WinNavigator

Frigate

Norton Commander

WinNC

Dos Navigator

Servant Salamander

Turbo Browser

Winamp, Skins, Plugins

Необходимые Утилиты

Текстовые редакторы

Юмор

File managers and best utilites

Санаде, ки аз эъломияи куруши кабир замина мегирад. Куруши кабир реферат

Санаде, ки аз эъломияи куруши кабир замина мегирад

10 декабр- Рӯзи ҳуқуқи инсон

№155 (3140) 10.12.2013

Ҳар сол 10 декабр Эъломияи умумиҷаҳонии ҳуқуқи инсонро ҷашн мегиранд. Эъломия санади таърихиест дар бунёдгузории ҳуқуқу озодиҳои асосии тамоми башарият. Нақши он, пеш аз ҳама, барои эътироф, эҳтиром, риоя ва таъмини ҳуқуқу озодиҳои инсон хеле муҳим мебошад. Меъёрҳое, ки дар ин санад муқаррар шудаанд, аз ҷониби тамоми давлатҳои аъзои СММ эътироф гардида, дар қонунгузории он дарҷ ёфтаанд.

Вобаста ба қабул ва мавриди амал қарор гирифтани Эъломияи мазкур хабарнигорамон бо Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Зариф Ализода суҳбат доир намуд.

-Эъломия ҳуҷҷатест, ки дар он саъю талош ва муборизаи халқҳои ҷаҳон баҳри эътироф ва қабули озодию баробарӣ ва дигар ҳуқуқу озодиҳои асосии инсон қабул шудааст. Санадҳои таърихӣ, ба мисли Хартияи бузурги озодихоҳӣ (соли 1215), Санад дар бораи ҳуқуқҳо (соли 1689 Инглистон), Эъломияи истиқлолият (соли 1776) ва Конститутсияи ИМА (соли 1787), Эъломияи ҳуқуқи инсон ва шаҳрванд (соли 1789, Франсия) низ ҳамчун сарчашмаи муҳими Эъломия мебошанд.

Андешаҳо оид ба ҳуқуқи инсон дар эҷодиёти гузаштагони халқи мо, асноди таърихию фалсафӣ ва ҳуқуқию сиёсие, ки тӯли таърих таълиф шудааст, ифода ёфтаанд. Хусусан дар «Шоҳнома», «Сиёсатнома», «Қобуснома», «Хирадномаи Искандарӣ» ва дигар шоҳасарҳои бузургони илму адаб арзишҳо оид ба эътирофу эҳтироми шахс, ҳақиқату адолат, инсондӯстӣ ва шафқату эҳсонкорӣ ҳамаҷониба ташвиқу тарғиб шудаанд,- мегӯяд дар суҳбат Зариф Ализода.

-Шоҳ Куруши Кабир- гуфт дар идома ҳамсуҳбати мо,- ҳанӯз дар асри панҷуми пеш аз солшумории мелодӣ дар бораи арзишҳои ҳуқуқи инсон дар Эъломияи хеш таъкид карда буд, ки то замони ҳозира аҳамияти худро гум накардаанд. Меъёрҳои ин Эъломия дар бораи он ки «ҳамаи мардумон дар парастиши Худои худ озод бошанд ва бединон таҳти фишор қарор нагиранд»; «касе ҳақ надорад касеро кор фармуда, ба ӯ музд надиҳад»; «ҳар кас озод аст, ҳар дин ва динеро, ки майл дорад, баргузинад, ихтиёр дорад дар ҳар ҷо хоҳад сукунат намояд ва ба ҳар гуна дину мазҳаб, ки муътақид аст, ибодат кунад ва эътиқодоти худро ба ҷо оварад… танҳо ба шарте ки ҳаққи касеро поймол накунад ва зиёне ба ҳуқуқи дигарон ворид насозад»; «виҷдони инсони ҳозира қобили пазириш нест, ки дар назди чашми ҳамагон инсонҳо аз гуруснагӣ мемиранд ва ё аз надоштани маводи зист даст ба худкушӣ мезананд»; «ҳар кас посухгӯйи аъмоли худ мебошад», аз ҷумлаи арзишҳое мебошанд, ки дар низоми ҳуқуқу озодиҳои инсон ҷойи марказиро ишғол менамоянд.

Қобили зикр аст, ки масъалаи таҳия ва қабули чунин як санади умумиҷаҳонӣ оид ба ҳуқуқи инсон ҳангоми қабули Оинномаи СММ ба миён омад. Баъди ҷанги дуюми ҷаҳон, моҳи июни соли 1945, бо ташаббуси эътилофи давлатҳои зиддифашистӣ – ИҶШС, ИМА, Хитой, Англия ва Франсия як созмони байналмилалии пурқуввати бисёрҷабҳаи бехатарӣ бо номи Созмони Милали Муттаҳид таъсис ёфт, ки дар низомномаи тасдиқгардидаи он ҳуқуқҳои инсон ҷойи марказиро ишғол менамояд.

Моҳи феврали соли 1946 дар шаҳри Сан-Франсиско Шӯрои иқтисодӣ ва иҷтимоии Созмони Милали Муттаҳид Комиссия оид ба ҳуқуқи инсонро созмон дод. Дар ҳайати Комиссия аз 18 давлати ҷаҳон, аз ҷумла файласуфон, дипломатҳо ва ҳуқуқшиносони барҷаста шомил буданд, ки маҳз ба хизмату талошҳои онҳо Эъломияи умумии ҳуқуқи башар қабул шуд. Қадамҳои муҳиме барои ҳифзи ҳуқуқҳои инсон гузошта шуд, ки пас аз ҷанг аз нахустин кафолатҳои фардии ҳимояи ҳуқуқу озодӣ маҳсуб меёфт.

Дар Иҷлосияи сеюми намояндагони Ассамблеяи генералӣ дар қасри Шайои Париж муҳокимаи Эъломияи умумии ҳуқуқи башар оғоз гардид.

Аз моҳи сентябр сар карда то моҳи декабри соли 1948 муҳокимаи лоиҳаи Эъломия дар шаҳри Париж давом кард. Оид ба муҳокимаи лоиҳаи он 85 ҷаласа гузаронида шуда, 1400 маротиба овоздиҳӣ баргузор гардид. Аз 56 давлати аъзои СММ 48 давлат ба тарафдории Эъломия овоз доданд ва он бо овози аксарияти давлатҳо ва ҳашт давлати бетараф қабул шуд.

Эъломияи умумии ҳуқуқи башар аз пешгуфтор ва 30 модда иборат аст. Дар моддаи 1 чунин гуфта шудааст: «Тамоми одамон озод ва аз нигоҳи шаъну шараф ва ҳуқуқҳо баробар ба дунё меоянд. Ҳамаи онҳо ақлу виҷдон доранд ва бояд нисбат ба ҳамдигар бародарвор муносибат кунанд». Матни Эъломияи умумии ҳуқуқи башар ба зиёда аз 350 забони дунё тарҷума шуда, якумин санади глобалист, ки дар он ҳуқуқҳои инсон муайян шудаанд.

Дар асоси Эъломия ва баҳри инкишофу амалишавии он чандин санадҳои дигари байналмилалӣ қабул шудаанд. Аз ҷумла Паймони байналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ, Паймони байналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои шаҳрвандию сиёсӣ (16 декабри соли 1966) қабул шуданд, ки ҳуқуқу озодиҳои асосии инсонро муқаррар мекунанд. Ҳар як давлати узви СММ, ки санадҳои мазкурро ба тасвиб расонидааст, уҳдадор аст баҳри таъмин ва иҷрои онҳо тадбирҳои зарурӣ андешида, дар муҳлатҳои муқарраргардида маърӯзаҳои худро ба сохторҳои дахлдори СММ пешниҳод намояд.

Зариф Ализода дар идомаи суҳбат иброз дошт, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон низ баробари давлатҳои дигари ҷаҳони мутараққӣ ҳамчун узви комилҳуқуқи СММ, ки 2 марти соли 1992 аъзои он гардид, ҳамасола ин рӯзро ҷашн мегирад. Ҷумҳурии Тоҷикистон ин ва дигар санадҳои байналмилалиро дар соҳаи ҳуқуқи инсон ба тасвиб расонида, баҳри иҷрои онҳо корҳои зиёдеро амалӣ карда истодааст. Аз ҷумла дар назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон комиссияҳои дахлдор оид ба таъмини иҷрои уҳдадориҳои байналмилалӣ дар соҳаи ҳуқуқи инсон, оид ба ҳуқуқи кӯдак, мубориза ба муқобили хариду фурӯши одамон ва оид ба татбиқи ҳуқуқи байналмилалии гуманитарӣ созмон дода шудаанд, ки назорат ва амалишавии ин санадҳоро таъмин менамоянд. Бо роҳбарии ин комиссияҳо маърӯзаҳои миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия ва ба сохторҳои дахлдори СММ пешниҳод шуда, аз ҷониби намояндагони Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳимоя карда мешаванд.

Ба ғайр аз ин, бо ибтикору ҳидояти Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон соли 2009 Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода шуд, ки ин мақоми махсус оид ба ҳимоя, мусоидат ва пешрафти ҳуқуқи инсон мебошад.

Дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 24 апрели соли 2010 омадааст, ки бояд тамоми рукнҳои давлат барои дар амал татбиқ намудани ҳифзу риояи ҳуқуқу озодиҳои инсон равона карда шаванд. Яъне, тамоми шохаҳои ҳокимияти давлатӣ ва шахсони мансабдор дар фаъолияти худ риояи ҳуқуқу озодиҳои инсонро ба мадди аввал гузоранд. Баррасии ҳаматарафа ва холисонаи муроҷиати шаҳрвандон ва барқарор намудани ҳуқуқҳои вайроншудаи онҳо бояд омили муайянкунандаи арзёбии фаъолияти мақомоти давлатӣ бошад.

Сарвари давлат аз сол то сол зиёд шудани шумораи муроҷиатҳои шаҳрвандон ба мақомоти болоӣ изҳори нигаронӣ намуда, сабабҳои онро дуруст ба роҳ намондани қабули шаҳрвандон ва беэътиноӣ нисбат ба арзу шикоятҳои онҳо медонад. Аз ин рӯ, ба роҳбарияти тамоми сохторҳои ҳокимияти давлатӣ, ташкилоту муассисаҳо супориш дода шудааст, ки қабули шаҳрвандонро ҳар рӯзи шанбе, инчунин бо ташкили сафарҳои корӣ дар маҳалҳо ба роҳ монда, ҳаллу фасли арзу шикоятҳои онҳоро таъмин намоянд.

Баррасии арзу шикоятҳои шаҳрвандон, барқарорсозии ҳуқуқҳои вайроншудаи онҳо яке аз самтҳои асосии Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. Муддати нуҳ моҳи соли ҷорӣ ба ин мақомот 496 муроҷиат ворид шудааст. Муроҷиатҳо бештар аз риоя нашудани ҳуқуқҳои инсон дар мақомоти ҳифзи ҳуқуқ (дастгиркунии худсарона ва ғайриқонунӣ, озодӣ аз шиканҷа ва муомилаи дигари бераҳмона, ҳуқуқи инсон ҳангоми гузаронидани тафтишоти пешакӣ ва таҳқиқ), ҳуқуқ ба манзил, таъминоти иҷтимоӣ, муҳоҷирати меҳнатӣ ва ғайра мансубанд. Дар ҷумҳурӣ ҳашт адад қабулгоҳҳои ҷамъиятӣ ташкил ёфтаанд, ки тавассути онҳо ба шаҳрвандон кӯмакҳои ҳуқуқӣ расонда мешавад.

Дар самти таҳкими ҳамкориҳо бо созмонҳои байналмилалӣ дар соҳаи ҳуқуқи инсон низ тадбирҳои зиёде амалӣ мегарданд. Аз ҷумла оид ба ҳифзи ҳуқуқи муҳоҷирони меҳнатӣ бо Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсони шаҳрҳои Екатеринбург ва Санк- Петербурги Федератсияи Россия созишномаҳои ҳамкорӣ баста шудааст.

Қобили тазаккур аст, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти эътироф, эҳтиром, риояву ҳифз ва таъмини ҳуқуқу озодиҳои инсон тамоми тадбирҳои имконпазирро андешидааст ва оянда низ онҳо таҳкиму такмил хоҳанд ёфт.

Аъзам МӮСОЕВ, «Садои мардум»

sadoimardum.tj

Реферат Кабир

скачать

Реферат на тему:

План:

1 Происхождение и рождение
2 Творчество
3 Смерть
4 Линия преемственности СУРАТ ШАБД ЙОГИ

Введение

Каби́р, Каби́р Дас (Сант Кабир Сахиб, хинди: कबीर, панджаби: ਕਬੀਰ, урду: کبير‎) (1440, Бенарес, Пенджаб — 1518, Индия) — средневековый индийский поэт-мистик, поэт-сант, выдающийся реформатор движения бхакти, классик литературы хинди. Основоположник учения сурат-шабд-йоги и её Учительско-ученической линии преемственности[1][2][3]. Его имя хорошо известно в Индии.

В истории религиозной мысли Индии Кабир занимает уникальное место. Для хинду он бхакта-святой, для мусульман — пир, для сикхов — бхагат, для членов ордена кабирпантх, в настоящее время более 1 млн последователей его идей, — аватара, которому сооружены храмы, главный из них «Кабир чаура матх» в Бенаресе. Для неоведантистов он покровитель Универсальной религии или Религии Человека. В прогрессивных кругах Индии Кабира признают как поэта-реформатора, открытого врага брахманизма и кастовых различий, института неприкасаемых и всех форм социальной дискриминации, как певца индо-мусульманского единства. Также гимны Кабира, как авторитетные источники Истины включены в священную книгу сикхов «Адигрантх», или «Гуру Грантх Сахаб», составление которой было завершено в 1604 году при пятом гуру сикхов — Арджуне.

1. Происхождение и рождение

Родился Кабир в Бенаресе в семье ткачей, по другой версии он был приёмным сыном. По легенде, вдова некоего бенаресского брахмана согрешила с молодым аскетом. Когда родился мальчик, мать бросила его в пруд. Ткач мусульманин Ниру вытащил ребёнка. Он и его жена Нима воспитали найдёныша, дали ему мусульманское имя Кабир, что значит «Великий». Его каста была низкородной, и всю жизнь Кабир занимался ткацким ремеслом.

2. Творчество

Духовная поэзия Кабира давала эстетическое приобщение человека к миру божественному, духовно поднимала человека средневековой Индии, заставляло его задуматься над смыслом бытия, своего места и назначения на земле. Кабировская поэзия ниргун-бхакти, вобрала в себя гуманистические идеи философии веданты, демократическую идеологию традиций сиддхов и натхов, и идеи мистической любви суфизма.

Кабир придерживался учения ниргун-бхакти, то есть Любви к невоплощённому Богу — Абсолюту, не обладающего формой, качествами и атрибутами (ниргун), и часто называл его Рамой, но это не тот хорошо известный Рама — герой эпоса «Рамаяна», а одно из имён Непроявленного Абсолюта. Таким образом, поэзия ниргун-бхакти примыкает к поэзии индийских суфиев и связана с учением натхов, сиддхов и тантрических буддистов, среди которых господствовала идея поклонения абстрактному Божеству, включающая отрицания внешней обрядности и ритуалов.

Низшие касты, чтобы избавиться от гнёта кастового индуизма, порывали как с индуизмом, так и с исламом, устанавливали свою независимую религиозную традицию. Во времена Кабира такую форму индуизма представляла традиция натхов и йогов, основанная Горакхом. Эта традиция оказала сильное влияние на религиозные представления Кабира и ранней кабирпантх. Этих йогов мусульмане и хинду называли «неверными». Как считает индийский литературовед Х. П. Двиведи, что родители и предки поэта были представителями именно этой традиции.

Наследник еретических идей натхов и сиддхов, Кабир отвергал святая святых ортодоксального брахманизма — Веды и Пураны. Кабир преобразовал и развил догматику натхов. В первую очередь это относится к выбору общения с Божеством и пути достижения слияния с Ним, что составляет краеугольный камень учения бхакти Кабира. Хотя Кабир и высмеивал учение горакхнатхов и особенно их претензии на бессмертие, он всё же находился ближе к традиции натхпантх, нежели к традиции мусульман.

Основатель традиции натхов Горакх также выступал против идолопоклонства и кастовых различий, придавая особое значение чистоте духа и воздержанию. Но его этическая практика основывается исключительно на йоге, а преданность Богу и Любовь к Нему, то есть собственно бхакти, не играет в учении практически никакой роли. Его учение требовало долгих и сложных психофизических действ. Йогические упражнения для натхов явились одной из форм отмежевания от ортодоксальных догм как индусов, так и мусульман.

Кабир же видел Путь к Спасению не в соблюдении обрядов и выполнении изощрённых психофизических упражнениях, а в духовной чистоте, искренней Любви к Божеству; именно его личность находилась в центре внимания Кабира:

Отказываясь от внешних проявлений богопочитания, Кабир отдаляется и от йогов, а признавая опыт единения и возможность созерцания Бога, основанного на любви («према-бхакти»), — приближается к учению суфиев и бхактов-вишнуитов.

Случилось то, что должно случиться: за мятежные стихи против Кабира ополчились все — и брахманы, и муллы, и дервиши, и йоги. Об этом в индийском народе живёт много легенд, — одна из них о том, как правитель Дели Сикиндар Лоди приказал бросить поэта-санта под ноги слону. Но слон отпрянул прочь.

По наущению богословов различных толков Кабир был изгнан из родного Бенареса тем же Сикандаром Лоди. Особое недовольство окружающих вызывало то, что Кабир не желает жить ни как хинду, ни как мусульманин, но утверждает, что Бог обитает в каждом сердце, и что для Пути к Нему не нужны посредники.

Поэтическое же наследие Кабира распределяется между двумя традициями — устной и письменной. К устной традиции относятся в первую очередь те стихи-гимны поэта-санта, которые бытуют в среде его религиозных последователей — членов ордена кабирпантх. Сюда же следует отнести афоризмы и изречения Кабира, распространившиеся далеко за рамки ордена в широких массах Северной Индии, и в какой-то мере слившиеся с фольклором. Такие произведения обычно невелики по объёму (преобладающую долю их составляют двустишия), но довольно многочисленны.

В письменную традицию включены собрания речений Кабира — «Биджак», «Кабир Грантхавали», а также гимны вошедшие в священные книги различных традиций, как например, включённые в священную книгу сикхов «Адигрантх». Самым важным собранием Кабира является «Биджак», который является важнейшим объектом поклонения и священной книгой ордена кабирпантх.

Один из главных мотивов, повторяющихся в стихах Кабира — нравственное совершенствование человека, что должно привести к улучшению мира в целом. Истинная вера заключается не в формальном соблюдении религиозных обрядов и предписаний, а в «очищении сердца».

Мысль о том, что любовь «повсеместно растворилась», особенно дорога Кабиру: Любовь и Правда не в святых местах — они всюду, Любовь и Правда; и прежде всего — в повседневных делах человека. Особое место в творчестве Кабира занимает лирическая символика любви, связанная с разлукой — «вираха». Концепция разлуки, в основе которой лежит идея страстного желания соединиться с Божественной Душой, нашла яркое отражение в традиции бхактов и суфиев. Кабир, как и поэты суфии подчёркивает единство разлуки и любви, их неразделимость, стремление одного раствориться в другом. И в этом проявляется общность концепции любви Кабира и суфийской лирики. Квинтэссенцию стихов и жизни Кабира, как и Руми составляет идея любви к Богу, любви равной и всеобъемлющей. Святой поэт учил, что человек не раб божий, а друг; не раб, склоняющийся перед ним, а любящий который видит в нём свою опору. По взглядам и Руми, и Кабира, истинная вера заключается не в строгом соблюдении религиозных обрядов и предписаний, а в очищении сердца. «Кааба, — учил Руми, — находится не в Мекке, а в собственном сердце». Вера в единство человечества и ценность служения Единому Богу, находящемуся в сердце каждого человека, является основой подвижнической жизни поэта-санта.

Кабир мечтал о справедливом обществе, в котором блаженство обретает только тот, кто не гонится за мирской славой, считает других равными себе и неуклонно следует своему долгу. Основой этого общества должны стать не только бхакти (любовь к Богу), но и према (взаимная любовь всех людей). Бог должен находиться в сердце человека, чтобы сердце могло через любовь к Богу проникнуться любовью к людям.

3. Смерть

О смерти Кабира также существует легенда. Когда Кабир почувствовал приближение смерти, он стал собираться в Магхару, так как по преданиям все умершие в Магхаре обретают спасение. Ученик Кабира раджа Бирсингха, узнав о том, что Учитель идёт в Магхару, собрал своё войско и пошёл навстречу Гуру. Правитель Магхары, мусульманин Биджли Хан, тоже с нетерпением ожидал прихода Кабира. Сант пришёл в Магхару в сопровождении тысяч своих последователей и учеников. Кабир поселился в маленькой хижине на берегу реки Амии. Войдя в неё, он попросил принести ему два покрывала и цветы лотосов, велел закрыть двери и оставить его в покое. Однако скоро вломился раджа Бирсингха и стал умолять Учителя дать разрешение после его смерти совершить обряд по всем законам индуизма, то есть предать тело огню. Но тут же явился мусульманский наваб Биджли Хан и возопил: «Похоронить Учителя по обряду хинду! Лучше все мои воины лягут костьми на этой земле! Я похороню Учителя, как заповедовал Пророк Мухаммад!». Кабир почувствовал, что ученики готовы схватиться за оружие и пролить кровь не только свою, но и двух армий, воскликнул: «Будьте осторожны! Не обсуждайте этот вопрос между собой и не беритесь за оружие!» Ученики, пристыженные, удалились. Когда, спустя некоторое время, люди вошли в хижину, они не обнаружили тела Кабира. На смертном одре лежали лишь два покрывала с разбросанными на них цветами. Индусы взяли одно покрывало с цветами и предали сожжению (пепел сохраняют до сей день в резиденции ордена кабирпантх в Бенаресе). Второе же покрывало мусульмане захоронили в Магхаре. Впоследствии там были выстроены два белоснежных надгробия: одно индусское, другое — мусульманское. Теперь это место служит местом паломничества для индусов и мусульман.

4. Линия преемственности СУРАТ ШАБД ЙОГИ

От учителю к ученику Учения сурат-шабд-йоги и сант мат.

Сант Кабир Сахиб
Гуру Нанак
Гуру Ангад
Гуру Амар Дас
Гуру Рам Дас
Гуру Арджан Дев
Гуру Хар Гобинд
Гуру Хар Рай
Гуру Хар Кришан
Гуру Тегх Бахадур
Гуру Гобинд Сингх
Ратнагар Рао Джи
Сант Тулси Сахиб
Свами Джи Махараджи
Джаймал Сингх
Хазур Баба Саван Сингх
Сант Кирпал Сингх
Сант Тхакар Сингх
Сант Балджит Сингх

Примечания

Великий святой Баба Джаймал Сингх - www.philosophy.ru/library/asiatica/indica/authors/singh/bio.html
Заключение по вероучению адептов неоиндуистских «мастеров» Сурат Шабд Йога - www.k-istine.ru/sects/santmat/santmat_kuznecov&sitnikov.htm
«Сант Тхакар Сингх ПЯТЬ ИНТЕРВЬЮ»

Литература

Кабир Грантхавали: (Собрание) / Пер. с браджа и комментарии Н.Б. Гафуровой. Введение Н.Б. Гафуровой и Н.М. Сазоновой. Отв. ред. Н.М. Сазонова. М.: Наука, 1992.- 143 с. (Памятники письменности Востока, XCV.)

wreferat.baza-referat.ru

Кир Великий и судьба иудеев

Скоро первой хартии прав человека - «Манифесту Кира» исполнится 2530 лет. Кир Великий (Куруши Кабир) вошел в историю не только как автор первой в мире декларации прав человека, но и как правитель, давший свободу евреям и сравнявший их в правах с другими народами. Описанию его правления посвящен роман Баротали Абдурахмона «Куруши Кабир» (2006 г.), за который он был удостоен Государственной премии А. Рудаки.

Более подробно о великом персидском царе «АП» попросила рассказать автора этого исторического романа.

«250 лет назад, - начинает свой рассказ Б. Абдурахмон, - немецкий писатель и теолог Иоганн Готфрид Гердер (1744–1803 гг.) в своем монументальном труде «Идеи к философии истории человечества», начавшем выходить с 1785 года в Веймаре, писал: «Если есть на свете государь, история которого становится поэзией, то государь этот – Кир, основатель Персидской империи: будем ли мы читать рассказы евреев и персов об этом любимце богов, завоевателе и законодателе, или рассказы греков – Геродота и Ксенофонта. Если Ксенофонт говорит правду о нравах древних персов, воспитателей Кира, то немцы могут радоваться тому, что, по всей видимости, родственны этому народу; пусть каждый немецкий государь прочитает "Киропедию"».

Но прежде чем рассказать о «Манифесте Кира» и заслугах этого царя, наш собеседник решил сделать небольшой экскурс в историю иудеев.

По словам Б. Абдурахмона, немецкий писатель указывает, что если после персов рассматривать евреев, то они покажутся народцем малозначительным: страна тесная, роль народа на мировой арене – жалкая, завоевателями евреи почти никогда не были. В известном смысле евреи дали основу для просвещения вго мира – и через христианство и через магометанство.

Из истории Иудейского царства

- Израильско-Иудейское царство было основано в конце XI века до н.э. Толчок к возникновению царской власти дало нападение филистимлян. Царем созданного государства стал Саул, а после его гибели – Давид, которого сменил его сын и приемник Соломон. Столицей царства около 1000 года до н.э. стал Иерусалим. Именно этот период считается «золотым веком» еврейского государства,

По словам Б. Абдурахмона, в долгие годы становления иудейского государства во времена правления Саула, Давида и Соломона из Центральной Азии огромное количество предков древних арийцев постепенно переселялось в направлении Персии. Из Бактрии и Балха предки Кира шли к Персидскому заливу. Арийцы Балха и Бактрии стали известны в возвысившейся в VI в. до н.э. Ахеменидской империи в регионе Аншан. В то же самое время к югу и юго-западу от Каспийского моря возникло самостоятельное Мидийское государство под началом Дайока. Дайок объединил народ, направившийся из Хорезма и Согда в сторону горных районов Загра и плодородных равнин, лежащих к востоку от них.

- Около 935 года до н.э. Израильско-Иудейское царство распалось на два: Израильское, со столицей в Самарии, и Иудейское, со столицей в Иерусалиме. Израильское царство просуществовало четверть тысячелетия и в 722 году до н.э. было завоевано ассирийским царем Саргоном II. Большая часть его населения была переселена в отдаленные провинции Ассирии. Но Иудейское государство ждала другая историческая судьба, связанная непосредственно с великим Киром. Территорию Иудейского государства в VI веке до н.э. подчинили себе вавилоняне. Стремясь обезопасить пограничные с Египтом земли, в 586 году до н.э., после очередного восстания Иудеи, вавилонский царь Навуходоносор II захватил и уничтожил Иерусалим. Вавилоняне вывели из страны огромное количество пленных, составивших примерно десятую часть от общего населения страны. Иудейская государственность была уничтожена, и для евреев начался великий плен, который продолжался почти 70 лет.

Так началась эпоха изгнания, или, другими словами, вавилонское пленение.

В 556 году до н.э. Вавилон завоевал персидский царь Кир Великий. Так Вавилонское царство вошло в состав Ахеменидской державы. В первый год своего царствования Кир издал эдикт, разрешающий возвращение в Палестину иудеев, которых некогда увёл в плен Навуходоносор, и евреи, вернувшись из плена, вновь заселили Иерусалим, - рассказал Б.Абдурахмон.

Куруши Кабир

Кир Великий - персидский царь, основатель персидской державы Ахеменидов - правил в 559 – 530 годах до н.э. Кир был сыном Камбиса I и царевны Манданы, дочери царя Мидии Астиага. Биография Кира известна в основном из «Истории» Геродота, от древнегреческого историка Ктесия, жившего при персидском дворе в V в. до н.э., и из книг Ветхого Завета. Историки относят вступление Кира на престол к началу первого года 55-й Олимпиады, то есть к 560–559 гг. до н.э.

-Тогда Кир стал вождём персидских оседлых племён, среди которых главенствующую роль играли пасаргады. Кроме них в союз входили также марафии и маспии. Все они находились в зависимости от мидийского царя. В 553 году до н.э. Кир выступил против мидийского царя Астиага. Он захватил мидийскую столицу Экбатану и объявил себя царём как Персии, так и Мидии, приняв при этом официальный титул мидийских царей. Покорив Мидию, Кир в течение следующих двух лет (550–548 гг. до н.э.) захватил страны, входившие ранее в состав бывшей Мидийской державы: Парфию и Армению. В 547 году до н.э. на сторону Кира добровольно перешла Киликия и предоставила ему военную помощь. Позднее Кир завоевал Лидийское царство, а затем и Вавилон - в 539 году до н.э. После захвата Вавилона в Персидское царство вошли все западные страны до границ Египта, в том числе Сирия, Палестина и Финикия, которые подчинились персам добровольно.

В короткий срок вождь небольшого, мало кому известного племени основал могущественную империю, распростершуюся от Инда и Яксарта до Эгейского моря и пределов Египта. Кир был великим воином и государственным деятелем. Он прославился своим милосердием к покоренным народам.

Первая Хартия прав человека

Б. Абдурахмон подчеркнул, что именно в это время появился непосредственно сам «Манифест Кира», выбитый на глиняном цилиндре, который был обнаружен при раскопках Вавилона в 1879 году и поступил в Британский музей.

- В предисловии «Манифеста» описывается, как бог Мардук отыскал Кира, царя Аншана, вручил ему власть над народами и наконец вверил его заботам Вавилон, избавив его народ от нечестивого царя Набонида. В конце «Манифеста» была размещена молитва к вавилонским богам о ниспослании благополучия Киру и его сыну и наследнику Камбису. В этом обрамлении помещён собственно текст манифеста, написанный от лица Кира. В коридоре на втором этаже здания Организации Объединенных Наций, между залами Совета Безопасности и аудиториями Экономического и Социального советов, стоит копия «цилиндра Кира», который подарил ООН последний шах Ирана Мохаммед Реза Пехлеви.

По словам автора «Куруши Кабир», Кир вошел в историю как царь-освободитель, который выполнил свои обещания, данные покорившимся его власти народам. Как «отец» и «освободитель» он запомнился не только персам, но и вавилонянам, грекам и иудеям.

Так, в «Манифесте» приводится: «От [……] до Ашшура и Суз, Агаде, Эшнунны, Замбана, Метурну, до пределов страны Кути, городов [по ту сторону] Тигра, жилища которых были основаны в глубокой древности, богов, живших в них, я вернул на их места и устроил их вечные жилища. Я собрал всех их людей и вернул в их селения. И богов Шумера и Аккада, которых Набонид во гневе владыки богов перенёс в Вавилон, по приказанию бога Мардука, великого господина, я благополучно поместил в их чертоги, жилище радости сердца».

- Во многих рейтингах Кир Великий входит в список самых великих людей за всю историю человечества. Кир создал могучую империю, дал свободу странам и народам, живущим под властью персов, позволив каждому народу сохранить свою индивидуальность. Кир Великий был первым правителем на планете, который даровал подданным своей огромной империи свободу религиозных убеждений, а также объявил о приверженности принципам гуманности, свободы и справедливости безотносительно к этническому и конфессиональному происхождению людей, на которых распространялось действие этих принципов, и мы, таджики, потомки великого Кира, гордимся этим, - резюмировал Б.Абдурахмон.

СПРАВКА «АП»

Баротали АБДУРАХМОН - писатель, публицист и критик. Автор исторических рассказов, повестей и романов: «Куруши Кабир» (2006), «Искандари Макдуни ва Спитамен» (2007), «Куруш ва Томирис» (2010), «Рухшона» (2011), «Дорои бузург» (2015) и др. Удостоен звания «Залуженный деятель Таджикистана» (2010), лауреат литературной премии им. С.Айни (2004), Государственной премии им. А.Рудаки (2006).

news.tj

«Тоҷикнома»-Ҳахоманишиҳо ва Куруши Кабир (солҳои 558—330 пеш аз милод). боби 6

Аз китоби «Тоҷикнома»

Боби 6. Ҳахоманишиҳо ва Куруши Кабир(солҳои 558 — 330 пеш аз милод)

Ҳахоманишиҳо дар Ирон буд,Дусад сол зи таърихи шоҳон буд.

Ҳахома ба Бобул чу лашкар кашид,Шаҳаншоҳи Ирон ба Ховар расид.

Куруш рафт ба Бобул зи Ирони нав,Ба Бобул Куруш рафт чу имони нав.

Яҳудон зи зиндон бурун омаданд,Куруш гуфт: яҳудон ҳама одаманд.

Яҳудони Бобул асирон буданд,Асирони таъриху виҷдон буданд.

Яҳуди Фаластин пароканда буд,Ба зиндони Бобул «паноҳанда» буд.

Куруш даст ба девори зиндон зад,Ба виҷдони Бобул чу имон зад.

Аз ин баъд зи Бобул на имон монд,На кишвар, на таърих, на инсон монд.

Яҳудии озод пароканда шуд,Ба Исои Масеҳ ҳамоянда шуд.

Вале чун Исои Масеҳ дар калом,Надид нақши ҷовид Курушро чу ном.

Куруш шоҳи одил дар Ирон буд,Ба меҳан чу афсар ва виҷдон буд.

Нагуфтаст, ки Зардушту пайғомбар аст,Чу Митро ба шоҳон сару довар аст.

Ҳама умри эшон сари ҷанг буд,Барои Ватан лашкари нанг буд.

Ба Шимол, ки Турони оянда буд,Ба Турон, ки Ирони оянда буд,

Куруш баъди Бобул бизад лашкараш,Ба аҷдоди тоҷик бизад пайкараш.

Тамириси сакхо, ки шаҳзода буд,Курушро надида, на ранҷонда буд.

Куруш бо шаҳи сак на ошиқ буд,Чу ошиқ ба меҳан ва содиқ буд.

Дар ин ҷанг Тамирис чу модар набуд,Писар бе падар буду додар набуд.

Биафканд ба доми Куруш чун писар,Писар кушту модар набуд бе хабар.

Вале нанги модар зи нав зинда шуд,Ба номӯси модар чаро ханда шуд.

Тамирис ба виҷдони худ аҳд кард,Ба хуни шаҳаншоҳи худ қасд кард.

Курушро бибурд ӯ ба дунболи худ,Ба Сурху Зару Сиру Хингобрӯд.

Кӯҳистон ба лашкар на майдон шуд,Курушро Кӯҳистон чу зиндон шуд.

Тамирис бурид сар Курушро ба теғ,Чу гурге бирехт хуни ӯ бе дареғ.

Ба машкоби об хуни ӯ пур кард,Сарашро ба он монду чун гӯр кард.

Бигуфташ: бихӯр хуни худ, сер шав,Ба дунёи фонӣ зи нав шер шав.

Кӯҳистони тоҷик чӣ пайкар гирифт,Курушро заминаш чу афсар гирифт.

Ҳахома Кӯҳистон чу Турон кард,Аз ин баъд чу сарҳад ба Ирон кард.

ایران قدیم و کوروش کبیر

هخامنشینها در ایران بود،دوصد سال ز تاریخ شاهان بود.

هخامه به بابل چو لشکر کشید،شهنشاه ایران به خاور رسید.

کوروش شد شهنشاه ایران نو،به بابل کوروش شد چو ایمان نو.

یهودان ز زندان برون آمدند،کوروش گفت: یهودان همه آدمند.

یهودان بابل اسیران بودند،اسیران تاریخ و وجدان بودند.

یهود فلستین پراکنده بود،به زندان بابل «پناهند» بود.

کوروش دست به دیوار زندان زد،به وجدان بابل چو ایمان زد.

از این بعد ز بابل نه ایمان ماند،نه کشور، نه تاریخ، نه انسان ماند.

یهودی آزاد پراکنده شد،به اسای مسیح هماینده شد.

ولی چون اسای مسیح در کلام،ندید نقش جاوید کوروش را چو نام.

کوروش شاه عادل در ایران بود،به میهن چو افسر و وجدان بود.

نگفتست، که زردشت و پیغامبر است،چو میت را به شاهان سر و د‌آور است.

همه عمر ایشان سر جنگ بود،برای وطن لشکر ننگ بود.

به شمال، که توران آینده بود،به توران، که ایران آینده بود،

کوروش بعد بابل بزد لشکرش،به اجداد تاجیک بزد پیکرش.

تمیریس سکخا، که شهزاده بود،کوروش را ندیده، نه رنجانده بود.

کوروش با شه سک نه عاشق بود،چو عاشق به میهن و صادق بود.

در این جنگ تمیریس چو مادر نبود،پسر بی پدر بود و دادر نبود.

ب‌افکند به دام کوروش چون پسر،پسر کُشت و مادر نبود بی خبر.

ولی ننگ مادر ز نو زنده شد،به ناموس مادر چرا خنده شد.

تمیریس به وجدان خود عهد کرد،به خون شهنشاه خود قصد کرد.

کوروش را ببُرد او به دنبال خود،به سرخ و زر و سرّ و خنگابرود.

کوهستان به لشکر نه میدان شد،کوروش را کوهستان چو زندان شد.

تمیریس برید سر کوروش را به تیغ،چو گرگی بریخت خون او بی دریغ.

به مشکاب آب خون او پُر کرد،سرش را به آن ماند و چون گور کرد.

بگفتش: بخور خون خود سیر شو،به دنیای فانی ز نو شیر شو.

کوهستان تاجیک چه پیکر گرفت،کوروش را زمینش چو افسر گرفت.

هخامه کوهستان چو توران کرد،از این بعد چو سرحد به ایران کرد.

misol.tj

«Дар Қуръон Искандар ба ҷои Куруш зикр шудааст»

Дар ҳадиси паёмбари ислом, Муҳаммад (с) ишора гардидааст, ки «ман аз паси 8000 паёмбар, ки ниме аз онон аз бани Исроил буданд, ба нубувват мабъус (фиристода шуда) гаштаам». Донишманди Қуръоншинос Сайид Неъматуллоҳи Ҷазоирӣ (1671 — 1732), дар «Қиссаҳои Қуръон» ин ҳадисро бозгуфта илова кардааст, ки «аз миёни онҳо 313 нафар, аз ҷумла Ҳазрати паёмбари хотим мурсал (фиристода) буданд ва ба саволи мизони китобҳои нозил шуда Ҳазрати расули акрам фармудаанд: Маҷмуан сад саҳифаву чаҳор китоб бар анбиё нозил гашт, 50 саҳифа бар Шис, 30 саҳифа бар Идрис, ва 20 саҳифа бар Иброҳим». (Сайид Неъматуллоҳи Ҷазоирӣ, «Қиссаҳои Қуръон», Т. 1380, мутобиқ ба с. 2001, саҳ.23) Ва аммо китобҳои нозил шуда иборатанд аз «Таврот», «Инҷил», «Забур» ва «Қуръон».

Имом Содиқ бар он будааст, ки Худованд 144 ҳазор нафарро ба шарафи нубувват (пайғамбарӣ) барангехт. Ҳамчунин Имом Содиқ бар он будааст, ки Абӯзар бо пурсиши адади анбиё, аз расули акрам посух гирифтааст, ки шумори онҳо 320 ҳазор нафар буд.

Ин шумори зиёди паёмбарон касро ба андешае меоварад, ки аз чи бошад аксарашон аз қавми бани Исроил буда, китобҳои яҳудиёну насрониёнро нозил шуда донистаанд, вале чаро паёмбари порсиёни тоисломӣ Зартушти Спитамон, ки нахустин баёнгари тавҳид ва хиради азалӣ буд, ба ҷумлаи мурсилон дохил нагашт ва китоби порсиён «Авасто», ки дархӯри нахустин ҳикматҳои худошиносиву худшиносӣ, қоил будан ба ягонагии Худо, вуҷуд доштани дӯзаху биҳишт, пули Сирот (дар ойини зартуштӣ пули Чинвот, ё Чинот) ва соири ақидаҳои дингустариро меомӯзонад, аз нигари дини мубини ислом дур мондааст. Ба хиради инсонӣ бегона менамояд, ки китоби бузургу муқаддаси «Қуръон» аз шахсияти дар манишу куниши башар ислоҳоти куллӣ, (инқилоби андешаҳо) ҷорӣ карда, ёдкарде надошта бошад.

Ҳамин аст, ки якчанд пажӯҳандаи донои торихи динҳо гумон доранд, ки Ҳазарати Иброҳим ва Зартушти Спитамон бо бархе ҳамсониҳои саргузашташон як шахси торихӣ мебошанд.

Рӯи мақолаҳои пешини худ ёдовар шуда будем, ки дар қиссаҳову бовариҳои яҳудиён ва низ насрониён баргирифтаҳои зиёде аз торихи дингустарии иронитаборони бостон ҷой доранд («Нигоҳ», зери унвони «Зартушт диновар ва падари фалсафаи ҷаҳон.»), ки мутаасифона фақеҳони ислом аз ёдкарди иҷодгарони он ҳикматҳо лаб ба хомушӣ бастаанд. Аз ин ки рӯҳониёни мутаасиби арабгаро (бештар халифаҳои фошистмаоби аббосӣ), пайравону мубаллиғони фарҳанги арабӣ дар миёни бовариҳои диннии қавмҳои ғайриараб ақидаҳои зартуштии порсиёнро дар худогоҳии таборӣ нерӯманд медиданд, тамоми кӯшишу талош бар он равона доштанд, то зартуштиёнро бадсиголтарин ва бовариҳояшонро зишту кареҳ бознамоёнанд. Бад – ин манзур бовариҳои маҷусҳои калдониро моли зартуштиён эълом дошта, чанд ойини он мардуми ғайриориёиро, аз қабили издивоҷ бо модару хоҳари худ, амвот (ҷасади мурдаҳоро) ба лошахорон додан, бар хотири бузургдошти об танро бо об нашустан ва монанди он музахрафотро аз форсҳову тоҷикони тоисломӣ таъбир кардаанд.

Ҳамин нотавониҳои фақеҳону олимон аст, ки дар тафсирҳои худ ҳанӯз ҳам дар бозшинохти шахсияти Искандари Зулқарнайн ба гуногунандешиҳои аз ҳам ниҳоят дур роҳ дода, бархе онро Александр Македонский (чун Ал — Замахшарӣ), дигаре Ас – Саъаб бини Зийзон ал – Хумайрӣ (чун Ибни Ҳишшом ва Имом Ал Қуртубӣ) ва муфассирони дигар ба гунаҳои зидду нақиз тафсир кардаанд, ки пояи илмӣ надоштану норосту ғалат будани иддаояшонро донишмандони доно дарёфтаанд.

Дар «Қуръон», дар муҳтавои 16 ояҳои (83 – 98 ) сураи «Ал каҳф» (Ғор) аз ИскандариЗулқарнайн, ҳамчун шахсияти некхоҳу некрой, кишваркушову додхоҳи то ба канори замин сафар карда, бунёнгари садди оҳанини ҷилавгир аз ҳамлаи қавми бадхоҳи Яъҷӯҷу Маъҷӯҷ, ёд шудаааст.

Торихи Александр Македонскиро румиёну аврупоиён дар ҳазорон пажӯҳишҳову навиштаҳояшон равшан сохтаанд ва боре ба «зулқарнайн», яъне душоха будани ӯ нимишорае надоранд. Ва дар торихи ин истилогари даҳр аз сохтмони «садди искандарӣ» низ матлабе ба чашм намехӯрад. Аммо дар муқоисаи саргузашти Курӯши Бузург бо Искандари Зулқарнайни «Қуръон» ба як силсила ҳамсониҳо дучор меоем, ки онҳо дарёфтҳои танҳо инҷониб набуда, натиҷагирии мутолиаву мулоҳизаи донишпажӯҳони шинохтаи ҷаҳонӣ мебошанд. Яке аз он доноёни фарзона Абулкаломи Озод, пажӯҳишгар ва баргардонандаи «Қуръон» ба забони урду мебошад, ки натиҷагириаш бар пояи маводи ҳафриётии бостоншиносон устувор аст. Ин марди донишӣ навиштааст, «ҳангоме ки ман натиҷаҳои ҳафриёти бостонии Иронро бо маводи пажӯҳишии донишмандон омӯхтам, ҳама гумону тардидам аз байн рафтанд, зеро тасдиқи ҳафриёти бостонӣ (археологӣ) ин нуктаро ки Зулқарнайн ҳамон шоҳаншоҳ Курӯш аст, дарёфтам. Ин пайкараи сангини инсоне буд, рӯйи пой истода, дар сар тоҷи шоҳаншаҳӣ ба сони ду шох ва бозувони дорои пару бол, ки ба пиндори яҳудиён пиромуни душоха будани Курӯш мутобиқ буд. Яҳудиён ба Курӯш эътиқод ва меҳри беандоза доштанд, зеро шаҳаншаҳи Ирон онҳоро аз асорати садсолаи бобулиён ва ғурбат дар Месопотамия раҳонида, бо баргардонидани зару зевари рӯёндаашон, равонаи ватанашон Уршалим карда буд ва низ маблағе подош дода буд, то киништи марказии худро дубора бино кунанд. Ин аст, ки дар «Таврот», дар фасли «Дониёл», дар мавриди Искандари душоха, унвонии «ситоиш ба шоҳи ориёӣ», ҳамчун шоҳи додхоҳу додманиш нигоштаҳо омадааст. Сарчашмаҳои юнонӣ низ Курӯши Бузургро додхоҳ, бахшоянда ва башардӯст бозтоб намудаанд.

Дар ҳақиқат Курӯши Бузург дар миёни асри VI пеш аз мелод ба кишварҳои Бобулистон ва Ошур чираманд гашта буд ва бад – он сон ки дар ояҳои 86 ва 90 сураи 18 — «Ғор» омадааст, кишварҳоеро аз самти офтоббаромад (Шарқ) ва самти офтобнишин (Ғарб) ба ҳам пайвастааст; «Ва аз ту эй расул савол аз Зулқарнайн мекунанд посух деҳ, ки ман ба зудӣ ҳикояти ӯро ба шумо тазаккур хоҳам дод. Мо ӯро дар замин тамаскун (ҷойгоҳ) бахшидем ва аз ҳар чизе риштае ба дасти ӯ додем, то ҳангоме ки дар сайри худ Зулқарнайн ба мағриб расид; ҷое ки хуршедро чунин меёфт, ки дар чашмаи оби тирае ғуруб мекунад.» (ояи 86) «…Зулқарнайн боз бо ҳамон васоилу асбоб сафарро идома дода ва таъқиб кард, то он ки ба машриқзамин расид.» (ояи 90)

Аз торих маълум аст Александр Македонски ҳаргиз ба самти ғарб (офтобнишин) ҳамлавар нашуда буд, вале Куруши Бузург ба кишварҳои зиёди самти ғарб ва шарқ чираманд гашта буд.

Дар адабиёти форс – тоҷик ва дигар кишварҳои мусалмонӣ оид ба «Садди искандарӣ» ёдкардҳои зиёде ба чашм мехӯранд, вале торихнигорони сарнавишти Александр Македонски аз ин мавзӯъ чизе нагуфтаанд. Аммо дар адабиёти румиву аврупоӣ ба таркиби «Ойинаи искандарӣ», ишораҳо фаровонанд, ва дар ин мазмун ривояте доранд, ки мабни бар он бо амри Александр Македонски дар халиҷи (дарёи Эгей) назди бошишгоҳаш, рӯйи пояи баланд оинаи калони мисинеро насб мекунанд ва дидбонҳо ҳаракати киштиҳои душманро аз инъикоси он оина мушоҳида мекарданд.

Дар нигари бархе донишмандони доно қавми «яъҷӯҷу маъҷӯҷи» дар «Қуръон» ёдовар шуда қавмҳои рамагарди бодиянишин дониста шудаанд. (Дар ояи 91 сураи «Ғор» зикр гардидааст, ки «… то расид Зулқарнайн миёни ду садд, он ҷо қавмеро ёфт, ки сухане фаҳм намекарданд.») Аз ҷумла тафсиргари китоби «Қуръон» (чопи Теҳрон), ҷаноби оқои Маҳди Илоҳии Қумшаӣ дар матни тафсирии худ, миёни қавсайн сарзамини миёни ду кӯҳеро, ки дар он қавми яъҷӯҷу маъҷӯҷ ҷойгир буданд, «кишваре дар шимоли ҷанубии интиҳои Туркистон», номидааст. Ин далел низ бозгӯкунандаи саргузашти Куруши Бузург аст, зеро равшан аст, ки шаҳаншоҳи Ирон барои ҷилавгирӣ аз ҳамлаҳои пай дар пайи бодиягардон то ба саҳроҳои Чин (муғул) лашкаркашӣ мекунад.

Ин далели равшанро донишманди дар оғози ин навиштор ёд шуда, ҷаноби Абулкаломи Озод низ таъйид кардаанд. Аз нигари ин пажӯҳишгари доно қавми яъҷӯҷу маъҷӯҷ биёбонгардони кӯчии ваҳшие мебошанд, ки ҳафт маротиб ба сарзаминҳои ғарбиву ҷанубӣ дарафтодаанд: «Мо метавонем боҷуръат таъйид намоем, ки ақвоми зери фишори ваҳшиёнаи бодиягард қарор гирифта аз Куруши Бузург хоҳиш кардаанд то барояшон садде бисозад. Торихнигорони Чин бар онанд, ки қавми «юваси» дар он саҳроҳо буду бош доранд ва касбашон раҳзаниву тохтутоз мебошад ва калимаи «ю -васи», ба шеваи забони оромӣ ба гунаи «яъҷӯҷ» тағйири шакл кардааст.»

Бад – ин тартиб метавон сари чунин натиҷагирӣ гуфтугӯ кард, ки Искандари Зулқарнайни дар китоби «Қуръон» ёд шуда, на лашкаркаши румии вайронгари кохҳову ободиҳои Ирони Бузург ва на кадом араби бенишону ноаён, чун Ас – Саъаб бинни Зайзонии мисрӣ буда, балки гумон ба яқин аст Куруши Бузург, сарвари донои ирониён, (форсиёну бохтариёну суғдиёну хоразмиён), нахустин бунёнгузори шоҳаноҳӣ дар паҳнаи дарёи Уммон – халиҷи Форс, то марзҳои Чин, нахустин муаллифи Эъломияи Ҳуқуқи Башар, мебошад.

Понравилось это:

Нравится Загрузка...

Похожее

Filed under: Uncategorized |

mazdo.wordpress.com

Кир Великий и судьба иудеев

Более подробно о великом персидском царе «АП» попросила рассказать автора этого исторического романа.

Из истории Иудейского царства

Так началась эпоха изгнания, или, другими словами, вавилонское пленение.

Куруши Кабир

Первая Хартия прав человека

СПРАВКА «АП»

news.tj

Решаҳои таърихии Конститутсия; аз аҳди Куруш то имрӯз

Kon qadim Давлат ва ҳуқуқ ҳамавақт вуҷуд надошт. Вале қудрат вуҷуд дошт, ки ҳокимият аз рӯи одатҳо, расму анъанаҳо амал мекард. Дар равиши зиндагии худ инсоният одатҳо, қонунҳо, анъанаҳоеро ҳимоят мекард, ки онҳоро зиндагӣ, ҳаёт ба миён гузошта буд. Ин одатҳо, анъанаҳо ва қонунҳои эҷод кардаро бояд ҳама риоя мекарданд. Онҳо аз тарафи давлате назорат, вале танзим карда намешуданд. Вале мардум бовар карда буданд, ки он анъанаю одатҳоро риоя кунанд. Риояи онҳоро зарурат водор мекард. Одамон мефаҳмиданд, ки риояи он одату анъанаҳо зиндагии онҳоро осон месохт. Масъалаҳои муҳими зиндагӣ дар маҷлисҳои умумии аъзои болиғи давлат ҳал карда мешуд. Сардорон дар байни маҷлисҳо иҷрои одату анъанаҳои ҷориро назорат мекарданд. Муносибатҳо дар асоси баробарӣ сурат мегирифт. Ин анъанаҳо то он вақте вуҷуд доштанд, ки моликияти ҷамъиятӣ - умумӣ вуҷуд дошт. Сардорони гуруҳҳоро ҳар сари вақт иваз карда метавонистанд. Онҳо ҳеч афзалияти ҳуқуқӣ надоштанд.

Тарақии қувваҳои истеҳсолкунанда ва тақсимоти ҷамъиятии меҳнат (машғулият бо чорподорӣ, кишоварзӣ, тиҷорат) ҷамъияти он давраро ба синфҳо ҷудо кард, ки ин боиси пирӯз шудани зиддиятҳо дар байни одамон шуд. Ин зиддиятҳо боиси он гардид, ки сарватмандон сохтореро ба вуҷуд биоранд, ки қобил бошад, манфиати онҳоро ҳимоят кунад.

Барои ин гурӯҳҳо вуҷуд доштани сохтори маҷбуркунӣ лозим буд. Пешрафти иқтисодиёт, тақсим шудани он дар байни ҷомеа боиси пайдо шудани синфҳо шуд. Ҳамин тариқ ин муносибатҳо барои аз байн рафтани ҷомеаи ибтидоӣ замина тайёр кард. Пайдо шудани одамони сарватманду камбағал, зиёд шудани миқдори онон, инкишофи чорподорӣ, кишоварзӣ, ҳунармандӣ фарқияти табақаҳои ҷамъиятиро зиёд кард. Масалан дар яке аз мамлакатҳои қадим - Миср зироаткорӣ инкишоф ёфт. Ба одамон лозим омад, ки аз оби Нил дарбандҳо сохта, ба воситаи ҷӯй об биоранд. Ҳамаи инро сардорон, ки баъд шоҳ шуданд, сарварӣ мекарданд. Яъне пайдо шудани давлатҳо зарурияти таърихӣ дорад. Барои таъмину ҳукмронии як гурӯҳ ба дигарон сохтори қудратманд лозим шуда буд. Ҳамин тариқ дар ҳазораи 5 ва 6 пеш аз милод аввалин давлатҳо дар Миср пайдо шуданд. Ана ҳамин раванд, яъне зарурияти истифодаи қудрат, ба вуҷуд омад. Ва давлатҳо дар Ҳиндустону Чин ва Байнаннаҳрайну дигар ҷойҳо ба вуҷуд омаданд. Маҳдуд кардани озодиҳои як гурӯҳ одамон дар баъзе маврид боиси норозигии одамон мешуд. Муносибатҳои ғуломдорӣ реша давонданд. Фарқияти синфҳо зиёдтар шудан гирифт ва ба ин восита зиддияти ин табақаҳо меафзуд. Ин зиддиятҳо боиси он шуд, ки синфҳои доро ҳокимияти худро мустаҳкам мекарданд, то ки муқобилияти синфҳои бенавошуда ва ғуломонро шикананд.

Давлатҳои ба вуҷуд омада, воситаи асосии ҳокимияти сиёсӣ дар ҷамъияти ба синфҳо тақсим шуда буданд. Сохтори ба вуҷуд овардашудаи давлат аз суд, додситон, политсия, лашкар барин гурӯҳҳо иборат буд, ки онҳо барои дар амал татбиқ кардани қарорҳои давлат хидмат мекарданд. Қонунҳо, актҳои нормативӣ буданд, ки сохтори давлатии ғуломдорӣ қабул мекард, ки онҳо барои мустаҳкам кардани сохтори давлатӣ ва дар тобеи худ нигоҳ доштани синфҳои истифодашаванда лозим буд. Дар ҳар мамлакат барои мустаҳкам кардани сохторҳои давлатӣ, барои ҷорӣ кардани низому тартибот, барои дуруст ба роҳ мондани муносибатҳои ташкилотҳо ба шахсони алоҳида қонунҳо қабул карда мешуданд.

Ҳамин тавр қонунҳое, ки давлат қабул мекард, қувваи олии ҳуқуқӣ доштанд. Мардум маҷбур буд, ки он қонунҳоро иҷро кунанд. Зеро барои иҷро накардани қонунҳо ҷазои сахт медоданд.

Ин қонунҳо ирода ва манфиати аксарияти оммаро инъикос намекарданд. Мардуми дар қаламрави давлат зиндагӣ карда ба чунин муҳите вобаста шуда мемонанд, ки тамоми фаъолияти онҳо ба қонунҳои қабулкардаи давлат вобаста буданд. Шаклҳои муносибатҳои байни одамон, ки аввалҳо дар асоси урфу одатҳо шакл мегирифтанд, онҳоро ҳокимон ба ҳукми қонун медароварданд. Мазмуни онҳоро ба манфиати худ тағйир медоданд. Қонунҳои таҳияшуда воситаи асосии мустаҳкамкунии ҳокимият буданд. Ҳамин тариқ ба қабули қонунҳо зарурият пайдо шуд. Қонунҳо таърихи қадима доранд. Олимон дар қаламравии Шумер дар Баҳнанаҳрайн ҷадвали гилении бо хатти мехӣ навишта шударо пайдо карданд, ки таърихи 2100 сола дорад. Дар ин навиштаҷот дар бораи мурофиаи додгоҳие сухан меравад ва вобаста ба ин ҳодиса, ривоятҳо ва қонунҳо оварда шудааст. Ба ҳамагон қонунҳои Ҳамурапӣ маъмуланд, ки дар солҳои 1792 - 1750 пеш аз милод дар Бобулистон ҳукмрон буд. Ин қонунҳо ба он мақсад навишта шуда буданд, ки манфиати синфҳои ҳукмрон - ғулоидоронро ҳимоят кунанд. Қонунҳои қадимтарин қонунҳои Ҳиндустони қадим, қонунҳои Саломон дар Юнони қадим, қонунҳои Рими қадим, "Русская правда" - и Русия ва ғайра вуҷуд доштанд. Ҳамаи онҳо ба мақсади ҳимоя кардани ҳукмронон нигаронида шуда буданд. Онҳо инъикоси сиёсат ва афзалияти синфҳои ҳукмрон буданд. Дар ҳамон замони тираву тори замони ғуломдорӣ дар асри 6 то милод сохтори давлатие арзи вуҷуд кард, ки бо сохтори боадолаташ сазовори таваҷҷуҳи таърихнигорон шуд. Ин давлат дар қаламравии Ирони имрӯза ташаккул ёфт. Асосгузори он Куруши II-ро ҳисоб мекунанд, ки солҳои 550 - 529 пеш аз милод ҳукмронӣ кардааст. Ҳукми тақдирсоз ва маҳорат кардани ин сиёсатмадор будааст, ки ӯ соҳиби давлат шуд ва дар як қисми калони олами дунёи қадим, ки сохтори ҷамъияти ғуломдорӣ ҳукмфармо буд. Ҳукумати боадолат ташкил кард, ки ситораи дурахшоне дар олами он давра буд. Куруши Кабир дар давраи ҳукумрониаш санади давлатиро қабул кард, ки вай намунаи идеяҳои адолатпарваронаи давлатдориро дар амал татбиқ кард. Дар аҳди Куруши Кабир Декларатсияи ҳуқуқи башарро қабул карданд, ки ба сабаби аҳамиятнок ва адолатпарваронааш беназир буд.

Шоҳи тамаддунпарвар Куруши Кабир исбот кард, ки ӯ шахсияти тамаддунофар будааст. Бори аввал дар ин ҳуҷҷати таърихӣ талаботҳоеро дарҷ кард, ки онҳо орзуи чандин асраи оммаи халқ буданд. Мувофиқи талаботи ин эъломия навобаста ба рангу пуст, ақидаҳои динӣ, нажод, ҷинс, забон ва ҷои истиқомат дар қаламрав ҳамаи шаҳрвандони империя ҳуқуқи баробар доштанд. Ин сиёсатмадори дурандеш орзуи оммаи халқро ба назар гирифта, бар хилофи анъанаҳои давраи ғуломдорӣ сиёсати боадолатонаеро пеша кард. Ва номи худро дар таърих ҷовидонӣ гардонд. Тавассути ин сиёсати дурандешонаи давлатдорӣ империяи бузургро идора мекард. Олими намоён Б. Ғафуров, ки таърихи Хахоманишҳоро татқиқ карда буд, дар асари худ "Тоҷикон" навиштааст: "Хахоманишҳо бар хилофи подшоҳони пешин замони Шарқи қадим, нисбат ба оину мазҳабҳои соири халқҳо хеле бо таҳаммул муносибат карда, ҳатто маъбаду калисоҳои кишварҳои мухталифро ба мисли ибодатхонаҳои Бобул ва Яҳудистон дубора барқарор намуданд. Хусусан, асосгузори давлати Хахоманишҳо Куруш шуҳрати зиёд пайдо карда буд. Форсҳо ӯро Ҷадди Кабир, бобулиҳо расули Худои Мардук, юнониҳо Раҷули бузурги давлат ва яҳудиён наҷотбахши Худо Яҳве номида буданд." (Б. Ғафуров, Тоҷикон, Ирфон, 1983, саҳ. 110-111).

Шароити хубе, ки дар давраи Хахоманишҳо фароҳам оварда шуда буд, барои равнақи тиҷорат аҳамият калоне дошт. Талабот ба риояи ҳатмии сиёсати хуби иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ҳавасмандии шаҳрвандонро ба ҳунармандӣ ва тиҷорат зиёд мекард. Дар қаламрави империя аз як қаламравӣ ба дигар ҷо муҳоҷир шудани шаҳрвандон бисёр мушоҳида карда мешуд. Намояндагони мамлакат мухталиф ба мулкҳо дигар кӯчида, бо ҳам зиндагӣ мекарданд. Сарчашмаҳои таърихӣ аз он гувоҳӣ медиҳанд, ки дар байни шаҳрҳои Миср форсҳо, юнониҳо, хоразмиҳо, бобулиён, оромиҳо яҳудиён, финикиягиҳо ва ғайра зиндагӣ мекарданд ва фаъолият доштанд. Онҳо на танҳо бо урфу одати ҳамдигар шинос мешуданд, қаробати хешу таборӣ пайдо мекарданд. Дар Бобулистон дар Шушу Истахр бобулиҳою мисриён, кариҳо, лидиягиҳо, мидиҳо, яҳудиён, зиндагӣ мекарданд. Вобастагии ҳаёти иқтисодию иҷтимоию сиёсии онҳо барои ташаккули халқияти ориёӣ замина тайёр мекард. Сохтори дохилии империяи Хахоманишҳо имконият медод, ки халқҳо бо ҳам алоқаи наздики тиҷорат дошта буданд, ки ба наздикшавии урфу одат, равонии бо ҳам наздики халқҳо ба вуҷуд биёяд. Дар ҷангҳои зафаровари Куруши Кабир ҷанговарони Осиёи Миёна фаъолона иштирок карда буданд. Махсусан, аскарони савораи сакоӣ дар муҳорибаҳои шадиди тақдирсоз иштирок мекарданд. Намояндагони дигар халқҳои империя ҳам дар вазифаҳои баланди давлатӣ кор мекарданд. Масалан, дар асри IV пеш аз милод Аминаспи Портӣ ҳукмрони Миср буд. Ойини Мазда Ясно, ки дар Осиёи Миёна зуҳур карда буд, дар қаламравии Форс паҳн шуд. Ин ҳодиса барои мустаҳкам кардани қаробати мардуми империя аҳамияти калон дошт. Мардум то ҳатто ба худоҳои ҳамдигар ҳайкал мегузаштанд ва ба онҳо эътиқод доштанд. Эъломияи ҳуқуқи башар маҳсули ақлу заковат ва дунёфаҳмии сиёсатмадор Куруш буд. Қабули чунин санади боаҳамият барои идора кардани давлат бисёр муҳим буд. Вале баъди Куруши Кабир империя на он иқтидореро дошт, ки пеш империя соҳиб буд. Лашкаркаши зираку тавоно ва дар муборизаҳо барои мустаҳкам кардану васеъ кардани давлаташ обутоб ёфта - Искандари Мақдунӣ тавонист хатогиҳои сиёсию иқтисодӣ ва ҳарбии Хахоманишҳоро истифода бурда, ба мавҷудияти ин давлат хотима гузорад. Адолати Куруш ва сиёсати Искандари Мақдунӣ муқоисанашаванда буданд.

Оқибатҳои забткориҳои шогирди Арасту - Искандари Мақдунӣ садҳо ҳазор қатлшудагон ва ғуломшудагонро боқӣ гузошта буд. Сарлашкари мақдунӣ бо идеяҳои Арасту мусаллаҳ буд. Вале ин идеяҳо барои барқарор кардани адолате, ки ба адолати Куруш ҳамсанг бошад, басандагӣ намекард. Искандар ба идеяҳои ғуломдорӣ содиқ монд. Дар сарзамини мо юнониву мақдуниҳо аҳолии ба онҳо муқобилият кардаро сар мебуриданд, шаҳрҳо ва рустоҳоро оташ мезаданд, зиндамондаҳоро ба ғуломӣ мефурӯхтанд. Чуноне дар боло қайд кардем, азбаски дар он қонунҳое, ки манфиати мардумро ҳимоя кунанд, конститутсияҳо вуҷуд надоштанд, дар кори ҷорӣ кардани адолат мардум ба шоҳони одил ниёз доштанд. Хушбахтона, сиёсати Тоҳириён, Саффориён ва Сомониён барои беҳбудии ҷомеаи он вақта ҷавобгӯ буданд. Асосгузорони ин сулолаҳо-шахсиятҳои бузурги таърихӣ сиёсатмадорони дурандешу миллатдӯст тавонистанд дар давраи тақдирсоз барои тоҷикон давлатҳоро ташкил кунанд ва роҳбарӣ карданд, ки онҳо ҳимоятгари забону тамаддуни тоҷик шуданд, қонунҳои қабулкардаи ин абармардони таърих барои ҳимояи забони тоҷикӣ, урфу одатҳои тоҷикӣ ва беҳтар шудани зиндагии мардум мусоидат карданд. Он адолати давлатдорие, ки имрӯз дар сарқонунҳои мамлакатҳои демократӣ инъикоси худро ёфтаанд, дар сиёсати давлатҳои дар боло номбурда инъикос ёфта буданд. Маълум аст, ки аз асри X сар карда, баъди забткориҳои бодиянишинон ва суқути давлати Сомониён вазъияти хонигариҳо дигар шуд. Ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимону хонҳо барои салтанат, мулкҳои Осиёи Миёнаро хароб карда буданд. Чунин шаҳрҳои тараққикарда - Бухорою, Самарқанд, Уротеппа, Хоразм, Хуҷанду, Қуқанд чандин маротиба ба харобазор табдил ёфтанд, аҳолии ҳунарманди онҳо ба ҳар гӯшаю канори Мовароуннаҳру Хуросон, Ирон ва дигар ҷойҳо муҳоҷир шуданд. Идоракунӣ аз рӯи мақоли халқии "зӯр дар болои нотавон қарз дорад" ба амал бароварда мешуд. Чунин ҳодисаи нанговар ғуломфурӯшӣ ва ғуломдорӣ боз садсолаҳои минбаъда давом карданд. Масалан, то нимаи II асри XIX дар Аморати Бухоро ғуломфурӯшию ғуломдорӣ боқӣ монда буд.

Ба гузашти солҳо ва асрҳо ба ташкили давлатҳо ва низомҳои демократӣ зарурият пайдо шуд. Ин комёбиҳое, ки дар таърихи ба вуҷуд омадани сохторҳои демократӣ ба вуҷуд омаданд бо кӯшиши шахсиятҳои равшанфикр пайдо шуданд. Муборизаҳои оммавии ғуломон давлатҳои ғуломдориро суст карданд ва баъд аз байн бурданд. Ҳамин муборизаи оммаи халқ ҳокимон ва дигар ҳукумрононро маҷбур мекарданд, ки дар бораи тарзи идоракунӣ фикр кунанд. Масалан, дар Юнони қадим ҳуқуқи шаҳрвандони озодро бо ҳам баробар карданд. Қонунҳо дар бораи "ҳукумати демос", ки ҳуқуқи шаҳрвандони озоди Афинаро баробар карданд. Ҳама шаҳрвандони озоди Афина дар идоракунии Афина иштирок мекарданд. Инро юнониҳо "демократия", яъне, "ҳукумати халқ" номиданд. Вале ин демократия барои ҳама набуд. Қонунҳои танзимкунандаи сохтори давлатӣ муносибатҳои байни шаҳрвандон ва ташкилоту созмонҳои ҷамъиятӣ дар давраи авҷи тараққиёти ҷамъияти сармоядорӣ пайдо шуданд.

Пайдо шудани қонунҳои танзимкунандаи сохтори давлатӣ муносибатҳои байни шаҳрвандон ва ташкилоту созмонҳои ҷамъиятӣ дар давраи авҷи тараққиёти ҷамъияти сармоядорӣ пайдо шуданд. Ҷамъияти сармоядорӣ инкишоф меёфт. Иқтисодиёт пеш мерафт, вале тарзи идоракунии давлатҳои пешрафта, ҷавобгӯи талаботи давр набуд. Қишри пешқадами ҷомеа ба чунин хулоса омад, ки барои беҳтар кардани низоми идоракунии ҷомеа қонуни асосиро таҳия ва қабул бояд кард, ки сарварони давлат ва ҳукумат аз доираи он қонун берун набароянд. Яъне, ин қонун чорчӯбае бояд мешуд, ки ҳукуматдоронро водор мекард, ки аз доираи ин қонуни асосӣ берун набароянд. Воқеаҳои сиёсии Аврупо ва махсусан, Фаронса равшанфикронро водор кард, ки ҳамингуна, қонунҳо эҷод кунанд. Соли 1787 Конститутсияи ИМА қабул карда шуд. Ин аввалин конститутсия дар таърихи давлатдорӣ буд. Соли 1791 бори аввал дар таърихи давлатдории Фаронса дар ин кишвар конститутсия қабул шуда буд. Вале номи конститутсия ҳанӯз аз давраи мавҷудияти империяи Руми қадим маълум буд. Санадҳои алоҳидаи ҳуқуқиро конститутсия ном мебурданд.

Конститутсияҳои солҳои 1787 ва 1791 бо вуҷуди бисёр камбудиҳояшон таҳкурсии ҳуқуқии давлатҳои дунявиро бунёд карданд, барои демократисозии ҳаёти ҷамъиятӣ асос гузоштанд, ба ташаккули давлатҳои ҳуқуқбунёд мусоидат карданд. Ба ақидаи эҷодкунандагони Қонуни асосӣ- Конститутсия бояд сохтори фаъолияти ҳукуматдорон ва рафтори одамонро ба танзим медаровард ва барои пешгирии беназмиҳо хотима мегузоштанд. Баъдтар конститутсия дар ҳамаи кишварҳои дунё қабул карда шуданд. Вале на дар мазмуни ҳама конститутсияҳо талаботҳои демократию гуманистӣ пурра инъикос ёфтаанд. Бо вуҷуди он ки ҳуқуқҳои демократӣ талаботҳои асосии конститутсияҳоянд, вале на ҳама ҳукуматдорон ва баъзе шаҳрвандони мамлакатҳо талаботҳои конститутсияҳоро риоя мекунанд. Дар конститутсияи аввалини ҷаҳон - конститутсияи ИМА навишта шудааст, ки ҳама шаҳрвандони мамлакат ҳуқуқи баробар доранд. Вале сиёсати нажодпарастӣ дар ИМА ҷомеаи ҷаҳонро нигарон карда буд. Чаро ИМА дахлнопазии ҳуқуқҳои халқҳои Тунис, Ливия, Ироқ, Сурия, ва дигар кишварҳоро риоя накард. Соли 1919 дар Олмон конститутсияе, қабул карда шуда буд, ки он бо номи конститутсияи Веймарӣ машҳур аст. Ин Конститутсия - сарқонуни демократитарин дар он давра буд. Дар Олмон соли 1933 ҳизби сиёсие бо раҳбарии А. Гитлер ба сари ҳокимият омад, ки сиёсати нажодпарастӣ ва ғайридемократиро пеша кард. Дар мамлакат диктатураи фашистӣ ҷорӣ карда шуд. Бо дигар шудани режими сиёсӣ ҳукуматдорон ҳокимиятро ба манфиатҳои сиёсии худ истифода бурданд. Дар бисёр мамлакатҳои Осиё, Аврупо, Амрико диктаторҳои худкома ҳокимиятро ба манфиатҳои гурӯҳҳои худ истифода мебурданд ва мебаранд. Дар Конститутсияи ИҶШС, сохтори Давлати Шӯравӣ демократӣ эълон карда шуда буд. Вале ин талаботҳои конститутсионӣ барои бе суд ва далелҳои шаръӣ нест кардани миллионҳо шаҳрвандон ба И.В.Сталин халал расонда натавонистанд. Аз ин ҷост, ки барои ҷорӣ кардани сохторҳои демократӣ ва сиёсати демократӣ на танҳо қабули конститутсияи демократӣ инчунин маърифати баланди ҳукуматдорон ва шаҳрвандон ҳам лозим аст.

Дар қаламравии Тоҷикистони имрӯза ба конститутсия баъди инқилоби Октябр шинос шуданд. Сокинони Тоҷикистони имрӯза дар давраи амали чанд конститутсия зиндагӣ кардаанд. 30 апрели соли 1918 Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Туркистон ташкил ёфт. Съезди 5 - уми кишври Туркистон апрели 1918 "Низомнома оид ба Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии сотсиалистии Туркистон" - ро қабул кард, ки вай вазифаи конститутсияи муваққатии Туркистон ба ҳисоб мерафт. Ноҳияҳои Шимолии Тоҷикистон имрӯза ба ҳайати ҶМШС Туркистон дохил буданд. Октябри соли 1918 лоиҳаи конститутсияи ҶМШС Туркистон қабул карда шуда буд. Сентябри соли 1920 Конститутсияи ҶМШС Туркистон бо баъзе ислоҳотҳо аз нав қабул карда шуд.

Баъди Инқилоби халқии Бухоро ва ташкил ёфтани Ҷумҳурии Халқии Бухоро халқҳои дар Бухорои Марказӣ ва Шарқӣ зиндагӣ мекардагӣ ба ҳайати ҶХБ дохил шуданд. Конститутсияи ин мамлакат ифодагари манфиати онҳо буд. Дар давраи мавҷудияти ҶМШС Тоҷикистон (солҳои 1924 -1929) меъёрҳои ҳуқуқӣ, сохторҳои давлатӣ ва ҳукуматӣ дар асоси Конститутсияи ҶШС Узбакистон ба амал бароварда мешуданд. Баъди ташкилёбии Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии сотсиалистии Тоҷикистон барои он конститутсия таҳия карда шуда буд, ки онро 28 апрели соли 1929 қабул карданд. Ин конститутсия сохтори ҷамъиятию давлати Тоҷикистонро инъикос мекард, таври ташкили фаъолияти сохторҳои давлат, ҳуқуқу вазифаҳои шаҳрвандонро ба таври қонунӣ мустаҳкам карда, барои қонунгузории Тоҷикистон замина тайёр кард. Баъд аз он солҳои 1931, 1937, 1978, дар Ҷумҳурии сотсиалистии Тоҷикистон конститутсияҳо қабул карда шуданд. Ин конститутсияҳо дар заминаи конститутсияҳои ИҶШС тартиб дода шуда буданд. Ин конститутсияҳо вобаста ба дигаргуниҳои дар ҷомеаи шӯравӣ ба амал омада, иловаҳо ва тағйиротҳо дароварда шуда буданд.

Баъди соҳибистиқлол шудани Тоҷикистон вобаста ба дигаргуниҳои ба амал омада, қабули конститутсияи нав зарур шуд. Конститутсияи соҳибистиқлоли Тоҷикистон ба талаботҳои демократитарин ҷавобгӯ мебуд. (Конститутсия манфиати ҳамаи шаҳрвандонро муҳофизат мекард, қонунҳои дар асоси конститутсия таҳия шуда, равияи демократӣ медоштанд, озодии ҳақиқии ҳама шаҳрвандонро бояд муҳофизат мекард ва ӯҳдадории онҳоро муайян мекард, ба вайрон кардани қонунҳо имконият намедод).

Дар сарахбори конститутсияи Тоҷикистон мақсади конститутсияи Тоҷикистон ин тавр баён карда шудааст: "Мо халқи Тоҷикистон, қисми ҷудонашавандаи ҷомеаи ҷаҳон буда, худро дар назди наслҳои гузашта, ҳозира ва оянда масъул ва вазифадор дониста, таъмини соҳибихтиёрии давлати худ ва рушду камоли онро дарк намуда, озодӣ ва ҳуқуқи шахсро муқаддас шуморида, баробарҳуқуқӣ ва дӯстии тамоми миллату халқиятҳоро эътироф карда, бунёди ҷомеаи адолатпарварро вазифаи худ қарор дода, ҳамин конститутсияро қабул ва эълон менамоем".

24 августи соли 1990 Эъломияи истиқлолияти Тоҷикистон дар ҳайати ИҶШС қабул карда шуда буд. Дар ин эъломия чораҳои амалӣ гардонидани он нишон дода шуда буд. 9 сентябри соли 1991 Тоҷикистон давлати соҳибистиқлол эълон карда шуд. Барои ҳамин ба конститутсия тағйиротҳо ворид карданд, ки он то қабули конститутсияи нав қонуни асосӣ ба ҳисоб мерафт. Соли 1992 лоиҳаи конститутсияи Тоҷикистони соҳибистиқлол ба муҳокимаи оммаи халқ гузошта шуд. Дар хусуси ном ва мазмуни конститутсия дар мамлакат баҳси доманадоре бархест, ки дар муҳокимаи он на танҳо мутахассисони соҳаи ҳуқуқ, ҳазорҳо одамони касбу кори дигар ҳам фаъолона иштирок карданд. Комиссияи махсусе, ки барои тартиб додани лоиҳаи Конститутсия ташкил карда шуда буд, фикру мулоҳизаҳои шаҳрвандонро ҷамъбаст карда, лоиҳаи конститутсияеро бо назардошти фикру мулоҳизаҳои шаҳрвандон тартиб доданд ва барои муҳокима кардан онро бо номи "Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон ба муҳокимаи умумихалқӣ пешниҳод карданд. Ин ҳуҷҷати таърихӣ дар натиҷаи раъйпурсӣ бо ҳамин номи дар боло номбурда тасдиқ гардид. Дар лоиҳаи пешниҳодшуда барои райъпурсӣ пешакӣ вариантҳои гуногуни конститутсия пешниҳод шуда буданд. Лоиҳаи аз нав дида баромада шуда, ба райъпурсии умумихалқӣ 6 ноябри соли 1994 пешниҳод карда шуд. Онро рӯзномаҳо чоп карданд.

Ба конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон 2 маротиба 26 сентябр соли 1999 ва 22 июни соли 2003 ба тариқи райъпурсии умумихалқӣ тағйироту иловаҳо ворид карда шуданд.

Конститутсия эътибори олии ҳуқуқиеро дорост, ки дигар қонунҳо надоранд. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ташаккулёбии низоми ҳуқуқӣ ва қонунгузории Тоҷикистон ва пойдор гардидану камолоти давлатдорӣ аҳамияти калоне дорад. Конститутсияи Тоҷикистон ба монанди конститутсияҳои мамлакатҳои демократии ҷаҳон барои мустаҳкам кардани демократия, соҳибихтиёрӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона будани мамлакатамон ёрӣ мерасонад.

Дар конститутсияи ҶТ омадааст, ки "мафкураи ҳеч як ҳизб, иттиҳодияи ҷамъиятӣ, динӣ, ҳаракат ва гуруҳе наметавонад мафкураи давлат эътироф шавад" (моддаи 8). Дар сархати ҳамин мода навишта шудааст: "Дар Тоҷикистон ҳаёти ҷамъиятӣ дар асоси равияҳои гуногуни сиёсӣ ва мафкуравӣ инкишоф меёбад". Ин талаботҳо ҷавобгӯи онанд, ки конститутсияи Тоҷикистон барои бунёди ҷомеаи демократӣ, дунявӣ ва ҳуқуқӣ шароит муҳайё мекунад.

Муҳимтарин талаботи конститутсия он аст, ки "Дар Тоҷикистон халқ баёнгари соҳибихтиёрӣ ва сарчашмаи ягонаи ҳокимияти давлатӣ онро бевосита ва ё ба воситаи вакилони худ амалӣ мегардонад. Халқи Тоҷикистонро сарфи назар аз миллаташон шаҳрвандони Тоҷикистон ташкил менамоянд". Талаботи дигари конститутсия дар моддаи 7 -уми он дарҷ гардидааст: "Тарғиб ва амалиёти ҷудоиандозӣ, ки ягонагии давлатро халалдор мекунад, манъ аст". Иҷрои ин талабот осоиштагии давлат ва шаҳрвандонро таъмин менамояд.

Конститутсия кафили оромӣ, осоиштагӣ, ҳамдигарфаҳмист. Шаҳрванд наметавонад дар худ ҳиссиёти инсонбадбинӣ, хусумат доштан, нажодпарастиро дар худ парварад. Шаҳрванди бомаърифат ва қонундон медонад, ки талаби конститутсия чунин аст: "Таъсис ва фаъолияти иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва ҳизбҳои сиёсие, ки нажодпарастӣ, миллатгароӣ, хусумат, бадбинии иҷтимоӣ ва мазҳабиро тарғиб мекунанд… манъ аст" (моддаи 7). Ҷумҳурии Тоҷикистон санадҳои ҳуқуқии байналмилалиро, ки нафъи инсониятанд ва онҳоро Тоҷикистон қабул кардааст, эътироф мекунад. Дар яке аз моддаҳои Конститутсияи Тоҷикистон гуфта шудааст: "Агар қонунҳои ҷумҳурӣ ба санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофшуда мутобиқат накунад, меъёрҳои санадҳои байналмилалӣ амал мекунанд" (моддаи 10). Ин нишонаи он аст, ки конститутсияи Тоҷикистон бо қонунҳои байналхалқӣ мувофиқ карда шудааст. Аз ин ҷост аҳамияти байналхалқии конститутсияи Тоҷикистон.

Сайидмаҳмад Гулов, омӯзгори мактаби миёнаи ҳамагонии №66 ноҳияи Сино

www.millat.tj

Смотрите также

..:::Новинки:::..

Windows Commander 5.11 Свежая версия.

Новая версия
IrfanView 3.75 (рус)

Обновление текстового редактора TextEd, уже 1.75a

System mechanic 3.7f
Новая версия

Обновление плагинов для WC, смотрим :-)

Весь Winamp
Посетите новый сайт.

WinRaR 3.00
Релиз уже здесь

PowerDesk 4.0 free
Просто - напросто сильный upgrade проводника.

..:::Счетчики:::..