Чуй облусу жонундо реферат

Кыргыз Республикасынын Өзгөчө кырдаалдар министрлиги

2015-жылдын 31-марты саат 08:00гө карата Республиканын аймагындагы кырдаал боюнча күндөлүк ыкчам маалымат.

Шашылыш билдирүү!

31-мартта жаан-чачындуу, суук аба ырайы күтүлөт, мезгил-мезгили менен жаан жаап, тоо этектеринде жана тоолуу райондордо кар жаайт, кээ бир райондордо жаан-чачын катуу жаайт. Мындай жаан-чачындуу, суук аба ырайы айыл чарба иштерин, автоунаа, энергетика жана коммуналдык кызматтардын ишин жана кыштоо жайыттарда малды кармоону кыйындатат. Мындай үшүктүн жүрүшү бүчүр байлаган жана гүл ачкан өрүктөргө коркунуч алып келет.

2015-жылдын 31-мартынан 2-апрелине чейин жаап өткөн жана күтүлүп жаткан жаан-чачынга байланыштуу Кыргызстандын тоолуу райондорунда: Бишкек-Ош унаа жолунун 121-137- жана 198-265 чакырымдарында,  Ала-Бука-Каныш-Кыя унаа жолунун 62-100- чакырымдарында, Мырзаке-Кара-Кулжа-Алайкуу унаа жолунун 45-90- жана 145-150 чакырымдарында, Казарман-Акталчат унаа жолунун 67-94- чакырымдарында кар көчкү коркунучу сакталат, жолдор тайгак  болуп муз тоңот. Унаалардын ортосундагы кыймыл 500 метр аралыкка чектелиши зарыл.

Бишкек-Ош унаа жолунун 121-137- жана 198-255- чакырымдарындагы коопсуздукту  камсыздоо жана адамдардын өлүмүнө жол бербөө үчүн, 2015-жылдын 26-мартынан 1-апрелине чейин  артиллериялык куралды колдонуп, кар көчкүсүн атайылап атып түшүрүү зарылдыгы келип чыккан.

Ошого байланыштуу адамдардын  өлүмүнө жол бербөө жана материалдык  чыгымдарды азайтуу  максатында  КРнын  Жарандык  коргонуунун  башчысы - Премьер-министрдин 2015-жылдын 25-мартында №10-буйругу чыккан.

Чүй облусу

Жайыл району. 2015-жылдын 30-мартында Бишкек-Ош унаа жолунда кар көчкүлөрүн атайлап түшүрүү иш-чаралары аба-ырайынын катаалдыгына байланыштуу жүргүзүлгөн жок.

Артиллериялык эсеп жана КРнын ӨКМнин ыкчам тобу Бишкек-Ош унаа жолунун 134-чакырымында (ФАП) түнөп калды. 2015-жылдын 31-мартында кар көчкүлөрүн атайлап түшүрүү иш-чаралары улантылат.

Ош облусу

Кара-Кулжа району. 2014-жылдын 26-ноябрындагы Кара-Кулжа райондук  мамлекеттик администрациясынын башчысы-Аким-Жарандык коргонуунун башчысынын №53-буйругунун негизинде, атайын буйрукка чейин 2014-жылдын 26-ноябрынын саат 18:00нөн тартып 08:00гө чейин Мырзаке-Кара-Кулжа-Алайкуу унаа жолу жабык.          

Чүй облусу

          Жайыл району. 2015-жылдын 30-мартында Бишкек-Ош унаа жолундагы авто тыгынын жоюуга КРнын ӨКМнин Өрткө каршы мамлекеттик кызмат агенттиги (ӨКМА) №22-Өрт-куткаруу бөлүмүнүн (ӨКБ)  3 куткаруучу транспорт жана коммуникация министрлиги  тарабынан 2 самосвал, 1 грейдер, 2 жүктөгүч жана 10 жумушчу тартылып, унаа жолду кардан тазалоо иш-чаралары жүргүзүлдү.

         Саат 18:30 чамасында Бишкек-Ош унаа жолундагы авто тыгын жоюлуп, жеңил авто унаалардын өтүүсү калыбына келтирилди. Ошондой эле КРнын Өзгөчө кырдаалдар министри Кубатбек Бороновдун тапшырмасы менен КРнын ӨКМнин орун басары Нурбек Сыдыгалиев баштаган ыкчам топ авто тыгыны болгон жердеги кырдаал менен жеринде таанышып, уюштуруу иштерин жүргүзүштү.  

Ысык-Көл облусу

       Балыкчы шаары. 2015-жылдын 30-март күнү саат 07:40дан 31-март саат 05:15ке чейин Балыкчы шаарынын аймагында ылдамдыгы секундасына 28 м/с жеткен катуу шамал башталып, азыркы учурда уланууда. Алдын ала алынган маалыматтарга боюнча, №10 мектептин 52 даана шиферин, №29 мектептин 52 даана шиферин, №6 мектептин 20 даана шиферин, №4 орто мектептин 15 даана шиферин жана Жантөшова көчөсүндөгү №42 турак жайдын 15 даана шиферин, Чкалов көчөсүндөгү №193 турак жайдын 40 даана шиферин жана “Биосфера” дирекциясынын профнастил менен жабылган 150м² чатырын шамал учуруп кеткен. Кошумча маалымат берилет.

Жалал-Абад облусу

          Жалал-Абад шаары. 2015-жылдын 29-мартында Кызыл-Суу айылынын Ничке-Сай участогунда көлөмү болжол менен 10000м³ болгон жер көчкү түшүп, Күнгөй айылынан Тескей айылына баруучу ички чарбалык жолун тосуп калган.  Жер көчкү жүргөн жерде 10 үй-бүлөөнүн турак-жайы кооптуу абалда тургандыктан, турак жайлардын жашоочуларына коопсуз жерге көчүп кетүү боюнча эскертүү берилди.

Ош облусу

Алай району. 2015-жылдын 30-мартында саат 03:00 чамасында Ош-Сары-Таш-Эркештам унаа жолунун 227-чакырымында катуу бороондун кесепетинен, кар күрткүлөрү пайда болуп, унаа жолу унаалар өтүүсүнө убактылуу жабылган. Азыркы учурда көрүү мүмкүнчүлүгү чектелүү болгондуктан унаа жолду тазалоого мүмкүнчүлүк жок. КРнын Транспорт жана коммуникация министрлигинен  1 даана бульдозер, 1 даана грейдер, 1 даана жүктөгүч жана 1 даана атайын кар тазалагыч унаалары бороон токтоору менен унаа жолду тазалоо ишин башташат.

  КРнын ӨКМнин өрт-куткаруу кызматтары боюнча маалымат.

Жарандык коргонуунун Өрткө каршы күрөшүү кызматынын маалыматы боюнча республиканын аймагында 9 өрт кырсыгы катталып, аларды өчүрүүгө 9 өрт өчүрүү бөлүмдөрү тартылган.

                                                              2015-ж. 30-марттан  08 саат  30 м.                            

          2015-ж. 31 -мартына   08 саат 30 м. чейинки

           өрт  өчүрүү,  куткаруу бөлүктөрүнүн  чыгууларынын

                  КҮНДӨЛҮК     МААЛЫМАТЫ. 

2015-жылдын  31-мартына саат 08:00гө карата Республиканын аймагындагы КРнын ӨКМнин Куткаруу кызматтары боюнча күндөлүк ыкчам маалымат.

КРнын ӨКМнин Куткаруу кызматтары тарабынан 2 чыгуу болгон: эшик  ачуу-1жана Бишкек-Ош унаа жолунда авто тыгынды жоюуга жардам берүү-1.

Чуй облусу

Токмок шаары. 2015-жылдын 30-мартында саат 19:25те №21-Аскерлештирилген өрткө каршы бөлүмүнүн куткаруучулары Ленин  көчөсүндө жайгашкан №364 үйдүн жабылып калган эшигин ачып беришкен.

КРнын ӨКМнин басма сөз кызматы

Бардык божомолдор

mes.kg

Кыргызстан жонундо

Республика жонундо

Кыргыз Республикасы

Орто Азиянын тундук-чыгышында жайгашкан. Тундугу — Казакстан Республикасы, батышы — Озбекстан Республикасы, туштук-батышы — Тажикстан Республикасы, туштук-чыгышы — Кытай Эл Республикасы менен чектешет. Кыргыз Республикасы Евразия континентинин борборунда, Чыгыш менен Батыштын, Туштук менен Тундуктун аба катнашынын кесилишинде жайгашкан. «Манас» аэропортунан 4 саат учкан аймакта Москва (Россия), Пекин (Кытай), Стамбул (Туркия), Дели (Индия) шаарлары орун алган. Республиканын калкы -5 миллион адам. Алардын 66,9 % кыргыздар, озбектер — 14,14% , орустар -10,65%, Кыргызстанда 80ден ашуун улуттардын окулдору жашайт. Мамлекеттик тили – кыргыз, расмий тили – орус тил. Кыргыз Республикасынын борбору Бишкек шаары — зор мааниге ээ, олконун экономикалык, саясий, илимий, онор жай, маданий жана транспорт борбору. Негизделген датасы: 1878-жыл. Аянты: 127,3 чарчы км. Бишкектин калкы болжол менен 1 миллион адамды тузот. Кыргызстандын мамлекеттик тузулушу. Кыргыз Республикасы (Кыргызстан) – коз карандысыз, унитардуу, демократикалык, укуктук мамлекеттин принциптеринде тузулгон республика. Кыргызстанда жогорку мамлекеттик бийликти томонкулор аткарышат: - Президент; - Жогорку Кенеш (парламент) – укуктук бийликти аткарган окулчулук органы; - Окмот жана жергиликтуу мамлекеттик администрациялар; - Конституциялык сот, Жогорку сот, башка соттор. Кыргыз Республикасынын Президенти мамлекет башчысы, эн жогорку мамлекеттик ишмер болуп, эн жогорку аткаруучу бийликти аткарат. Ал жалпы элдик шайлоосу менен шайланат. Аткаруучу бийликтин жогорку органы – Премьер-министр башкарган окмот.

Инвестициялык саясаты

Кыргызстандын жаны тарыхы реформалардын багытында отуп жатат. Саясий, экономикалык жана социалдык койгойлорун чечуусундо жаны методдор 2001-жылы Улуттук форумда кабыл алынган «Кыргыз Республикасынын 2010-жылга чейинки онугуунун комлекстик негиздери» пилоттук программасында корсотулгон. Тышкы инвестицияларды тартуу Кыргыз Республикасынын экономикалык саясатынын негизги приоритеттердин бири катары жарыяланган. Инвесторлор жана ишмерлерге тоскоолдук болгон нерселерди жоюу жана жагымдуу ишмерлик чойрону тузууго окмоттун томонку чаралары багытталган: Банктык сектордо корпоративдик башкарууну жакшыртуу Банктык эмес финансылык секторду онуктуруу Фискалдык саясатында реформаларды жургузуу Бажы укуктарын жакшыртуу Инвестициялардын жолунда административдик тоскоолдуктарды мамлекеттин инвестициялык жана башка ишмердик иш-аракеттерге кийилигишуу (лицензияларды, уруксаттарды, текшеруулорду азайтуу) чектоо аркылуу жоюу Эл аралык стандарттарды, нормаларды, укуктарды, рекоммендацияларды колдонуп, техникалык башкарууну жакшыртуу Эркин соода принциптерин ишке киргизу Республиканын экономикасында приоритеттуу тармактарга (тоо-кен тармагы, энергетика, туризм, айыл-чарба жана кайра иштетуу тармагы, тейлоо сферасы, маалымат технологиялар) туз инвестициялоого жагымдуу шарттарды тузуу Инвесторлорду жана инвестицияларды коргоосун бекемдетуу Республиканын инвестициялык жагымдуулугун жакшыртууга багытталган башка иш-аракеттер

Турзим

Азыркы учурда, туристтик индустриясы бат осуп, республиканын экономикасынын приоритеттуу багыттардын бири болуп саналат. Кыргызстан чон туристтик потенциалга жана ички жана эл аралык туризмди онуктуруунун чон мумкунчулукторго ээ. Кыргызстандын территориясы Евразиянын эн чон тоо системалардын - Тянь-Шандын (Тенир-Тоо) жана Алайдын чон болугун ээлейт. Кыргыз Республикасынын территориясынын 90% жакыны 3000 метрден ашык бийиктикте жайгашкан. Жалпысынан, Кыргызстандын территориясында бийиктиги 6000 метрден ашык 14 тоо жана бийиктиги Европанын эн бийик жери – Монбландын бикийтигинен (4807 метрден) ашкан 26 тоо жайгашкан. Тоо этегиндеги туздуктордогу осумдуктору чолдуу жана жарым чолдуу, тоолордо – тоо талаалары, токойлор, бийик тоолуу шалбаалар жана шалбаалуу талаалар. Колдору коп, эн ириси – Ысык-Кол, Тян-Шандын бермети болуп аталат. Кыргызстан — Батыш менен Чыгыштын ортосундагы соода-кербен жолунун байланыштыруучу чынжыры, Борбордук Азия цивилизациясынын кесилишкен жери.

Ош шаары

Ош облусу

Жалалабат облусу

Баткен облусу

(с) 2008 гг.

prmfa.narod.ru

Ош облусу

Ош облусу

Ош облусу 1939-жылы 21-ноябрда уюшулган. Коптогон жылдардын аралыгында анын курамы дайыма озгоруп турган. Ош облусунун азыркы аймагы олконун туштук болугун ээлейт. Облустук борбор – Ош шаары – Орто Азиядары байыркы шаарлардын бири. Ал Кыргызстанда калкынын саны боюнча экинчи болуп саналат. Облустун курамына 7 район, 3 шаар, 2 шаарча, 79 айыл окмоту, 469 айыл кирет. Калкы – 1229,6 мин адам. Аянты – 29,2 мин кв. км. Шаардын ортосунда мусулмандардын зыярат кылуучу жери – Сулайман тоосу бар. Тоо этегине динге ишенгендер мазарларды, мечиттерди курган, алардын бир болугу биздин убакка чейин сакталып калган. Тоодогу ункурдо музей бар. Оштон алыс эмес Озгон шаарында XI-XII кылымдардагы архитектуралык комплекс – Озгон мунарасы бар. Бул мунара 11 оймо-чиймелуу тилкени камтыйт. Анын бийиктиги 27,5 м.

* От первого лица

ПЕРЕКРЕСТОК ВЕЛИКОГО ШЕЛКОВОГО ПУТИ

Аалы Карашев Губернатор Ошской области

Житница страны, ее гордость и стать, один из крупнейших регионов Киргизстана как по численности, так и по экономическому потенциалу – все это Ошская область. Расположенная на стыке Тянь-Шаня и Памиро-Алая, благодатных Ферганской и Алайской долин, издревле находящаяся на пересечении торговых маршрутов Великого Шелкового пути, она всегда играла важную роль в развитии всего региона. Благоприятный климат, выгодное географическое положение и большой потенциал экономического развития не случайно вызывают интерес к нашей области у многих народов и стран. Тысячелетние традиции Великого Шелкового пути способствовали приходу на ошскую землю представителей самых разных народов, смешению с коренным населением, что явилось причиной полиэтничности и многоязычия, разнообразия культурных и религиозных традиций народов Средней Азии. Ошская область - самая многочисленная по населенности в Киргизстане, здесь проживают более четверти населения страны. На этой благодатной земле бок о бок проживают представители более 80 национальностей и народностей. Так сложилось исторически, что Ошская область, в первую очередь, - это аграрный регион. А потому и внимание к сельскому хозяйству и перерабатывающей промышленности особое. Будучи губернатором области, считаю, что одной из основных задач, стоящих перед нами, является помощь развитию малого и среднего бизнеса, предпринимательства, помощь товаропроизводителям в реализации их собственной продукции. Районы области богаты инвестиционными возможностями. Например, в Араванском районе, где хлопкоробство является ведущей отраслью, вырабатывается волокно, доля которого составляет 70% всей промышленной продукции. Здесь дехкане умело используют благоприятные климатические условия своего региона, где раньше, чем в других районах, созревают овощи и фрукты. А как не вспомнить известные далеко за пределами Киргизстана узгенский рис, ноокатский и алайский картофель. Кстати, исторический факт. К Ялтинской конференции 1945 года Сталин подарил Черчиллю коробку сигар, изготовленных на Погарской табачной фабрике. А светлые сорта табака для этой фабрики, единственной в СССР, изготовлявшей сигары поставлялся также и из Ошской области. Сегодня перед крестьянами, хлопкоробами, табаководами и полеводами области остро стоит вопрос переработки сельхозпродукции. На мой взгляд, только продажа готовой продукции дает хорошую прибыль и на этом надо акцентировать внимание. А наша экологически чистая продукция пользуется спросом во многих странах Содружества Независимых государств, среди которых особое место занимает Россия, которая всегда была одним из стратегических партнеров нашей страны. Российско-киргизские отношения насчитывают более 250 лет, когда послы из Киргизстана побывали в Санкт-Петербурге, установив политические, торговые и культурные связи. С тех пор утекло немало воды, но с каждым годом взаимоотношения между нашими народами лишь укреплялись, становились все более теплыми и дружественными, благодаря родству наших душ, братству, скрепленному единой судьбой. Не случайно, на сегодняшний день между Киргизией и Россией заключено более 200 крупных межгосударственных договоров и соглашений, в том числе и подписанная восемь лет назад Декларация о вечной дружбе, союзничестве и партнерстве. Надеюсь, что устоявшееся за 17 лет независимости Киргизстана взаимовыгодное сотрудничество и связи Ошской области с Ярославской областью, Республикой Алтай, другими регионами России и другими странами СНГ будет развиваться. Есть один фактор, который еще более сближает Ошскую область и Россию – неотъемлемая часть нового времени – трудовая миграция. Наша область самая большая по количеству трудовых ресурсов. И сегодня, как никогда, важна роль развития профессионально-технического образования в регионе. Ошская область – это еще и регион, один из наиболее насыщенных полезными ископаемыми. Здесь имеются буроугольные залежи, в частности Узгенский каменноугольный бассейн, качественный уголь которого можно использовать не только как топливо, но и как химическое сырье для металлургического производства. Нельзя не сказать и о строительных материалах. Традиции Великого шелкового пути помогают сегодня развивать транспортные связи. В условиях горного рельефа особое значение приобретает автомобильное транспортное сообщение. Например, трасса Ош-Сары-Таш-Иркештам является важнейшим узлом среднеазиатской транспортной сети, обеспечивающий выход на Таджикистан, Китай. Дорога замыкает кольцо с каракумским шоссе с выходом в Пакистан. Стоит отметить, что в октябре 2007 года Киргизстан, Узбекистан и Китай договорились о строительстве железной дороги Ош-Джалал-Абад, Торугарт-Кашгар с выходом через Пакистан к портам Индийского моря. Еще одно направление в нашей работе – это развитие туризма. Щедрая и благодатная земля Ошской области привлекала многочисленных путешественников. А посмотреть здесь есть немало чего, кроме трехтысячелетнего Оша и его священной Сулейман-Тоо. Ошская область имеет огромный потенциал для привлечения не только региональных, но и международных туристов, а также условия для развития туристического сектора, ведь в области 83 турзоны, многочисленные достопримечательности. Местные историки утверждают, что Ноокату более двух тысяч лет. До сих пор археологи находят в окрестностях города свидетельства культуры прошлых лет: древние монетиы, гончарные, кузнечные и даже ювелирные изделия. Ноокат – молодой город, который строили, как принято в Южной Киргизии – ашаром, то есть всем миром. В области расположен ряд интересных пещер и каньонов, доступных для посещения туристов: каньон Араванские Данги, водопад Абшир-Сай, наскальные рисунки Сурет-Таш, пещеры Ажидаар Ункур и Баритовая. Есть легенда, что известные пещеры Чиль-Устун были открыты Александром Македонским, который мечом пробил себе проход среди глыб, открыв дорогу к гроту с окаменевшими деревьями. Те, кто сегодня проходит по следам великого полководца, могут увидеть громадные залы, заставленные сталагмитами, увешанные сталактитами, перемежаются узенькими лазами. Завораживает фольклор киргизского народа, самобытные песни и легенды, которые сохранили певцы-акыны, пронеся их сквозь столетия. Народные умельцы создают великолепные образцы прикладного искусства. Это и войлочные ковры, кожаные изделия, ювелирные украшения, плетенки из чия, удивительные керамические изделия. Особое место в чреде туристических достопримечательностей области занимает Узген – один из самых старинных городов Центральной Азии. Ученые не раз находили подтверждения, что древний Узген таит в себе и более древние культуры, например, государства Давань. Целая эпоха города связана с царством саманидов, при которых он утвердил свою роль в экономической и культурной жизни региона. Не случайно этот период представлен богатой нумизматикой. Наивысшего расцвета Узген достиг в эпоху караханидов. В этом городе туристы могут увидеть два мавзолея XII века. Узген упоминается в хрониках русского историка В. Наливкина. Да и в советское время в Узгене жили многие герои труда и Великой Отечественной войны. Вот и первый космонавт Киргизии, герой Салижан Шарипов – тоже узгенец. Ошская область интересна не только туристам-историкам, но и любителям природы. Горные леса Южной Киргизии – это совершенно особенная природная экосистема. На северных склонах гор произрастают леса одного типа, на южных – совершенно иного. Свою «изюминку» древнего перекрестка Великого Шелкового пути смогут найти в нашей области планеристы, горные туристы, альпинисты, которых «приглашают» к себе пики Победы и Ленина, семитысячники являющиеся одними из сложнейших для восхождения, также горные цепи Тянь-Шаня и Памира. У подножия гор построены базовые лагеря, налажены вертолетные рейсы, развита сфера услуг. Так что поле деятельности огромно и потенциал велик. Более чем трехтысячелетняя история региона продолжается и ныне. Издревле край высоких гор и первозданных лесов, стремительных рек и плодородных земель славился радушием и гостеприимством его жителей. Поэтому мы всем говорим: Добро пожаловать! Кош келиниздер!

(с) 2008 гг.

prmfa.narod.ru

Кыргызстандагы улуттук боштондук учун курош

Анжиян которулушу. Бул которулуш 19-кылымдын аягындагы Орто Азиядагы эн ири которулуш катары тарыхка кирген. Которулуштун негизги себеби падышачылыктын оторчул саясаты, орус администрациясынын эзуусунун, улуттук жана социалдык тенсиздиктин кучошу болгон. Которулушко кыргыз, озбек, тажик улутунун окулдору, калктын ар турдуу социалдык катмарлары катышышкан. Кыймылга дин кызматкеринин жетекчилик кылышы, диний ураан, чакырыктарынын болушу мыйзам ченемдуу корунуш болгон. Анткени бул чолкомдун негизги калкы коп кылымдардан бери эле ислам динин тутуп, бул дин калктын калын катмарынын ан-сезимине терен синген. Которулушко катышкандардын бардыгы оздорун мусулманмын деп эсептешкен.

Бул учун которулушту реакциячыл кыймыл катары кароого эч негиз жок. Которулуш копчулук элдин мудоосун, кызыкчылыктарын коргогон. Улуттук эзууго, тенсиздикке каршы багытталып, элдик, улуттук-боштондук муноздо болгон. Анжиян которулушу 1898-жылы май айында башталган. 17-май куну кечке маал Тажик (Миндобв) кыштагына 200дой озбектер, кыргыздар чогулган. Бул которулушчулорго ушул кыштактын эшени Мадали Дукчи (ийикчи) эшен жана Зиядин Максым уулу (Зи-яддин Магзуми) жолбашчылык кылышкан. Которулушчулор эки топко болунуп, Анжиянга бет алышып, калааны болок аймактар менен байланыштырган телеграф зымдарын кыркып салышкан. Жолдон аларга Кутчу, Каракоргон кыштактарынын калкы да кошулат.

Аз убакыттын ичинде которулушко чыккандардын саны 2000ге жеткен. Которулушчулордун биринчи тобуна Мадали эшен, экинчисине 80 жаштагы молдо Зиядин жетекчилик кылышкан. Тунку саат учко жакын которулушчулор Анжиянга келишип, 20-Туркстан линиялык батальонунун эки ротасы турган лагерге кол салышкан. Бирок кучтор тен эмес эле. Курал жарагы начар которулушчулор мыкты даярдыгы бар, жакшы куралданган орус аскерлеринен женилип, чегинууго мажбур болушкан. Айыгышкан кармашта 20дан ашуун падыша солдаттары жана офицерлери олтурулгон. Которулушчулор да коп жоготууларга учурап, Карадарыядан отуп, Хакимабадга чегинишкен.

20-майда Анжияндан 90 чакырым алыстыктагы Чарбак кыштагында которулуштун жолбашчысы Мадали колго тушурулуп, 12-июнда дарга асылган. Которулуш токтобостон Фергана ороонуно жайылган. Ага Анжиян, Маргалан, Ош жана Наманган уезддеринин калкы жигердуу катышкан. Которулушту басуу учун Туркстандын аскер кучторунун атайын кошуундары арбын жонотулгон. Бардыгы болуп 777 киши камалып, 415и сот жообуна тартылган.

18 киши дарга асылып, 362 адам олум жазасынын ордуна узак убакытка сургунго айдалган. Сургунго айдалгандардын 106сы кыргыздар болгон. Женилип калганына карабастан бул которулуш падышачылыктын Туркстандагы оторчул, улутчул саясатына каршы багытталган алгачкы курош болгон. Которулгон эл коз карандысыздык учун курошкон. Женилгенине карабастан элдин эркиндикке болгон умтулуусу кучогон. 1916-жылдагы которулуш Туркстанды орусташтыруу - оторчул-улутчул саясаттын негизи менен XX-кылымдын башталышында мурдагыдан да куч алган. Которулуштун негизги себептеринин бири орус дыйкандарынын коп санда кочуп келуусу ошондой эле отурукташтырууда кыргыз калкына зомбулуктун кучошу болгон. Орус дыйкандарын борбордук болуктон кочуруу иштерине 1896-1916-жылы эле 237 млн 310 мин 236 рубль акча каражаты коротулган.

1916-жылы Туркстандагы жалпы калктын 6 пайызын тузгон орустарга айдоо учун жарамдуу жердин 57,7 пайызы чектелген. Бирок элдин 94 пайызын тузгон жергиликтуу калк агрардык иштерин жургузууго 42,4 жер пайызы гана болунгон. Орус дыйкандары кыргыз элин адам катары корбой, суу башына отурукташып ээлеп, кыргыз калкына суу бербей, аларды жерин таштап кетууго аргасыз кылышкан. 1914-ж. башталган дуйнолук биринчи согуш, согушка Россиянын катышуусу, кыйналып, эзилип турган калктын башына тушкон мушкул болуучу. Кыргыз калкы да элге тушкон мушкулдон четте калбастан которулушко кийим-кече, акча, жылкыларын жонотуп турган.

1916-жылы 25-июнундагы Падышанын Туркстандын элдеринен аскердик курактагы (19дан 43ке чейинки) эркектерди согуштук коргонуу жумуштарына алуу жонундогу указы, ансыз да падышачылыктын эзуусуно, кемсинтуулоруно, жеринен ажырагандыгына аран чыдаган элди биротоло дурботкон. Падышанын жогорудагы буйругу боюнча Туркстандын Сырдарыя облусу - 60 мин, Самарканд облусу - 32,5, Фергана облусу - 51,3, Жетисуу облусу - 43 мин кишини жонотууго милдеттендирилген. Мурдатан эле колониялык эзуунун мушкулу жанга батканда калк колуна курал кармап, ачыктан-ачык боштондук курошко которулууго аргасыз болгон. Которулуш 1916-ж. 4-июлда Самаркан облусунун Кожент аттуу шаарында башталып, аз убакыт ичинде Сырдарыя, Фергана облусттарына тараган. Фергана облусундагы которулушко кыргыздар жигердуу катышкан.

Кыргызстандын тундугундогу которулуш Туркстандын башка чолкомдорундогу толкундоолордон айырмаланып, ото курч муноздо откон. Тиштерине чейин куралданган падыша жоокерлери менен жергиликтуу элдин ортосунда ырайымсыз куралдуу кагылышуу болуп откон. Которулушко кыргыздар менен катар ал аймакта тиричилик кылган уйгур, казак, дунган жана башка элдер катышкан. Жетисуу облусунун ар кыл элинин окулдору катышкан алгачкы жыйын 10-июлда Каркыра жарманкесине жакын Каманкарагай деген жерде отот. Кенешмеде аскерге киши бербоо, керек болсо курал кармап падыша бийлиги менен курошуу жонундо чечим кабыл алынган. Которулуш июль айында башталып, августта куч алган. Тундук Кыргызстанда алгачкылардан болуп куралдуу которулушко кеминдик кыргыздар чыгышкан.

Бул которулуштун жетекчиси катары манап Мекуш Шабдан уулу хан которулгон. Жергиликтуу элдин оз жериндеги феодалдык тоболдорду хан которуп оздоруно жетекчи кылышы элдин ан-сезимине синген салты менен байланыш болуучу. Оторчул саясаттын азабын жеген кыргыз калкынын копчулук тоболдору кыйын кезенде эл менен бирге болушкан. 8-августта Токмокко жанаша жайгашкан айыл-кыштактардын калкы которулгон. 9-августта Ыбрайым Толо уулу жетектеген которулушчулордун чакан тобу Ысыкколго бет алган жоокерлердин жолун тосуп, 178 мылтык ошондой эле 30 минден ашуун ок-дары жуктолгон арабаны колго тушурушкон. Ошол эле убакта Сарыбагыш ошондой эле Атаке болуштуктарында чыккан которулушчулор Кеминдеги Новороссийский (азыркы Шабдан) кыштагын, казак-орустардын Самсоновка станциясын курчап турган. Август айынын орто ченинде которулуш Пишпек уездинин 12 болуштугун кучагына алат. Ысыкколдо, Таласта да которулушчулор куч алат.

Которулушко Тениртоодогу кыргыздар да жигердуу катышат. Жумгал ороонунун чыгыш жагындагы эл которулуп, жетекчиси катары Медет датканын небереси Кокумбай хан которулот. Кочкор ороону которулуштун чордонуна айланат. Кочкордун чыгыш жагындагы эл Тезекбай Тулку уулун хан которот. Ал жетектеген которулушчулор орустардын Столыпине (азыркы Кочкор) кыштагын талкалайт. Кочкордун батышындагы которулушчулор болуш Канат Ыбыке уулун (Канат Абукин) хан которуп, оздорунун башчысы кылып шайлашкан жана ага баш ийууго ант беришкен.

Ал 30-40тай барданке, кош ооз тутотмо мылтык, шыргыйдан жасалган найза, айбалта менен куралданган 2-3 миндей аскери менен август айынын башында Кочкордон Шамшынын бели аркылуу Чуйго аттанган. Анын аскерлери адегенде эски Токмокту (Старая Покровка, азыркы Чуй кыштагы) каратып, чон Токмок шаарын 13-22-августта он кундой камоого алган. Канат хан жетекчилик кылган которулушчулор Алматы менен Ташкенден келген 1,6 мин падыша аскерлери менен беттешкен. Ото начар куралданган кыргыз которушчулору замбирек, мылтык менен куралданган регулярдуу аскер болуктору менен жан аябай салгылашып, алардын копчулугу эркиндик учун баатырларча курман болушкан. Кол кылаасында которулуш 5-августта башталып, 10-августта буткул Ысыккол ойдунун, Каркыраны кучагына алат. Каркырадагы которулушто кыргыздар, казактар, уйгурлар жана дунгандар ал жактагы 500дон ашуун дукончолорду талкалашкан.

11-августта кыргыздар менен дунгандар биргелешип Караколго чабуул коюшкан. 13-14-августта которулушко Челпек, Борубаш айылдарындагы сарт-калмактар да жигердуу катышышкан. Которулуштун басылышы жана тарыхый мааниси Которулуш башталаары менен эле анын Туркстанга тарашынан корккон падыша окмоту согушуп жаткан армиядан генерал А. Н. Куропаткинди чакыртып, аны Туркстандын генерал-губернаторлугуна дайындаган. 1916-жылы 17-июлунда Туркстанда согуштук абал жарыяланып, согуш министринин буйругу менен Туркстанга 11 батальон, 3,3 мин казак-орус жонотулгон. Падыша окмоту Сырдарыя, Самаркан, Фергана облустарындагы которулушторду июль айынын аягында басууга жетишкен. Которулуш бир кыйла кечирээк башталган, Жетисуу облусу келгин дыйкандардын коптугу, ошого жараша жергиликтуу калк келгиндер тарабынан кобуроок кордук коруп, жер-суу маселесинин ото курчуп кеткендиги менен озгочолонгон. Жетисуудагы которулушту басуу учун кучтуу куралданган 6530 аскер келген, алардын 1105 атчан аскерлер болгон.

Кийинчерээк согуш министринин буйругу менен дуйнолук биринчи согушта согушуп жаткан аскерлерден 2 орус-казак полку, 240 атчан чалгынчылар кошууну, 16 замбирек жана 47 пулемет кошумча жонотулгон. 1916-жылы 15-августунда Жетисуу облусунун аскер-губернатору М. А. Фильбаум орус дыйкандарынан которулушчулорду басуу учун атчан жана жоо кошуундарды тузуу жонундо корсотмо берген. Туркстандын генерал-губернатору А. Н. Куропаткин которулушчулорду жазалоону женилдетуу учун 1916-жылы 12-августунда убактылуу аскер талаа сотторун тузууго буйрук берген. Жазалоочу кошуун жана аларга жардам берген келгин дыйкандар которулушчулорду гана эмес, которулушко катышпаган тынч элди, кары-картан, жаш балдарды, аялдарды кыргынга учураткан. Мисалы, Беловодскидеги 500дон ашуун кыргыздарды которулушко катыштынар деп, сарайга камашып, эртеси баарын мыкаачылык менен олтурушкон. Ушундай эле окуя Ысыкколдун башындагы Теплоключенка айылында болуп, 500дой киши олтурулуп, 100дон ашык адамдын олугу Аксуу суусуна ыргытылган. Каракол шаарындагы жергиликтуу 700 дунгандан 6 гана киши тируу калган. Тукум курут болуп кырылып калуудан чочулаган кыргыздар сентябрдын аягынан баштап, оз жерин таштап, баш маана издеп Кытайды коздой уркушкон.

Жан далбаса кылып колуна тийген буюмдарын, талануудан калган малын айдап, азып-тозуп качкан кыргыздарды жазалоочу кошуун менен келгин дыйкандардын кошуундары сая кууп, жеткен жерден кырып, мал-мулкун талап журуп отурушкан. Уркун кыш мезгилине туура келип, далай адамдар ак кар, кок муз баскан белдерден ото албай кыргынга учураган. Кытайлык маалыматтар боюнча Жетисуу облусунан Кытайга 332 мин адам качып барган. Бул которулушто 200 минге жакын кыргыздар олуп, тундук Кыргызстандын калкы 41,4 пайызга азайган. 1916-жылы кыргыздардын улуттук-боштондук курошу женилууго учурап, жырткычтык менен басылган. Бирок женилуу менен аяктагандыгына карабастан которулуштун тарыхый мааниси чон. Туркстандагы оторчул саясаты учун падыша окмоту жергиликтуу элден сокку жеди. Турдуу улуттагы элдер биргелешип, улуттук эзууго каршы курошко чыгууга болорун тушунушту.

tyup.net

Көл - Последние Новости Кыргызстана

Ысык-Көл новости

Кыргызстан сонку - акыркы жанылыктар кабарлар

21.04.2018 Аба ырайы: айрым аймактарда үшүк жүрөт22-апрелде түнкүсүн Ысык-Көл ойдуңунун чыгышында, Нарын облусунун Жумгал жана Кочкор райондорунда -1…-3° үшүк жүрөт.  Өлкө аймагында жаан-чачын болбойт. Бийик тоолуу райондордо жолдорго муз тоңот. Түштүк-чыгыштан соккон шамалдын ылдамдыгы секундасын... www.azattyk.kg

20.04.2018 Аба ырайы: 21-апрелде үшүк жүрөт21-апрелде түнкүсүн Чүй, Нарын, Ысык-Көл, Талас облустарынын дыйканчылык аймактарында, Ош, Баткен, Жалал-Абад облустарынын тоо этектеринде -2 градус үшүк жүрөт. Нарындын Жумгал жана Кочкор райондорунда -3 градус үшүк болот. Бул тууралуу “Кыргызгидром... www.azattyk.kg

19.04.2018 Аба ырайы: жамгыр жаайт21-апрелге чейин Чүй, Талас, Ысык-Көл, Нарын облустарынын дыйканчылык аймактарында жана Ош, Жалал-Абад, Баткен облустарынын тоо этектеринде 0…-2° үшүк жүрөт. 19-20-апрелде күтүлүп жаткан нөшөрлүү жаан-чачынга байланыштуу Ош, Жалал-Абад жана Баткен об... www.azattyk.kg

19.04.2018 Анкарада Айтматовдун 90 жылдыгына арналган салтанат башталдыТүркиянын борбору Анкарада кыргыз жазуучусу Чыңгыз Айтматовдун 90 жылдыгына арналган иш-чаралар башталды. Мааракенин ачылыш аземине түрк расмий өкүлдөрү жана Кыргызстандын маданият министри Султан Жумагулов катышууда. Сөз сүйлөгөн Жумагулов кыргыз б... www.azattyk.kg

19.04.2018 Ысык-Көлдө автожарыш уюштургандарга айыппул салындыЫсык-Көл районунун Кара-Ой айылында автоунаалардын жарышын өткөргөн эки айдоочуга үч миң сомдон айыппул салынды. Бул тууралуу “Азаттыкка” Жол коопсуздугун камсыздоо башкармалыгынын Ысык-Көл облустук бөлүмү кабарлады. Алардын автоунаасы да штрафтык ав... www.azattyk.kg

18.04.2018 19-апрелдеги аба ырайы: мезгил-мезгили менен жаан жаайт20-апрелге чейин аба ырайы туруксуз болуп, мезгил-мезгили менен жаан жаайт. Тоолуу райондордо кар жаашы ыктымал, айрым жерлерде жаан-чачын катуу жаайт. Бийик тоолуу райондордо жолдор тайгак жана тоңголок болуп, кар күрткүсү түшөт. Мындай туруксуз аба... www.azattyk.kg

17.04.2018 Аба ырайы: жамгыр жаайт20-апрелге чейин аба ырайы туруксуз болуп, мезгил-мезгили менен жаан жаайт. Тоолуу райондордо кар жаашы ыктымал, айрым жерлерде жаан-чачын катуу жаайт. Бийик тоолуу райондордо жолдор тайгак жана тоңголок болуп, кар күрткүсү түшөт. 18-апрелде мезгил-... www.azattyk.kg

Кыймылсыз мүлк

17.04.2018 Волейболду катырган кожойкелерНарын шаарында "Энелер лигасы" уюштурган 40 жаштан өткөн аялдардын арасында волейбол оюну өттү. Ага Нарын облусунандагы командалардан сырткары Ысык-Көл жана Талас облустарынын үй кожойкелеринен куралган жалпы 12 команда катышты.... www.azattyk.kg

16.04.2018 Шейшембиге карата аба ырайыБатыштан соккон шамалдын ылдамдыгы секундасына 4-9 метрден Чүй өрөөнүндө жана Ысык-Көл акваториясында 15-20 метрге чейин жетет.... sputnik.kg

16.04.2018 Аба ырайы: жамгыр жаайт20-апрелге чейин туруксуз аба ырайы күтүлөт, бул күндөрү мезгил-мезгили менен жаан жаайт. Тоолуу райондордо кар жаашы ыктымал, айрым жерлерде жаан-чачын катуу жаайт. Бийик тоолуу райондордо жолдор тайгак жана тоңголок болуп, кар күрткүсү түшөт. 17-а... www.azattyk.kg

16.04.2018 Түптө МАИ кызматкерлерин сабагандарга кылмыш иши козголдуТүптүн Балбай айылында жол коопсуздугун камсыздоо инспекторлорун сабагандарга Кылмыш-жаза кодексинин 341-беренеси ("Бийлик өкүлүнө зомбулук көрсөтүү") боюнча кылмыш иши козголду. Бул тууралуу "Азаттыкка" Ысык-Көл облустук милициянын басма сөз катчысы... www.azattyk.kg

15.04.2018 Түптө жол кырсыгына кабылгандардын биринин абалы оорЫсык-Көл облусунун Түп районунда жол кырсыкка кабылгандардын жакындары жол инспекторлорун сабады деген окуянын чоо-жайы иликтенүүдө.  Бул тууралуу “Азаттыкка” Түп райондук жол коопсуздугун камсыздоо башкармалыгынын жетекчиси Мурат Жумабаев билдирип,... www.azattyk.kg

Авто-мото

15.04.2018 Аба ырайы: Жаан жаайтКыргызстанда 16-апрелде түнкүсүн Чүй, Талас, Ош, Жалал-Абад, Баткен облустарынын көпчүлүк аймактарында жаан, тоолуу райондордо кар жаайт. Ысык-Көл, Нарын облустарында жаан-чачын болбойт. Күндүз көпчүлүк аймактарда жаан, тоолуу райондордо кар жаайт. ... www.azattyk.kg

15.04.2018 Ысык-Көлдө Жол коопсуздугун камсыздоо кызматкерлери сабалдыИчки иштер министрлигине караштуу Жол коопсуздугун камсыздоо башкармалыгынын Түп райондук башкармалыгынын инспекторлору автокырсыктан жабыркагандардын жакындары тарабынан сабалды. Бул тууралуу облустук милициядан "Азаттыкка" ырасташты.   Маалыматка ... www.azattyk.kg

15.04.2018 Ак-Суу районундагы жол кырсыгы киши өмүрүн алдыЫсык-Көлдүн Ак-Суу районунун аймагында болгон жол кырсыктан Боз-Учук айыл өкмөтүнүн башчысы Кыдыр Тыналиев каза тапты. Бул тууралуу "Азаттыкка" Ак-Суу районунун акими Улан Дөкөнбаев билдирди. Жол кырсык 14-апрелге караган түнү саат 03:00 чамасында б... www.azattyk.kg

Кызматтар

14.04.2018 Аба ырайы: Көп аймакта жаан жаайтКыргызстанда 15-апрелде түнкүсүн жаан-чачын болбойт. Күндүз Чүй, Талас, Ош, Жалал-Абад, Баткен облустарынын бир катар жерлеринде жаан, тоолуу райондорго кар жаайт. Ысык-Көл, Нарын облустарында жаан-чачын жаабайт. Батыштан соккон шамалдын ылдамдыгы с... www.azattyk.kg

13.04.2018 Жети-Өгүздө тургундар "Ушба" ишканасынан түшүндүрмө талап кылыштыЫсык-Көлдүн Жети-Өгүз районуна караштуу Кичи-Жаргылчак айылынын тургундары "Ушба" ишканасы жасап жаткан иштерге түшүндүрмө талап кылышты. Жашоочулар Сары-Булак өрөөнүндө кварц кенин чалгындоо иштерн жүргүзүлүп жатканынын себептерин сурашты. Жүзгө жак... www.azattyk.kg

12.04.2018 Кыргызстанда 386 айылда ичүүчү таза суу жокБул тууралуу 12-апрелде парламентте АРИСтин өкүлү билдирди. Анын айтымында жаңы мыйзам кабыл алынса, өлкөнүн Ош, Чүй жана Ысык-Көл облустарындагы 53 айыл таза суу менен камсыз болот.  Бүгүн Жогорку Кеңеш кыргыз өкмөтү менен Эл аралык өнүктүрүү ассоц... www.azattyk.kg

10.04.2018 Шаршембиге карата аба ырайыБатыштан соккон шамалдын ылдамдыгы секундасына 4-9 метрден Ысык-Көл акваториясында 15-20 метрге чейин жетет... sputnik.kg

08.04.2018 Аба ырайы: 9-апрелде жаан-чачын болотКыргызстанда 10-апрелге чейин жаан-чачын болуп, тоолуу райондорго кар түшөт. Өлкөнүн тоолуу жолдорунда кар көчкү коркунучу бар. Дарыяларда да суунун деңгээли көтөрүлүп, тоо этектеринде сел жүрүшү ыктымал. 9-апрелде түнкүсүн ​Ош, Жалал-Абад, Баткен о... www.azattyk.kg

07.04.2018 Сапар Исаков Көчмөндөр оюндарына даярдыкты текшердиПремьер-министр Сапар Исаков быйыл сентябрда өтчү III Дүйнөлүк көчмөндөр оюндарына даярдык иштерин текшерип, Ысык-Көл облусундагы Бактуу-Долоноту айылында жайгашкан ат майданда жарыктандыруу жумуштарын жүргүзүүнү тапшырды. Өкмөт башчы 7-апрелде Ысык-... www.azattyk.kg

06.04.2018 Аба ырайы: жамгыр жаайт7-апрелде түнкүсүн жаан-чачын күтүлбөйт. Эртең менен жана күндүз Чүй, Талас, Ош, Жалал-Абад, Баткен облустарынын көпчүлүк аймактарында жаан жаап, күн күркүрөйт, бийик тоолуу райондордо кар жаайт, кээ бир райондордо жаан-чачын катуу жаашы мүмкүн. Ысык... www.azattyk.kg

05.04.2018 Аба ырайы: 6-апрелде күн ачык болотСиноптиктердин маалыматы боюнча, 6-апрелде өлкө аймагында жаан-чачын жаабайт. Бийик тоолуу райондордо жолдор тоңголок, тайгак болот. Батыштан соккон шамалдын ылдамдыгы 4-9 м/с.  Абанын температурасы: Чүй жана Талас областтарында түнкүсүн 7...12, кү... www.azattyk.kg

05.04.2018 Ак-Сууда беш жаштагы бала бир суткадан кийин табылдыАк-Суу районунун Кайырма-Арык айылынан беш жаштагы Эрлан аттуу бала 3-апрель күнү саат 17:00 чамасында жоголгон. Баланын таенеси ал короодо ойноп жүргөн жеринен таппай калган. Үй-бүлөнүн өзүнүн издөө аракети натыйжа бербей, кийинки күнү милицияга ка... www.azattyk.kg

kabar.izde.kg

Смотрите также

• 
  Синдром мэллори вейса реферат
• 
  Корсак степная лисица реферат
• 
  Гуманистическая психология реферат кратко
• 
  Развитие подростковой агрессии реферат
• 
  Реферат теоретические основы метрологии
• 
  Реферат мое родословное древо
• 
  Михаил иванович калинин реферат
• 
  Курский дмитрий иванович реферат
• 
  Российские рейтинговые агентства реферат
• 
  Реферат правовая система шотландии
• 
  Поварнин сергей иннокентьевич реферат