Аз таърихи омузиши илмии мафхуми маданият. Хусусиятхои умуми ва фарккунандаи намудхои фарханг реферат

Сатхи хамкорихи фарханги. Робитахои фарханги — Мавзуҳои тоҷикӣ

Дар шабакаҳои зерин паҳн кунед!

Хамкорихи фарханги наъи муносидат ва алкаи бевосита,ки хаддиакал байни ду фарханг баркарор мешавад ва таъсире,ки дар муносибатхои фархангхо падидор мешавад. Ахамияти катъи он дар раванди тагироту холату вазъияхо,сифат, шаклхои нави фаъолшави равандхои фарханги, аломат нишонахо тарзи зиагии марум бо таъсири омилхои беруни маълум мешавад. Чунин натичахо тадричан ба воя мерасад гохо бо тарики ноаён зохир мегарданд. Ба тарики сода доду гирифти молхо, информатсия, алокахои лахзави ва хатто алокахои устувори дар муносибат бо хоричихо ва амсоли инхо ба структураи амики фарханги дахолат намекунад., ба таври зиндагии намояндагони ин ё он фарханг наметонанд ба таъсири мутакобилаи фархангхо дохил шавад, аммо хамчун шаклимавчудият ё алокаи фархангхо байни хам баромад мекунанд. Сатхои гуногуни таъсири мутакобилаи фархангхо вучуд дорад.Таъсири мутакобилаи сатхи этники барои муносибатхои байни этносхои махдуд хос аст. Ба сатхи мили таъсири мутакобила дар дарачаи муаян сиёсат ва сохтори давлати              мекунанд.

Дарачаи хамкорихои тамадуни худ дар сурати додугирифти масъалахои маънави ва дастовардхои илми зохир мегардад. Дар тачрибаи рузмараи амали муносибатхои давлатхо ва халкхои чахон баъзан равандхо.

Дар алокахои байнифарханги хамзамон хам миллат-хам худ ва хам калон,ки намудхои маъмури- давлатии ба шумоовари доранд иштирок мекунанд.Бо хамин намояндагони халкхои бузург ва аз чихати теъдод бисёр дар хаёти фархангии халкхои гуногун хангоми хамкорихо таъсири калон мерасонанд.

Рабитахои фарханги ва накши миллатхои худро нодида нагирифт

Ахамияти мухим дар масъалаи хамкорихои фарханги аз тартибу сохти он ва равияхои он амали мешавад. Яке аз кадимтарин ва пахншудатарин намуди робитахои фарханги он мубодилаи техналогияхои хоричи, мутахасисони касби, ва намуди устувори хамкорихои мунгосибатхои байни давлати,сиёси ва алокахи хукуки ба шумор мераванд. Бо таъсири хамкорихои фарханги мумкин дар забон тагирот ба вучуд биёяд, дар унсурхои дин ва ананаву сунатхо дигаргунихо ба вучуд биёяд. Бояд кайд намуд,ки дарачаи хамкорихои фарханги алокахородар сатхи давлат касбию итиходияви чамъият ва амсоли инхоро кавитар намуда ба зиндагии тарафхо гуногунранги мебахшад. Тачрибаи муносибатхои байнихалки хамчун навъи тачрибаи махсуси таърихию сиёсати муносибатхои  фарханги байни давлатхи гуногун як шудааст,ки дар раванди он мумкин аст ташкилотхои гуногуни байнидавлати ба монанди (ООН ва ЮНЭСКО)

Муносибатхои байналхалки на факат дар сурати сатхи хамкорихои фарханги сурат мегирад, балки онхо дар як силсила тартиб доран,кивоситахои онхо амали мешаванд. Багарз ё (механизихо) амалкунанда дар чахорчубаи муносибатхои байналхалки, дар амалёти муносибатхо ба таври васеъ инчунин                     институтхои ичтимои ва механизмхои дохили фархангхо истифода мешаванд.                 Мухими сатхи хамкорихои фаханги мумкин аст сиёсати модрнизатсия(навкунии) мили ва фарханги,ки дар сатхи дар сатхи давлати амали мешавад.

               Назарияхо ва коидохои асосии муносибатхои байнифарханги

Тамоми муносибатхои байнифархангхо бо худ ифдакунандаи раванди мубодилаи иттиолоти байни одамонанд,ки хар яки онхо молик ба тачрибаи хаётии худ мебошанд. Додан ва гирифтани итилоот гузашта лахзахои ба                 даровардаи дорад,ки мумки аст аз даст равад ё ба халал дучор шаванд, зеро ба як шакл даровардани раванди дарккуни информатсия (итилоот), ки характери гуногун дорад, номумкин аст. Бинобар ин бисёрвркеъ мешавад, гирандаи паём (яъне итилоот) роххо ва ишорахое,ки дар паём омадааст бо таври дигар дарк мекунад, бар хилофи фирисонандаи мактуб, ки у инро ба маъни дигар фиристондааст.

Халал ёфтани (интизори) умеди касеро барбод додан ва хамдигарфахмии аъзоёни тарафайн мерасонад, хисси нобовари, ноороми ва норозигиро ба вусуд меоварад.

Дар вазъияти алока вар обитаи байнишахсии мукарари хавфи хамдигарфахми ва дарачаи зухури он аз мансубияти аъзоёни робита дар як фарханг нест мешавад. Дар мавриди робитахои байнифарханги эхтимоли хамдигарнофахми меафзояд,зеро мансубияти алокачиён ба фархангхои чудогона гохо метавонад умеди тарафи дигарро барбод дихад.

Робитахо фаханги

Ин хлат эхсоси манфиро фар муносибат шарики фаханги дигар ва тамоми фаханг бедор мкунад,ки он шарик ин фахангро намояндаги кардааст ва тамми раванди робитаро ва бомувакият дучор намояд. Зеро мо маънидод ё таъбири аломатхои гирифтаамонро бар тачрибаи зиндаги асоснок менамоям. Бинобар кирдору рафтори бегона, асос бар тачриба ва фаханг дорад нодуруст шарх, тафсир ва маънидод шудааст.

Дар ин сурат дар мо хисси изтироб нобовари дар хусуси муаян накардани амалхои минбаъдаи раванди равобит бавучуд меоянд.

Чихатхои асосии навовари

Дар мавриди муносибати нахусти бо намояндагони фаханги бегона хар як одам доир ба он дарачаи ками итилоотро дорад, тасаввуроти амик доир иба нормахои ахлокии фаханги дигар надорад, барои хамин ба намояндагони он аз будаш зиёд ё камтар бахо медиханд. Дар хамин вазъият хамчун коида ду навъи вазъияти номуаяни бавучуд меояд.

1.одам рафтор ва кирдори шарики фархагии дигаро муайн карда наметавонад;

2. эхсоси намаълум- хлати психологии,ки дар одам бекарориро эхсос мекунад, ки матлаби уро дарк накардаанд, ба у ба таври мандат бахо медиханд ба у зарар мерасонанд.

Тадкикоти олимони гарб рочеъ ба ноусувории бовари имконият дод,ки онхо маъалаи зайлро мукарар намоянд. Агар нобовари аз хадди маъмули зиёд бошад одамон аз робита ё алокаи эич мегурезанд ва дар навбати авал кушиш мекунанд,ки ба хамсухбати худ таассурот гузоранд ва дар бораи амали равобити дигар фикр намекунанд. Вале агар эхсоси нохуш ва ноороми давом кунад, одамон дар бораи раванди муносибат ё алока дигар фикр намекунанд, ба хамсухбати худ дикат намедиханд,омилхои мукарарии робитахоро гумм мекунанд. Дар ин холат одамон, чун коида нодуруст амалу рафтори одамонро кабул мекунанд. Хамин тарик робитаи самарабахш ьояд чихати ба хоси номуаяни бошад.

Стратратегияи кохиши нобовари

Халли илми проблемаи ахлоки нобовари бо ёрии назарияи кохиши нобовари кабул гардид. Асосгузори назарияи номбурда К. Бергер чунин мешуморад,к ибо ёрии усулхои махсус муносибатхои муштараки шарикон дар масъалаи муносибатхои байнифарханги мумкин аст такмил дода шавад ва ба самти мусбат майл кунанд. Ин усулхо умеди хар як шахси вокеиро аз фарханги нав кави мегарданд. Асоси ин кансепсия дар он аст,ки шахсиятхо аник мехоханд дас кунанд,ки аз робита бо шахси дигар интизор бошанд, мукофот ё чазо, муносибати хуб ё баракс ва инчунин аввалу интихои робитахоро аник муаян кунанд. Пастшавии нобовари дар ин холат иборат аст,ки пешгуи намудани алока мебошад.

Як силсила тахкикотхо мавчудан,ки дарачаю сатхи алокахоро дар холати норавшани нишон медиханд.Онхо тамоми омилхои пастшавии нобовариро ба эътибор мгиранд.

Робитахои фаханги

Давом ёфтани аоака ба паст шудани нобовари мусоидат менамояд. Камшудани микдори саволхо ва пурсишхо,ки дар авали раванди робита ба хамдигар медиханд, инро нишон медихад.Инчунин маълум аст,ки хар кадар одам дар бораи худ маълумот дихад, яъне симои маънавии худро, хамон кадар сатхи нобовари кам мешавад.Одатан се навъи стратегияи нобовари мавчуданд.

1. Гайрифвъол – назорати дигарон бе халал расондан ба раванди алока ё робита.
2. Фаъол — дар ин холат кас ба одам касс ба абъекти манфиатхои худ савол медихад ва хамин тарик доир ба абъекти манфиатхои худ иттилоот мегирад.
3. Интерактиви – алокаи бевосита ба хамкори шарик,ки дар ин холат саволхо дода мешавад ва кушиш боз бавучуд меояд.Ин холат шарти мукарарии стратегияи алока ва бехатари мебошад.

Нчунин як катор фактхои дигар мавчуданд,ки норавшвни ва нрбовриро дар мавриди алока ба намояндагони фарханги дигар кам мекунанд,ки онхо ба таври хайл мебошанд.

— интизории мукарари хангоми алока бо намояндоги фарханги дигар.

-Аоакахои зиёд ва муносибатхои шахси бо намояндоги фарханги дигар.

— шабохат дар байни гурухои алока гирифта.

— Ба дарачаи баланд донистани забони гуруххо алока гирифт.

— махорати худ мушохида намудан.

— Дониши амик оид ба фарханги бегона.

— Пуртокати аз хад зиёд ва навовари.

Дар натичаи истифодаи омилхои стратеги алокахои байнифарханги ба таври мусбат хал мешаванд.

             Назарияхои алокаи байнифарханги

Нигохе ё назаре бо нахарияи норавшане ё нобовари возех менамояд,кич и таври интизори шахси конкрет аз вохури бо намояндаи фарханги бегона тагир меёбад.

Ин назарияаз хама мухимтарин назарияхои мавчуда ба шумор меравад, вале он нахамаи тарафхои робитахои байнифархангиро фаро гирифта метафонад.Ба гайри вай дар фархангиантрогени як гурух назарияхо мавчуданд,ки тарафхои гуногуни хамкорихои байнифархангиро равшан мекунанд.

Муносибати махсуси илми ба масъалахои хамкорихои байнифарханги рочеъ ба назаряи адапдатсии (                 ) дар тадкикоти олимони амрикои Я Ким гузошта шудааст.

Ин назария чараёни адаптатсяи инсонро ба фарханги бегона бахогузори менамояд, ки дар мудати кутох марзхои онро гузашта дар ончо мудати тулони мемонад. Холати авалаи ин назария тасдик менамояд,ки адабтатсия(        ) раванди мураккаб мебошад,ки инсон тадричан ва бо суръат дар мухити нав одат мекунад.

Ин раванд  «ду кадам ба пеш ва як кдам ба акиб» ном дарад. Мархилаи акибрави баста шудани раванди адаптатсия бо бухрони байнифарханги алока дорад. Барои адаптатсия бо мувафакият ночор чанд навъи шарт лозим аст. Онхо ба чанд навъи робита – ба монанди самимият дар алока, рухияи мусбат донистани забони хоричи максадхои мусбат ва амсоли инхо марбутанд.

                      Робитахои фарханги

Назрия ба дини робитахои фарханги ахамияти мутобикгардони идоракуни ном гирифтааст. Тарафдори ин назария тасдик менамояд,ки барои хамин хамдигарфахми комилу пурра хануз ба даст надаромада мебошад. Аз сабаби на хама пахлухои робита максадхои муаян доранд, ноилшави ва хамдигафахми дар ин мархала хануз мухим нест, Мухим нолшави ба мутобикгардони мебошад,ки хангоми хамкори барои аъзоёни хамаи тарафхо фахмо бошад.

Инчунин назарияи дираре мавчуд аст,ки онро дар робитахои байнифарханги назарияи риторики (тасдик барои савол) меноманд. Вай имкон медихад,ки на ыакат фаркияти фарди тахлил карда шавад, балки хусусияти гуруххои калон низ мавриди тахлил карор дорад. Кисмхое аз ин назария тахлилиадаптатсияи бошуурона итилооти мувафаки вазъиятхои мушаххаси робита мебошад. Тарафдорони назарияи конструктиви (босамар) робитахои байнифарханги чунинмешуморанд,ки тамоми одамонро системае (низом) доранд,к ибо ёрии он сухан сухан ва фаъолияти дигарон аник ва бесамар муаян гардад.

Аз баски фарханг ба накши фардии инкишофи инсон таъсир мерасонанд, дар намояндагони фахангхои гуногун назарияхои мухталиф инсониятхои гуногуни идрок мушохида мешавад. Дар раванди фарогири фарханг назар кардан ба чахон дар намояндагони фархангхои гуногун аз хам фарк мекунад. Хамин тарик, маърифати инсон ба шакли муаян медарояд,ки мумкин аст вай сода ё мураккаб боша два дар навбати худ ба муносибатхои робита ё алокаи у низ таъсир мерасрнад.Инчунин, ба наздики назария низоъ низ кор карда шуд,ки он монеахоро, фахангхоро тавзех дихад. Ин назария чунин мешуморад,ки низоъ рафтори мукарарри,гмуди амали ичтимои ва коидаи хар як фарханг мебошад.Бинобар хамин хар як фарханг моделхое гуногуни низоъ мавчуд аст. Фархангхое мавчудаст,ки намояндагонаш ба сабабхои огози низоъ тавачухи махсус медиханд,ки дар вайрон намудани коидахо хасос мебошанд ва дар халли ин низоъхо аз руи хисси пешакиву гувохии дил муносибат мекунанд. Ин фархангхои калективи мебошад. Фарханги фарди чунинмешуморад,ки низоъ бо усули бевосита хал карда шавад.

          Коидахои робитахои байнифарханги

Назаре ба масъалахои робитахои байнифарханги имкон медихад, мукарар намоем,ки раванди робита аз вокеан мавчудияти фаркиятхои фарханги дар муаян намудани фаркиятхои фарханги огоз менамояд. Дарки мавчудияти тафовути фаркиятхо имкон медихад,ки одам ба хулосае меояд,ки  хар як одам коидахои ичтимои худро доро мебошад, намудхои гуногуни тафаккур ва ахлок дорад,ки аз дигар одамон фарк мекунад. Раванди робита аз он вобаста аст,ки одам ичи гуна ин фархангро кабул мекунад. Баъзе одамон аз душворихои робита тарсида худро аз халли масъала дур мекашанд.

Барои муваффак шудан ба натичахои робита мо баяд фаркияти одамонро аз хамдигар хамчун конунияти хатми ногузир дарк намоем, зеро робита, алока ё рафтуомадбо нусхаи аник ба гумон аст,ки каноатманди ба вучуд биорад, вале фаркияти атрофиён имкон медихад,ки мо ба нокисхо, камбудихо ё арзишхои худ бод иди нав, бо чашми дигар нигарем.

Муносибати мо бо хамсухбат ба он масъала таъсир мерасонад,ки итилоот чи тавр шарх дода шавад. Масалан агар хамкоратонгуяд «Магар мо наметавонем дар болои ин проект (накша) ко рогоз кунем?» мо ин масъаларо хамчун хохиши мукаррари огоз ё ба итмом расонидани корро мефахмем. Вале агар хамин суханонро сардор гуяд, ин суханон лахну оханги талаб фахмида мешаванд ва даъвати ризогиро мефахмонад. Мундаричаи иттилоот низ ба муносибати алокахо таъсир мерасонад. Рухияи мо дар муносибат бо ха корон бо таври дустона омода шудааст,к доимо маро таъриф намояд, вале муносибати гаридустрна аксар бо           дорем,ки моро доимо танкид мекунанд. Бахои мо ва хамсухбат ба арзиши итилоот низ таъсир мекунад,ки мо аз у мегирем. Хра кадар сатхи бовари дар байни одамон кавитар бошад, хамон кадар арзиши итилоот,ки дар натичаи муносибатхо ба амал меояд, баландтар мешавад.

Хамкорихои байнифарханги имкон дорад тавасути нерухои ичтимои амали гардад. Бисёри одамон сергапу пургу ва гурухи дигари одамон хунук ва бе эхсосан. Баъзехо кушиш менамоянд,ки дигаронро ба тобеияти худ дароранд. Бешубха робитахои байнифаханги.

          Асохои методологии робитахои байнифаханги

Таърихи баркароршавии «Асохои робитахои байнифаханги» хамчун фанни таълими моро ба хулоса меорад,ки он аз огоз дар асоси омузиши фанхои гуманитарии ва усулхои онхо ташакул ёфт. Асосгузори робитахои фаханги намояндагони сохахаои гуногуни илму фан забоншиноси антропология, равоншиноси, сохсхои этналогия, фолкулоришиноси ва амсоли инхо будаанд. Дар раванди кори якчояи назария ва усулхои(методхои) ин гурухи фанхо омезиш ёфтанд ва ба робитахои фарханги як навъ сифати омузиши доданд. Дар натича тадричан се навъ муносибати методологи (таълими) ва омузиши робитахои байнифаханги ба вучуд омад. Функсионали (вобастаги ба хусуситхи чизе), эзохи ё баёни ва танкиди.

Ин муносибатхо асос ба тасавуроти гуногун оид ба табиати инсони, характер муносибатхои инсонхо, табиати дониши инсонхо доранд. Муносибатхои фунсионали дар солхои 1980 ба вучуд омад,ки асос бар методхои сотциалогия ва равоншиноси доранд. Мутобики ин муносибати фарханги тамоми хакхоро бо ёрии усулхои гуногун муаян кардан имкон дорад. Тамоми тагиротхоро дар фарханг мумкин аст,ки муаян кунанд.  Фарханг хулку ахлоки одамонро ва муносибати одамонро муаян мекунад ва барои хамин метавон онхо пешгуи намуд.Максади асоси аз он иборат аст,ки таъсири фаихангро ба робита ва алокахо нишон додан даркор. Киёси фаркиятхои фарханги, ки ба тарафхои гуногуни робитахои фарханги таъсир мерасонанд, имкон медихад,ки мувафакият ё робитаро пешгуи мекунанд. Натичаи муносибатхои функсиоали ба масъала назарияи мувофикгардони робитахоро ба фучуд овард вас обит менамояд,ки дар хангоми робита ба одамонсифатхои робитахоро тагир медиханд ва онро ба маделхо ё намудхои шарикони робита мувофик мегардонанд. Дар ин хлоа тагироти дар ислуби робитахо тезтар ба вучуд меояд (агар вазъият муташанич набошад). Зеро шарикон фаркияти зиёдро дар байни худ ва хамсухбатон намебинанд.

Муносибати эзохи ё баёни. Максади ин навъи муносибат асос бар он дорад,ки доир ба масъала маълумот пайдо кард, вале масъалахоро набояд пешгуи кард.

Муносибати танкиди, Тарафдорони ин робита ба масъала аз лихози констекти таърихи робитахо муносибат мекунанд. Аз ин нуктаи назар фарханг хамчун майдони мубориза фахмида мешавад,ки дар он шарху эзохи зиёдтари фарханги чаъм мешавад ва куваи бартаридоштае аст,ки  фаркиятхои фархангиро муаян намоед. Максади омузиши муносибатхои фарханги муаян намудани муносибати одамон ва ба воситаи он тагир додани зиндагии одамон мебошанд. Тибки акидаи тарафдорони муносибати танкиди, омузиши ва байни гуввахои бартаридошта дар вазъиятхои фарханги одамонро ба истодагари кардан ва самаранок намудани муносибатро ба одамон в фархангхои                меомузад.

Методхои асоси муносибати танкиди тахлили матн (?) ба шумор меравад. Фаркияти асоси дар он аст,ки ин асос ба тахлил ваш архи алокахои фарханги мушаххас доранд. Аз хамин чо, усули бештари босамари омузиши ва таълимии методи танкиди машк мебошад. Ба он рефлексияи тарчумаихоли, назорати              , бозихо далел мешаванд.

Методи мушохида бо максади муайяне, бо мунтазам зухуроте, хусусиятхои миллии- психологи одам бе дахолат ба раванди зиндаги.

Арзишхои муаянкуни

Арзишхои муаянкуни мачмуи фаъолиятхои одамон ё одамони алохида ва муносибатхои ичтмои- психологи, маълумот ва арзишхои ба ин монанд мавриди санчиш карор мегиранд.

Фахмише «арзишхои муаянкуни» нисбат ба одамони алохида ё гурухи одамон кор фармуда мешавад вале нисбат ба чомеа кор фармуда намешавад. Дар раванди тахлили чомеа мафхумхои «арзишхои фарханг» «арзишхои маънавии фарханг» «арзишхои хаёти» ба кор бурда мешавад.Фахмиши «арзишхои муаянкуни» барои нахуст аз чониби сатциалогхои амрикои У. Томас ва Ф. Знанецкеш хамчун категорияхои тахлил ба кор бурда шудааст. Ин мафхум хангоми омузиши дехконони полекхо,ки чои зиндагиашонро дар ШМА интихоб ва муаян карда буданд, истифода шудааст. Аз он замон масъалаи «арзиши муаянкуни» дар як ктор илмхо – эстетика, этика,сатциалогия, психалогия,филасофия истифода бурда мешафад.

Похожее

tj.allinweb.ru

Аз таърихи омузиши илмии мафхуми маданият — реферат

Накша:

1. Миср хамчун кадимтарин маркази тамаддуни чахони.
2. Маданияти Байнаннахрайн.
3. Тамаддуни Хиндустон ва Хитои Кадим.

Аз таърихи омузиши илмии мафхуми маданият

Маданият мисли дигар масоили умумифалсафи таърихи худро дорад. Лекин дар ин чр бояд таърихи тасаввуротро оид ба маданият аз таърихи худи маданият фарк, кард. Чунки решахои маданият дар даврахои хеле кадими пайдоиши инсон ба назар расад хам, лекин даррав дар шуури онхо айнан инъикос намеёбад. Ии факат дар зинаи баланди таравкиёти мадании инсоният ба даст меояд.

Маълум аст, ки мафхуми маданият аз чихати назарияви дар асри XVIII дарку тасвир шудааст. Лекин феномени маданият якчоя  пайдоиши чамъияти иисони ба вучуд омадааст. Барои хамин хам таърихи мафхуми маданиятро аз ходисаи инъикоскунандаи он бояд фарк, кард. Хануз файласуфони Юнони Кадим ба ин масъала таваччухи хоса пайдо карда буданд. Лекин онхо ба таври умуми назарияхои худро баён намудаанд ва тахлили илмии ин мафхум дар замони атика мушохида намешавад. Дар фалсафаи Шарк, низ масоиле, ки дар мафхуми маданият чой дорад, истифода шудааст. Масалан, масъалаи ахлок, ки чавхари хама гуна арзишхоро дар хамаи давру замом ташкил медихад, дар «Авесто»-китоби мукаддаси зардуштиён, «Трипитака»-китоби мукаддаси буддоиён, «Ведо»-сарчашмаи динию маънавии индуёни кадим, хеле хуб инъикос гардидааст.

Омузиши мунтазами илмии мафхуми маданият дар асрхри XVII-XVIII огоз меёбад. Гуфтан чоиз аст, ки аввалин маротиба калимаи «культур»-ро Ситсерон Марк Туллий (с. 106-40 то мелод)-сиёсатмадор ва воизи Рим истифода бурдааст. Вай чихати асосиро пар инкишофи кобилияти маънавии инсон, дар фалсафа мебинад, ки онро асоси хушгуфтори мешуморад. Фахмиши маданият дар Ситсерон тобиши ичтимоию сиёси дорад, ки вазифахои ичтимоию граждани ва ахлокии инсонро дар назди давлат асоснок менамояд.

К.  Татсит маданияти  кабилахои  германи  варвархоро (вахшихо) тасвир намуда, бартарии шакли маданияти Римиро, пеш аз хама дар вучуд доштани давлатдори, шароити хуби хастии нсони мебинад. Тахминан чунин тасаввурот оид ба маданият ва таърихи он дар байни олимони Шарк  ва умуман шаркиён вучуд дорад.

Онхо маданияти «худи» ва «бегона»-ро мукобил гузошта, (Вайнберг, ИП) таъсири маданияти бегонаро инъикос намекарданд.

Аввалин кушиши таърифи маданият аз чониби Э.Тейлор-этнографи англис соли 1870 сурат гирифт. У яке аз мухдадикони маданияти замони чамъияти ибтидои буд, ки пайдоиши маданияти модди ва маънавии одамони ибтидоиро хеле хуб тасвир намудааст. Дар асрхои миёна маданият камолоти шахси ва хусусан камолоти динии шахсро ифода мекард. Дар замони Ренессанси (эхё) гарби такомули мадани гуфта, ба тояи башардусти мувофик, омадани атвору аъмоли инсонро мефахмидаид. Ба андешаи олими франсави Мишел Мантсн таракдии хамаи пахлухои маданият натичаи рушду такмили ахлокии инсон аст.

Барои файласуфони асри XVII (Р.Декарт, Б.Спиноза) мустакилият ва озоди факат ба махлуки дорои акд хос аст, ки вай кобилияти идроки назарияви дорад. Ин сархаде аст, ки инсонро аз дунёи дигар чудо мекунад, яъне сархади худи маданият. Бояд гуфт, ки доир ба маданият таърифоти натуралисти ва идеалиста вучуд дорад. Натурализм маданиятро ба яке аз зинахои зволютсияи табиат табдил медихад. Аз ин бармеояд, ки маданият боз як шакли харакати материя, дар катори дигар шаклхои он мебошад. Намояндагони таърифоти натурализм В.Ф. Асмус, И.Г. Гердер ва гайра мебошанд.

Олимони рус низ дар тавсифи категорияхои маданият сахми босазо гузоштаанд. Маркоряп Э.С. нишондоди мухими методологиро пешниход намудааст: «Маданият баробари мушкил будани структураи худ ва гуногун будани таркибаш бояд чун як чизи умум ва дорои ягонагии дохили тасаввур карда шавад». В.М. Межуев мегуяд, ки маданият ин тараккиёти худи инсон аст. Вай неъматхои модди ва маънавиро ба вучуд оварда, худашро инкишоф медихад. Умуман дар зери мафхуми маданият чи бояд фахмида шавад. Доир ба ин масъала олимон ба як фикри умум наомадаанд. Барои хамин хам олимони америкои К. Клаксон ва А. Кретер хануз якуним аср пеш, 164 маънидодкунихои мафхуми маданиятро муайян намудаанд. Холо бошад, зиёда аз 300 маънидодкунихои ин мафхум вучуд дорад. Яке аз чунин маънидодкуни дар илми маданиятшиносии имруза истифода шудааст: «Маданият ин амалиёти фаъолонаи эчодии инсон дар сохаи истехсолоти модди ва маънави бахои аз худ намудани чахон аст».

Мафхуми маданият. Маданият хамчун олами маънавии инсон

Маданиятшиноси мафхуми маданиятро хамчун ифодакунандаи мохияти хастии инсон ва татбики фаъолияти эчодии у истифода мебарад. Дар ин чо ду чизро бояд фарк кард. Аввал, хамчун чузъи чудонашавандаи кобилияти иисон. Дуюм дарки тадбики ичтимоии озоди. Бидуни аввал маданият умуман пайдо намешавад, лекин дуюмин дар давраи нисбатан баъдинаи инкишофи он ба даст меояд.

Мафхуми маданият муносибати хамачонибаи инсонро ба чахон инъикос менамояд, ки бо воситаи он инсон, чахон ва шахсияти худро меофарад. Маданияти гуногунро омухта мо на танхо китобхо, макбарахо, бозёфтхои бостоншиносиро меомузем балки  барои худ дигар чахони  инсони, ки дар он мардумон зиндаги карда, дигар хел хиссиёт доштанд, дарк менамоем.

Дар ин чо саволе пайдо мешавад: «Чи хел муносибати хамачонибаи инсон ба чахон таъмин мегардад?» Чавоб додан ба ин   савол ин  характеристикаи   маданият   хамчун   предмети маданиятшиносиро нишон медихад. Муносибати инсон ба чахон бо мохияти мазмуни муайян мегардад. Агар предмет мазмун надошта бошад, вай барои инсон вучуд надорад. Мохият-ин Мазмуни хастии инсон аст (аз он чумла, хастии дохили), ки роли махсусро ичро мекунад. Лекин мохиятро аз ахамият бояд фарк, кард. Масалан, яке аз мухимтарин мохият «орзуи ишк»-хеч, гох образи предметии ягон инсонро муайян наменамояд (он вакт хар яки мо пешаки медонистем, ки киро дуст медорем). Мохияти асли на факат ба акл равона шудааст, балки ба хиссиёти нозуктарин ва чукуртарини рухии инсони ва ирода мансуб аст. Хамаи ин мохиятхо ахамияти умум доранд, зеро ки одамони бисёрро муттахид намуда, асоси фикру хиссиёти онхо мегардад. Махз чунин мохиятхо маданиятро ба вучуд меоваранд.

Инсон чахонро бо мохиятхо пур мекунад ва дунё барои у дap ахамияти универсалии инсони баромад мекунад. Чпхони дигар бошад ба инсон лозим нест. Н.А. Мешерякова ду шакл ё намуди базиси муносибати арзишхоро муайян намудааст. Чахон барои инсон «худи» ва «бетона» шуданаш мумкин. Маданият тарзи упиверсалие мебошад, ки бо воситаи он инсон чахонро «худи» менамояд ва онро ба хонаи хастии инсон мубаддал менамояд. Хатто ситорахои осмони ва каъри укёнус ба маданият мансуб аст, барои он, ки ба онхо зарраи рухияи инсони дода шудааст ва дар онхо мохияти инсони чой дорад. Агар чунин мохият намешуд, инсон ба осмони ситорахо назар намекард, шоирон шеърхр наменавиштанд, олимон бошад, тамоми хастии худро барои омузиши табиат сарф намекарданд ва кашфиёти бузург руй намедод. Фикри назарияви даррав пайдо намегардад. Барои он, ки вай пайдо шавад, бояд шавку хиссиёти инсон ба сирру асрори чахон чой дошта бошад ва нисбати асрори хасти хайрони пайдо гардад. Бесабаб нест, ки Платон чунин гуфта буд: «Шуур аз хайрони cap мешавад. Лекин дар он чое, ки мафхумхои мадани нест, инчуиин шавку хайрони вучуд надорад».

Аз ин чо чунин таърифи маданиятро хосил кардан мумкин аст: «Маданият ин шакли универсалии фаъолияти худмуайянкунии инсон бо тарзи тасаввури мафхумхо, кушиши кушодак ва тасдик, намудани мохияти хаёти инсони дар мутаносибии вай бо мохияти асли».  Дигар хел карда гуем, маданият дарачаи муайяни тараккиёти чамъиятро инъикос менамояд, ки дар намуд ва шаклхои ташкили хаёт, фаъолиятмандии одамон ва дар сарватхои модди ва маънавии онхо зохир мегардад.

Агар мафхумхои «маданият», «култура» ва «фарханг»-ро дар як катор гузорем, маънохои тафту лафзии онхо аз хамдигар фарк, менамояд. Лекин мохияти асли барои инъикоси як матлаб равона карда мешавад. Калимаи «култура» лотинист, ки маънои коркардабарои, тараккиёт, тарбияро дорад. Калимаи «маданият» бошад, аз забони араби маънои шахрдори, сокини шахрро дорост, Мафхуми «фарханг» аз забони форсии миёна дорои маънохои гуногун ба мисли китоби лугат, тадбир, санчидаи, илму фазл, донишу акд ва одоб мебошад.

Аз ин чо таърифоти гуногуни мафхуми маданият чой дорад, ки хар яки он бо ин ё он тарз маънои васеи онро кушода медихад.

Сохтори маданият. Мафхумхои маданияги милли, маданияти этники ва маданияти чахни.

Аз маънидодкунии мафхуми маданият бармеояд, ки он аз ду крем иборат аст: модди ва маънави. Агар дар давраи чамъияти ибтидои ин ду бахши маданият дар заминаи хеле соддаи шуур ва мехнат асос ёфта, бо хам омехта бошанд, баъдтар дар натичаи амали гардидани таксимоти чамъиятии мехнат ва аз мехнати чисмони чудо шудаи мехнати фикри фаркият байни онхо ба вучуд омадааст.

Маданияти модди ин махсули мехнати чисмони, маданияти маънави бошад, махсули мехнати фикрии инсонро инъикос менамояд.

Ин ду сохтори маданият, бо якдигар муносибатхои гуногун доранд. Масалан, муносибати тобеи, функсионали, муносибати сабаб ва натича, муносибати баробаркунанда ва гаира. Аз ин ру, маданияти модди ва маънави хеч гох, аз хам чудо ва худ ба худ мустаким вучуд надоранд. Асосан дастовардхои маданият дар ду шакл ё бо ду тарз зохир мешаванд: ашёи   ва ахбори.

Намунахои маданияти модди аслан дорои шаклу сурат буда, дидашавандаанд. Намунахои маънави низ шакл дошта бошанд хам (мисли китоб, мусавварахо), аммо дар як холат онхо бисёрнусха мешаванд ва дар холати дигар ба хиссиёти ботинии инсон таъсир расонда, дар онхо хиссиёти шоди, гаму андух, ва ноумедиро ангезиш медиханд. Офаридахои маънавиёт аз насл ба насл гузашта, на танхо мардумро ба гузашта мепайвандад, балки пояи асосии худшиноси мегарданд. Шаклхои асосии маданияти миънави, ки дар онхо маънии хастии инсон инъикос мегарданд, чунинанд:

А) Асотир шакли ибтидоии таърихии маданият аст, ки бо воситаи он   хаётии рухиявии инсон муайян карда мешавад.

Б) Дин як шакли шуури чамъияти, муайянкунандаи хастии инсон бо воситаи дарку шинохтани Худо ва куввахои фавкуттабии.

В) Ахлок  чун худидоракунии дохили дар шароити озоди ба вучуд омадааст. Карз, вичдон, номус ва дигар муайянкунандахои ахлок, чой доранд.

Г) Санъат - ин инъикоси талаботи инсон дар образхои символики

(рамзи) ва эхсосоти лахзахои мухими хаёт.

Д) Фалсафа - хирадро дар шакли фикр инъикос мекунад. Аз ин чо  маънои лугавии он мухаббат ба хирад аст. Агар бо суханхои  Гегел гуем, фалсафа рухи назариявии маданият аст.

Е) Илм - максади дигаркунии ратсионалии чахонро дар асоси . дарки конуниятхои мухими он мегузарад. Илм бо фалсафа зич алокаманд аст, зеро он асоси методологии тафаккури илми мебошад.

Хамин тавр, маданият забони таърих аст ва таърих хотираи халк,

аст. Халкдоро бомаданияту бомаданият чудо намудан мумкин нест. Хамчунин маданиятро мутеи сиёсат ва идеология намуда, ба он аз макоми синфи бахо додан хато аст. Маданияти хаp як халк, рушду таназзул мекунад, бори дигар эхё мешавад, аз насл ба насл мегузарад, бо маданияти халкхои дигар бархурда бузурги ва заифии худро нишон медихад. Дар адабиёти ба мо дастрас маданиятро боз ба этники, милли, чахони чудо карда нишон медиханд, ки хар яки он ба худ хос маънихоро инъикос яку панд.

Маданияти этники хусусияти мадании халкдоро дар худуди махалли вучуддошта нишон медихад. Хусусияти маданияти этники махсусан дар он зохир мегардад, ки чи хел одамон кор мекунанд, кадом олотхоро истифода мебаранд, чи хел хонахо месозанд, чи хел либос ё хурокро интихоб мекунанд.

Маданияти милли бар хилофи маданияти этники хусусияти мадании як миллатро муайян менамояд ва нишондихандаи мухими

он забон аст. Ба гайр аз ин хусусиятхои милли дар хурок, либос, расму оин ва идхо тачассум меёбанд. Маданияти милли хусусият: муттахидкунанда дорад, зеро ки онхо дар мухити гуногуии мадани зиндаги карда, робитаи бовосита ва бевоситаи хешу табор доранд. Дар чараёни маданияти хатти маданияти милли сурат мегирад. Фарки маданияти милли аз этники чунинанд: дар маданияти милли сохти хочагидори, ичтимоию синфи илова мешавад; омили иктисоди макоми калон мебозад; унсурхои ахлокию хукуки бартари пайдо карда, маданияти дуняви пайдо мешавад.

Маданияти чахони хусусияти умуми дорад ва дар заминаи маданияти этникию милли бунёд меёбад. Намунахои барчаста маданияти чахони дар сохаи архитектура, адабиёт, санъат, илм дорои маънавиёти бузург мебошанд, ки мардумони дунё аз он бахра мегиранд, ки оид ба онхо дар мавзуъхои оянда сухан меравад.

freepapers.ru

Процессхои маърифати. Намудхои Эхсосот — Мавзуҳои тоҷикӣ

Дар шабакаҳои зерин паҳн кунед!

Процессхои маърифати. Намудхои Эхсосот

Эхсос хамчун инъикоси хусусиятхои алохидаи предметхо.

Таснифоти эхсосот.

Намудхои эхсосот.Хусусиятхои эхсосот.

Алокаи байнихамии эхсос ва идрок.

Хусусиятхои психики

Процессхои маърифати. Эхсос,идрок,тасаввурот,хотир,тафаккур.

Хусусиятхои индивидуали. Мизоч,характер кобилият.

Холатхои эмотсионали Эмотсия,хиссиёт,ирода,

Одам дар давоми хаёт предмет ва ходисахои олами ихотакардаро дониста мегирад. Ин донистагири дар шакли донишхои хисси ва мантики сурат мегирад, ва бо зинахои муайян ба вучуд меояд. Эхсос-«идрок- тасавур» тафаккури мантики.

Эхсосот зинаи нахустин ва иптидоии маърифатии олами хакикист.Ханг.маърифати олам инъикос ба вучуд меояд. Эхсосот зинаи аввалин инъикос буда, ба воситаи он донишхои ибтидоии одам дар бораи претмету ходисахои олами ихотакарда ба организми худи у ба вучуд меояд.

Хамин тарик- Эхсосот- инъикоси аломату хосиятхои сатхии претмету ходисахоемебошад,ки дар айни замон ба узвхои хиссаи мо таъсир мерасад.Ба воситаи эхсосот мо дар бораи аломату хосиятхои сатхии предмету ходисахо (шакл, ранг, буй, маза, харорат, вазн, сохти, мулоими ва гайра ) маълумот пайдо мекунем.

Эхсосот хоси хайвонот низ мебошад ва узвхои хисси низ дар хайвонот ташаккулёфтаанд.Дар хайвоноти гуногун вобаста ба фаъолии организм ягон намуди узви эхсосоти алохида нагзтар ташаккул ёфтааст,ки узви эхсосоти одам то он дарача кобилияти кассосиро надорад. Масалан дар укоб эхсосоти бинои, дар саг эхсосоти буй ва гайра.

Намудхои Эхсосот .

Маълум аст,ки эхсосот хангоми таъсири ягон ангезанда ба организм ба вучуд меояд. Тавсири ангезандаро пеш аз хама реакцыяхо кабул мекунад.Вобаста ба он,ки таъсироти ангезадоро кадом намуди реакцияхо кабул мекунанд,се намуди эхсосот вучуд дорад.

1). Эхсосоти интерорец – таъсири ангезандаро кабул мекунанд,ки аз дарун меояд.Ин эхсосот дарбораи процесси дар батни одам ба амалоянда хабар медиханд.Бо ёрии ин эхсосот одам дар бораи узвхои даруни-дил,рагхои хунгард,меъда,руда ва гайра хабардор мешаванд.Ахамияти ин гунна эхсосот нихоят калон аст.Онхо дар бораи мувозинати процесси мубодила дар узвхои даруни маълумот медиханд.

2.Эхсосоти экстроцептиви-ба одам дар бораи аломату хосиятхои олами буруна маълумот медихад ва алокаи одамро ба мухит таъмин менамояд.Ба ин гурухи эхсосот чунин намуди эхсосот дохил мешаванд:эхсосоти маза,буй,бинои,шунавои,пуст,хисси, мувозинат.

Вобаста ба он,ки ангезанда аз узвхои эхсосот дар кадом масофа карор дорад,онхоро ба 2 гурух чудо мекунанд:

1.Эхсосоти контакти.

2.Эхсосоти дистанти.

1. Эхсосоти контакти-дар мавриде ба вучуд меояд,ки агар ангезанда бевосита ба органхои эхсосоти мо таъсир расонад.Ба ин намуди эхсосот дохил мешаванд:эхсосоти маза,пуст,буй (баъзан)

2. Эхсосоти дистанти-дар мавриде ба вучуд меояд,ки агар ангезанда нисбат ба узви эхсосот дар масофаи муайян чойгир шуда бошад.Ба ин намуди эхсосот дохил мешаванд:эхсосоти бинои,шунавои,буй (баъзан).

Хусусиятхои эхсосот.

Умуман намудхои гуногуни эхсосот дорои яккатор хусусиятхои умуми мебошанд:

1.Сифати эхсосот-хусусияти асосии эхсос мебошад,ки онро аз дигар намудхои эхсос фарк мекунад ва дар доираи худи хамон намуди эхсос тагйир ёфта меистад.Масалан эхсосоти садоро аз руи баландии садо,аз руи такрорёбии садо фарк мекунанд.

2.Интервинокии эхсос-тавсифи микдорие мебошад,ки бо кувваи ангезиши таъсиррасонанда муайян кардан мешавад.Масалан:кувваи сад очи кадаре,ки баланд бошад,интенсивнокии эхсос хамон кадар баланд мешавад.

Аз тарафи дигар интенсивнокии эхсос ба холати худи реакцепсияхо вобаста аства дар хар як шахс вобаста ба хусусиятхои рецепсияшон ба вучуд меояд.Масалан яке овози баландро нагз мешунавад,дигаре не.

3.Давомнокии эхсос-яъне аз руи давомнокиаш эхсосро тавсиф медиханд.

4.Эхсоси проприацептиви-дар бораи вазъияти бадан дар фазо, яъне дар бораи апарати харакатии одам хабар медихад. Ин гурухи рецепсияхо дар мушакхо ва бофтахои бадан чойгир мешаванд.

Похожее

tj.allinweb.ru

Таъсисёби «Асосхои робитахои фарханги» — Мавзуҳои тоҷикӣ

Дар шабакаҳои зерин паҳн кунед!

Таъсисёби ва инкишофи АРФ дар ШМА ва Европа.Таъсисёбии ин фан хамчун фанни таълими амалан аз сабаби манфиатхои сиёсатмадорон ва бизнеменхои америкои ба вучуд омад. Баъди ба охир расидани чанги дуюми чахони таъсири сиёсатмадорон иктисодмандону намояндагони фарханги амрикои дар нукрти гуногуни чахон васеъ гардид. Сохибмансабони хукумати ва бизнесменхо,ки акнун дар хоричи мамлакат фаъолият мебурданд,баъдан хангоми кор бо намояндагони фархангхои дигар ба проблемахои зиёд дучор мешуданд ва дар хали ин праблемахо нотавонии худро эхсос мекарданд. Дар бисёр холатхо нотавони дар халли праблемахо ба низоъхо ва мунокишахо оварда мерасонд. Хатто ба таври амик донистани забонхо дар хоричи кишвар онхоро аз проблемахои душвор рахонида наметавонист. Тадртчан ба хулосае омаданд,ки на танхо забон,балки фарханги халкхои дигар, расму русум,анана ва нормахои ахлокии онхоро омухтан лозим аст.

Дар хамин давра барномахои имдод барои мамолики ру ба таракки дар ШМА тахрези шуда буданд. Дар асоси ин барнома экспертхо ва фаолии зиёди Корпуси Сулх дар мамлакатхои гуногун ширкат меварзиданд. Дар бисёр холатхо аз сабаби нафахмидани масоили мухими фарханги яъне хусусиятхоиравони мардум,урфу одат, нормахои ахлоки ва амсоли ин низоъхо ба вучуд омада фаъодияти онхо ба шикаст мувофик мегардад. Персономи идоракуни ва намояндагони катории ин барномахо эхсос намуданд,ки барои халли масъалахои амалибо намояндагони фархангхои дигар тамоман омода нестанд.                                 гардид,ки тайёрие,ки дар огози омадан ба ин кишвархо дида буданд ,кофи нест. Нокомихои зиёди фаъолони Корпуси сулх ба хулосае овард,ки дар ин масъала таёрии чидди бинанд, алокахои фарханги равона намоянд,на ин ки итилооти мукаррарии хусусиятхои фархангии ин ё он мамлакат тавачух кунанд.

Вобаста ба ин холат хукумати ШМА соли 1946 кароре кабул намуд,ки ин карор дар бораи «Хизмат дар хоричи кишвар» буд ва дар асоси ин карор «Интитути хизмат дар хорича»таъсис намуд,кионро забоншинос Эдвард Холл рохбари мекард.Барои кор дар институт               сохахои гуногун:антропологхо,                                  психологхо,забоншиносхо ва амсоли инхо чалб гардиданд.Бо вучуди ин тамоми кушишхои онхо дар хусуси дарки ахлоку зехнияти наояндагони фархангзои дигар асос бар интуиция (                     )               ,на ин ки ба донишхо ё тачриба. Бинобар ин, дар огози кор натичаи фаъолияти онхо баланд набуд.Вале хулосаи асосие,ки мутахасисони институт бароварда буданд, аз он иборат буд,ки хар як фарханг дар асоси арзишхои ахлоки он халк ба низом медарояд, бинобар ин фахмишу баходихи ба он бояд аз нуктаи назари ин фахмишхо дода шавад.

Дар раванди фаъолияти худ ходимони институт муаян намуданд,ки кормандони хукумати тааччух ба масоили назарии фарханг ва дарки он надоранд, факат кушиш мекарданд,ки маслихатхои мушаххас, дастур оид ба масъалахои муносибат дар мамолики хорича бигиранд.

Аз сабаби рохбарияти Иститут Эдвард Холл ба кор намояндагони забон ва фархангхои гуногунро даъват намуда буд,ин холат ба у имкон дод,ки дар амал тафовути фархангии онхоро мушозида наояд.Масалан, у мушохида намудааст,ки итолиёвихо вакте ки сухбат мекунанд, аксаран ру ба ру меистанд, грекхо аз имову ишора истифода мебаранд. Мушохидахои худро Холл дар машваратхо ба намояндагони фархангхои гуногун тадричан ба барномаи таълимии институт шомил гардид. То имруз аксари дастурхои таълими амрикои оид ба робитахои фарханги тавачухи худро дар дарачаи амали асосан ба муносибатхои фархангхои дигар равона намудаанд. Хамин тарик, соли тавалуда робитахои фарханги хамчун фанни академики соли 1954 дониста мешавад. Дар ин сол китоби Эдвард Холл «Култура как камуникация» ба табъ расида буд,ки бори аввал дар ин китоб истилохи «робитаи байнифаханги»-ро истифода намудааст. Баътар идеяхои асосии робитахои фарханги дар китоби дигари Эдвард Холл «забони гунгхо» 1959 инкишоф дода шудаанд.Идеяхои худро рочеъ ба робитахои инкишоф дода, Холл ба хулосае омад,ки фаханг бояд омухта шавад. Холл пешниход намуд,ки праблемахои робитахои фаханги на факат асоси тадкикоти илми гарданд, балки асоси дастуритаълимии мустакил.

Раванди таъсисёбии робитахои фарханги хамчун фанни таълими аз соли 1960 огоз гардид. Хамчун фанни таълими тадрис мешуд.Ин холат комилан мундаричаи курси таълимии робитахои фархангиро дигар намуд. Солхои 1870 характери амалии ин курси таълими бо масъалахои назарияви такмил ёфт. Акнун ин фан хам чамбахои амали хам назарияви дониш.

Дар минтакаи Аврупои робитахои фарханги хамчун фанни таълими дертар ба рох монда шуд,ки як катор сабабхо дошт.Ташкилёбииитиходияхои Аврупои марзхоро барои рафтуомад, сармоя ва мол кушода монд. Марказхои Аврупои ва шахрхои калон тадричан симоит худро мекарданд, зеро дар робита бо ворид гардонидани намояндагони фархангхоигуногун дар фаъолияти зиндаги тагиротхои чашмрас ба вучуд омад. Тачрибаи зиндаги проблемаи муносибатхои фархагхои гуногунро ба миён гузошт. Дар асоси ин холат тадричан таваччухи олимон зиндаги проблемаи муносибатхои фархагизиёд гардид. Дар асоси тачрибахои ШМА дар як катор донишгохои Аврупои Гарби дар солхои 70-80 шуъбахои робитахои фаханги лушода шудаанд. Соли 1989 донишгохи Мюнхен ихтисоси нав «Робитахои фарханги» кушода шуд. Дар асоси тачрибаи таълими амрикои дар Аврупо барномахои таълимии «Рабитахои фарханги» мураттаб гардиданд,ки бунёди онро маводи фалсафи, этнологи ва забоншиноси ташкил медод.

Таъсиси«Рабитахои фарханги» дар Россия

Дар илми ватани ва системаи маорифи Россия инциашор «ташаббускорон»-и таълими «Рабитахои фарханги» муаллимони забонхои хоричи буданд ва эътироф намуданд,ки барои шинохту маърифати намояндагони фархангхои дигар донистани факат бо хоричиён нишн дод,ки факат дониши чукури забони хоричи кофи нест,ки хамдигарфахми ва низоъхо бо намояндагони фархангхои дигар ба вучуд наояд. Бо назардошти масъала таълими забони хоричи бисёр мактабхои оли бо фанни «Кишваршиноси»,ки донишчуёнро бо таърих, расму русум, анъанаи забони омухташудаги шинос менамуд. Тавреки тачриба нишон дод, факат шиносои назарии аутори ин ё он фарханг хануз кофи нест, ки низоъхо дар муносибат бо намояндагони фархангхои дигар бе шинохту дарки тачрибахои амали номумкин аст. Дар як катор макотиби олии Россия дар накшаи таълими фанни «Рабитахои  байнифарханги» дохил карда шуд, то ки донишчуён ба шинохти муносибатхои байнифарханги омода гарданд. Барои ин факат дониш оид ба шинохти табиати байнифарханги кофи нест, балки маърифати амали  ,то ки ба таври озодона намояндаи фарханги дигар шинохта шавад.

Дар мархалаи хозира «Робитахои фарханги» хамчун фани таълии дар макотиби олии Россия тадрис мегардад. Ташабускори ва лидер дар ин раванд факултети забонхои хоричи МГУ ба шумор меравад, ки дар ончо «Рабитахои  байнифарханги» мудати чанд сол таълим дода мешавад ва курсхои лексиёни ва барномахо аз руи равияхои гуногун тадрис мешавад. Ташабуси факултети номбурда дар макотиби дигари олии Маскава Донишгохи дустии халкхо, Донишгохи давлатии забоншиноси, Донишгохи давлатии гуманитари дастгири ёфт. Тачрибаи таълимии «Рабитахои фарханги» нишон дод, ки гузаронидани лекияхо ва хамзамон дарсхои амали натичаи назаррас медихад. Махсус тачрибавие,ки донишчуён инконияти хис намудадани плаблемахоро дар холатхои вакти доранд, натичахои матлуб доранд. Дар ин навъи дасхо донишчуён имконият пайдо мекунанд,ки муносибати худ ва тарафи мукобилро тахлил намояд. Дапсхои тачрибави муохисаро такозо доранд ва тавачухи донишчуро нисбат ба фан таълими ба сатхи балантар мебароранд ва сатхи психологиро бо ёрии донишчуён ва муалимон аз байн мебаранд.

Аз тамоми илмхо рочеъ ба фарханг вусъати зидди назари ва метадологи ва тачрибаи амали. «Асоси робитахои фарханги» махсусан фолклоршинос ва этнология љам овард.  Барои хамин ду равиши тахкики Робитахои фарханги ба фуљуд омад.

Яке аз онхо асос бар фолклоршиноси нихода буд, ки вазифахои он муаян намудани муносибат ва ахлоки харрузаи оламон бо максади муайян намудани сабабхои амики фолклорхои гуногуни фарханги.

Равияи дуюми характери анропологи дониш, ки абекти омузиши он анвои гуногуни фаъолиятхои фарханги забрнхои гуногуни чомеа, нормахои ахлоки ва аришхои он. Таснифоти иљтимои чомеа (оила,мактаб,         истехсолот ва амсоли инхо) ба хар як гурух конун ва нормахои ахлоки ворд мекунад. Донишчуёни онхо имконият медиханд,ки ихтилофи байнифаханги нисбатан тез ва нишонрас бараси карда шавад, фаъолияти кори дар калективи гуногунмиллат ба таври мусбат ба рох монда шавад.

               Робитахои фарханги ичтимои ва фархангхои хурд

Дар фаханги антропологи, дар байни фархангхо фархангхои калон ва хурд мавчуданд.

Дар вазъият таърихи замони муосир далел бар шаходати он аст,ки дар саёраи мо худуди хеле калоне мавчудаст,ки инсоният дар низоми ичтимои бо ананаи фархангии худ мутахид шудаанд. Масалан, фарханги амрикои, лотини, фарханги африкои, фарханги аврупои, фарханги осиёи ва гайра. Кисмате аз ин навъи фархангхо аз руи нишонахо китави шудаанд ва аз руи микёсу андоза номхои фархангхои калон сахиб шудаанд. Он            табиист, ки дар охили фархангхои бузург фархангхои хурд зохир гардидаанд. Табиис,ки дар байни фархангхои бузург тафовут пайдо мешавад,ки назарие аст, аммо боз байни ин фархангхо умумият неу хаст, ва аз ин ру чунин фахмида мешавад,ки ахолии махалахо намоядаи як маданияту фарханг шуморида мешавад. Байни фархангхои бузург фархангхои калон вучуд  дорад,ки онро дар муносибати байни хамдигар мушохида кардан мумкин аст. Дар ин маврид иртиботи байни фархангхо но вобаста аз вазъияти холати иштирокчиёни он.

Дар ин байн ихтиёри ё гайриихтиёри одамон ба ин ё он гурухои ичтимои шомил мешавад,ки дорои вижагихои фарханги худ  мебошанд. Аз нуктаи назари таркиб фархангхои хурд  дар байни фархангхои бузург дохил мешаванд. Хар як фарханги хурд хамзамон монандию фркияти ачдодии хеш дорад,ки шинохти якхелаи чахонро дар байни намояндагони он таъмин мекунад. Фарханги модари- ачдоди аз фархангхои хурди этники мансубияти дини, мавкеи геогрпафи, вазъияти иктисоди, оилави ва макоми ичтимои аъзоёни он чудо мешавад. Ба тарзи дигар фарханги фархангхои гуногуни гурухои ичтимои ва кабатхои дохилии як чамъияти фахмида мешавад.Баро хамин алока байни кишвархои фарханги дар дохили чамъият ба таври вертикали мегузарад.

Робитаи этники- ин алока байни шахсхое,ки намояндагони халкхои гуногун мебошанд.

Пеш аз хама чаъият аз теъдоди гурухои гуногуни этники мебошад. Пеш аз хама чамъият аз микдор ва гурухои гуногуни этники иборат аст,ки маданияти хурдии худро ба вучуд меоранд ва таксим мешаванд. Гурухои этники мероси фарханги худро аз насл ба насл идома дод ба ин тарик фарханги худро дар байни фарханги бартари дошта ва хукмфамо хифз менамоянд.Зиндагии якчоя дар доираи як чомеа табиис,ки робита, мунрсибат ва                   гурухои этникиро кави мегадонд ва ба мубодилаи дасовадхои фарханги мерасонад.

Робита байни синфхои чомеа гурухо асос бар тафрика байни гурухои ичтимои              ин ё он чоме дорад. Дар чахон чомеаи серанги ичтимои вучуд надорад.

Тамоми фархангхои одамон аз баромади ичтимои, маълумот, каспу ко рва холати ичтимои ва амсоли инхосарчашма мегирад. Дар тамоми мамлакатхои дунё масофа байни бойхо ва камбагалхо бузург аст. Ин фаркият пеш аз хама дар мухолифати байни расму русум ва ананахо зохир мешавад. Новобаста аз он ки хамаи одамон мансуб ба як фарханганд, ингуна фархагхо дар робита байни онхо иникос мешавад.

Робита байни намоядагони гуногуни гурухои демографи (афзоиши ахолии) гурухи дини ба монанди католикхо ва протестанхо дар шимоли Ирок байни чинсхои гуногун – байни занон ва мардон байни намояндагони сину соли гуногун.

Муносибат байни одамон дар ин холат аз муносибати онхо ба ин ё он гурухо муаян мешавад.

Муносибати байни одамон дар ин холат аз муносибати онхо дар ин ё он гурухо муаян мешавад.

Алока байни сокинони шахри ва кишлоки бар тафовути шахру деха, бар тарзи зиндаги, сатхи умумии маълумотноки асос дорад,ки ба таври мустакил ба раванди алока байни ин гурухои                 тасир мерасонад. Алокаи минтакави байни сокинони гуногуни вилоятхо,ки муносибати онхо дар холатхои хархела метавонад аз хам фарк кунад. Мисол, сокинони яке аз штатхои амрикои хангоми мубошират бо сокинони штатхои дигар ба душворихо мувочех мегарданд. Сокинони Англияи навро аз хад зиёд ширин табасум кардани бошандагони штатхои чануби гуё тела медиха ва онхо онро солим хисоб намекунанд.Вале бошандагони штатхои чануби муносибати срду хушкро хамчун сифати дагалонаи онхо хисоб мекунанд.

Похожее

tj.allinweb.ru

Демократия ва намудхои он — курсовая работа

Накша:

Сарсухан………………………………………………………………….3

1. Мафхуми демократия ва аломатхои он…………………………….8

2. Навъхо, нишонахо ва шаклхои демократия дар чараёни инкишофи чомеаи башари……………………………………………………………9

2.1. Навъхо ва шаклхои демократия. …………………………………12

3. Тахлили хукукии рушди демократия ва мохияти сиёси – ичтимоии он……………………………………………………………………………16

3.1. Демократияи Шарки кадим………………………………………..19

3.2. Демократияи асрхои миёна………………………………………....21

Хулоса………………………………………………………………………23

Номгуи адабиётхои истифодашуда……………………………………...24

Сарсухан

              Инкишофи ташабуси эчодии шахрвандон ва иштироки фаъолонаи онхо дар чараёни идоракунии давлат такмилу рушди демократияро талаб мекунанд. Дар шароити хозира мунсибати эчодкорона ба назария ва тачрибаи демократия, инкишофи он тавассути омузиши тачрибаи таърихии асри 20, истифодаи дастовардхои бехтарини афкори башарият, тачрибаи бадастовардаи хочагидори, халли масъалахои ичтимои, инкишофи институтхои демократия вазифаи мухимтарин хисоб мешавад.

              Истифодаи бевоситаи хамачонибаи сарвати фархангиву таърихии пешина – вазифаи халталабест, ки аз зарурати гузаштан ба иктисоди бозаргони бар меояд. Монеахое, ки Моро аз дигарон ва аз худамон чудо мекарданд, аз миён бардошта мешаванд. Дар шароити нави сиёси – сохибихтиёрии чумхури мо хешро вокеан чузъи тамаддуни чахони ва иктисодиву сиёсати чахони, хаёти маънавию мадани эхсос мекунем. Аз ин чихат омузиши демократия ва таърихи он, ки чузъи тамаддуни башарист, ахамияти мухими назариви ва амали дорад.

              Омили дигаре, ки актуали будани мавзуи мазкурро исбот мекунад, аз тархи нави чамъияти мо бармеояд. Зеро он катъият даст кашидан аз колабхои кухнаро талаб намуда, як зумра вазифахои мушаххаси илмиро дар мадди аввал мегузорад.

              Яке аз онхо – тагйир додани муносибати олимони сохаи сиёсат, давлат ва хукук, ба масъалаи арзишхои умимиинсони аст. Низоми сиёсии тозабунёд, ки давлати хукукбунёдро шомил аст, бояд ин мафхумхо ва категорияхоро васеъ истифода барад ва ба онхо асос ёфта бошад. Демократия хам яке аз чунин арзишхост.

              Пайдо шудани тасаввуроти дурусти илми оид ба демократия ахамияти калон дорад. омузиши он бе нихоят ахамияти назарияви ва амали дорад, зеро имкон медихад, ки сабабхои ивазшавии шаклхои демократия, хаёти будани як катор институтхои демократия ва ахамияти онхо дар зинахои гуногуни инкишофи чамъият, алалхусус дар замони хозира муайян гарданд.

              Масоили демократия ва таносуби он бо хукукхои инсон мундаричаи асосии назарияхои мухталифи демократияро ташкил медиханд. Назарияхои мазкур, новобаста аз тафовуташон воситахои асоснок кардан ва химояи сохти дахлдори чамъияти мебошанд. Аз ин нуктаи назар, назарияхои гуногун оид ба демократия вазифаи мухими мафкуравиро ичро мекунанд.

              Демократия навъхо ва шаклхои мухталифи таърихи дорад. аз ин нуктаи назар, омузиши таърихи демократия имкон медихад, ки тачрибаи чандинасраи таърихии инкишофи демократия дар минтакахои гуногуни чахон чамъбаст карда шуда, конуниятхои умумии рушди он равшан гардад.

              Пас аз он ки кушишхои дар кишвархои чахони сеюм бевосита татбик кардани унсурхо ва институтхои демократияи гарби натичаи дилхох набахшид, идеологхо ва рохбарони кишвархои мазкур сиёсати мутобиккунонии анъанахои гузаштаи демократиро бо шароитхои нав пеш гирифтаанд. Дар натича назарияхои «сотсиализми африкои», «сотсиализми мусулмони» ва ба ин монанд васеъ пахн шуданд. Бинобар ин омузиши шаклхои демократии ташкили хокимият дар давлатхои Осиё ва Шарк арзиши мухим пайдо намудааст.

              Кофтуковхои бостоншиноси, дастовардхои илми мардумшиноси, инкишофи таърих, нишондодхо, ракаму далелхои нав ба навро ошкор месозанд. Дар натича дар назди илмхои сиёси ва хукуки вазифаи ташрех ва тахлили онхо ба миён омад. Мухаккикон бояд муносибати хешро ба комёбихои нави илми муайян кунанд яъне дониши мо оид ба демократия холо мутлак нест. Он бо баробари инкишофи чамъият, ошкор шудани далелхои нав торафт васеътар мешавад. ба акидаи Л.С. Явич: “далелхои нави археологи ва этнографи шохиди онанд, ки чараёни ташкилшавии синфхо, пайдоиши хукук ва сиёсат дар тамоми манотики чахон аз руи як накша сурат нагирифтааст”1. чараёни пайдоиш ва рушди демократия низ хусусиятхои ба худ хос дорад ва маълумотхои нави таърихи дониши моро оид ба ин чараён гании мегардонанд. Яъне омили дигаре, ки омузиши таърихии демократияро талаб мекунад, кашфиётхои нави илмхои археологи, этнографи ва таърих мебошанд.

              Инкишофи демократия дар кишвари мо низ проблемахои нави назариявиро ба миён гузоштааст, ба монанди тачзияи хокомият, парламентаризм, давлати хукуки, низоми бисёрхизби, плюрализми сиёси, афзоиши фаъолияти сиёсии шахрвандон. Вале унсурхои номбаршуда якбора пайдо нашудаанд. Онхо таърихи худро доранд ва омухтани ин таърих ахамияти фавкуллода бузург аст.

              Баъзе масъалаи омузиши таърихи демократия дар адабиёти хукуки ва сиёсатшиноси солхои зиёд таваччух карда мешавад ва дар илми хукуки – таърихи бештар демократияи нави буржуази ва шаклхои он омухта шудааст. Вале он нопурра аст, чунки як силсила мафхумхо характери расми доранд. Хамчунин проблемахои нав ба миён оамаданд, аз кабили имконпазир будан ё набудани инкишофи анъанахои демократияи буржуази дар шароити гузариш ба муносибатхои бозаргони.

              Анъанахои демократии Осиёи Маркази, Закавказиё, Сибир, Шарки Дур кам омухта шудаанд. Омилхои кайдшуда боиси интихоби мавзуи мазкур гардидаанд.

              Мавзуи мазкур ба тахлили ташаккули демократия ва шаклхои таърихии он бахшида шудааст. Демократия навъхои гуногуни таърихи, масалан, демократияи гуломдори, буржуази ва гайра дорад. мафхуми навъи таърихии демократия чихатхои умумии демократияи кишвархои мухталифи дар як зинаи тараккиёт бударо дар бар мегирад. Вале демократи дар минтакахои чудогонаи чахон хусусиятхои ба худ хос дорад, ки аз урфу одат ва анъанахои миллии сокинони онхо, вазъияти таърихи, сохти ичтимои ва дигар омилхо вобастаанд. Ин чихатхои хос мафхуми шакли демократияро ташкил медиханд.

              Яъне хар як навъи таърихии демократия шаклхои гуногун дорад. Агар таърихи демократия танхо бо навъхои он омухта шавад, пас чихатхои хос, шаклхои махсуси ифодаёбии он аз мадди назар берун мемонанд. Бинобар ин мавзуи мазкур ба шаклхои ба амал баровардани демократия бахшида шудааст.

________________

1Ниг.: Явич Л.С.. Сущность права. – Л., 1985. – с.2.

1. Мафхуми демократия ва аломатхои он.

Демократия хамчун шакли ташкили хокимият дар чомеаи башари рохи дурударози инкишофро тай намудааст. Ба чараёни мазкур хам тагйироти инкилоби ва хам дигаргунихои тахаввулоти хосанд.

Аввалин бор дар таърихи афкори сиёсиву хукуки мафхуми “демократия” аз тарафи Фукидид истифода шудааст ва то замони мо ин мафхум ба хайси яке аз масъалахои мухиму бахсноки назарияви боки мемонад. Баробари инкишофи таърихи афкори сиёсиву хукуки мафхуми демократия дучори тафсирхои мухталиф гаштааст. Масалан, дар асархои Протагор, Фукидид, Горгий, Тразимах тафсирхои гуногуни мафхуми демократия дучор мешавад. Афлотун ва Арасту бошанд, демократияро хамчун “шакли нодуруст” – и давлатдори маънидод мекунанд. Ин мисолхо шохиди онанд, ки демократия характери табакави – таърихи дорад.

Дар шароити хозира низ калимаи демократия ба якчанд маъно истифода мешавад. Дар “Фарханги истилохи хукук” кайд мешавад, ки калимаи “демократия” барои ифодаи пурахокимиятии халк ва нисбат ба давлати дорои як зумра нишонахои юридики буда, иродаи аксарият, хамчун сарчашмаи хокимият ва эълон кардани озодиву баробархукукии шахрвандон, хамчун муродифи хукуку озодихои шахрвандон истифода мешавад1. Дар комуси сиёси кайд шудааст, ки демократия калимаи юнони буда (демос – халк ва кратос – хокимият) шакли хокимияти чамъияти ва давлат аст, ки ба эътирофи халк чун сарчашмаи хокимият асос ёфтааст. Дар адабиёти илми мафхуми демократия ба маънохои зерин истифода мешавад:

1. Демократия хамчун яке аз шаклхои хокимият

Демократия ходисаи чамъияти буда, бо хокимият алокаманд аст, вай аз хокимият ва табиати он муайян мегардад. Демократия усусли хокимиятдори, тарзи идоракуни ва назорати ичтимоист. Демократия инчунин меъёри хокимият ва меъёри озоди низ мебошад. Нисбат ба шакли истибдодии давлатдори, нисбат ба давлати авторитари демократия хокимияти халк аст ва аз чониби халк ва бахои манфиати халк амали мегардад. Демократия хокимиятест, ки аз чониби аксарияти ахоли бо назардошти манфиати онхо ба амал бароварда мешавад.

Демократия мансуби рубинои сиёсиву хукукии чамъият буда, шакли ташкили ин рубино аст. Аз ин нуктаи назар, як зумра мухаккикон ду намуди демократияи сиёсиро аз хам фарк мекарданд – демкоратия хамчун шакли давлат ва демократия хамчун шакли ташкили хаёти сиёсии гайридавлати, муассисахои сиёси2. В.И. Ленин демократияро хамчун мафхуми сиёси ба се маъно истифода бурдааст:

а) демкратия хамчун шакли давлат;

б) демократия чун шакли ташкили хизбхои сиёси ва созмонхои чамъияти;

в) демократия дехкони, либерали3.

Мафхуми “демократия” хамчунин барои тахлили муносибатхои байни миллатхову давлатхо, барои баходихии ва сиёсати байналхалки истифода мешавад, масалан, сулхи демократи бе аннексия ва контрибутсия.

_______________________

1Фарханги истилохи хукук. Душанбе. Нашриёти «ЭР – граф». 2004, 598 сах.

2Ниг: Гулиев В.Е., Рудинский Ф.М. Демократия и достоинство личности. – М., 1983. – с.1.

3Ленин В.И. Поли. Собр.соч. Т.33. – М., 1978. – с.408 – 409.

              Бо мафхуми демократия, он табакаи ичтимоиеро ишора мекунанд, ки бахри амали гардонидани чорабинихои пешкадам мубориза мебаранд, масалан, демократияи милли ва демократияи инкилоби.

              Демократия тарзи ташаккул ва ифодаи хифзи иродаи субъектони /иштирокчиёни/ хокимият низ хаст, масалан, иродаи халк, синфхо, табакахои ичтимои ва ташкилотхо. Он давлатеро демократи номидан мумкин аст, ки агар дар он карорхои мухим дар асоси иродаи умуми кабул гарданд.

              Вобаста ба механизмхои ифодаи ирода демократия ду хел мешавад: бевосита ва намояндаги. Дар шароити демократияи бевосита мачмуи фардхо – субъектони хокимият иродаи хешро нисбат ба масоили мухими хаёти бевосита изхор мекунанд (масалан, бо рохи раъйпурси, мухокимаи бевоситаи лоихаи конунхо). Накши дастгохи хокимият бошад, аз ташкили дурусти ин чараёнхо иборат аст. Дар шароити демократияи намояндаги карорхои асоси тавассути намояндагони ваколатдор (масалан, вакилони мардуми), ки аз чониби субъектони хокимият интихоб шудаанд, кабул мешаванд. Аз болои чунин макомот интихобкунандагон назорат мебаранд (масалан, хисоботи вакилон дар назди интихобкунандагон).

              Демократия хамчун хокимияти халк фахмида мешавад, он бештар ба сифати хокимияти халк истифода мешавад. ин яке аз аз таърифхои калассики мебошад. Г.Х. Шохназаров, масалан, чунин таърифи демократияро додааст: “Дар зери мафхуми демократия шакли сохти давлатиро бояд фахмид, ки он ба принсипхои пуррахокимияти, баробари  ва озоди асос ёфтааст1.”

              Як гурух олимон чунин мешуморанд, ки на хамаи навъхои таърихии демократияро бо ибораи “хокимияти халк” мутобик кардан лозим аст. Аз нуктаи назари онхо калимаи “демос” дар Юнони кадим на маънои халк, балки маънои “омма” – ро дошт2.

              Барои равшани андохтан ба ин масъалаи мазкур ба тахлили афкори сиёсиву хукукии давраи аттика мурочиат мекунем. Арасту, дар зери мафхуми “демос” на тамоми ахоли, балки шахрвандони озодро, ки ба акидаи вай гуё аксарияти ахолиро ташкил медоданд, мефахмид. Гуломон ба ин мафхум дохил намешуданд. Аз нигохи мутафаккир, демкоратия чунин сохте хаст, ки дар шароити он одамони озоди кулли ахолиро ташкилдиханда сохиби хокимияти олианд3. Ба акидаи Арасту, давлат аз нуктаи назари шакли худ хамчун ташкилот баромад намуда, аз мачмуи муайяни шахрвандон иборат аст. Шакли давлат аз он иборат аст, ки киро шахрванд номидан мумкин аст. Ба акидаи мутафаккир, шахрванд касест, ки дар амилагардонии хокимияти конунгузор ва суди иштирок менамояд. Ба хар як шакли давлат доираи муайяни шахрвандон хос аст, яъне дар шаклхои мухталифи давлатдори доирахои гуногуни одамон сохиби хукукхои шахрванди мешаванд. Бо баробари дигаргуншавии мафхуми шахрванд, яъне тагйироти доираи ашхоси сохиби хукукхои шахрванди буда, шакли давлат хам дигар мешавад. аз ин нуктаи назар, Арасту демократияро хамчун давлате маънидод намудааст, ки дар он камбизоатон (бояд кайд намуд, ки камбизоатон низ мансуби категорияи одамони озод буданд) дар сохаи хокимият бартари доранд. Дар баробари ин мутафаккир як намуди демократияро афзалтар  мешуморад.   Ин   давлати   демократист,   ки   дар   он   сарванмандон   ва

________________________

1Шохназаров Г.Х. Предисловие к книге В.И. Ленина «О социалистической демократии». – М.,1977 – с.3.

2Бергер А.К. Политические воззрения о демократии Древней Греции. – М.1965. – с.73.

3Аристотель. Политикою Афинская политая. – М.: Мысль, 1997. – с.74.

камбизоатон баробар буда, конун хукмрон аст. Дар хусуси шакли бехтарини давлат бошад, Арасту тарафдори полития буд., яъне чунин давлате, ки чихатхои мусби олигархияи давлатиро тачассум мекунад ва дар он хокимият мансуби табакаи сарватмандон аст. Дар он аксарият давлатро идора мекунанд1.

              Мутафаккири дигари Юнони Гераклит дар зери мафхуми демократия идоракунии ашхоси “бехирад”, “белаёкат” – ро мефахмид. Номбурда демократияро рад намуд, тарафдори аристократия, яъне идоракунии ашхоси “бехтарин” ва “бохирад” аст2. Аз нуктаи назари Афлотун, демократия дар он сурате вучуд дорад, ки агар камбизоатон бо рохи табаддулоти давлати сохиби хокимият гардида, хукукхои шахрвандонро бо хам баробар намоянд ва принсипи интихоби будани шахсони мансабдорро чори намоянд. Ба акидаи мутафаккир, демократия давлати диккатчалбкунанда аст, вале идоракунии дахлдор надорад.

freepapers.ru

Мафхуми маданият, мохият ва сохтори он - Таърихи маданияти ҷаҳон - Реферат ва мавзӯъҳо - Маводҳо

Нақша:

1. Аз таърихи омӯзиши илмии мафхуми маданият.
2. Мафхуми маданият. Маданият хамчун олами маънавии инсон.
3. Сохтори маданият. Мафхумхои маданияти миллӣ, маданияти этникива маданияти ҷахонӣ.

Аз таърихи омӯзиши илмии мафхуми

маданият

Маданият мисли дигар масоили умумифалсафитаърихи худро дорад. Лекин дар ин ҷо бояд таърихи тасаввуротро оид ба маданият аз таърихи худи маданият фарқ кард. Чунки решахои маданият дар даврахои хеле қадими пайдоиши инсон ба назар расад хам, лекин ба зудидар шуури онхо айнан инъикос намеёбад. Ин фақат дар зинаи баланди тараққиёти мадании инсоният ба даст меояд.

Маълум аст, ки мафхуми  маданият  аз ҷихати назариявидар асри  ХVIII дарку тасвир шудааст. Лекин феномени маданият якҷоя бо пайдоиши ҷамъияти инсониба вуҷуд омадааст. Барои хамин хам таърихи мафхуми маданиятро аз ходисаи инъикоскунандаи он бояд фарқ кард. Ханӯз файласуфони Юнони Қадим ба ин масъала таваҷҷӯхи хоса пайдо карда буданд. Лекин онхо ба таври умуминазарияхои худро баён намудаанд ва тахлили илмии ин мафхум дар замони атиқа мушохида намешавад. Дар фалсафаи Шарқ низ масоиле, ки дар мафхуми маданият ҷой дорад, истифода шудааст. Масалан, масъалаи ахлоқ, ки ҷавхари хама гуна арзишхоро дар хамаи давру замон ташкил медихад, дар «Авесто»-китоби муқаддаси зардуштиён, «Трипитака»-китоби муқаддаси буддоиён, «Ведо»-сарчашмаи динию маънавии хиндуёни қадим, хеле хуб инъикос гардидааст.

Омӯзиши мунтазами илмии мафхуми маданият дар асрхои ХVII-ХVIII оғоз меёбад. Гуфтан ҷоиз аст, ки аввалин маротиба калимаи «культур»-ро Ситсерон Марк Туллий (с. 106-40 то мелод)-сиёсатмадор ва воизи Рим истифода бурдааст. Вай ҷихати асосиро дар инкишофи қобилияти маънавии инсон, дар фалсафа мебинад, ки онро асоси хушгуфторимешуморад. Фахмиши маданият дар Ситсерон тобиши иҷтимоию сиёсидорад, ки вазифахои иҷтимоию гражданива ахлоқии инсонро дар назди давлат асоснок менамояд.

К. Татсит маданияти қабилахои германиварвархоро (вахшихо) тасвир намуда, бартарии шакли маданияти Римиро, пеш аз хама дар вуҷуд доштани давлатдорӣ, шароити хуби хастии инсонимебинад. Тахминан чунин тасаввурот оид  ба маданият ва таърихи он дар байни олимони Шарқ ва умуман шарқиён вуҷуд дорад.

Онхо маданияти «худӣ» ва «бегона»-ро муқобил гузошта, (Вайнберг, ИП) таъсири маданияти бегонаро инъикос намекарданд.

Аввалин кӯшиши  таърифи маданият аз ҷониби Э.Тейлор-этнографи англис соли 1870 сурат гирифт. Ӯ яке аз мухаққиқони маданияти замони ҷамъияти ибтидоибуд, ки пайдоиши маданияти моддива маънавии одамони ибтидоиро хеле хуб тасвир намудааст. Дар асрхои миёна маданият камолоти шахсива хусусан камолоти динии шахсро ифода мекард. Дар замони Ренессанси (эхё) ғарбитакомули маданигуфта, ба ғояи башардӯстимувофиқ омадани атвору аъмоли инсонро мефахмиданд. Ба андешаи олими франсавиМишел Мантен тараққии хамаи пахлӯхои маданият натиҷаи рушду такмили ахлоқии инсон аст.

Барои файласуфони асри ХVII (Р.Декарт, Б.Спиноза) мустақилият ва озодифақат ба махлуқи дорои ақл хос аст, ки вай қобилияти идроки назариявидорад. Ин сархаде аст, ки инсонро аз дунёи дигар ҷудо мекунад, яъне сархади худи маданият. Бояд гуфт, ки доир ба маданият таърифоти натуралистива идеалистивуҷуд дорад. Натурализм маданиятро ба яке аз зинахои эволютсияи табиат табдил медихад. Аз ин бармеояд, ки маданият боз як шакли харакати материя, дар қатори дигар шаклхои  он мебошад. Намояндагони таърифоти натурализм В.Ф.Асмус, И.Г.Гердер ва ғайра мебошанд.

Олимони рус низ дар тавсифи категорияхои маданият сахми босазо гузоштаанд. Маркорян Э.С. нишондоди мухими методологиро пешниход намудааст: «Маданият баробари мушкил будани структураи худ ва гуногун будани таркибаш бояд чун як чизи умум ва дорои ягонагии дохили тасаввур карда шавад». В.М.Межуев мегӯяд, ки маданият-ин тараққиёти худи инсон аст. Вай неъматхои моддива маънавиро ба вуҷуд оварда, худашро инкишоф медихад. Умуман дар зери мафхуми маданият чибояд фахмида шавад. Доир ба ин масъала олимон ба як фикри умум наомадаанд. Барои хамин хам олимони америкоиК.Клаксон ва А.Кретер ханӯз якуним аср пеш, 164 маънидодкунихои мафхуми маданиятро муайян намудаанд. холо бошад, зиёда аз 300 маънидодкунихои ин мафхум вуҷуд дорад. Яке аз чунин маънидодкунидар илми фархангшиносии имрӯза истифода шудааст: «Маданият –ин амалиёти фаъолонаи эҷодии инсон дар сохаи истехсолоти моддива маънавибахри аз худ намудани ҷахон аст».

          Мафхуми маданият. Маданият хамчун олами маънавии инсон

Фархангшиносимафхуми маданиятро хамчун ифодакунандаи мохияти хастии инсон ва татбиқи фаъолияти эҷодии ӯ истифода мебарад. Дар ин ҷо ду чизро бояд фарқ кард. Аввал, хамчун ҷузъи ҷудонашавандаи қобилияти инсон. Дуюм дарки тадбиқи иҷтимоии озодӣ. Бидуни аввал маданият умуман пайдо намешавад, лекин дуюмин дар давраи нисбатан баъдинаи инкишофи он ба даст меояд.

 Мафхуми маданият муносибати хамаҷонибаи инсонро ба ҷахон инъикос менамояд, ки бо воситаи он инсон, ҷахон ва шахсияти худро меофарад. Маданияти гуногунро омӯхта мо на танхо китобхо , мақбарахо, бозёфтхои бостоншиносиро меомӯзем,балки барои худ дигар ҷахони инсонӣ, ки дар он мардумон зиндагикарда, дигар хел хиссиёт доштанд, дарк менамоем.

Дар ин ҷо саволе пайдо мешавад: «Чихел муносибати хамаҷонибаи  инсон ба ҷахон таъмин мегардад?» Ҷавоб додан ба ин савол–ин характеристикаи маданият хамчун предмети фархангшиносиро нишон медихад. Муносибати инсон ба ҷахон бо мохияти мазмунимуайян мегардад. Агар предмет мазмун надошта бошад, вай барои инсон вуҷуд надорад. Мохият–ин мазмуни хастии инсон аст (аз он ҷумла, хастии дохилӣ), ки роли махсусро иҷро мекунад. Лекин мохиятро аз ахамият бояд фарқ кард. Масалан, яке аз мухимтарин мохият «орзуи ишқ»-хеҷ гох образи предметии ягон инсонро муайян наменамояд (он вақт хар яки мо пешакимедонистем, ки киро дӯст медорем). Мохияти аслина фақат ба ақл равона шудааст, балки ба хиссиёти нозуктарин ва чуқуртарини рухии инсонива ирода мансуб аст. хамаи ин мохиятхо ахамияти умум доранд, зеро ки одамони бисёрро муттахид намуда, асоси фикру хиссиёти онхо мегардад. Махз чунин мохиятхо маданиятро ба вуҷуд меоваранд.

Инсон ҷахонро бо мохиятхо пур мекунад ва дунё барои ӯ дар ахамияти универсалии инсонибаромад мекунад. Ҷахони дигар бошад ба инсон лозим нест. Н.А.Мешерякова ду шакл ё намуди базиси муносибати арзишхоро муайян намудааст. Ҷахон барои инсон «худӣ» ва «бегона» шуданаш мумкин. Маданият тарзи универсалие мебошад, ки бо воситаи он инсон ҷахонро «худӣ» менамояд ва онро ба хонаи хастии инсон мубаддал менамояд. хатто ситорахои осмонива қаъри уқёнус ба маданият мансуб аст, барои он, ки ба онхо зарраи рухияи инсонидода шудааст ва дар онхо мохияти инсониҷой дорад. Агар чунин мохият намешуд, инсон ба осмони ситорахо назар намекард, шоирон шеърхо наменавиштанд, олимон бошад, тамоми хастии худро барои омӯзиши табиат сарф намекарданд ва кашфиёти бузург рӯй намедод. Фикри назариявидаррав пайдо намегардад. Барои он ки вай пайдо шавад, бояд шавқу хиссиёти инсон ба сирру асрори ҷахон ҷой дошта бошад ва нисбати асрори хастихайронипайдо гардад. Бесабаб нест, ки Платон чунин гуфта буд: «Шуур аз хайронисар мешавад. Лекин дар он ҷое, ки мафхумхои маданинест, инчунин шавқу хайронивуҷуд надорад».

Аз ин ҷо чунин таърифи маданиятро хосил кардан мумкин аст: «Маданият ин шакли универсалии фаъолияти худмуайянкунии инсон бо тарзи тасаввури мафхумхо, кӯшиши кушодан ва тасдиқ намудани мохияти хаёти инсонидар мутаносибии вай бо мохияти аслӣ». Дигар хел карда гӯем, маданият дараҷаи муайяни тараққиёти ҷамъиятро инъикос менамояд, ки дар намуд ва шаклхои ташкили хаёт, фаъолиятмандии одамон ва дар сарватхои моддива маънавии онхо зохир мегардад.

Агар мафхумхои «маданият», «култура» ва «фарханг»-ро дар як қатор гузорем, маънохои тафтуллафзии онхо аз хамдигар фарқ менамояд. Лекин мохияти аслибарои инъикоси як матлаб равона карда мешавад. Калимаи «култура» лотинист, ки маънои коркардабароӣ, тараққиёт, тарбияро дорад. Калимаи «маданият» бошад, аз забони арабимаънои шахрдорӣ, сокини шахрро дорост. Мафхуми «фарханг» аз забони форсии миёна дорои маънохои гуногун ба мисли китоби луғат, тадбир, санҷидан, илму фазл, донишу ақл ва одоб мебошад.      

Аз ин ҷо таърифоти гуногуни мафхуми маданият ҷой дорад, ки хар яки он бо ин ё он тарз маънои васеи онро кушода медихад.

Сохтори маданият. Мафхумхои маданияти миллӣ,

маданияти этникива маданияти ҷахонӣ

Аз маънидодкунии мафхуми маданият бармеояд, ки он аз ду қисм иборат аст: моддива маънавӣ. Агар дар давраи ҷамъияти ибтидоиин ду бахши маданият дар заминаи хеле соддаи шуур ва мехнат асос ёфта, бо хам омехта бошанд,  баъдтар дар натиҷаи  амалигардидани тақсимоти ҷамъиятии мехнат ва аз мехнати ҷисмониҷудо шудани мехнати фикрифарқият байни онхо ба вуҷуд омадааст.

Маданияти моддиин махсули мехнати ҷисмонӣ, маданияти маънавибошад, махсули мехнати фикрии инсонро инъикос менамояд.

Ин ду сохтори маданият, бо якдигар муносибатхои гуногун доранд. Масалан, муносибати тобеӣ, функсионалӣ, муносибати сабаб ва натиҷа, муносибати баробаркунанда ва ғайра. Аз ин рӯ,  маданияти моддива маънавихеҷ гох аз хам ҷудо ва худ ба худ мустақим вуҷуд надоранд. Асосан дастовардхои маданият дар ду шакл ё бо ду тарз зохир мешаванд: ашёи ва ахборӣ.

Намунахои  маданияти моддиаслан дорои шаклу сурат буда, дидашавандаанд. Намунахои маънавиниз шакл дошта бошанд хам (мисли китоб, мусавварахо), аммо дар як холат онхо бисёрнусха мешаванд ва дар холати дигар ба хиссиёти ботинии инсон таъсир расонда, дар онхо хиссиёти шодӣ, ғаму андӯх ва ноумедиро ангезиш медиханд. Офаридахои маънавиёт аз насл ба насл гузашта, на танхо мардумро ба гузашта мепайвандад, балки пояи асосии худшиносимегарданд. Шаклхои асосии маданияти маънавӣ, ки дар онхо маънии хастии инсон инъикос мегарданд, чунинанд:

А) Асотир шакли ибтидоии таърихии маданият аст, ки бо воситаи он     хаётии рухиявии инсон муайян карда мешавад.

Б) Дин як шакли шуури ҷамъиятӣ, муайянкунандаи хастии инсон бо воситаи дарку шинохтани Худохо ва қуввахои фавқуттабиӣ.

В) Ахлоқ-чун худидоракунии дохилидар шароити озодиба вуҷуд омадааст. Қарз, виҷдон, номус ва дигар муайянкунандахои ахлоқ ҷой доранд.

Г) Санъат - ин инъикоси талаботи инсон дар образхои символики(рамзӣ) ва эхсосоти лахзахои мухими хаёт.

Д) Фалсафа - хирадро дар шакли фикр инъикос мекунад. Аз ин ҷо маънои луғавии он мухаббат ба хирад аст. Агар бо суханхои Гегел гӯем, фалсафа рухи назариявии маданият аст.

Е) Илм - мақсади дигаркунии ратсионалии ҷахонро дар асоси дарки қонуниятхои мухими он мегузарад. Илм бо фалсафа зич алоқаманд аст, зеро он асоси методологии тафаккури илмимебошад.

Хамин тавр, маданият забони таърих аст ва таърих хотираи халқ  аст. Халқхоро ба бомаданияту бемаданият ҷудо намудан мумкин нест. хамчунин маданиятро мутеи сиёсат ва идеология намуда, ба он аз мақоми синфибахо додан хато аст. Маданияти хар як халқ рушду таназзул мекунад, бори дигар эхё мешавад, аз насл ба насл мегузарад, бо маданияти халқхои дигар бархӯрда бузургива заифии худро нишон медихад. Дар адабиёти ба мо дастрас маданиятро боз ба этникӣ, миллӣ, ҷахониҷудо карда нишон медиханд, ки хар яки он ба худ хос маънихоро инъикос мекунанд.

Маданияти этникӣ–хусусияти мадании халқхоро дар худуди махалли вуҷуддошта нишон медихад. Хусусияти маданияти этникимахсусан дар он зохир мегардад, ки чихел одамон кор мекунанд, кадом олотхоро истифода мебаранд, чихел хонахо месозанд, чихел либос ё хӯрокро интихоб мекунанд.

Маданияти миллибар хилофи маданияти этникихусусияти мадании як миллатро муайян менамояд ва нишондихандаи мухими он забон аст. Ба ғайр аз ин хусусиятхои миллидар хӯрок, либос, расму оин ва идхо таҷассум меёбанд. Маданияти миллихусусияти муттахидкунанда дорад, зеро ки онхо дар мухити гуногуни маданизиндагикарда, робитаи бовосита ва бевоситаи хешу таборидоранд. Дар ҷараёни маданияти хаттимаданияти миллисурат мегирад. Фарқи маданияти миллиаз этникичунинанд: дар маданияти миллисохти хоҷагидорӣ, иҷтимоию синфиилова мешавад; омили иқтисодимақоми калон мебозад; унсурхои ахлоқию хуқуқибартарипайдо карда, маданияти дунявипайдо мешавад.

Маданияти ҷахонихусусияти умумидорад ва дар заминаи маданияти этникию миллибунёд меёбад. Намунахои барҷастаи маданияти ҷахонидар сохаи архитектура, адабиёт, санъат, илм-дорои маънавиёти бузург мебошанд, ки мардумони дунё аз он бахра мегиранд, ки оид ба онхо дар мавзӯъхои оянда сухан меравад.

donishju.com

Демократия ва намудхои он — курсовая работа

              Бояд зикр кард, ки дар Юнони кадим ахоли ба одамони озод ва гуломон таксим мешуданд. Мафхуми озоди ба гуломон пахн намегардид. Гуломон хамчун субъектони сиёсат набуданд, зеро сиёсат шакли хаёти одамони озод буд. Аз ин нуктаи назар, калимаи “демос” одамони озодро дар бар гирифта, нисбат ба гуломон, ки шумораи онхо зиёд буд, пахн намешуд.

              Ибораи “демократия – хокимияти халк” боз як чихати дигар дорад. хокимияти халк, аниктараш муваффак шудан ба принсипи мазкур, нишонаи асоси демократия аст, зеро дар чамъият хокимият мансуби тамоми халк, эълон гардида, вале дар амал мумкин аст аз чониби як шахс амали шавад. Бинобар ин, ду мафхумро бояд фарк кард, ки дорои хукуки иштирок кардан дар амалигардонии хокимият аст ва ки амалан онро татбик менамояд. Яъне ба принсипи “демократия – хокимияти халк” хама вакт муваффак шудан мумкин нест.

              Дар хусуси масъалаи мазкур фикру акидахои якчанд муаллифонро тахлил мекунем. Ю.А. Тихомиров кайд мекунад, ки мафхуми демократия чун хокимияти халк, ахамияти хосаро дорост.

              Идоракуни дар шароити демократикунонии хаёти давлати ва чамъияти амали мегардад. Тамоми шахрвандон субъектони идоракунии ичтимои мебошанд, зеро чалб намудани омма ба идоракуни максади фаъолият оид ба идоракуни аст3. М.В. Цвики бошад, акида дорад, ки мувофики он мафхумхои демократия ва хокимияти халк аз хам фарк доранд, вале онхо мафхумхои гуногун набуда, балки тарафхои бо хам алокаманди давлат мебошанд4.

              2. Демократия хамчун шакли давлат

              Дар таърихи афкори сиёсиву хукуки мафхуми демократия ба сифати шакли давлат истифода шуда, ба аристократия (идоракунии аъёну ашроф ё ашхоси хирадманд) ё олигархия (хукмронии ахли сарват) мукобил гузошта мешавад. ин анъана аз афкори сиёсиву хукукии кишвархои Шарки кадим ва аттика ибтидо гирифтааст. Дар хусуси халли проблемаи мазкур дар ахди антика мо аз Арасту, Гераклит, Афлотун сухан рондем. Дар эчодиёти мутафаккирони давраи нав тахаввулоти фикри ба вучуд омад.

              Мутафаккири англис Т. Гоббс се шакли давлатдориро фарк намудааст:

________________________

1Арасту. Хамон асар, с.84.

2Ниг: Материалисты Древней Греции. – М., 1955. – с.10

3Тихомиров Ю.А. Управление в развитом социалистическом обществе. – М. 1978 – с. 128.

4Ниг: Цвики М.В. Теория демократии. – Киев, 1986. – с.31.

              а) демократия;

              б) аристократия;

              в) монархия.

              Ба акидаи вай, демократия давлатест, ки дар он хокимияти оли мансуби умумии шахрвандон аст. Мутафаккири фаронсави Ш.Л. Монтескье шаклхои республикави, монархи ва истибдодии идоракуниро фарк намуда, кайд кардааст, ки агар дар шароити республика хокимият мансуби халк бошад, пас он демократия аст1.

              Карл Маркс демократияро ба ду маъни истифода бурдааст: демократия чун шакли давлат ва хамчун принсипи ташкили хокимияти сиёси дар чамъият. Барои К.Маркс демократия нишонаи шакли давлт, меъёри хакикат аст2. Аз нуктаи назари В.И. Ленин хам «демократия ин шакли давлт, яке аз намудхои он аст3».

              Дар халли масъалаи мазкур дар адабиёти хукукии Шурави рочеъ ба проблемахои шакли давлт бахс вучуд дошт. Як зумра олимон шакли беруни ва дохилии давлатро фарк мекунанд. Демократия шакли дохилии давлат буда, ташкили хокимияти сиёси – шакли берунаи он аст4. В.О. Тененбаум дар зери мафхуми шакли дохилии давлат сохти механизми давлати, тарзи алокаманди байни макомоти идоракунии хокимиятро бо ахоли, таносуби онхоро бо макомоти намояндаги хокимият мефахмад. Шакли берунии давлат бошад, ин дар шакли хукуки мустахкам кардани ташкили кисмхои таркибии давлати, тавассути санадхои меъёриву хукукист5.

              А.М. Витченко мафхумхои шакли давлат ва шакли хокимиятро аз хам фарк мекунад. Шакли хокимият мафхуми асоси буда, дар шакли давлат тачассум мегардад. Шакли давлат аз шакли хокимият бармеояд ва тобеи он аст. Бинобар ин, шакли нави хокимият унсурхои демократии шакли пештараи давлатро дар худ нигох медорад6.

              Дар аснои тахлили демократия чун шакли давлат боз ба як масъала бояд таваччух намуд. Ин масъала дар хусуси он ки оё демократия танхо дар шароити республика имконпазир аст ва ё он метавонад дар монархия низ чой дошта бошад. Олими америкои Л.С. Липсет дар ин хусус чунин изхори акида мекунад, ки аз 12 давлати пешрафтаи демократии Гарб дахтояшон давлатхои монархияви мебошанд.

              Агар масъалаи мазкурро аз нуктаи назари таърихи афкори сиёсиву хукуки тахлил кунем, пас шохиди он мешавем, ки ин гурухи мутафаккирон монархияро чун омили мустахкам кардани давлат ва ривочи демократия мехисобанд. Масалан, ба акдаи Данте Алигери монархия асоси мустахкам кардани хаёти сиёси аст. Номбурда асари чудогонаи хешро ба монархия бахшида, дар он аз чумла дар оянда акидаи барпо сохтани монархияи умумичахониро ба миён мегузорад7. Яке аз асосгузорони илми сиёсии давраи нав – олими итолиёви Макиавелли низ бо монархия чараёни мустахкам кардани сохти давлат ва ривочи муътадили онро алокаманд мекард8.

              Агар як катор давлатхои муосири чахонро пеши назар оварем, пас шохиди он шудан мумкин аст, ки онхо монархияи конститутсионии буда, лекин режими  сиёсии

_____________________________

1Ниг.: Маркс К., Энгелс Ф. – Сочинения. 2 – ое изд. – Т.2. – М., 1974. – с.251.

2Ленин В.И. Полн. Собр. Соч. – Т. 33. М., 1978. – с.100

3Маркс К., Энгелс Ф. – Сочинения. 2 – ое изд. Т.2. – с.251

4Ленин В.И. Полн. Собр. Соч. – Т. 33. – с. 100.

5Тененбаум В.О. Государство: система понятий. – Саратов, 1971. – с.167

6Витченко А.М. Теоретические проблемы изучения государственной власти. – Саратов, 1982. – с. 131.

7История политико – правовых учений. Средние века. Возрождение. – М., 1990. – с. 62.

8Темнов Е.И. Макиавелли. – М., 1979. – с.37 – 45.

демократи хукмрон аст (масалан, Британияи Кабир, Белгия, Шветсия ва гайра). Аз ин чо ба чунин хулоса омадан мумкин аст, ки синфи хукмрон пас аз сохиби хокимият гаштан демократияи худро чун шакли давлат бо шаклхои идоракунии таърихан бештар самаранок чори мекунад.

              3. Демократия чун ходисаи чамъияти – сиёси

              Давлат унсури мухими низоми сиёсии чамъият аст, вале на асоси. Низоми сиёси тавассути унсурхои сиёсии гайридавлати низ инкишоф меёбад, масалан, тавассути хизбхои сиёси, созмонхои чамъияти ва гайра. Аз ин нуктаи назар, як катор муаллифон демократияи давлати ва демократияи чамъияти – сиёсиро аз хам фарк мекунанд1. Акидаи мазкур шаходат медихад, ки демократия танхо шакли давлат нест. Вале акидаи мазкурро на хама олимон дастгири мекунанд. Масалан, М.В. Цвики чунин мехисобад, ки демократияи чамъияти чой надорад. Созмонхои хизби, чамъияти дар чараёни баамалбарории як демократия – демократияи умумидавлати сахм мегузоранд. Иштироки онхо дар чараёни мазкур боиси мазмуни сиёси пайдо кардани фаъолияти онхо мегардад2. Ба ин акида рози шудан мумкин нест, зеро он раванди кухнаи мазмуни давлати пайдо кардани тамоми сохахои хаёти чамъияти, мазмуни давлати доштани фаъолияти созмонхову хизбхоро боз аз сари нав зинда мекунад. Акидаи мазкур дар хаёти имрузаи мо бо ривочи муътадили як катор чараёнхои прогрессивии нав ба миёномада мусоидат карда метавонад.

              Аз ин акидахо ба чунин хулоса омадан мумкин аст:

              1. Иштироки созмонхои чамъияти дар чараёни баамалбарории демократи функсияи мухим, вале асоси нест.

              2. Иштироки шахрвандон дар низоми демократия шаклхои мухталифро дорост, гайр аз шаклхои давлати, хамчунон шаклхои чамъияти низ мавкеъ доранд; шахрвандон танхо бо иштироки худ дар фаъолияти макомоти давлати демократияро пурра амали намегардонанд; онхо инчунин тавассути хизбу созмонхои чамъияти дар устувори демократия сахм мегузоранд.

              Демократия чун ходисаи чамъияти – сиёси боз як чихати дигар дорад – демократия хамчун принсип ва шакли ташкили хизбхои сиёси ва созмонхои чамъияти. Аз ин нуктаи назар, дар адабиёти хукуки намудхои мухталифи демократия фарк карда мешаванд, масалан, демократияи кооперативи ва демократияи коллективхои мехнати3. Дар адабиёти сиёси хамчунин демократияи дохилихизби ва демократияи дохилииттифоки вомехуранд.

              Акнун масъалаи мазкурро аз чихати таърихи тадкик менамоем. Демократия, чи тавре кайд гардид, принсипи ташкили хизбу созмонхои чамъияти мебошад. Вале ин маънои онро надорад, ки он танхо нисбат ба созмонхои замони хозира пахн мешавад.

____________________

1Денисов А.И. Общая система социалистической демократии. – М., 1975. – с.25.

2Цвики М.В. Асари зикршуда, с.35 – 36.

3Бурлатский Ф.М. Ленин. Государство. Политики. – М., 1970. – с.423 – 424.

2. Навъхо, нишонахо ва шаклхои демократия

дар чараёни инкишофи чомеаи башари.

              Демократия кисми таркибии мафкураи чамъият аст. Вай дорои мохияти сиёсист, зеро сиёсат, хамон тавре маълум аст, иштироки одамон дар идоракунии давлат мебошад. Аммо саволи дигаре ба миён меояд, ки оё демократия хама вакт мохияти сиёси дошта метавонад?

              Барои ба саволи мазкур чавоби сахех пайдо кардан боз ба тахлил як масъалаи дигар бояд таваччух кард. Ин масъала дар хусуси чо доштан ё надоштани ду намуди демократи аст:

              1. Демократияи сиёси;

              2. Демократияи гайрисиёси;

              Барои чи дар бораи чой доштан ё надоштани мафхумхои мазкур меравад? Зеро дар адабиёти хукуки ин масъала як хел хал нагардидааст. Таснифоти дар боло кайдшуда хам тарафдорон ва хам мукобилони худро дорад.

              Аввалан, хулосаи тарафдорони ин масъаларо меорем. Муаллифони “Назарияи умумии марксисти – ленинии давлат ва хукук” (нашри соли 1970) дар боби махсуси асар оид ба намудхои демократия чунин навиштаанд: “Вобаста аз мохияти хокимияти чамъияти демократияи сиёси ва гайрисиёси фарк карда мешаванд”. Демократияи гайрисиёси ба чамъияти гайриавлоди хос буда, инчунин хамчун шакли ташкили хокимият дар чамъияти коммунисти баромад мекунад1. Муаллифи дигар А.К. Курилов чунин мешуморад, ки худидоракунии коммунисти маънои шакли олии гайрисиеси демократияро дорад. дар ин шакл демократия як катор функсияхои мухими ичтимоиро ичро мекунад2. Ба акидаи Э.Л. Кузмин, то пайдоиши давлат демократияи гайрисиёси чой дошт. Бо баробари ба синфхо таксимшавии чамъият демократия мазмуни сиёси пайдо мекунад. Дар баробари ин вай ду намуди демократияи сиёсиро аз хам фарк мекунад: а) демократия хамчун шакли давлат ва б) демократия чун шакли ташкили дигар муассисахои сиёсии гайридавлати, масалан, созмонхои хизби ва чамъияти. Дар созмонхои коммунисти демократия мохияти синфии худро гумм карда, хамчун демократияи гайрисиёси боки мемонад3.

              Аз нуктаи назари С.М. Рахимбоев таксим кардани демократия ба сиёси ва гайрисиёси асос надорад. Демократия хеч гох характери гайрисиёси пайдо намекунад4. Муаллифи дигар Ю.Е. Ерёмин чунин мехисобад, ки худидоракунии коммунистиро хамчун демократияи гайрисиёси номидан мумкин нест. Эътироф кардани чунин акида хатари калон дорад, зеро маънои эътироф намудани акидаи демократияи “сирф” – ро дорад.

________________

1Общая марксистка – ленинская теория о государстве и праве. – М., 1970. Т.1. – с. 313.

2Курилов А.К. Коммунизм и равноправие. – М. 1971. – с.209.

3Кузмин Э.Л. Демократия: вопросы теории, методологии и опыта. – М., 1986 – с. 156 – 157.

4Рахимбаев С.М. Марксизм – ленинизм о демократии. Автореф. канд. дис. – М., 1972. – с.18.

5Еремин Ю.Е. Классовая сущность и исторический характер демократии. – М., 1977. – с. 677.

                                                        2.1. Навъхо ва шаклхои демократия

              Демократия мархилахои гуногуни инкишофро аз сар гузаронида, сохиби шаклхои мухталиф мегардад. Вале новобаста аз гуногуншакли демократия як катор нишонахои умумии хешро нигох медорад. Хамин нишонаву хусусиятхои умумии демократия нишонахои мухим буда, имкон медиханд, ки навъхои таърихии демократия муайян карда шаванд.

              Навъбанди нисбат ба демократия  имкон  медихад, ки мазмун,  конуниятхо  ва

омилхое муайян гарданд, ки дар шароити онхо демократия инкишоф ёбад.

              Гузариш аз як мархилаи таърихи ба дигараш мазмуни асосии прогресси таърихиро ташкил медихад. Вале форматсияи чамъияти – иктисоди асоси навъбандии демократия шуда наметавонад. Навъбандии демократия боз ба ду омил вобаста аст:

              1. Демократия дорои мохияти сиёси мебошад, ки бо сохти чамъияти муайян карда мешавад.

              2. Демократия дар чамъияти синфи муафхуми навъи таърихии давлатро ташкил дода, бо он алокаманд мегардад.

              Аз гуфтахои боло ба хулосаи зерин омадан мумкин аст, ки се асоси навъбандии демократия чой доранд: 1) форматсияи чамъияти – иктисоди; 2) сохти ичтимоии чамъият; ва 2) навъи таърихии давлат. Яъне навъхои таърихии демократияро хамин се нишона муайян мекунанд. Тахлили муфассали онхо чунинанд:

              Демократия хамчун шакли ташкил ва амали гардонидани хокимият чараёни дурударози инкишофро тай намудааст. Навъхо ва шаклхои таърихии демократия ба мисли давлат ва хукук ба форматсияи чамъияти – иктисоди ва даврахои гузариш аз як форматсия ба дигараш муайян мегарданд. Аз ин нуктаи назар, Навъхо ва шаклхои гузарандаи демократия низ чой доранд1.

freepapers.ru

Смотрите также

• 
  Реферат предельно допустимые концентрации веществ в воздухе
• 
  Реферат на тему развитие зародыша у животных
• 
  Латинский язык в пословицах и поговорках реферат
• 
  Реферат на тему я хочу стать врачом
• 
  Реферат на тему сабантуй на татарском языке
• 
  Реферат на казахском языке про снежного барса
• 
  Логарифмические зависимости в науке и природе реферат
• 
  Витализм и его крах реферат по химии
• 
  Реферат этические нормы поведения в информационной сети
• 
  Договор на поставку сырья кондитерская фабрика реферат
• 
  Реферат путешественники и их открытия 5 класс