Мафњуми умумї оид ба муњит.
Аз фанњои табиатшиноси маълум аст, ки табиати зиндаи моро ињотакунанда аз организмњои гуногун иборат аст. Онњо сохт ва шаклњои макроскопиро доранд. Муайян шудааст, ки дар табиат олами њайвонот 1б5 миллион ва олами наботот ним миллион намудро ташкил медињад. Њар як организм дар табиат дар муњити ба худаш хос зиста, сабзиш ва инкишоф ёфта, дар љараёни эволютсионї такмил меёбад.
Муњит маљмуи омилњои табии аст, ки дар организмњои зинд. Њаро ињота кардааст, ба онњо робита ва ё бавосита доард, аниќтараш таъсири манфи ё мусбат мерасонад. Моддањо байни муњит ва организм дутарафа гардиш доранд: организм – муњит – организм. Мањз бо чунин роњ мувозинаи экологї ифода ва идома меёбад.
Дар табиат чор хел мављув аст, ки аз якдигар бо мављудоту шароитњои њаёти фарќ мекунанд: муњити обї, муњити хокї, муњити фазої ва муњите, ки худи организмњои зинда ташкил мекунанд, яъне муњити байнињамдигарї.
1.Муњити обї.
Об муњитеро ташкил мекунад, ки аввалин маротиба дар он њаёт пайдо шудааст. Бењуда нагуфтаанд, ки бе об њаёт нест. Њамаи организмњои обї новобаста аз тарзи њаёт, њама ваќт бояд ба таъсири муњити обї устувор ва мутобиќ бошад. Хосияти организмњо аз таркиби об, яъне зичї (ѓализї), гармї, ќобилияти њал кардани намакњо ва газњо вобастагї дорад.
Мављудоти зиёди хурдљуссае, ки ќобилияти тез шино карданро надоранд, камњаракатанд ва дар ри об ва ё ќабатњои болоии он ба таври муаллаќ фаъолият доранд, планктонњо номида мешаванд. Таркиби он аз обсабзњои хурди микроскопї, зочаи моњињо, медузањо, баъзе намудњои молюскњо иборатанд. Планктонњои обї вазифаи пањнкунї, тозакунї, ѓизои ва филтратсиониро полоиширо иљро мекунанд.
Вобаста ба зичї дар ќаъри об фишор меафзояд. Дар ин ќабатњои об организмњое зист доранд, ки фаъолона њаракат мекунанд ва онњоро нектонњо меноманд, ки ба онњо дохил мешаванд: нармбаданњо, моњињо, буѓумпойњо, обхокињо, белпойњо ва нањангњо.
Гуруњи дигари организмњои обї, ки бектосњо ном доранд, дар ќаъри об бењаракат ва ё ба ягон љисм часпида, ё зери лойќањо зиндагї мекунанд, инњо кораллњо кирмњо, рудаковокњо, баъзе баъзе намудњои буѓумпойњо ва нармбаданњо мебошанд.
Њамаи организмњое, ки дар об, яъне муњитї обї њаёту фаъолият доранд, гидробионтњо номида мешаванд.
2.Муњити фазої
Муњити фазои аз муњити обї бо он фарќ мекунад, ки дар таркиби он миќдори зиёди оксиген, рушної, њарорат ва ивазшавии он нисбат ба ваќт, фазо, пасту баландшавии фишори њаво, кам шудани намнокї љой дорад. Дар њаво, ки назар ба об зичии кам дорад, њаёти доимї мављуд нест. Бо вуљуди он дар фазо паррандањо парвоз мекунанд, њашарот, канањо, микроорганизмњо, тухм ва спораи растанињо ба воситаи шамол пањн мешаванд.
Дар њаёти организмњои муњити фазои омилњои дигари экологї, чун таркиби њаво, шамол, тарњ, манзара ањмияти калон доранд. Иќлим ва боду њаво низ истисно нестанд. Истиќоматкунандањои муњити обию хокї дар њар куљое, ки њаёт ба сар баранд, метавонанд ба он мутобиќ шаванд ва таѓйирёбии шароити њаворо ба осонї паси сар намоянд.
3.Хок чун муњити њаёт
Хок ќабати начандон ѓафси заминро (хушкиро) ташкил дода, дар натиљаи њаёту фаъолияти организмњои зинда пайдо шудааст. Ин муњити сегона мебошад. Хок аз љисмчањои сахт иборат буда, дар ќисмњои болоии он сурохињо мављуданд, к ибо обу њаво пур мешаванд. Вобаста ба ин дар хок организмњои хурди обї ва фазої зиндагї мекунанд. Махсусияти хок дар он аст, ки он аз сурохињои майда иборат аст, ки ба воситаи онњо оксиген гардиш карда, обро мегузаронад. Сурохињо дар хокњои нарм то 70 фоиз ва дар хокњои зичу ѓафс 20 фоизро ташкил мекунанд. Дар чунин хокњо миќдори зиёди организмњои хурди микроскопї: бактареяњо, замбуруѓњо, соддатаринњо, кирмњои њалќашакл, бандпойњо мављуданд. Њайвонњои каме калонтар дар зери хок барои худашон мустаќилона роњ мкушоянд. Растанињо то чуќурии 1,5 – 2 реша медавонанд, ки ин аломати аниќест барои муайян кардани чуќурии хок. Њаво дар ќабатњои хок аз миќдори ками оксиген иборат мебошанд.
Аломати асосии муњити хокї он аст, ки ба таркиби он мунтазам аз њисоби боќимондаи решањои фавтидаи растанињо ва барги онњо моддањои органикї дохил мегарданд ва барои бактерияњо, замбуруѓњо ва њайвонњои дигар чун манбаи энергия хизмат мерасонанд. Бинобар ин хок муњити аз њама муњими њаёти ба шумор меравад. Организмњоеро, ки дар хок зиндагї мекунанд, эдафобионтњо ва ё ки геобионтњо меноманд.
4.Муњити байнињамдигарии организмњо
Организмњои зинда дар муњити зист бо њамдигар муносибатњои гуногун доранд, ки дар байни онњо муфтхури (паразитизм) мавќеи аввалро ишѓол мекунад. Муфхури гуфта организме (намуд, фарде) – ро меноманд, ки дар тамоми њаёту фаъолияташ аз њисоби дигар организмњо ѓизо мегирад. Дар табиат ягон организми мустаќили бисёрњуљайрае мављуд нест, ки муфхури худашро надошта бошад. Муфтхурњо одатан дар бадани (танаи) хуљаин, ё дар њуљайра ва ё бофтаи он љой мегиранд. Баъзе муфтхурњо ба хуљаинњои худ фоида низ меоваранд. Масалан, њайвонњои кавшакунанда барои њазми ѓизо аз бактерияњо ва инфузорияњо, ки дар меъдаи онњо љойгиранд, истифода мебаранд. Аъзои њозимаи инсон бо ёрии микрофлораи фоидаовар фаъолият мекунад.
Муфтхурњоро вобаста ба фаъолият ва љойгиршавиашон дар оргнизми хуљаин ба ду гуруњ таќсим мекунанд:
1)муфтхурњои дарунї (кирмњои гуногун, соддатаринњо) – дар таркиби бадани хуљаин зиндагї мекунанд;
2)муфтхурњои берунї (шабушк, кайк, кана, зулук) – дар руи пусти бадани организмњо фаъолият доранд.
sotvoridobro.ru
Вазорати маорифи Чумхурии Точикистон
Донишгохи давлатии Хучанд ба номи академик
Бобочон Гафуров
Мавзуъ: Холати экология
Ичрокунанда: Абдурахмонова Махбуба
донишчуи курси I-уми
гурухи 105 «а» факултети
физика ва техника
ихтисос: электроникаи тибби
Кабулкунанда: Чулиева.
Холати экология.
Накша:
« Чамъият ва табиат»
Предмет ва вазифаи фанни экология
Экология ( аз юнони Oikos- хона, бошишгох, чои зист, манзил, logos- таълимот ) илм дар бораи муносибатхои байни организмхои зинда ва мухити зист мебошад. Мафхуми «экология»-ро аввалин маротиба олими немис биолог Эрнест Геккел дар соли 1886 дар китоби « Морфологияи умумии организмхо» дохил карда буд.
Предмети асосии омузиши экология макроэкосистемахои биологи: популятсия, биосеноз, экосистема ва тагйирёбии онхо дар вохиди вакт ва фазо мебошад.
Экология хамчун фан аз кисми биология ба вучуд омад. Лекин дар давраи хозира экология васеъ гашта, ба як катор фанхои алохида чудо шуда рафт.
Экологияро ба биоэкология ва геоэкология таксим мекунанд.
Биоэкология – яке аз илмхои биологи, муносибатхои организмхо байни худ ва бо мухити зистро меомузонад. Предмети омузиши биоэкология сатхи ташкилии организми, популятсиони, намуди, биосенотики, биосфер ива таъсири хамдигарии онхо бо мухити зист мебошад.
Вазифаи биоэкология омухтани алокаи дутарафаи дар мачмуъхои организм- мухит, популятсия- мухит, чамоа- мухит, инчунин алокаи байни фардхо дар популятсия ва популятсия дар чамоа мебошад.
Геоэкология ( экологияи географи ё экологияи ландшафти ), шуъбаи экология ба конуниятхои экологи ба раванди географи марбут, ба экоситемахои сатхи баланди шачарави карда мешавад.
Предмети омузиши геоэкология экосистемахои бузург- биогеотсеноз, биосфера мебошад.
Дар таркиби геоэкология якчанд шуъбахо чудо карда мешавад. Муносибат бо типи ландшафтхо ба экологияи тундра, даштхо, биёбонхо ва дигар ландшафтхо чудо карда мешавад.
Экологияи амали принсипхои истифодаи окилонаи сарватхои таби ива нигох доштани мухити хаётро меомузад.
Методхои экологияи имруза.
Экологияи хозира методхои гуногуни тадкикотхоро дорост. Асосаш инхо мебошад:
Методи мушохида дар чамъовари ва тасвири далелхо ба хисоб меравад;
Методи мукоисави ба монанд ва фаркияти объектхои омузиш асос меёбад;
Методи таърихи рафти тараккиёти объектро меомузад;
Методи тачриба имконият медихад, ки ходисахои табиатро дар шароити додашуда омузад;
Методи моделони имконият медихад, ки ходисаи нисбатан мураккаби табииро бо моделхои нисбатан содда тасвир намояд;
Таърихи тараккиёти экология
Таърихи тараккиёти экологияро шартан ба се давра таксим кардан мумкин аст:
Дар давраи хозира дастовардхои экология асоси амали барои кор карда баромадани стратегияи муносибатхои хамдигарии инсоният бо табиат, истифодабарии окилона ва хифзи табиат мебошад.
Дар давраи хозираи тараккиёти экологи дар чахон бо номхои олимони бузурги чахон ба монанди: Ю. Одум, М. Андерсен, Э. Пиака, Р. Риклефс, М. Бигон, Дж. Харпер, Т. Миллер, Б. Небел, А.В. Яблокова, А. Л. Яншина ва дигарон алокаманд.
Асоси бехбудии инсоният дар оянда – нигох доштани гуногуншаклии биологи аст. Устувори ва вазифанокии биосферахо бо мавчудияти гуногуншаклии чамоахо таъмин карда мешавад.
Дар давраи хозира барои нигох доштани гуногуншаклии биологи лозим аст: хифзи пурраи ландшафтхо хамчун комплекси экосистема; кисман хифз намудани объектхои табии хангоми нигох доштани тархи умумии ландшафт; бунёд ва нигох доштани ландшафтхои оптималии антропогени.
Ду шакли хифзи ландшафтхо бо марзхои мамнунъгохи ва богхои милли маълум аст.
Мамнунъгох шакли олии хифзи ландшафтхои табии аст. Китъаи хушки ва фазои обие, ки дар асоси тартиботи муайян гардида ва истифодаи хочагии кадоме набошад хифз намудан аст. дар мамнунъгоххо хамаи марзхои бап он дахлдор хифз карда мешавад. Дар Точикистон 4 мамнунъгоххои давлати амал мекунад: Ромит, Бешаи палангон, Дашти Чум ва Зоркул.
Боги милли – ин китъаи марзхое, ки барои нигох доштани табиат бо максадхои эстетики, солимгардони, илми, маъдани ва маърифати чудо карда мешавад. Дар бисёр давлатхо богхои милли шакли асосии хифзи ландшафтхо ба хисоб меравад. Дар Точикистон боги миллии точик дар маркази Бадахшон ва помир дар масохати 2,5 млн га ташкил карда шудааст.
Парваришгох – ин китъаи марзе, ки дар якчанд сол доимо ё дар муайяни мависими ва хамасола алохидаин ё он намудхои растани ва хайвонот ё кисми комплекси табии хифз карда мешавад.
Ёдгорихои табии – ин объекти алохидаи табиат; ахамияти илми, таърихи ва эстетикию маърифати дорад: масалан, дарахтони алохидаи бисёрсола ва дигархо.
referat911.ru
Мухимтарин омили махдудкунанда барои хаети инсон. - раздел Экология, Таърихи тараыыиёти экология. Наыша: Педмет ва вазифаьои фанни экология. Методьои тадыиыотии экология
А) Марг, таваллуд
Б) Махорати сохтани мухити зист.
В) Гипердинамия, норасогии гизо, ба сери хурок нахурдан…
Г) Таъсири табии эволюция
6. Мухимтарин проблемаи экологияи муосир.
А) Афзоиши ахолии, норасогии сарвати табии,энергия, ифлосшавии биосфера. ..
Б) Кам шудани фавт, баланд шудани хизматрасони ба беморихо, паст шудани сифати озука.
В) Инкишофи интенсивии техника .
Г) Пахншавии беморихо.
7. Сарвати табии чист?
А) Ин боигарии табии.
Б) Афзооиши зиёди микдори ахоли.
В) Ин мачмуи боигариитабии ки барои конеъ гардонидани талаботи инсон равона карда шудааст ....
Г) Комёбихои илм.
Лексия №1 Мавзўъ: Муыаддима. Предмет, вазифа, методьои тадыиыотии он. Таърихи тараыыиёти экология.
Методьои тадыиыотии экология. Экологияи ьозира методьои гуногуни тадыиыотьоро дорост. Асосаш иньо маьсуб мешавад: Методи мушоьида д
Савольои тестц 1. Экология чист? А) Экология илм дар бораи табиати зинда ва щайризинда Б) Экология илм дар бораи ор
Мафьум дар бораи муьити зист ва шароити маьал Муьити зист- он ыисми табиат, ки организи зиндаро иьота мекунад ва ба оньо бевосита ва бавосита т
Савольои тестц 1. Муьити зист чист? А) Муьите, ки организмьо дар он зиндагц мекунанд. Б) Муьите, ки организ
Омильои экологц Элементьои муьит ё хосиятьои алоьида, ки ба организм таъсир мерасонад, омильои экологц номида мешавад.
Таъсири якжояи омильои экологц. Омильои гуногуни экологц дар фазо ва ваыт тащйиротьои гуногунро дорост, яке аз оньо нисбатан доимц ( масала
Савольои тестц 1. Омильои экологц чист? А) Элементи муьите, ки ба организм таъсир мерасонад. Б) Элементи м
Мафьум дар бораи популятсия. Популятсия дар экология гурўьи фардьои як намуд, ки байни худ таъсири ьамдигар дошта ва марзи умумро ишщол
Савольои тестц Лексияи 4 1. Популятсия дар экологияи номида мешавад: А) Гур=ьи фардьои як намуд, ки байни худ таъсири ьам
Мафьум дар бораи биотсеноз Ьар як организм дар иьотаи дигар организмьо зиндагц мекунад, бо оньо ба муносибатьои гуногуншакли мусбц ва
Сохтори биотсеноз Сохтори ьар мажм=ъьо – ин ыонунияти муносибатьо ва ыисмьои алоыаи оньо аст. Дар зери сохтори намуди биогтсе
Муносибатьои организмьо дар жамоа Асоси ба вужудоии ва мавжудияти биотсенозьо муносибати организмьо алоыаи оньо ки дар ва ба ьамдигар меоянд
Ба таркиби биотсеноз кадом компонентьои организмьои дохил мешвад ва оньо чи ном дорад. А) Ба таркиби биотсеноз растаниьо жамоаи растаниьо, ьайвонот жамоаи ьайвоният дохил мешаванд Б) Ба тар
Мафьум дар бораи биосфера. Дар сольои 20-уми асри гузашта дар корьои В.И. Вернадский оид ба фаьмиши биосфера мажмўи ягонаи глобалии Зами
Ыонуниятьои умумии ташкили биосефра. Биосфера экосистемаи глобали маьсуб мешавад. Биосфераро дар даражаи бештар на омильои беруна, балки ыонуия
Консепсияи ноосфера. Характери глобалии муносибати ьамдигарии инсон бо муьити зист оньо ба пайдо шудани мафьуми ноосфера (аз юн.
Савольои тестц 1. Биосфераро В.И.Вернадский номида буд… А) Ьамон минтаыаи ночизи сайёра, ки дар он кам кадоме
Аз нуытаи назари ьозира биосфераро чунин меноманд А) Ьамчун экосистемаи хурд Б) Ьамчун биотсенози бузург В) Ьамчун биогеосенози бузург Г) Ьамчу
Ыонуни констатнноки миыдори моддаьои зиндаро В.И.Вернадский ифода намоед. А) Миыдори зинда ьаст константи биосфера Б) Миыдори моддаьои зиндаи биосфера барои давраи геологии дод
Ыонуни дуюми экодинамикц чунин номида мешавад А) Ыонуни к=шиш ба топератнокц Б) Ыонуни к=шиш ба омильои муайян В) Ыонуни к=шиш ба климакс Г) Ыо
Мафьум дар бораи экосистема. Мажмўи ьар кадом организмьои зинда ва компонентьои щайризинда, ки дар он гардиши модда ба амал бар
Динамикаи экосистема. Хусусияти бунёди экосистема - ин динамикаии (тащйирёбии) он мебошад, он вобастагии аз мажмўи омильо инъикос
Ами мешавад А) Энергия ба вужуд меояд,лекин гум на мешавад , аз як шакл ба шакли дигар мегузарад. Б) Энергия ба вужуд
Маьсули дуюмини жамоа гуфта чиро мефаьмед А) Афзудани массаи консументьо ва редусентьо дар воьиди ваыт Б) Афзудани массаи продусентьо ва консуме
Давраьои дурусти равандьои суксетсияьоро мувофиыи Ф.Климентсномбар кунед. А) 1. Ба вужуд омадани ыитъаьои холи ьаёт. 2. К=чидани организмьои гуногуни организмьо ё заминьо ба он. 3. Зиста
I.Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера Инсон аз давраи пайдоиши худ то замони ьозира ба табиат таъсир мерасонад, ки оньо ба гур=ььои зерин таысим м
Савольои тестц Лексияи 8 1. Таъсири инсоният ба табиат дар чанд давраьо мегузарад? А) Се. Б) Чор. В) Шаш. Г)
Манбаьои ифлосшавии атмосфера. 2.Сарчашмаьо ва таркиби ифлосиьои атмосферц. Ду намуди ифлосшавии атмосфераро фары мекунанд: табии ва
Оыибати ифлосшавии атмосфера ва муьофиэати атмосфера аз ифлосшавц +Ифлосшавиьои антропогении атмосфера натаньо ба саломатии одам, ьайвонот ва наботот, балки ба иыл
Оыибатьои таъсири баъзе ифлосиьои атмосфера ба саломатии одам Моддаьо Оыибатьои таъсири моддаьо Манъбаьо Консентратсияьои бениьоят
Муьофизати атмосфера аз ифлосшавц Барои баьо додан ба вазъияти атмосфера меъёрьои консентратсияьои моддаьои ифлоскунанда ва даражаи таъсир
Савольои тестц 1. Таркиби атмосфера аз кадом газьо иборат аст? А) Гази карбон, гази сульфур, газьои наылиётц.
Маълумоти умумц дар бораи обьо. Об дар табиат дар се холат, сахт (барф, ях), моеъ ва газмонанд (бущ) вучуд дорад. Сарватхои об хел
Захирахои обхои ширин ва истифодаи онхо Намуди манбаъ Ьажм км3 % аз ьажми умумц Дарёхо 10,2
Бахри Арал, Кули Сарез ва проблемахои оби ширин То солхои охир Арал аз бахри Азол ду баробар калон буд, дар худуди он белгия ва Холанд чо мегирифтан
Компонентьои физикавии об чандто А) Чор. Б) Панж. В) Шаш. Г) Даь. 3. Дар табиат моыдори обьои н=шокц чи ыадар мебошад?
Таъсири антропогенц ба олами ратсанц ва ьайвонот. Таъсири инсон ба олами ьайвонот хеле зиёд аст, ки он бо ду роь амалц мегардад: 1. Ба воситаи паррандагон,
Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами растанц. Ьифз, ва оыилона истифодабарию аз нав барыарор намудани шумораи гуногуншакли ва намуди ьайвоноту ратснц му
Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами ьайвонот. Ьифзи олами ьайвонот низ масъалаи асоси ьифзи табиат аст, ки миыдори камшудаистодаи он ба фоида мавжудати х
Дар натичаи фаъолияти инсон чунин хайвонотхо аз байн рафтаанд. А) Тур ,тарпан, говхои бахри ,квагга,гагаркаи бебол, паланги турони,гагаи лабрадор …. Б) Паланги турони,
Сарватьои заминии жаьон ва Жумьурии Тожикситон, сохтор ва проблемаи ьифз. Фоиди замини жаьон аз сарвтьои заминии ьамаи жаьон шакл мегирад, ки ба он одатан масоьати Антрактидаро низ
Истифодаи оыилонаи сарвтаьои заминц. Барои истифодаи оыилонаи замин дар навбати аввал бояд чунин чорабиниьо ижро намудан лозим аст: мукамал гар
Тасниф, истеьсол ва истифодаи канданиьои фоиданок. Дар зери мафьуми канданиьои зеризаминц ыисми болои ыишри Замин, ки дар ьудуди он истеьсоли канданиьои фоид
Таъсири фаъолияти хожагии кишоварзии инсон ба муьити атроф. Инсон бо фаъолияти хожагии кишоварзц, истифодаи сарвтаьои заминц, обц, растанигц, ьайвонот ва энергетикц ху
Заминдории алтернативц, методьои биологц дар хожагии кишоварзц. Оыибатьои манфии интенсификатсияи заминдорц ба инкишофи аз ибтидои сольои 60-уми асри XX мусоидат карда буд.
Истифодаи энергия ва функтсиянокии экосистемаи саноат. Экосистемаи шаьрьо ва корхонаьои саноати ба антопогенни дохил карда мешавда, энергияи тайёре (газ, ангиштс
Проблемаьои ьифзи муьити атроф, бо алоыамандии афзудани шаьрьо ва истеьсоли саноатц. Яке аз проблемаьои мураккаби охири асри XX ва ибтидои асри XXI – ин афзудани шаьрьо, ва васеъшавии марзьои он
Ба щайр аз энергияи офтоб агросистемаьо боз чигуна энергияро мегиранд. А) Ьеж энергияро намегиранд Б) Энергияи шамол В) Энергияи иловагц аз тарафи инсон Г) Энергияи
Этомофаг чц гунна организм аст А) Танзимгари расиш Б) Ьашаротьои фоидаовар ьашаротьои зарароварро мех=рад В) Растаниьои алафи бе
Табиати биоижтимоии инсон ва экология. Инсон - даражаи ташаккуёфтаи организми зинда дар сайёраи Замин аст. Ба тавре, ки И.Т. Фролов (1985) баьо дода буд
Экология ва саломатии инсон. Аз давраьои ыадим иносн (инсои боаыл Homosapiens- мешмуориданд) дар муьити табии ьамчун консументьои дигари экос
Муьимтраин проблемаьои экологии муосири жамъият. Яке аз муьимтарин проблемаи экологии муосир ин афзоиши аьоли аст. Афзоиши аьоли дар натижаи афзудани тавал
Проблемаи афзудани миыдори аьолц дар жумьурии Тожикстон. Яке аз муьимтарин проблемае, ки инсоният ин ьал намудани афзоиши аьолц мебошад. Дар давраи тўлони м
Проблемаьои партавьои сахт ва хатарнок, таъсир он ба муьити зист. Партовьо ба чунин гурўььо жудо карда мешавад: 1. Маишц. 2. Саноатц, бо истеьсоли канданиьои фоиданок
Раванди интенсивии техногени ва табии инкишофи хок ба чунин фаъолияти хожагии инсон вобастааст. А) Обёрии дурударозц сунъц, шўршавц, аз худ кардани замин,
Барои халли проблемаи бехатари радиатсони зарур аст. А) Гузаронидани таткикотхо , лоихаи руйпушнамоиро анчом додан. Б)Сарчашмаи нави шуодихии радиоактиви б
Танзими тавлид. Чор омили асоси нуфуси аьолиро ва суръати тащйирёби онро муайян мекунад: фарыитяти байни коэффитсенти тавл
Идоракунии оыилонаи сарватьои табиц. Маьдудияти сарватьио Замин дар остонаи асри XXI яке аз пролемаьои актуалли инсоният маьсуб мегардад. Бо алоы
Стратегияи инкишофи хожагии кишоварзц. Дар охирьои асри XX ьажми истеьсоли жаьонии хожагии кишоварзц нисбат ба аьолц хеле бо суръат афзуд. Ин а
Нигоь доштани жамоаьои табиц. Асоси беьбудии инсоният дар оянда - нигоь доштани гуногуншаклии биологц аст. Устувории ва вазифанокии биос
Савольои тестц 1.Баробар кардани тараыыиёти инсоният ин А) Роь ба ьалли проблемаи алоьидаи экологц Б) Ро
Амалан манбаьои тамомнашаванда доимц ва барыароршаванда сарватьо иньо мебошанд. А) Нафт, газ, ангиштсанг, шамол, офтоб ва щайра Б) Газ, ангиштсанг, шамол, офтоб ва щайра В) Газ, ангиш
Баланд бардоштани ьосилнокии хожагии кишоварзц иньо мебошанд. А) Киштгардонц ва гузаштан аз поликултура ба монокултура Б) Гузаштан аз монокултура ба поликултура
allrefers.ru
Тасодуфї нест, ки њоло ба масъалањои муњити зист олимон диќќати махсус медињад. Бо ибрози таносуби экологї, экосистема, бўњрони экологї, фалокати экологї на танњо олимони соњаи фанњои табиатшиносї, балки ходимони давлатию сиёсї, кормандони хољагї низ машѓуланд.
Дар охирњои асри XX ибтидои асри XXI инкишофи босуръати илму техника боиси рўз аз рўз ифлосшавии муњити зист бо моддањои радиоактивї, кимиёвї ва биологї гардид. Бинобар ин зарур аст, ки њар як шахс алоќамандии байни организм ва муњити атрофашро дар анамояд ва барои нигоњдории баробарвазнии экологї дар табиат сањмгузор бошад, зеро ки инсон як њиссаи табиат сањмгузор буда, берун аз он вуљуд дошта наметавонад, саломатї, мањсули карї, рафтору кирдораш бо табиат вобаста аст.
Маълум аст, ки проблемањои экологї, яъне масъалањои марбут ва бадшавии њолати муњити атроф дар бисёр минтаќањои сайёра ањамияти аввалиндараља пайдо кардаистодааст.
Зеро ин омилест, ки ба њамаи равандњои сиёсї, иќтисодї ва иљтимої таъсир мерасонад. Аз ин рў, барои пешгирии шиддати вазъи экологї бояд тамоми љомеа љањонї бори масъалият дошта бошад.
Асосан ифлоскунандањо бо ду намуд, ки табиаташон аз њам фарќ мекунанд, тасниф мешаванд:
— Ифлосшавии табиие, ки дар натиљаи њодисањои табиї ба дахолати одам пайдо мешаванд;
— Ифлосшавии антропогенї, к ибо фаъолияти одам алоќаманд аст. Ќисми таркибии онро ифлосшавии техногение, ки бе фаъолияти истењсолоти саноатї алоќаманд аст, ташкил медињад.
Аз рўи табиаташон чунин намудњои ифлоскунандањо вуљуд доранд:
1) Биологї, яъне ба муњити атроф дохил шудан ва дар он афзоиш кардани организмњои барои одам лозим ва ё дар экосистема пайдошавии гуруњњои бегонае, ки пеш вуkkk надоштанд;
2) Физикавї, (радиатсионї, гармї, шуої, электромагнитї, ѓулѓуланок ва њоказо)
3) Кимиёви (ифлосшавии биосфера бо моддањои кимиёвї)
Экологњо ифлоскунандањои кимиёвиро дар дараљаи локалї ба чунин гуруњњо таќсим мекунанд:
1) Њавои атмосфера (нуќтањои ањолинишин, минтаќањои корї)
2) Биноњои истиќоматї ва истењсолї
3) Обњои рўизаминї ва зеризаминї
4) Хок
5) Мањсулотњои хўрока
Сарчашмањои ифлосшавии кимиёвиро ба чор гуруњ тасниф кардан мумкин аст:
1) Дастгоњњои техникї, ки пасмондањои сахт, газмонанд ва моеъро ба муњити атроф бароварда мепvtgfhnzyl/
2) Объектњои хољагї, ки моддањои кимиёвии ифлоскунандаро истењсол ё захира мекунанд. Инчунин, майдонњои махсус барои нигоњдории пасмондањо.
3) Минтаќањое, ки ба онњо моддањои ифлоскунандаи кимиёвї ба воситаи наќлиёт дохил мешавад.
4) Олудашавии боришоти атмосферї, маишї, саноатї ва обњои шорандаи кишоварзї, ки хусусияти планетарї доранд.
Ифлосшавии њавои атмосфера дар дараљаи глобалї танњо бо роњи ѓайримустаќим, яъне ба воситаи таѓйирёбии иќлим, вайроншавии пардаи озонии биосфера ва боронњои кислотагї ба вуљуд омада, метавонад бевосита ба саломатии одам таъсир расонад. Аз њама пањншудатарин ифлоскунандањои њавои атмосфера оксиди нитроген, сулфур, гази карбонат, карбогидридњо, фенол, аэрозолњо, пайвастагињои бухоршавандаи металлњои вазнин ва дигар мураккаботи органикию ѓайриорганикї доранд, дар муњити газмонанд дар њолати муаллаќ мављуданд. Онњо ќобилият доранд, ки дар таркибашон пайвастагињои мураккаби кимиёвии хусусияти баланди токсикї дошта ва барои њаётгузаронии организмњои зинда зарарнок нигоњ доранд.
Ба фикри аксари олимони љањон яке аз сарчашмаи асосии ифлосшавии таркиби атмосфера наќлиёти автомобили ба њисоб меравад, ки дар таркиби газњои сухташудаи ххорикунандааш сурб ва оксиди карбон дорад. Ин нишондињандањо дар шањрњои калон то 50% ва дар шањрњои калонтарин аз 85% зиёд газњои сухташудаи наќлиёти автомобили таркиби атмосфераро ифлос мекунад.
sotvoridobro.ru
Манбаьои ифлосшавии атмосфера. - раздел Экология, Таърихи тараыыиёти экология. Наыша: Педмет ва вазифаьои фанни экология. Методьои тадыиыотии экология
2.Сарчашмаьо ва таркиби ифлосиьои атмосферц.
Ду намуди ифлосшавии атмосфераро фары мекунанд: табии ва сунъц (антропогени). Манбаи ифлосшавии табиии атмосфера вулыоньои оташфишон, бодлес шудани жинсьои к=ьц, т=фоньои пурчангу серщубор, сухторьои бешазор, баромадани намакьои баьрц ва щ. мебошад. Щайр аз ин дар атмосфера бактерияьо, спораьои занб=рущьо, гарди растаниьо доим ёфт мешаванд.
Ифлосиьои антропогени ба атмосфераи шаьрьо, ноьияьои истеьсолц ва хожагц хос мебошанд. Дар шаьрьо ва гирду атрофи оньо муассисаьои саноатц, наылиёт, тажьизотьои гармкунц хеле бисёранд, ки ьаворо аз дуд, хокистар, гази щубор, оксиди сулфур, нитроген ва дигар моддаьои зарарнок ифлос мекунанд.
Дар айни замон манбаи асосии ифлосшавии атмосфера хусусан наылиёт, муассисаьои саноатц, истеьсолот гаштаанд. Саноат партовьои газ ва чангро ба атмосфера ба миыдори зиёд мебарорад. Манбаъьои асосии ифлосиьо истгоььои барыии гармидиьц, заводьои металлурга, кимиёвц, коркарди нафт, сементбарорц ва щ. мебошанд.
Заводи алюминии - дуд, ангидридьо, сулфидьо, пайвастагиьои фторро ба атмосфера бароварда муьитро ниьоят заьролуд мекунад.
Заводи сементбарорц масолеьи сангмонандро реза ва орд карда чанги зиёдро мебарорад. Он бошад касалии вазнини силикозро ба вужуд меорад (касалии роьи нафас) ва таъсири ьалокатбор дорад.
Наылиёти автомобилц муьити атрофро аз газьои дамдама ифлос мекунад. Газьои автомобилц мураккаби моддаьо буда ба якчанд гур=ь таысим мешаванд:
гуруьи I безарар аст - N, О, Н, бущьои об ва СО2 дорад, ки миыдори камаш ба одам зарар намерасонад;
гуруьи II - СО - оксиди карбон, щубор беьад зарарнок аст (12%).
гуруьи III - N0 - оксиди нитроген ва N02 диоксиди нитроген - хеле заьрнок мебошад;
гуруьи IV - карбогидридьо - этилен, атсетилен, метан, пропан, толуол -моддаьои кансерогенц, ба пайдошавии варамьои ганда (саратон) мусоидат мекунанд;
гуруьи V - алдегидьо - формалдегид (формалин) - аз ьад зиёд заьрнок;
гуруьи VI - дуд, сиёьц- хусусан барои муьаррикьои дизелц, хос мебошад.
Миыдор ва таркиби газьои дамдама аз намуди муьаррик (карбуратор ё дизел), тарзи кори он, сифати с=зишворц ва дигар омильо вобаста аст.
Маьсулоти оксидшавии газьои дамдама - фотооксидантьо боз ьам заьрноктар мебошанд. Масалан, озон (Оз), ки миыдори ками он фоиданок асту, консентратсияьои баландаш бошад аз ьад зиёд заьрнок мебошанд.
Баъзе навъьои бензин пайвастагиьои сурб ва дигар оьаньои вазнин доранд. Дар миыёси жаьон автомобильо дар як сол 300 ьазор тонна сурбро ба атомсфера хориж мекунанд.
Ифлосшавии радиоактивии атмосфера дар натижаи таркишьои бомбаьои атомц ё садамаи истгоььои барыии атомц ба амал меояд. Унсурьои афканишоти радиоактиви ба масофаьои дур паьн гашта, сольои дароз дар муьити атроф боыц мемонанд. Оньо аз атмосфера боз ба Замин фаромада хок, обамборьо ва ьамаи мавжудотро заьролуд мекунанд. Аз ин сабаб ифлосшавии радиоактивиро фожиаи глобалц меноманд.
Манбаьои ифлосии атмосфера ба 2 гур=ьи калон таысим мешаванд:
1.Ифлосиьои табии.
2.Ифлосиьои сунъц.
Ифлосиьои табии дар навбати худ ба 2 зергур=ь таысим мешаванд:
1.Кайьонц (жангьои кайьонц).
2.Ифлосиьои заминц иньо: а)континенталц, б) баьрц
Ифлосиьои континенталц иньо: а) щайри органикц, б) органикц,
в) дудьо.
Ба ифлосиьои щайриорганикц бодх=рдашави ва вулканьо дохиланд.
Ба ифлосиьои органикц атмосферц растанц ва ьайвонот дохиланд. Ифлосиьои сунъц атмосферц иньо: 1)Муьити зист, 2)Наылиёт, 3)С=хторьо, 4)Ьамаи намуди истеьсолот мебошанд.
Дар оихири асри VX ифлосиьои табии атмосферц 75% ва 25% онро ифлосиьои антропогенц ташкил мекард.
Ифлосиьои сунъц атмосферц иньо: а) Радиоактивц, б) Электромагнитц, в) Садои баланд, г) Наылиёт, д) Партовьои корхонаьои саноатц, е) Корхонаьои химиявц ва щайраьо мебошанд.
Моддаьое, ки атмосфера ифлос мекунад ба ду гур=ь таысим мешаванд:
1)Аввалин даража – моддаьое аз заводу фабрикаьо ва дигар сарчашмаьо ба ьаво партофта мешаванд;
2)Дувумин даража – ифлосиьое, к ибо ьавои атмосфера омехта шудаанд ва хеле хавфнок мебошанд.ПДК-и моддаьои зарарнок дар ьавои атмосферии жойьои аьолинишин, мг/м3
Табл. 1
| Модда | Бисёртарини якбора | Шабонар=зц ба ьисоби миёна |
| Оксиди нитроген | 0,6 | 0,06 |
| Диоксиди нетроген | 0,085 | 0,085 |
| Аммиак | 0,2 | 0,04 |
| Атсетон | 0,35 | 0,35 |
| Бензол | 1,5 | 0,8 |
| Бенз(а)пирен | - | 0,000 001 |
| Жанги безарар | 0,5 | 0,15 |
| Симоби оьанин | - | 0,0003 |
| Сулфид | 0,008 | 0,008 |
| Сероуглерод | 0,03 | 0,005 |
| Оксиди карбон | 5,0 | 3,0 |
| Фенол | 0,01 | 0,003 |
| Формалдегид | 0,35 | 0,003 |
| Хлор | 0,1 | 0,03 |
Дар таблитсаи 1 номг=и ифлосиьои атмосферц ва миыдори оньо дар атмосфера нишон дода шудааст.
– Конец работы –
Эта тема принадлежит разделу:
Мафьум дар бораи муьити зист ва шароти маьал... Муьити асосии ьа т... Мафьум дар бораи муьити зист ва шароити...
Если Вам нужно дополнительный материал на эту тему, или Вы не нашли то, что искали, рекомендуем воспользоваться поиском по нашей базе работ: Манбаьои ифлосшавии атмосфера.
Лексия №1 Мавзўъ: Муыаддима. Предмет, вазифа, методьои тадыиыотии он. Таърихи тараыыиёти экология.
Методьои тадыиыотии экология. Экологияи ьозира методьои гуногуни тадыиыотьоро дорост. Асосаш иньо маьсуб мешавад: Методи мушоьида д
Савольои тестц 1. Экология чист? А) Экология илм дар бораи табиати зинда ва щайризинда Б) Экология илм дар бораи ор
Мафьум дар бораи муьити зист ва шароити маьал Муьити зист- он ыисми табиат, ки организи зиндаро иьота мекунад ва ба оньо бевосита ва бавосита т
Савольои тестц 1. Муьити зист чист? А) Муьите, ки организмьо дар он зиндагц мекунанд. Б) Муьите, ки организ
Омильои экологц Элементьои муьит ё хосиятьои алоьида, ки ба организм таъсир мерасонад, омильои экологц номида мешавад.
Таъсири якжояи омильои экологц. Омильои гуногуни экологц дар фазо ва ваыт тащйиротьои гуногунро дорост, яке аз оньо нисбатан доимц ( масала
Савольои тестц 1. Омильои экологц чист? А) Элементи муьите, ки ба организм таъсир мерасонад. Б) Элементи м
Мафьум дар бораи популятсия. Популятсия дар экология гурўьи фардьои як намуд, ки байни худ таъсири ьамдигар дошта ва марзи умумро ишщол
Савольои тестц Лексияи 4 1. Популятсия дар экологияи номида мешавад: А) Гур=ьи фардьои як намуд, ки байни худ таъсири ьам
Мафьум дар бораи биотсеноз Ьар як организм дар иьотаи дигар организмьо зиндагц мекунад, бо оньо ба муносибатьои гуногуншакли мусбц ва
Сохтори биотсеноз Сохтори ьар мажм=ъьо – ин ыонунияти муносибатьо ва ыисмьои алоыаи оньо аст. Дар зери сохтори намуди биогтсе
Муносибатьои организмьо дар жамоа Асоси ба вужудоии ва мавжудияти биотсенозьо муносибати организмьо алоыаи оньо ки дар ва ба ьамдигар меоянд
Ба таркиби биотсеноз кадом компонентьои организмьои дохил мешвад ва оньо чи ном дорад. А) Ба таркиби биотсеноз растаниьо жамоаи растаниьо, ьайвонот жамоаи ьайвоният дохил мешаванд Б) Ба тар
Мафьум дар бораи биосфера. Дар сольои 20-уми асри гузашта дар корьои В.И. Вернадский оид ба фаьмиши биосфера мажмўи ягонаи глобалии Зами
Ыонуниятьои умумии ташкили биосефра. Биосфера экосистемаи глобали маьсуб мешавад. Биосфераро дар даражаи бештар на омильои беруна, балки ыонуия
Консепсияи ноосфера. Характери глобалии муносибати ьамдигарии инсон бо муьити зист оньо ба пайдо шудани мафьуми ноосфера (аз юн.
Савольои тестц 1. Биосфераро В.И.Вернадский номида буд… А) Ьамон минтаыаи ночизи сайёра, ки дар он кам кадоме
Аз нуытаи назари ьозира биосфераро чунин меноманд А) Ьамчун экосистемаи хурд Б) Ьамчун биотсенози бузург В) Ьамчун биогеосенози бузург Г) Ьамчу
Ыонуни констатнноки миыдори моддаьои зиндаро В.И.Вернадский ифода намоед. А) Миыдори зинда ьаст константи биосфера Б) Миыдори моддаьои зиндаи биосфера барои давраи геологии дод
Ыонуни дуюми экодинамикц чунин номида мешавад А) Ыонуни к=шиш ба топератнокц Б) Ыонуни к=шиш ба омильои муайян В) Ыонуни к=шиш ба климакс Г) Ыо
Мафьум дар бораи экосистема. Мажмўи ьар кадом организмьои зинда ва компонентьои щайризинда, ки дар он гардиши модда ба амал бар
Динамикаи экосистема. Хусусияти бунёди экосистема - ин динамикаии (тащйирёбии) он мебошад, он вобастагии аз мажмўи омильо инъикос
Ами мешавад А) Энергия ба вужуд меояд,лекин гум на мешавад , аз як шакл ба шакли дигар мегузарад. Б) Энергия ба вужуд
Маьсули дуюмини жамоа гуфта чиро мефаьмед А) Афзудани массаи консументьо ва редусентьо дар воьиди ваыт Б) Афзудани массаи продусентьо ва консуме
Давраьои дурусти равандьои суксетсияьоро мувофиыи Ф.Климентсномбар кунед. А) 1. Ба вужуд омадани ыитъаьои холи ьаёт. 2. К=чидани организмьои гуногуни организмьо ё заминьо ба он. 3. Зиста
I.Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера Инсон аз давраи пайдоиши худ то замони ьозира ба табиат таъсир мерасонад, ки оньо ба гур=ььои зерин таысим м
Савольои тестц Лексияи 8 1. Таъсири инсоният ба табиат дар чанд давраьо мегузарад? А) Се. Б) Чор. В) Шаш. Г)
Оыибати ифлосшавии атмосфера ва муьофиэати атмосфера аз ифлосшавц +Ифлосшавиьои антропогении атмосфера натаньо ба саломатии одам, ьайвонот ва наботот, балки ба иыл
Оыибатьои таъсири баъзе ифлосиьои атмосфера ба саломатии одам Моддаьо Оыибатьои таъсири моддаьо Манъбаьо Консентратсияьои бениьоят
Муьофизати атмосфера аз ифлосшавц Барои баьо додан ба вазъияти атмосфера меъёрьои консентратсияьои моддаьои ифлоскунанда ва даражаи таъсир
Савольои тестц 1. Таркиби атмосфера аз кадом газьо иборат аст? А) Гази карбон, гази сульфур, газьои наылиётц.
Маълумоти умумц дар бораи обьо. Об дар табиат дар се холат, сахт (барф, ях), моеъ ва газмонанд (бущ) вучуд дорад. Сарватхои об хел
Захирахои обхои ширин ва истифодаи онхо Намуди манбаъ Ьажм км3 % аз ьажми умумц Дарёхо 10,2
Бахри Арал, Кули Сарез ва проблемахои оби ширин То солхои охир Арал аз бахри Азол ду баробар калон буд, дар худуди он белгия ва Холанд чо мегирифтан
Компонентьои физикавии об чандто А) Чор. Б) Панж. В) Шаш. Г) Даь. 3. Дар табиат моыдори обьои н=шокц чи ыадар мебошад?
Таъсири антропогенц ба олами ратсанц ва ьайвонот. Таъсири инсон ба олами ьайвонот хеле зиёд аст, ки он бо ду роь амалц мегардад: 1. Ба воситаи паррандагон,
Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами растанц. Ьифз, ва оыилона истифодабарию аз нав барыарор намудани шумораи гуногуншакли ва намуди ьайвоноту ратснц му
Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами ьайвонот. Ьифзи олами ьайвонот низ масъалаи асоси ьифзи табиат аст, ки миыдори камшудаистодаи он ба фоида мавжудати х
Дар натичаи фаъолияти инсон чунин хайвонотхо аз байн рафтаанд. А) Тур ,тарпан, говхои бахри ,квагга,гагаркаи бебол, паланги турони,гагаи лабрадор …. Б) Паланги турони,
Сарватьои заминии жаьон ва Жумьурии Тожикситон, сохтор ва проблемаи ьифз. Фоиди замини жаьон аз сарвтьои заминии ьамаи жаьон шакл мегирад, ки ба он одатан масоьати Антрактидаро низ
Истифодаи оыилонаи сарвтаьои заминц. Барои истифодаи оыилонаи замин дар навбати аввал бояд чунин чорабиниьо ижро намудан лозим аст: мукамал гар
Тасниф, истеьсол ва истифодаи канданиьои фоиданок. Дар зери мафьуми канданиьои зеризаминц ыисми болои ыишри Замин, ки дар ьудуди он истеьсоли канданиьои фоид
Таъсири фаъолияти хожагии кишоварзии инсон ба муьити атроф. Инсон бо фаъолияти хожагии кишоварзц, истифодаи сарвтаьои заминц, обц, растанигц, ьайвонот ва энергетикц ху
Заминдории алтернативц, методьои биологц дар хожагии кишоварзц. Оыибатьои манфии интенсификатсияи заминдорц ба инкишофи аз ибтидои сольои 60-уми асри XX мусоидат карда буд.
Истифодаи энергия ва функтсиянокии экосистемаи саноат. Экосистемаи шаьрьо ва корхонаьои саноати ба антопогенни дохил карда мешавда, энергияи тайёре (газ, ангиштс
Проблемаьои ьифзи муьити атроф, бо алоыамандии афзудани шаьрьо ва истеьсоли саноатц. Яке аз проблемаьои мураккаби охири асри XX ва ибтидои асри XXI – ин афзудани шаьрьо, ва васеъшавии марзьои он
Ба щайр аз энергияи офтоб агросистемаьо боз чигуна энергияро мегиранд. А) Ьеж энергияро намегиранд Б) Энергияи шамол В) Энергияи иловагц аз тарафи инсон Г) Энергияи
Этомофаг чц гунна организм аст А) Танзимгари расиш Б) Ьашаротьои фоидаовар ьашаротьои зарароварро мех=рад В) Растаниьои алафи бе
Табиати биоижтимоии инсон ва экология. Инсон - даражаи ташаккуёфтаи организми зинда дар сайёраи Замин аст. Ба тавре, ки И.Т. Фролов (1985) баьо дода буд
Экология ва саломатии инсон. Аз давраьои ыадим иносн (инсои боаыл Homosapiens- мешмуориданд) дар муьити табии ьамчун консументьои дигари экос
Муьимтраин проблемаьои экологии муосири жамъият. Яке аз муьимтарин проблемаи экологии муосир ин афзоиши аьоли аст. Афзоиши аьоли дар натижаи афзудани тавал
Мухимтарин омили махдудкунанда барои хаети инсон. А) Марг, таваллуд Б) Махорати сохтани мухити зист. В) Гипердинамия, норасогии гизо, ба сери хурок на
Проблемаи афзудани миыдори аьолц дар жумьурии Тожикстон. Яке аз муьимтарин проблемае, ки инсоният ин ьал намудани афзоиши аьолц мебошад. Дар давраи тўлони м
Проблемаьои партавьои сахт ва хатарнок, таъсир он ба муьити зист. Партовьо ба чунин гурўььо жудо карда мешавад: 1. Маишц. 2. Саноатц, бо истеьсоли канданиьои фоиданок
Раванди интенсивии техногени ва табии инкишофи хок ба чунин фаъолияти хожагии инсон вобастааст. А) Обёрии дурударозц сунъц, шўршавц, аз худ кардани замин,
Барои халли проблемаи бехатари радиатсони зарур аст. А) Гузаронидани таткикотхо , лоихаи руйпушнамоиро анчом додан. Б)Сарчашмаи нави шуодихии радиоактиви б
Танзими тавлид. Чор омили асоси нуфуси аьолиро ва суръати тащйирёби онро муайян мекунад: фарыитяти байни коэффитсенти тавл
Идоракунии оыилонаи сарватьои табиц. Маьдудияти сарватьио Замин дар остонаи асри XXI яке аз пролемаьои актуалли инсоният маьсуб мегардад. Бо алоы
Стратегияи инкишофи хожагии кишоварзц. Дар охирьои асри XX ьажми истеьсоли жаьонии хожагии кишоварзц нисбат ба аьолц хеле бо суръат афзуд. Ин а
Нигоь доштани жамоаьои табиц. Асоси беьбудии инсоният дар оянда - нигоь доштани гуногуншаклии биологц аст. Устувории ва вазифанокии биос
Савольои тестц 1.Баробар кардани тараыыиёти инсоният ин А) Роь ба ьалли проблемаи алоьидаи экологц Б) Ро
Амалан манбаьои тамомнашаванда доимц ва барыароршаванда сарватьо иньо мебошанд. А) Нафт, газ, ангиштсанг, шамол, офтоб ва щайра Б) Газ, ангиштсанг, шамол, офтоб ва щайра В) Газ, ангиш
Баланд бардоштани ьосилнокии хожагии кишоварзц иньо мебошанд. А) Киштгардонц ва гузаштан аз поликултура ба монокултура Б) Гузаштан аз монокултура ба поликултура
allrefers.ru
Захирахои обхои ширин ва истифодаи онхо - раздел Экология, Таърихи тараыыиёти экология. Наыша: Педмет ва вазифаьои фанни экология. Методьои тадыиыотии экология
| Намуди манбаъ | Ьажм км3 | % аз ьажми умумц |
| Дарёхо | 10,2 | |
| Кулхо | 46,3 | 7,6 |
| Обхои зеризамини | 24,4 | 4,0 |
| Пиряххо | 78,2 | |
| Хамаги | 607,7 |
Ьачми умумии захирахои обро ба микдори умумии сокинони кишвар ва масохати он таксим карда, метавон таъмин нисбии обро ба сари хар як одам ва ба хар 1 км дар алохидаги муайан кард. (чадвали 2). Аз руи маълумоти баруйхатгирии ахолии соли 2000 дар Точикистон 6 127 000 км ва ба хар 1 км масохат 796 000 м об рост меояд. Хатто агар факат онро ба назар гирем, ки хачми обе, ки дар дарёхои Точикистон хар сол ба вучуд меояд, ин ракам ба хар як сокини чумхурии мо зиёда аз 10 000 м об рост меояд. Ин нишонахои шохиди онанд, ки точикистон яке аз чойхои аввалинро аз руи захирахои об мегирад.
Андозаи рост омадани микдори об ба хар сари ахолии ва хар километри квадрати масохати чумхури дар як сол чунин наст:
| Хамаги (км/сол) | Ба сари 1 одам (м3) | Ба 1 км2 (м3) |
| 607,6 |
Истеъмоли об дар хочагии халки Точикистон вобаста ба дарачаи истифодаи он дар сохахои гуногун дар давраи хозира аз 10 то 13 км тагйир меёбад. Тагйирёбии хачми истеъмоли об дар навбати аввал аз дарачаи истифодаи он дар сохаи кишоварзи вобаста аст. Холати гайриканоатбахши техники системахои ирригастсиони ва обтаксимкунии фарсундашавии тачхизоти обёрии мошини дар солхои охир дар чумхурии кам шудани майдонхо зироатхои хочагии кишлок оварда расонид. Ин бешубха ба камшавии истеъмоли об аз манбаъахои обц овард.
Пешрафти илми-техники ва зиёдшавии шумораи шахрхо истифодаи исрофкоронаи оби табии ва ифлосшавии он боиси норасогии об мегардад.
Об барои обёрии киштзорхо парвариши мохи истехсоли махсулоти саноати кувваи барк ва щайра истифода мегардад. Афзудани ахолии инкишофи босуръати саноати истехсолот ва кишоварзони наклиёт боиси бенихоят афзудани талабот ба марватхои об гаштааст.
Ин холат дар микёси чахон ба танкиси оби нушоки, «гуруснагии оби»- ташнаги оварда оварда мерасонад.
Халли ин муаммо тадбиру чорахои муайянро талаб менамояд.Аз чумлаи онхо сохтани обамборхои сунъи ( захираи об),чуйборхо(каналхо) ахамияти калон дорад.Солхои пеш накшахое буданд,ки тибъки онхо як кисми обхои дарёхои Шимол ва Сибирро ба тарафи Чануб (Осиёи маркази) гаронидан, обхои зеризаминиро бештар истифода бурдан, дар чулу биёбонхо обхои артейзеианиро ёфтан, обхои геортермалиро хам самаранок кор фармудан ва гайра аст.
Усулхои истифодаи сарфакоронаи об дар кишоварзи: шудгоркунии чукурии тирамохи, истифодаи барф, яхобмони, хатхои мухофизаткунандаи киштзор, обпоши ба мисли борон, истифодаи обхои зеризамини мебошад.
Дар саноат (истехсолот) ширин карадни оби бахр, якчанд маротиба баргардонидани об бо максади сарфакорона истифода бурдани сарвати бебахои табиат бояд Васе ба рох монда шавад.
Лексия №1 Мавзўъ: Муыаддима. Предмет, вазифа, методьои тадыиыотии он. Таърихи тараыыиёти экология.
Методьои тадыиыотии экология. Экологияи ьозира методьои гуногуни тадыиыотьоро дорост. Асосаш иньо маьсуб мешавад: Методи мушоьида д
Савольои тестц 1. Экология чист? А) Экология илм дар бораи табиати зинда ва щайризинда Б) Экология илм дар бораи ор
Мафьум дар бораи муьити зист ва шароити маьал Муьити зист- он ыисми табиат, ки организи зиндаро иьота мекунад ва ба оньо бевосита ва бавосита т
Савольои тестц 1. Муьити зист чист? А) Муьите, ки организмьо дар он зиндагц мекунанд. Б) Муьите, ки организ
Омильои экологц Элементьои муьит ё хосиятьои алоьида, ки ба организм таъсир мерасонад, омильои экологц номида мешавад.
Таъсири якжояи омильои экологц. Омильои гуногуни экологц дар фазо ва ваыт тащйиротьои гуногунро дорост, яке аз оньо нисбатан доимц ( масала
Савольои тестц 1. Омильои экологц чист? А) Элементи муьите, ки ба организм таъсир мерасонад. Б) Элементи м
Мафьум дар бораи популятсия. Популятсия дар экология гурўьи фардьои як намуд, ки байни худ таъсири ьамдигар дошта ва марзи умумро ишщол
Савольои тестц Лексияи 4 1. Популятсия дар экологияи номида мешавад: А) Гур=ьи фардьои як намуд, ки байни худ таъсири ьам
Мафьум дар бораи биотсеноз Ьар як организм дар иьотаи дигар организмьо зиндагц мекунад, бо оньо ба муносибатьои гуногуншакли мусбц ва
Сохтори биотсеноз Сохтори ьар мажм=ъьо – ин ыонунияти муносибатьо ва ыисмьои алоыаи оньо аст. Дар зери сохтори намуди биогтсе
Муносибатьои организмьо дар жамоа Асоси ба вужудоии ва мавжудияти биотсенозьо муносибати организмьо алоыаи оньо ки дар ва ба ьамдигар меоянд
Ба таркиби биотсеноз кадом компонентьои организмьои дохил мешвад ва оньо чи ном дорад. А) Ба таркиби биотсеноз растаниьо жамоаи растаниьо, ьайвонот жамоаи ьайвоният дохил мешаванд Б) Ба тар
Мафьум дар бораи биосфера. Дар сольои 20-уми асри гузашта дар корьои В.И. Вернадский оид ба фаьмиши биосфера мажмўи ягонаи глобалии Зами
Ыонуниятьои умумии ташкили биосефра. Биосфера экосистемаи глобали маьсуб мешавад. Биосфераро дар даражаи бештар на омильои беруна, балки ыонуия
Консепсияи ноосфера. Характери глобалии муносибати ьамдигарии инсон бо муьити зист оньо ба пайдо шудани мафьуми ноосфера (аз юн.
Савольои тестц 1. Биосфераро В.И.Вернадский номида буд… А) Ьамон минтаыаи ночизи сайёра, ки дар он кам кадоме
Аз нуытаи назари ьозира биосфераро чунин меноманд А) Ьамчун экосистемаи хурд Б) Ьамчун биотсенози бузург В) Ьамчун биогеосенози бузург Г) Ьамчу
Ыонуни констатнноки миыдори моддаьои зиндаро В.И.Вернадский ифода намоед. А) Миыдори зинда ьаст константи биосфера Б) Миыдори моддаьои зиндаи биосфера барои давраи геологии дод
Ыонуни дуюми экодинамикц чунин номида мешавад А) Ыонуни к=шиш ба топератнокц Б) Ыонуни к=шиш ба омильои муайян В) Ыонуни к=шиш ба климакс Г) Ыо
Мафьум дар бораи экосистема. Мажмўи ьар кадом организмьои зинда ва компонентьои щайризинда, ки дар он гардиши модда ба амал бар
Динамикаи экосистема. Хусусияти бунёди экосистема - ин динамикаии (тащйирёбии) он мебошад, он вобастагии аз мажмўи омильо инъикос
Ами мешавад А) Энергия ба вужуд меояд,лекин гум на мешавад , аз як шакл ба шакли дигар мегузарад. Б) Энергия ба вужуд
Маьсули дуюмини жамоа гуфта чиро мефаьмед А) Афзудани массаи консументьо ва редусентьо дар воьиди ваыт Б) Афзудани массаи продусентьо ва консуме
Давраьои дурусти равандьои суксетсияьоро мувофиыи Ф.Климентсномбар кунед. А) 1. Ба вужуд омадани ыитъаьои холи ьаёт. 2. К=чидани организмьои гуногуни организмьо ё заминьо ба он. 3. Зиста
I.Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера Инсон аз давраи пайдоиши худ то замони ьозира ба табиат таъсир мерасонад, ки оньо ба гур=ььои зерин таысим м
Савольои тестц Лексияи 8 1. Таъсири инсоният ба табиат дар чанд давраьо мегузарад? А) Се. Б) Чор. В) Шаш. Г)
Манбаьои ифлосшавии атмосфера. 2.Сарчашмаьо ва таркиби ифлосиьои атмосферц. Ду намуди ифлосшавии атмосфераро фары мекунанд: табии ва
Оыибати ифлосшавии атмосфера ва муьофиэати атмосфера аз ифлосшавц +Ифлосшавиьои антропогении атмосфера натаньо ба саломатии одам, ьайвонот ва наботот, балки ба иыл
Оыибатьои таъсири баъзе ифлосиьои атмосфера ба саломатии одам Моддаьо Оыибатьои таъсири моддаьо Манъбаьо Консентратсияьои бениьоят
Муьофизати атмосфера аз ифлосшавц Барои баьо додан ба вазъияти атмосфера меъёрьои консентратсияьои моддаьои ифлоскунанда ва даражаи таъсир
Савольои тестц 1. Таркиби атмосфера аз кадом газьо иборат аст? А) Гази карбон, гази сульфур, газьои наылиётц.
Маълумоти умумц дар бораи обьо. Об дар табиат дар се холат, сахт (барф, ях), моеъ ва газмонанд (бущ) вучуд дорад. Сарватхои об хел
Бахри Арал, Кули Сарез ва проблемахои оби ширин То солхои охир Арал аз бахри Азол ду баробар калон буд, дар худуди он белгия ва Холанд чо мегирифтан
Компонентьои физикавии об чандто А) Чор. Б) Панж. В) Шаш. Г) Даь. 3. Дар табиат моыдори обьои н=шокц чи ыадар мебошад?
Таъсири антропогенц ба олами ратсанц ва ьайвонот. Таъсири инсон ба олами ьайвонот хеле зиёд аст, ки он бо ду роь амалц мегардад: 1. Ба воситаи паррандагон,
Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами растанц. Ьифз, ва оыилона истифодабарию аз нав барыарор намудани шумораи гуногуншакли ва намуди ьайвоноту ратснц му
Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами ьайвонот. Ьифзи олами ьайвонот низ масъалаи асоси ьифзи табиат аст, ки миыдори камшудаистодаи он ба фоида мавжудати х
Дар натичаи фаъолияти инсон чунин хайвонотхо аз байн рафтаанд. А) Тур ,тарпан, говхои бахри ,квагга,гагаркаи бебол, паланги турони,гагаи лабрадор …. Б) Паланги турони,
Сарватьои заминии жаьон ва Жумьурии Тожикситон, сохтор ва проблемаи ьифз. Фоиди замини жаьон аз сарвтьои заминии ьамаи жаьон шакл мегирад, ки ба он одатан масоьати Антрактидаро низ
Истифодаи оыилонаи сарвтаьои заминц. Барои истифодаи оыилонаи замин дар навбати аввал бояд чунин чорабиниьо ижро намудан лозим аст: мукамал гар
Тасниф, истеьсол ва истифодаи канданиьои фоиданок. Дар зери мафьуми канданиьои зеризаминц ыисми болои ыишри Замин, ки дар ьудуди он истеьсоли канданиьои фоид
Таъсири фаъолияти хожагии кишоварзии инсон ба муьити атроф. Инсон бо фаъолияти хожагии кишоварзц, истифодаи сарвтаьои заминц, обц, растанигц, ьайвонот ва энергетикц ху
Заминдории алтернативц, методьои биологц дар хожагии кишоварзц. Оыибатьои манфии интенсификатсияи заминдорц ба инкишофи аз ибтидои сольои 60-уми асри XX мусоидат карда буд.
Истифодаи энергия ва функтсиянокии экосистемаи саноат. Экосистемаи шаьрьо ва корхонаьои саноати ба антопогенни дохил карда мешавда, энергияи тайёре (газ, ангиштс
Проблемаьои ьифзи муьити атроф, бо алоыамандии афзудани шаьрьо ва истеьсоли саноатц. Яке аз проблемаьои мураккаби охири асри XX ва ибтидои асри XXI – ин афзудани шаьрьо, ва васеъшавии марзьои он
Ба щайр аз энергияи офтоб агросистемаьо боз чигуна энергияро мегиранд. А) Ьеж энергияро намегиранд Б) Энергияи шамол В) Энергияи иловагц аз тарафи инсон Г) Энергияи
Этомофаг чц гунна организм аст А) Танзимгари расиш Б) Ьашаротьои фоидаовар ьашаротьои зарароварро мех=рад В) Растаниьои алафи бе
Табиати биоижтимоии инсон ва экология. Инсон - даражаи ташаккуёфтаи организми зинда дар сайёраи Замин аст. Ба тавре, ки И.Т. Фролов (1985) баьо дода буд
Экология ва саломатии инсон. Аз давраьои ыадим иносн (инсои боаыл Homosapiens- мешмуориданд) дар муьити табии ьамчун консументьои дигари экос
Муьимтраин проблемаьои экологии муосири жамъият. Яке аз муьимтарин проблемаи экологии муосир ин афзоиши аьоли аст. Афзоиши аьоли дар натижаи афзудани тавал
Мухимтарин омили махдудкунанда барои хаети инсон. А) Марг, таваллуд Б) Махорати сохтани мухити зист. В) Гипердинамия, норасогии гизо, ба сери хурок на
Проблемаи афзудани миыдори аьолц дар жумьурии Тожикстон. Яке аз муьимтарин проблемае, ки инсоният ин ьал намудани афзоиши аьолц мебошад. Дар давраи тўлони м
Проблемаьои партавьои сахт ва хатарнок, таъсир он ба муьити зист. Партовьо ба чунин гурўььо жудо карда мешавад: 1. Маишц. 2. Саноатц, бо истеьсоли канданиьои фоиданок
Раванди интенсивии техногени ва табии инкишофи хок ба чунин фаъолияти хожагии инсон вобастааст. А) Обёрии дурударозц сунъц, шўршавц, аз худ кардани замин,
Барои халли проблемаи бехатари радиатсони зарур аст. А) Гузаронидани таткикотхо , лоихаи руйпушнамоиро анчом додан. Б)Сарчашмаи нави шуодихии радиоактиви б
Танзими тавлид. Чор омили асоси нуфуси аьолиро ва суръати тащйирёби онро муайян мекунад: фарыитяти байни коэффитсенти тавл
Идоракунии оыилонаи сарватьои табиц. Маьдудияти сарватьио Замин дар остонаи асри XXI яке аз пролемаьои актуалли инсоният маьсуб мегардад. Бо алоы
Стратегияи инкишофи хожагии кишоварзц. Дар охирьои асри XX ьажми истеьсоли жаьонии хожагии кишоварзц нисбат ба аьолц хеле бо суръат афзуд. Ин а
Нигоь доштани жамоаьои табиц. Асоси беьбудии инсоният дар оянда - нигоь доштани гуногуншаклии биологц аст. Устувории ва вазифанокии биос
Савольои тестц 1.Баробар кардани тараыыиёти инсоният ин А) Роь ба ьалли проблемаи алоьидаи экологц Б) Ро
Амалан манбаьои тамомнашаванда доимц ва барыароршаванда сарватьо иньо мебошанд. А) Нафт, газ, ангиштсанг, шамол, офтоб ва щайра Б) Газ, ангиштсанг, шамол, офтоб ва щайра В) Газ, ангиш
Баланд бардоштани ьосилнокии хожагии кишоварзц иньо мебошанд. А) Киштгардонц ва гузаштан аз поликултура ба монокултура Б) Гузаштан аз монокултура ба поликултура
allrefers.ru
Савольои тестц - раздел Экология, Таърихи тараыыиёти экология. Наыша: Педмет ва вазифаьои фанни экология. Методьои тадыиыотии экология
1. Экология чист?
А) Экология илм дар бораи табиати зинда ва щайризинда
Б) Экология илм дар бораи организмьои зинда ва моддаьои органикц
В) Экология илм дар бораи муносибатьои органимьои зинда байни худ ва гетеротрофьо
Г) Экология илм дар бораи муносибатьои организмьои зинда байни худ ва бо муьити зист аст.
2. Мафьуми экологияро аввалин маротиба ки ба имлим дохил кардааст?
А) Э.Геккел
Б) Н.П. Наумов
В) Н.Ф.Реймерс
Г) Ч.Элтон
3. Биоэкология чиро меом=зад?
А) Муносибати организмьоро дар байни организмьои алоьида меом=зад
Б) Муносибатьои организмьо бо баъзе элементьои жамоа меом=зад.
В) Муносибатьои организмьоро бо омильои биотц меом=зад
Г) Муносибати организмьоро байни худ ва бо муьити худ меом=зад.
4. Предмети ом=зиши экология ин ом=зиши макроэкосистемаьои биологц:
А) Макраэкосистемаьои биологц: фард, популятсия, намуд, тащйирёбии он дар воьиди ваыт ва фазо
Б) Макроэкосистемаьои биологц: фард, жамоа, биотсеноз, тащйирёбии оньо дар воьиди ваыт ва фазо
5. Вазифаи экология ин: …
А) Ом=зиши дутарафаи алоыаи билогии байни объектьои гуногуни сатьи ташкили ва муьит
Б) Ом=зиши дутарафаи алоыаи биологии байни як сать
В) Ом=зиши дутарафаи алоыаи биологии байни як ыатор сатььо
Г) Ом=зиши дутарафаи алоыаи биологии байни сатьои щизоц
6. Давраи тараыыиёти экология аз чанд давра иборат аст?
А) Аз чор давра, Б) Аз шаш давра, В) Аз ду давра,Г) Аз панч давра
7. Тасвири алафьои шифобахш дар кадом асари Аб=али ибни Сино мавжуд аст?
А) Китоб-уш-шифо,Б) Донишнома,В) Ыонуни тиб,Г) Ыонуни табиат
8. Роли Ч.Дарвин дар ташаккулёбии экология ин:…
А) Муайян намудани механизми раванди таьаввулот бо роьи табиат
Б) Муайян намудани механизми раванди таьаввулот бо роьи сунъц
В) Муайян намудани механизми раванди таьаввулот бо роьи интихоби модификатсионц
Г) Муайян намудани механизми таьаввулот бо роьи табиц
9. В.И. Вернадский асосгузори илмии таълимот оид ба…
А) Ноосфера ва экосистема
Б) Популятсия ва ноосфера
В) Популятсия ва биосфера
Г) Биосфера ва ноосфера
10. Давраи охири тараыиёти экология чи ном дорад?
А) тадилёбии экология ба илмьои байнифосилавц (аз миёнаи асри XIX то асри ХХ)
Б) Табдилёбии экология ба илмьои байнифаннц (аз асри XIX то асри XXI)
В) Табдилёбии экология ба илмьои байнифаннц (аз миёнаи асри ХХ то ваытьои ьозира)
Г) Табдилёбии экология ба илмьои байнифаннц (аз ибтидои асри XXI то ьозира)
Мавз=и 2 Организм ва муьити зист
Лексия №1 Мавзўъ: Муыаддима. Предмет, вазифа, методьои тадыиыотии он. Таърихи тараыыиёти экология.
Методьои тадыиыотии экология. Экологияи ьозира методьои гуногуни тадыиыотьоро дорост. Асосаш иньо маьсуб мешавад: Методи мушоьида д
Мафьум дар бораи муьити зист ва шароити маьал Муьити зист- он ыисми табиат, ки организи зиндаро иьота мекунад ва ба оньо бевосита ва бавосита т
Савольои тестц 1. Муьити зист чист? А) Муьите, ки организмьо дар он зиндагц мекунанд. Б) Муьите, ки организ
Омильои экологц Элементьои муьит ё хосиятьои алоьида, ки ба организм таъсир мерасонад, омильои экологц номида мешавад.
Таъсири якжояи омильои экологц. Омильои гуногуни экологц дар фазо ва ваыт тащйиротьои гуногунро дорост, яке аз оньо нисбатан доимц ( масала
Савольои тестц 1. Омильои экологц чист? А) Элементи муьите, ки ба организм таъсир мерасонад. Б) Элементи м
Мафьум дар бораи популятсия. Популятсия дар экология гурўьи фардьои як намуд, ки байни худ таъсири ьамдигар дошта ва марзи умумро ишщол
Савольои тестц Лексияи 4 1. Популятсия дар экологияи номида мешавад: А) Гур=ьи фардьои як намуд, ки байни худ таъсири ьам
Мафьум дар бораи биотсеноз Ьар як организм дар иьотаи дигар организмьо зиндагц мекунад, бо оньо ба муносибатьои гуногуншакли мусбц ва
Сохтори биотсеноз Сохтори ьар мажм=ъьо – ин ыонунияти муносибатьо ва ыисмьои алоыаи оньо аст. Дар зери сохтори намуди биогтсе
Муносибатьои организмьо дар жамоа Асоси ба вужудоии ва мавжудияти биотсенозьо муносибати организмьо алоыаи оньо ки дар ва ба ьамдигар меоянд
Ба таркиби биотсеноз кадом компонентьои организмьои дохил мешвад ва оньо чи ном дорад. А) Ба таркиби биотсеноз растаниьо жамоаи растаниьо, ьайвонот жамоаи ьайвоният дохил мешаванд Б) Ба тар
Мафьум дар бораи биосфера. Дар сольои 20-уми асри гузашта дар корьои В.И. Вернадский оид ба фаьмиши биосфера мажмўи ягонаи глобалии Зами
Ыонуниятьои умумии ташкили биосефра. Биосфера экосистемаи глобали маьсуб мешавад. Биосфераро дар даражаи бештар на омильои беруна, балки ыонуия
Консепсияи ноосфера. Характери глобалии муносибати ьамдигарии инсон бо муьити зист оньо ба пайдо шудани мафьуми ноосфера (аз юн.
Савольои тестц 1. Биосфераро В.И.Вернадский номида буд… А) Ьамон минтаыаи ночизи сайёра, ки дар он кам кадоме
Аз нуытаи назари ьозира биосфераро чунин меноманд А) Ьамчун экосистемаи хурд Б) Ьамчун биотсенози бузург В) Ьамчун биогеосенози бузург Г) Ьамчу
Ыонуни констатнноки миыдори моддаьои зиндаро В.И.Вернадский ифода намоед. А) Миыдори зинда ьаст константи биосфера Б) Миыдори моддаьои зиндаи биосфера барои давраи геологии дод
Ыонуни дуюми экодинамикц чунин номида мешавад А) Ыонуни к=шиш ба топератнокц Б) Ыонуни к=шиш ба омильои муайян В) Ыонуни к=шиш ба климакс Г) Ыо
Мафьум дар бораи экосистема. Мажмўи ьар кадом организмьои зинда ва компонентьои щайризинда, ки дар он гардиши модда ба амал бар
Динамикаи экосистема. Хусусияти бунёди экосистема - ин динамикаии (тащйирёбии) он мебошад, он вобастагии аз мажмўи омильо инъикос
Ами мешавад А) Энергия ба вужуд меояд,лекин гум на мешавад , аз як шакл ба шакли дигар мегузарад. Б) Энергия ба вужуд
Маьсули дуюмини жамоа гуфта чиро мефаьмед А) Афзудани массаи консументьо ва редусентьо дар воьиди ваыт Б) Афзудани массаи продусентьо ва консуме
Давраьои дурусти равандьои суксетсияьоро мувофиыи Ф.Климентсномбар кунед. А) 1. Ба вужуд омадани ыитъаьои холи ьаёт. 2. К=чидани организмьои гуногуни организмьо ё заминьо ба он. 3. Зиста
I.Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера Инсон аз давраи пайдоиши худ то замони ьозира ба табиат таъсир мерасонад, ки оньо ба гур=ььои зерин таысим м
Савольои тестц Лексияи 8 1. Таъсири инсоният ба табиат дар чанд давраьо мегузарад? А) Се. Б) Чор. В) Шаш. Г)
Манбаьои ифлосшавии атмосфера. 2.Сарчашмаьо ва таркиби ифлосиьои атмосферц. Ду намуди ифлосшавии атмосфераро фары мекунанд: табии ва
Оыибати ифлосшавии атмосфера ва муьофиэати атмосфера аз ифлосшавц +Ифлосшавиьои антропогении атмосфера натаньо ба саломатии одам, ьайвонот ва наботот, балки ба иыл
Оыибатьои таъсири баъзе ифлосиьои атмосфера ба саломатии одам Моддаьо Оыибатьои таъсири моддаьо Манъбаьо Консентратсияьои бениьоят
Муьофизати атмосфера аз ифлосшавц Барои баьо додан ба вазъияти атмосфера меъёрьои консентратсияьои моддаьои ифлоскунанда ва даражаи таъсир
Савольои тестц 1. Таркиби атмосфера аз кадом газьо иборат аст? А) Гази карбон, гази сульфур, газьои наылиётц.
Маълумоти умумц дар бораи обьо. Об дар табиат дар се холат, сахт (барф, ях), моеъ ва газмонанд (бущ) вучуд дорад. Сарватхои об хел
Захирахои обхои ширин ва истифодаи онхо Намуди манбаъ Ьажм км3 % аз ьажми умумц Дарёхо 10,2
Бахри Арал, Кули Сарез ва проблемахои оби ширин То солхои охир Арал аз бахри Азол ду баробар калон буд, дар худуди он белгия ва Холанд чо мегирифтан
Компонентьои физикавии об чандто А) Чор. Б) Панж. В) Шаш. Г) Даь. 3. Дар табиат моыдори обьои н=шокц чи ыадар мебошад?
Таъсири антропогенц ба олами ратсанц ва ьайвонот. Таъсири инсон ба олами ьайвонот хеле зиёд аст, ки он бо ду роь амалц мегардад: 1. Ба воситаи паррандагон,
Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами растанц. Ьифз, ва оыилона истифодабарию аз нав барыарор намудани шумораи гуногуншакли ва намуди ьайвоноту ратснц му
Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами ьайвонот. Ьифзи олами ьайвонот низ масъалаи асоси ьифзи табиат аст, ки миыдори камшудаистодаи он ба фоида мавжудати х
Дар натичаи фаъолияти инсон чунин хайвонотхо аз байн рафтаанд. А) Тур ,тарпан, говхои бахри ,квагга,гагаркаи бебол, паланги турони,гагаи лабрадор …. Б) Паланги турони,
Сарватьои заминии жаьон ва Жумьурии Тожикситон, сохтор ва проблемаи ьифз. Фоиди замини жаьон аз сарвтьои заминии ьамаи жаьон шакл мегирад, ки ба он одатан масоьати Антрактидаро низ
Истифодаи оыилонаи сарвтаьои заминц. Барои истифодаи оыилонаи замин дар навбати аввал бояд чунин чорабиниьо ижро намудан лозим аст: мукамал гар
Тасниф, истеьсол ва истифодаи канданиьои фоиданок. Дар зери мафьуми канданиьои зеризаминц ыисми болои ыишри Замин, ки дар ьудуди он истеьсоли канданиьои фоид
Таъсири фаъолияти хожагии кишоварзии инсон ба муьити атроф. Инсон бо фаъолияти хожагии кишоварзц, истифодаи сарвтаьои заминц, обц, растанигц, ьайвонот ва энергетикц ху
Заминдории алтернативц, методьои биологц дар хожагии кишоварзц. Оыибатьои манфии интенсификатсияи заминдорц ба инкишофи аз ибтидои сольои 60-уми асри XX мусоидат карда буд.
Истифодаи энергия ва функтсиянокии экосистемаи саноат. Экосистемаи шаьрьо ва корхонаьои саноати ба антопогенни дохил карда мешавда, энергияи тайёре (газ, ангиштс
Проблемаьои ьифзи муьити атроф, бо алоыамандии афзудани шаьрьо ва истеьсоли саноатц. Яке аз проблемаьои мураккаби охири асри XX ва ибтидои асри XXI – ин афзудани шаьрьо, ва васеъшавии марзьои он
Ба щайр аз энергияи офтоб агросистемаьо боз чигуна энергияро мегиранд. А) Ьеж энергияро намегиранд Б) Энергияи шамол В) Энергияи иловагц аз тарафи инсон Г) Энергияи
Этомофаг чц гунна организм аст А) Танзимгари расиш Б) Ьашаротьои фоидаовар ьашаротьои зарароварро мех=рад В) Растаниьои алафи бе
Табиати биоижтимоии инсон ва экология. Инсон - даражаи ташаккуёфтаи организми зинда дар сайёраи Замин аст. Ба тавре, ки И.Т. Фролов (1985) баьо дода буд
Экология ва саломатии инсон. Аз давраьои ыадим иносн (инсои боаыл Homosapiens- мешмуориданд) дар муьити табии ьамчун консументьои дигари экос
Муьимтраин проблемаьои экологии муосири жамъият. Яке аз муьимтарин проблемаи экологии муосир ин афзоиши аьоли аст. Афзоиши аьоли дар натижаи афзудани тавал
Мухимтарин омили махдудкунанда барои хаети инсон. А) Марг, таваллуд Б) Махорати сохтани мухити зист. В) Гипердинамия, норасогии гизо, ба сери хурок на
Проблемаи афзудани миыдори аьолц дар жумьурии Тожикстон. Яке аз муьимтарин проблемае, ки инсоният ин ьал намудани афзоиши аьолц мебошад. Дар давраи тўлони м
Проблемаьои партавьои сахт ва хатарнок, таъсир он ба муьити зист. Партовьо ба чунин гурўььо жудо карда мешавад: 1. Маишц. 2. Саноатц, бо истеьсоли канданиьои фоиданок
Раванди интенсивии техногени ва табии инкишофи хок ба чунин фаъолияти хожагии инсон вобастааст. А) Обёрии дурударозц сунъц, шўршавц, аз худ кардани замин,
Барои халли проблемаи бехатари радиатсони зарур аст. А) Гузаронидани таткикотхо , лоихаи руйпушнамоиро анчом додан. Б)Сарчашмаи нави шуодихии радиоактиви б
Танзими тавлид. Чор омили асоси нуфуси аьолиро ва суръати тащйирёби онро муайян мекунад: фарыитяти байни коэффитсенти тавл
Идоракунии оыилонаи сарватьои табиц. Маьдудияти сарватьио Замин дар остонаи асри XXI яке аз пролемаьои актуалли инсоният маьсуб мегардад. Бо алоы
Стратегияи инкишофи хожагии кишоварзц. Дар охирьои асри XX ьажми истеьсоли жаьонии хожагии кишоварзц нисбат ба аьолц хеле бо суръат афзуд. Ин а
Нигоь доштани жамоаьои табиц. Асоси беьбудии инсоният дар оянда - нигоь доштани гуногуншаклии биологц аст. Устувории ва вазифанокии биос
Савольои тестц 1.Баробар кардани тараыыиёти инсоният ин А) Роь ба ьалли проблемаи алоьидаи экологц Б) Ро
Амалан манбаьои тамомнашаванда доимц ва барыароршаванда сарватьо иньо мебошанд. А) Нафт, газ, ангиштсанг, шамол, офтоб ва щайра Б) Газ, ангиштсанг, шамол, офтоб ва щайра В) Газ, ангиш
Баланд бардоштани ьосилнокии хожагии кишоварзц иньо мебошанд. А) Киштгардонц ва гузаштан аз поликултура ба монокултура Б) Гузаштан аз монокултура ба поликултура
allrefers.ru
