоняю. Силы Светлые на помощь призываю. Ибо так велено!»
Корень принесите домой незаметно, избегая посторонних (соседских) глаз, и желательно, чтобы на обратном пути вам не повстречалась женщина. Если такое все же случилось, то, проходя мимо нее, про себя произнесите: «Жинка эта — не моя беда, хотя, похоже, что и она. Господь велит: «Отойди! Раба(у) (ваше имя, полученное при крещении, освящении или магическое имя) минуй, не цепляй: глаз лихой не востри, сердца не рви. Именно».
Возвратившись в дом (квартиру), удобно усядьтесь за столом и поместите корень на ткань. Зажгите свечу и установите слева. На корне ножом сделайте три неглубоких надреза (с интервалом 10 см один от другого). При этом на каждый трижды произнесите: «Режу-режу, отрезаю. Напасть всяку в дом не пускаю. Всяку-всяку режу-режу, отрезаю, навеки ослепляю. Не будет она боле ходить, хороводов водить, мне, (имя), жизнь травить. Слово мое крепко».
Сложите ткань пополам (обернув ею корень) и как получится начинайте шить мешочек. Но так, чтобы ткань плотно облегала корень. Иголка должна быть обязательно в левой руке. С первыми стежками читайте заговор:
«Левой рукой, не правой! Кто с бедой придет — без глаз уйдет. И сама напасть, от меня, (имя), навеки шасть! Не сжиться ей, не прилепиться ей, корней не пустить. А мне, (имя), с Госпо-ом быть. Отныне и довеку. Велено».
Когда же станет заканчиваться нитка (в начале манипуляций по шитью ее длина должна быть не менее 30 см), завяжите концы тремя узелками. При этом на выдохе произнесите: «Вяжу-вяжу уже слепую. Такую, как и велено!»
Свечу (не задувая) погасите и в полночь нового дня огарок (вместе с мешочком) отнесите и закопайте (на глубину не менее 30 см) в месте, где люди редко бывают. Землю тщательно заровняйте ногами, трижды повторив заговор:
«Живая, но слепая. Тут вековать, тут погибать, ко мне, рабу(е) Божьему(ей) (имя), дороги не знать. Велено так словом верным, проверенным, освященным».
Уходите молча, не оглядываясь. Если на обратном пути таки произойдет встреча с представительницей женского пола, то значит, эта методика вам не подходит и необходимо искать другой ритуал.
Переступив порог квартиры, вымойте руки под проточной водой и укладывайтесь спать.
Утром посетите поставьте свечу у себя дома, накрыв стол белой скатертью, в память ваших Предков.
Три дня из дома ничего не выносите, в дом не принимайте, не метите полов. Если имелись проблемы в семье, то они уйдут.
Описание обряда предоставил Колдун Мстислав.
Для начала лопухом перекусим. Корни первого года – природный деликатес, их можно есть как в сыром, так и в обработанном виде: варить, запекать, жарить, даже делать из них котлеты, пюре или лепешки, добавлять муку из сушеных корней в тесто. Из корней можно приготовить и десерты – мармелад, повидло, а обжаренные корни использовать для приготовления кофейного напитка. В принципе, съедобны и корни второго года, но они дряблые и деревянистые, разжевать их непросто. Из очищенных от кожицы листьев можно готовить салаты, заправку для супов и борщей. Кстати, утолять в жару жажду соком лопуха не стоит. Это хорошее потогонное и мочегонное средство, что с жарой как-то не соотносится.
В народной медицине и косметологии лопух употребляется издревле, используют его во многих странах, от Европы и до Китая. Им даже лечат онкологические заболевания; видимо, не столько лечат, сколько затормаживают их развитие, что тоже немаловажно. Но много существует заболеваний, которые лопух на самом деле эффективно лечит, причем, приготовление из него лекарственных препаратов не вызывает особых затруднений и возможно даже в полевых условиях.
В первую очередь используются листья, практически не требующие обработки. Их прикладывают к голове при головной боли. «Забинтовывают» ими раны и воспалившиеся суставы. В измельченном или давленом виде (можно просто разжевать) накладывают на пораженные участки кожи при зуде, крапивнице, экземе, лишаях, ожогах, фурункулах, угрях, укусах змей и насекомых.
|
Прекрасным лекарственным средством является и сок, полученный из листьев. Приготовить его несложно. Достаточно пропустить листья через мясорубку и отжать полученную массу через марлю. Сок втирают в голову для укрепления волос и предотвращения облысения, смоченные в нем тампоны прикладывают к ранам, ожогам, язвам. При многих заболеваниях сок принимают внутрь, как правило, за 20-30 минут до еды от 1-2 столовых ложек до стакана, в зависимости от заболевания и намеченного курса лечения.
Сок, как и другие препараты из лопуха, хорошее мочегонное, желчегонное, потогонное, антибактериальное и противовоспалительное средство. Кроме того, он оказывает выраженное противоревматоидное, противодиабетическое и противоаллергическое действие, улучшает работу печени, почек, обмен веществ и усвоение белка, нормализует состав крови. Хотя противопоказаний применению сока (как и других препаратов) лопуха не выявлено, желательно перед началом лечения посоветоваться с врачом-фитотерапевтом.
Из корней, листьев и семян лопуха готовят различные препараты: настои, настойки, отвары, мази, масло. Существует множество рецептов их приготовления, обычно они зависят от предполагаемого использования полученного препарата.
Для приготовления настоев используют воду, масло или какие-то жидкости. Существует два основных способа приготовления: холодный и горячий. При холодном мелко порезанные части лопуха заливают жидкостью комнатной температуры и настаивают определенное время в закрытом сосуде.
При горячем способе измельченное растение заливают кипятком или нагретым маслом и настаивают в термосе. Возможно выпаривание на малом огне не доводя до кипения. Для приготовления настоев используют свежие и сушеные листья, корни (желательно второго года), соцветия. Например, в термосе две столовые ложки измельченных корней на стакан кипятка настаивать до естественного остывания, процедить. Принцип приема такой же, как и у сока, дозировка выбирается в зависимости от заболевания. Может использоваться и наружно в качестве примочек.
Настойки готовят на спирту или с использованием спирта, водки, алкоголесодержащих жидкостей. Настаивание желательно проводить в темной посуде или в затемненном месте при температуре не ниже 20°C. Настойки можно процеживать, а можно и оставлять с фрагментами растений. Чем дольше растение находится в спирту, тем его целебные качества выше. Иногда используют в равных пропорциях спирт и мед.
Чаще всего настаивают на спирту измельченные корни и семена лопуха, реже – листья. Простейший способ – смешать в равной пропорции свежий сок со спиртом, такая настойка прекрасно хранится в закрытой посуде в темном месте. Применяют по 1-2 столовой ложки за пол часа до еды, а также наружно для примочек и растираний.
В народной медицине широко применяются отвары лопуха, которые приготавливают как на воде, так и на растительном масле. Например, 4 столовые ложки измельченных корней, или 15 соцветий заливают 2 стаканами кипятка и настаивают 12 часов, затем на медленном огне кипятят 15 минут. Полученный отвар пьют при онкологических заболеваниях, задержке менструации, при камнях в почках и мочевом пузыре, ревматизме, диабете, рахите, запоре, как мочегонное и антиаллергическое средство. При ревматизме, болях в суставах, воспалении кожи, язвах и экземах применяют наружно в виде компрессов.
Мази готовят из настоев или отваров на растительном масле или животном жире, в том числе кипячением и длительным выпариванием до загустения. Например, 100 грамм измельченного корня лопуха настаивают 2 суток в 150 граммах оливкового масла, затем 15-20 минут кипятят на слабом огне и процеживают. Используют для лечения заболеваний кожи, ран, язв, ожогов, геморроя, для укрепления и улучшения роста волос.
Репейное масло готовят из свежих или сушеных измельченных корней лопуха, настаивая их в оливковом или миндальном масле. В принципе, можно использовать любое растительное масло или животный жир. Мой дедушка лечил радикулит репейным маслом, сделанным на основе барсучьего жира, а бабушка настаивала корни лопуха на обычном подсолнечном масле и втирала его в корни волос.К сожалению, детская память изменчива, многое из того, что готовила бабушка из различных растений, а она была принципиальным противником химических лекарств, забылось. Врезалась в память репейное масло, да чердак, на котором постоянно сушились различные листья и корни. Листья лопуха бабушка почему-то перед сушкой мяла в руках, а корни сушила немытыми.
Подробные рецепты снадобий из лопуха можно найти в книгах по народной медицине или в Интернете. Собирать листья и корни лучше во второй половине июня – первой половине июля. Сушить в тени, крупные корни перед сушкой желательно разрезать на куски. Осенью и зимой можно собирать высохшие соцветия, имеющиеся в них семена растолочь в ступке и использовать для приготовления снадобий. Главное, что это растение всегда рядом с человеком, оно растет даже в крупных городах и всегда готово прийти на помощь.
Лопух большой – исконно русского лекарственного растение, обладающее уникальными целительными свойствами. Видовое латинское название лопуха lappa (медвежья лапа или медведь-лопух) указывает не только на огромные размеры всего растения в целом, но и на размер его листьев (лапа).
Ботаники утверждают, что до 1815 года лопух не был известен в Западной Европе и впервые появился там после похода русской конницы на Париж в 1814 году. Предполагают, что семена лопуха туда были занесены вместе с фуражом русской армии. Сейчас по всей Южной Европе это самое обычное сорное растение, которое обладает уникальными целебными свойствами. Из исторических документов известно, что лопух в лекарственных целях широко использовал врач Александра Невского. С помощью мазей и бальзамов, приготовленных на основе листьев и корней лопуха, он лечил ратников Александра Невского от ран и ушибов.
Для лекарственных целей используются корни лопуха, молодые листья и семена. Корни первого года жизни (отличительной особенностью растения первого года жизни является отсутствие цветоноса) выкапывают в сентябре – октябре. Эти корни сочные и мясистые, второго же года деревянистые и для лечебных целей непригодны. Выкопанные корни лопуха очищают от земли, промывают в воде и отрезают надземные части у корневой шейки, затем корни очищают от земли мягкой щеткой и разрезают на куски длиной 5-10 см, а толстые еще и разрезают вдоль. Сушат корни лопуха на открытом воздухе или в хорошо проветриваемых помещениях. При влажной погоде корни досушивают в сушилках при температуре 45-50°С. Высушенные корни снаружи серовато-бурые, на изломе бледно-серые. Готовое сырье ломается, а не гнется и имеет сладковатый вкус с ощущением слизистости. Срок годности хорошо высушенных корней 3 года.
Листья заготавливают в июне-июле, сушат в тени в хорошо проветриваемых помещениях. Чаще всего все же листья лопуха используются в свежем виде – для компрессов, обертываний и для заготовки сока. Есть маленькая хитрость, как применять свежие листья для компрессов. Возьмите свежий лист, положите его в тазик лохматой стороной вверх и поливайте на него из только что вскипевшего чайника, как только на листе появятся темные пятна, его нужно быстро встряхнуть от воды и наложить лохматой стороной на больное место и, укутав шарфом, оставить не менее чем на два часа. Срок годности мелко порезанных и правильно высушенных листьев до 1 года.
Семена собирают в сентябре, по мере их созревания. Срок годности семян 2-3 года.
Алкалоиды лопуха обладают противоопухолевой активностью и поэтому применяются как вспомогательное средство при лечении онкологических заболеваний. Для этого нужно в мае-июне заготовить сок из листьев лопуха. Для длительного хранения сок нужно законсервировать спиртом (на 1 литр сока 200 мл спирта), а свежевыжатый сок дня два-три можно хранить в холодильнике.
Пить сок нужно непосредственно перед едой, по 1 столовой ложке. Неделю пьете, неделю перерыв, и так до 5 курсов. Повторить пятинедельный курс нужно через 3 месяца. Тем, кому будет очень горько, сок можно разводить водой 1:3, но ни в коем случае не подслащать. Молодые майские листья лопуха обладают сильным антибактериальным и ранозаживляющим действием, поэтому сок, кашицу и мазь из них применяют для лечения гнойных и трофических язв.
Женщины с небольшой фибромиомой могут беременеть, так же как и женщины, не страдающие этим заболеванием. Но у первых все же чаще возникают бесплодие и самопроизвольные аборты, а также первичная слабость родовой деятельности.
Рецепты народной медицины при лечения этих проблем: взять 1 столовую ложку травы резака и 5 г измельченных корней лопуха и по 3 г смолотых плодов витекса священного (Авраамово дерево, растет в Крыму и Закавказье) и корней ятрышника. Все перемешать и залить 2 стаканами кипятка. Настаивать 12 часов (лучше в термосе), затем процедить. Принимать по 50-100 мл 4 раза в день. Месяц пить, 10 дней перерыв. Как правило, требуется пройти 3-4 таких курса.
Лопух очень хорошо помогает и при лечении ревматизма. Сорок граммов свежих измельченных корней лопуха настаивать одни сутки в 100 г подсолнечного масла, затем варить на медленном огне 15 минут, процедить. Для загущения в горячую мазь добавить по 15 г воска и нутряного сала. Этой мазью больной натирает пораженные суставы, ложится в бане на полок и в течение получаса пьет большими глотками теплый отвар корня лопуха (всего 1 стакан). Обычно через 15-20 минут больной начинает обильно потеть. Больного следует парить до тех пор, пока тело не станет сухим: жажду утоляют молочной сывороткой. Выйдя из парной, больной снова натирает суставы мазью, обкладывает их ватой или льняной паклей и укутывает байкой. Делать это лучше на ночь. Такое лечение дает очень хороший результат.
Вот еще один рецепт – обертывание – на основе корня лопуха, показавший свои выдающиеся возможности в борьбе с заболеваниями суставов. Для наружного лечения нужно взять полстакана измельченных корней лопуха, залить их 3 литрами воды, прокипятить 20 минут и настоять в тепле 2 часа. В теплый отвар опустить сложенную вчетверо широкую простыню, выжать ее (не досуха) и плотно укутать тело больного от подмышек до щиколоток ног. Чтобы ноги не соприкасались, закладывают часть простыни между ними. Затем пациента на полтора-два часа таким же образом укутать сухой простыней и шерстяным (байковым) одеялом. Если больной уснет, не следует будить его. Простыни можно снять и после пробуждения. Процедуру рекомендуется выполнять только один раз в сутки (лучше на ночь). Через 6 дней – перерыв на сутки. Курс лечения 2-3 недели. Этим способом успешно лечат даже застарелый ревматизм.
densaulyk7.delo.ws
