План урока по татарскому языку на тему "Татарстан". Татарстан елгалары турында реферат
Татарстан — минем республикам / Инша.Ру
15.01.2012
Идел ярларына нурлар сибеп,
Матур булып ата бездә таң.
Таң шикелле якты Туган илем,
Бәхет биргән җирем — Татарстан.
Гөлшат Зәйнашева.
Нәрсә ул Туган ил? Ул — синең әтиең, әниең, апаң, энең, сеңлең, әбиең, бабаң. Ул — синең туган, яшәгән йортың, урамың, шәһәрең, авылың. Ул — синең сулаган һаваң, басып йөргән җирең. Безнең барыбыз өчен дә газиз туган илебез — Татарстан Республикасы.
Безнең Татарстан картасын шагыйрьләр зәңгәр күбәләккә дә, томырылып чабып баручы атка да охшаталар. Аның мәйданы 68 мең квадрат километр. Зур да, кечкенә дә безнең Татарстан. Зур, чөнки дөньяда әле кечкенә дистәләгән илләр бар. Кечкенә, чөнки зурлыгы белән аны да узып киткән илләр күп. Хәер, безнең халыкның байлыгы анда яшәгән җирнең зурлыгы белән генә бәяләнми. Татарстан уңдырышлы кара туфракка, урман-суга бай. Анда тигезлекләр кайчак сөзәк таулар белән алышына. Европаның Татарстан аша узган иң зур елгалары — Идел, Чулман илебез картасында зәңгәр билбау кебек. Алар буйлап зур-зур корабларда күп диңгезләргә барып җитеп була. Ә боргаланып-боргаланып, бу матур җирләрне тагын бер кат күреп калыйк әле дип, кире кайта-кайта агучы кечерәк елга, инешләрнең саны бик күп.
Безнең Татарстаныбызның яз дисәң — чын язы, җәй дисәң — чын җәе, көз дисәң — чын көзе, кыш дисәң — чын кышы бар. Кыш җитсә, җәйне сагына башлыйбыз, җәй җитсә — кышны. Халкыбызның сөекле шагыйре Габдулла Тукай әйтмешли, һавабыз шундый:
Анда бик салкын вә бик эссе түгел, урта һава,
Җил дә вакытында исеп, яңгыр да вакытында ява.
Татарстан — ул шәһәрләр, фабрика, заводлар иле дә. Казан, Яр Чаллы, Әлмәт, Чистай, Алабуга, Бөгелмә, Зәй, Азнакай кебек егермеләп шәһәре бар. Ә нурлы Казан — илебезнең башкаласы.
И Казан! Дәртле Казан! Моңлы Казан! Нурлы Казан!
Тукайның бу сүзләрен куәтләп, шанлы Казан! Фаҗигый Казан! Серле Казан! — дип дәвам итсәк, шагыйрь әйткәннәргә бер дә хилафлык итмәбездер.
Шанлы дисәк, Казаныбызның бөек үткәне, аның Ауропа белән Азия арасында бер үк вакытта калкан да, ике континентны тоташтыручы үзәк тә булып торган чоры күз алдына килә. Шәһәрнең фаҗигасе андагы тәхет өчен килгән-киткән ханнарның үзара бәрелешләре белән бәйле. Серле диябез икән, Казан тарихы чыннан да серле бер пәрдә белән капланган. Шәһәргә кайчан нигез салынган, аның исеме кайдан килеп чыккан? Әле боларның барысы да табышмак булып кына кала бирә. Нишлисең бит, рәхимсез илбасарлар кулы белән бәһәләп бетергесез байлыгыбыз, милли кулъязмаларыбыз, язма әдәбиятыбыз, шулар белән үзебезнең тарихыбыз юкка чыгарылган.
Казан шәһәренә инде 1000 ел. Ул Г. Тукай, Г. Ибраһимов, Г. Исхакый, Ш. Мәрҗани, М. Җәлил, С. Сәйдәшев, Б. Урманче, Л. Толстой, Ф. Шаляпин, М. Горький, Н. Лобачевский, А. Бутлеров һәм башка бик күп дөньяга даннары таралган язучы, галим, композитор, рәссам, көрәшчеләрнең исемнәре белән бәйләнгән. Алар Казанда яшәгәннәр, укыганнар, иҗат иткәннәр, көрәшкәннәр.
Казан шәһәренең иң биек, иң текә елга ярында ак Кремль диварлары урын алган. Аның уртасында — Сөембикә манарасы. Ул — безнең җиребездә булып узган бик күп вакыйгаларның шаһиты.
1552 нче ел, 2 нче октябрь... Казан Явыз Иван гаскәрләре тарафыннан яулап алына. Бу ел исәбенә карашлар тукталган саен, күз алдына йөрәкләргә төзәлмәс яра салып, Казанның соңгы көннәре килеп баса. Казан кешеләрен кырып бетерү — урыс тарихында иң зур вәхшилек, аның иң гыйбрәтле сәхифәләренең берсе. Шушы йөрәк тетрәндергеч 1552 нче елдан бирле, 438 ел көткән көн килде. Изге сәгать сукты!
Алтын көймәгә утыртып, ефәк киемнәргә төреп, Иделебез аркылы Сөембикәне чит җирләргә, мәҗбүри озаткан чакта йөрәкләре сыкрап калган әби-бабаларыбызның киләчәккә булган якты өметләре бүген тормышка ашты!
1990 нчы елның 30 нчы августында Татарстанның мөстәкыйльлеге, бәйсезлеге хакында Декларация һәм 1992 нче елның 6 нчы ноябрендә Конституциябез кабул ителде, 1994 нче елның 15 нче февралендә Шартнамәгә кул куелды.
Һәр бәйсез, мөстәкыйль ил үзенә генә хас байракка ия. Суверен Татарстан байрагы беренче мәртәбә 1991 нче елның декабрендә башкалабыз Казанның Ирек мәйданындагы Югары Совет бинасы өстендә җилфердәде. Аннары ул республикабызның шәһәрләре, районнары, авыллары өстенә күчте.
Табигатьтә яз. Тиздән Бөек Җиңүнең 58 еллыгын билгеләп үтәчәкбез. Ярты Гасырдан артык вакыт үтте ул дәһшәтле еллардан соң. Әмма яралардан әле һаман кан саркый. Юк, тән яраларыннан түгел, күңел яраларыннан.
Бу көннәрдә сугыш ветераннары да, тыл ветераннары да үзгәреп, яшәреп киткән төсле. Алар еракта калган кадерсез яшьлекләренә кайтып, аның һәр көнен искә төшереп уйланалар, моңсуланалар, елап-сыктап алалар. Егет чаклар, яңа гына өйләнеп бәхет-сәгадәттә яшәр еллар сугыш кырында калган. Миллионнарның гомере япь-яшь килеш өзелгән.
Ә күпме кызлар, апалар, сеңелләрнең сөю тулы күңелләре әрнеде, сөю-наз көтеп тетрәгән иреннәрдә һаман ачы күз яше тәме булды.
Кулларына энә-җеп тотып, туачак бәбиләренә күлмәк чигәргә тиешле күпме нәфис затлар, барысын-барысын онытып, сугышка китәргә мәҗбүр булдылар. Көрәк-кәйлә тотып окоп казыдылар, йөгереп-чабып снаряд ташыдылар, зенитчылар булып күкне сакладылар, нәфис иңнәренә әзмәвердәй егетләрне салып, сугыш кырыннан алып чыктылар, яраларын бәйләделәр.
Моннан нәкъ 58 ел элек — августның 25 ендә Германиядә, Берлинның Плетцензее төрмәсендә унбер татар улының гильотина пычагы астында башы өзелде. Алар гаҗәеп батырлык, бердәмлек күрсәтеп, татар халкының горурлыгына, намусына әверелде.
1967 нче елда Кремль янындагы Беренче Май мәйданында Муса Җәлилгә һәйкәл ачылган иде. Күптән түгел калган ун батыр исеме дә һәйкәл эргәсендәге таш диварда урын алды. Шул уңайдан Җәлил һәйкәле янында бик зур митинг булды. Казанлылар белән бергә анда башкалабыз кунаклары да катнашты. Алар арасында герой-шагыйрь Муса Җәлилнең көрәштәшләре, Муса абый белән иңгә-иң көрәш юлы үткән Әмир ага Утәшев, Үзбәкстаннан килгән Фәрит Солтанбеков, Җәлилнең тормыш иптәше Әминә ханым, кызы Чулпан, оныгы Таня да бар иде.
«Син үлдең! Шулай да булсын! Ләкин кыю, көчле рухлыларның җырларында иреккә, яктылыкка горур чакыручы җанлы үрнәк булырсың син!» дип язган бөек рус язучысы М. Горький. Әйтерсең лә М. Җәлил һәм аның көрәштәшләре турында әйтелгән бу сүзләр. Чыннан да, Муса Җәлил, халкыбыз батырлыгы символы булып, безнең күңелләрдә яши. Халкы өчен үлемнән дә курыкмаган каһарманнар җанлы үрнәк безгә!
Республикабыз җире кара алтын, табигый газ, ташкүмер, торф, төзелеш материалларына бай. Әмма җиребезнең байлыгы күп еллар буенча вәхшиләрчә таланды, һавабыз пычранды. Киләчәктә без үз җиребезнең хуҗалары булырга, мондый кыргыйлыкка юл куймаска тиеш.
Республикабызның иң зур байлыгы, олы горурлыгы — Татарстан халкы. Ул инде дүрт миллионга якынлашып килә. Татарстан җире — татар халкының борынгы, тарихи туган иле. Безнең халкыбыз киң күңелле. Монда күп кенә башка милләтләр үзләренең икенче туган илләрен тапканнар. Татар халкы гасырлар дәвамында рус, чуаш, мари, башкорт, мордва, удмурт һәм башка халыклар белән туган җиребезне тагын да матурлау өчен хезмәт иткәннәр. Г. Тукай сүзләре белән әйткәндә, «тел, лөгать, гадәт вә әхлак алмашып» яшәгәннәр.
Һәр халыкның аеруча яраткан, үз иткән бәйрәмнәре була. Безнең халкыбызда исә бу — Сабан туе бәйрәме.
Сабан туе язгы кыр эшләреннән соң үткәрелә. Юкка гына «Сабан туе — хезмәт туе» дип җырламыйлар. Табигатьнең матур кочагында, моңлы кошлар сайравы астында бу бәйрәм тагын да җанлана, тагын да ямьләнә төшә.
Милли көрәштән башка Сабан туен күз алдына китерүе дә кыен, ә атлар чабышын инде әйтеп тә тормыйм. Ак күбеккә баткан юргаларның мәйдан уртасында баш чөеп биешеп йөрүләре күпме күңел күтәренкелеге бирә!
Әйе, Сабан туе — шатлык туе. Күктә янып торган кояш та ул көнне яктырак, матуррак карый кебек. Бар дөнья матурлана, гүзәллеккә төренә. Бөтен җирдә шатлык, бәхет хөкем сөрә. Менә шуңа күрә Сабан туе минем өчен аеруча якын.
Халкыбызның тагын бер зур байлыгы — ул аның мең елдан артык булган тарихы. Безгә үз тарихыбызны, телебезне, мәдәниятебезне сакларга, ныклап өйрәнергә кирәк. Хәзергесе көндә иң изге бурыч — үзебезнең бәйсезлегебезне, мөстәкыйльлегебезне күз карасыдай саклау.
Борынгы бабаларыбыз — болгарлар, кыпчаклар үз илләрен «Гөлстан» дип йөрткәннәр. Безнең республиканың табигате дә, кешеләрнең тормышы да гөл бакчасы кебек булырга тиеш. Халкыбыз шуның өчен тырыша да инде. Ләкин шунысы кызганыч: әйткәнебезчә, табигать көннән-көн пычрана, агачлар елдан-ел кими бара. Яшьләре, яңа утыртылганнары сирәк күренә.
Кеше үз гомерендә кимендә ун төп агач утыртырга тиеш дигән сүзләрне укыганым бар минем. Кеше гомере өчен зур сан түгел бу.
Әлеге санны җиләк-җимеш агачларын исәпкә алып әйтмәгәннәрдер. Урман-кырларны яшелләндерү өчен дә кеше агач утыртырга тиештер бит. Утырта һәм агач гомере белән үз гомерен чагыштыра, нәтиҗә ясый.
Минем туган ягым Югары Кибәхуҗа авылы да Татарстан Республикасының ямьле бер почмагы булып тора. Соңгы елларда авылымда күп үзгәрешләр булды: юллар салынды, йортларга газ керде, мәдәни-көнкүреш корылмалары төзү шактый уңышлы бара.
Татарстан Республикасы — зыялылар, талантлар иле. Г. Кариев, С. Гыйззәтуллина-Волжская, К. Тинчурин, Ф. Яруллин, Н. Җиһанов, Х. Туфан, Н. Исәнбәт, Г. Бәширов, Р. Яхин, С. Садыйкова, И. Шакиров... Болар — татар һәм урыс дөньясына, бөтендөнья мәдәниятенә Татарстан Республикасы биргән олуг шәхесләр, халкыбызның сөекле уллары һәм кызлары.
Бүгенге гаҗәеп зур промышленносте, алга киткән фәне, борынгы һәм яңа корылмалары, мәһабәт театрлары, концерт һәм башка төр тамаша заллары да — Татарстан күрке.
Туган җирен, туган илен кем генә яратмый да кем генә аңа табынмый икән?! Алда әйтелгәнчә, Татарстаныбызның табигате бик матур һәм шифалы бит.
Өлкән яшьтәге бер агай: «Күп еллар читтә яшәдем, туган ягыма, аның табигате кочагына кайткач, чиста һавасын иснәгәч, салкын чишмә суларын эчкәч, авыруымнан терелдем», — дип сөйләде. Ышанам, табигать авыру тәнгә андый шифа бирергә сәләтле.
Кайларда соң шушы
Әкияттәге
Иң дә ямьле, асыл ил? — дисәм,
Йөри торгач белдек:
Бу дөньяда
Иң матур ил — безнең җир икән! —
дип язды Хәсән ага Туфан да.
Күңелгә үзеннән-үзе җыр килә: «Аерма син безне, язмыш, туган илләрдән!»
insha.ru
ТАТАРСТАН ЕЛГАЛАРЫ (Реки Татарии) — Милләттәшләр
Перечень водоёмов, имеющих отношение к Татарии
На татарском языке ЕЛГА (Река), КҮЛ (Озеро) Приток реки
| АБАМЗА, БИЗНӘнең уң кушылдыгы | АБАМЗА (Азамся) | БИЗНӘ (Бездна) - правыйпритока реки СҮРӘ (Сура) |
| АГА, СИМЕТнең сул кушылдыгы | Ага | СИМЕТ (Семит) - левый |
| АГЫЙДЕЛ, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | АГЫЙДЕЛ (Река Белая) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| АГЫМЛЫ ЧИШМӘ, БӨГЕЛМӘ ЗӘЙнең уң кушылдыгы | АГЫМЛЫ ЧИШМӘ (Проточный Ключ) | БӨГЕЛМӘ ЗӘЕ (Бугульминский Зай) - правый |
| АДАВ, КУАКның уң кушылдыгы | Адав | КУАК (Кувак) - правый |
| АЙДӘР, НЫРСЫның уң кушылдыгы | АЙДӘР (Айдар) | НЫРСЫ (Нырса) - правый |
| АКА, КОРЫ ҮЛӘМӘнең сул кушылдыгы | АКА (Ока) | КОРЫ ҮЛӘМӘ (Сухая Улема) - левый |
| АКБАШ, ДИМескәйнең сул кушылдыгы | АКБАШ (Белая голова) | ДИМ (Дымка) - левый |
| АК ИДЕЛ, СҮРӘнең уң кушылдыгы | АК ИДЕЛ (Белая)БИЗНӘ (Бездна), ПаснаДрожжановского района и Чувашии | СҮРӘ (Сура) - правый |
| АК КҮЛ, АКСУСЫЗ авылда | АК КҮЛ (Белое озеро) | в селе АКСУСЫЗ (Бело-Безводное) |
| АКСАР, ЮКӘЛӘҮнең сул кушылдыгы | АКСАР (Аксарка) | ЮКӘЛӘҮ (Юколя) левый |
| АКСУМЛА, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | Аксумла | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - левый |
| АКСУМЛА, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | АКСУМЛА (Аксумлинка) | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - левый |
| АКСУСЫЗ, АКСУСЫЗ авылы янында | Озеро «АКСУСЫЗ (Бело-Безводное)» | около села АКСУСЫЗ (Бело-Безводное) |
| АКТАЙ, ИДЕЛнең сул кушылдыгы | АКТАЙ (Ахтай) | ИДЕЛ (Волга) - левый |
| АКТАЙ ТҮБӘСЕ ЧОКЫРЫ, АКТАЙнең уң кушылдыгы | АКТАЙ ТҮБӘСЕ ЧОКЫРЫ (Овраг Вершина Актая) | АКТАЙ (Ахтай) - правый |
| АКТАНЫШ, ИСКЕ АГЫЙДЕЛ күлнең кушылдыгы | Актаныш | Озера ИСКЕ АГЫЙДЕЛ (Старая Белая) |
| АКТАШ, ДАЛА ЗӘЕнең сул кушылдыгы | АКТАШ (Акташка) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - левый |
| АКТАШ УПКЫНЫ, күл, КӘЛӘЙ авылы янында | Озеро АКТАШ УПКЫНЫ (Акташский провал) | Близ села КӘЛӘЙ (Калейкино) Альметьевского района Татарии |
| АЛАН, КАШАЙнең уң кушылдыгы | АЛАН (Аланка) | КАШАЙ (Кашаева) - правый |
| АЛАТ, АШЫТның сул кушылдыгы | АЛАТ (Алатка) | АШЫТ (Ашит) - левый |
| АЛГАЙ ЕЛГАСЫ, КАДЫның уң кушылдыгы | АЛГАЙ ЕЛГАСЫ (Алгинская Елга) | Кады - правый |
| АЛЛАВЫК, НОКРАТның уң кушылдыгы | АЛЛАВЫК (Аллаук) | НОКРАТ (Вятка) - правый |
| АЛМАГАЧ, КОМАЗАНның уң кушылдыгы | АЛМАГАЧ (Яблоня) | КОМАЗАН (Кумазанка) - правый |
| АМАР, АУЛАШның уң кушылдыгы | Амар | АУЛАШ (Авлашка) - правый |
| АПАК, ЕРСУБАЙның уң кушылдыгы | АПАК (Аппаковский) | ЕРСУБАЙ (Ерсубайкино) - правый |
| АПАК, КИЧҮның сул кушылдыгы | АПАК (Аппачка) | КИЧҮ (Кичуй) - левый |
| АРБОР, ШУШМАның сул кушылдыгы | АРБОР (Арборка) | ШУШМА (Шошма) - левый |
| АРПАЧ, НОКРАТның уң кушылдыгы | Арпач | НОКРАТ (Вятка) - правый |
| АРТЪЕЛГА, КАРГАЛЫның сул кушылдыгы | АРТЪЕЛГА (Ардъюлга, Сосновка) | КАРГАЛЫ (Каргалка) - левый |
| АРЫ-КАЗЫ, КАДЫның сул кушылдыгы | АРЫ-КАЗЫ (Среди Кады) | Кады - левый |
| АТА, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | АТА (Атас, Инча) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - правый |
| АТМАС, БӘТКЕнең уң кушылдыгы | АТМАС (Атмаска)УКМАС (Атмаска) | БӘТКЕ (Бетька) - правый |
| АТНАГУЛ-БУА, КАДЫның уң кушылдыгы | Атнагул-Буа | КЕЧЕ КАДЫ (Малые Кады) - правый |
| АТЫ, КАЗАНСУның уң кушылдыгы | АТЫ (Атынка) | КАЗАНСУ (Казанка) - правый |
| АУЛАШ, ЗИЧӘнең уң кушылдыгы | АУЛАШ (Авлашка) | ЗИЧӘ (Зыча) - правый |
| АЧЫ СУ, ЧОШЫның уң кушылдыгы | АЧЫ СУ (Ачису) | ЧОШЫ (Суша) - правый |
| АШБУЛА, МИНЗӘЛӘнең сул кушылдыгы | АШБУЛА (Ашпалинка) | МИНЗӘЛӘ (Мензеля) - левый |
| АШТЫЛГА, АУЛАШның сул кушылдыгы | Аштылга | АУЛАШ (Авлашка) - левый |
| АШЫТ, ИЛЛӘТнең сул кушылдыгы | АШЫТ (Ашит) | ИЛЛӘТ (Илеть) - левый |
| АЮ, ЫКның сул кушылдыгы | АЮ (Медведка)БРУСТАН (Брустанка)(Каркинка) | ЫК (Ик) - левый |
| ӘГЕРҖЕ, ИЖның уң кушылдыгы | ӘГЕРҖЕ (Агрызка) | Иж - правый |
| ӘДӘМ, ҮМӘКнең сул кушылдыгы | ӘДӘМ (Адамка) | ҮМӘК (Умяк) - левый |
| ӘДӘМ, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | ӘДӘМ (Адамка) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - левый |
| ӘДӘМСУ, ӘДӘМнең сул кушылдыгы | ӘДӘМСУ (Адам-Су) | ӘДӘМ (Адамка) - левый |
| ӘҖӘҮ, ИЖның сул кушылдыгы | ӘҖӘҮ (Азевка)ӘЗИ (Азевка) | Иж - левый |
| ӘҖМИ, МӘЛЛӘнең сул кушылдыгы | ӘҖМИ (Азми) | МӘЛЛӘ (Мелля) - левый |
| ӘНҖЕРӘ, НОКРАТның сул кушылдыгы | ӘНҖЕРӘ (Анзирка) | НОКРАТ (Вятка) - левый |
| ӘРӘ, БУЛАТнең сул кушылдыгы | ӘРӘ (Аря) | БУЛАТ (Булатка) - левый |
| ӘРМӘ, ТАРХАНның уң кушылдыгы | ӘРМӘ (Армя) | ТАРХАН (Тарханка) - правый |
| ӘТӘМБИ, ЮТАЗЫның сул кушылдыгы | ӘТӘМБИ (Атамбей) | ЮТАЗЫ (Ютаза) - левый |
| ӘТНӘ, АШЫТның сул кушылдыгы | ӘТНӘ (Атня) | АШЫТ (Ашит) - левый |
| ӘХМӘТ, ОЛЫ СӨЛЧӘнең сул кушылдыгы | ӘХМӘТ (Ахматка) | ОЛЫ СӨЛЧӘ (Большая Сульча) - левый |
| ӘХМӘТ СУСАКЛАЧЫГЫ ӘХМӘТ елгада | ӘХМӘТ СУСАКЛАЧЫГЫ (Ахматское водохранилище) | На реке ӘХМӘТ (Ахматка) |
| ӘХТИЯЛ, ИЖның уң кушылдыгы | ӘХТИЯЛ (Ахтиялка) | Иж - правый |
| ӘШНӘК, ЧУЛМАН уң кушылдыгы | ӘШНӘК (Ошняк) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| БАГАНАЛЫ, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | БАГАНАЛЫ (Багана, Баганка) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - правый |
| БАГРАЖ, УРМАН ЗӘЕнең уң кушылдыгы | БАГРАЖ (Багряжка) | УРМАН ЗӘЕ (Лесной Зай) - правый |
| БАГРАЖ, ЧИШМӘнең уң кушылдыгы | БАГРАЖ (Багряжка) | ЧИШМӘ (Шешма) - правый |
| БАЗЫ, АГЫЙДЕЛнең сул кушылдыгы | БАЗЫ (База) | АГЫЙДЕЛ (Река Белая) - левый |
| БАЙКҮЛ, КЕЧЕ КАРАМАЛЫ авылы янында | Озеро БАЙКҮЛ (Байкуль),КАРАМАЛЫ КУЛЕ (Карамольское озеро) | Близ села КЕЧЕ КАРАМАЛЫ (Малые Кармалы) |
| БАЛАНЛЫ, ЫКның сул кушылдыгы | БАЛАНЛЫ (Баланнинка) | ЫК (Ик) - левый |
| БАЛЛЫ, КУАКның уң кушылдыгы | БАЛЛЫ (Балла) | КУАК (Кувак) - правый |
| БАРАВЫШ, ЧОШЫның сул кушылдыгы | БАРАВЫШ (Боровушка) | ЧОШЫ (Суша)- левый |
| БАРҖЫ, ИЖның уң кушылдыгы | БАРҖЫ (Варзинка) | Иж - правый |
| БАРҖЫ, ИЖның уң кушылдыгы | БАРҖЫ (Варзи) | Иж - правый |
| БАРЫШ, СҮРӘнең уң кушылдыгы | БАРЫШ (Движение) | СҮРӘ (Сура) - правый |
| БАСТЫРМА, ТАТАРСУның сул кушылдыгы | БАСТЫРМА (Бастырка) | ТАТАРСУ (Татарская вода) - левый |
| БАТКАК, СУЕЛГАның уң кушылдыгы | БАТКАК (Батки) | СУЕЛГА (Водная река) - правый |
| БАТРАС, КИЧҮның уң кушылдыгы | БАТРАС (Батраска) | КИЧҮ (Кичуй) - правый |
| БАУЛЫ, ЫКның сул кушылдыгы | БАУЛЫ (Бавлы, Бавлинка)БАЛЛЫ (Медовая) | ЫК (Ик) - левый |
| БАХТА, ОЛЫ БАХТАның уң кушылдыгы | Бахта | ОЛЫ БАХТА (Большая Бахта) - правый |
| БАШ АРБАШ, ЧИЯнең сул кушылдыгы | БАШ АРБАШ (Баш-Арбаши) | ЧИЯ (Шия) - левый |
| БАШЛЫЯ, ЮКӘЧЕның уң кушылдыгы | БАШЛЫЯ (Баш-Лая) | ЮКӘЧЕ (Юкачи) - правый |
| БӘҖӘНӘ, ЫКның уң кушылдыгы | БӘҖӘНӘ (Базяна) | ЫК (Ик) - правый |
| БӘЗӘКӘ, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | БӘЗӘКӘ (Бизякинка, Чуманка) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| БӘЙРӘКӘ, ЫКның сул кушылдыгы | БӘЙРӘКӘ (Байряки, Байраны) | ЫК (Ик) - левый |
| БӘКИЛДЫ КҮЛ, УРАЗАЙ авылы янында | Озеро БӘКИЛДЫ КҮЛ (Бакильде) | Близ села УРАЗАЙ (Уразаево) |
| БӘРӘН, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | БӘРӘН (Баранка)РӘҖӘП (Раджап) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - правый |
| БӘРКЛӘТ, ИЖның уң кушылдыгы | БӘРКЛӘТ (Варклед) | Иж - правый |
| БӘРЛЕ, БӘРЛЕнең уң кушылдыгы | БӘРЛЕ (Берля, Берли) | БӘРЛЕ (Бирля) - правый |
| БӘРЛЕ, БӘРЛЕнең сул кушылдыгы | БӘРЛЕ (Берля) | БӘРЛЕ (Бирля) - левый |
| БӘРЛЕ, ЗӨЯнең сул кушылдыгы | БӘРЛЕ (Бирля) | ЗӨЯ (Свияга) - левый |
| БӘРЛЕ, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | БӘРЛЕ (Бирля) | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - левый |
| БӘРЛЕ, КАРЛЫның уң кушылдыгы | БӘРЛЕ (Бирля) | КАРЛЫ (Карла)- правый |
| БӘРЛЕ, СӘЛӘНГЕШнең уң кушылдыгы | БӘРЛЕ (Бирля) | СӘЛӘНГЕШ (Селенгушка) - правый |
| БЕСКАЧАНКА, ШИЛНӘнең уң кушылдыгы | Бескачанка | ШИЛНӘ (Шильна) - правый |
| БӘТКЕ, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | БӘТКЕ (Бетьки) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| БӘТКЕ, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | БӘТКЕ (Бетька) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| БИГӘШ, ДАЛА ЗӘЕнең сул кушылдыгы | БИГӘШ (Бигашка) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - левый |
| БИДӘҢГЕ, ТАРХАНның сул кушылдыгы | БИДӘҢГЕ (Беденьга) | ТАРХАН (Тарханка) - левый |
| БИЕР-САРСАК, САРСАКның уң кушылдыгы | БИЕР-САРСАК (Танец Окружения) | САРСАК (Окружить) - правый |
| БИҖАДЫ, СӨНнең сул кушылдыгы | БИҖАДЫ (Безяда) | СӨН (Сюнь) - левый |
| БИЗНӘ, ИДЕЛнең сул кушылдыгы | БИЗНӘ (Бездна)Алькеевского района иСпасского района | ИДЕЛ (Волга) - левый |
| БИЗНӘ, СҮРӘнең уң кушылдыгы | БИЗНӘ (Бездна)АК ИДЕЛ (Белая), ПаснаДрожжановского района и Чувашии | СҮРӘ (Сура) - правый |
| БИЗНӘ, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | БИЗНӘ (Бизня, Шуранка) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| БИКЛӘН, КАМЫШЛАУның уң кушылдыгы | БИКЛӘН (Биклянь) | КАМЫШЛЫ (Камышлау) - правый |
| БИЛӘР, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | БИЛӘР (Билярка) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - левый |
| БИМӘ, КУРЫКМАСның сул кушылдыгы | БИМӘ (Бима) | КУРЫКМАС (Кырыкмас) - левый |
| БИРӘЗӘ, КАЗАНСУның уң кушылдыгы | БИРӘЗӘ (Верезинка) | КАЗАНСУ (Казанка) - правый |
| БОЛА, ЗӨЯнең сул кушылдыгы | БОЛА (Була) | ЗӨЯ (Свияга) - левый |
| БОЛА, БИЗНӘнең уң кушылдыгы | БОЛА (Булла) | БИЗНӘ (Бездна) - правыйправого притока реки СҮРӘ (Сура) |
| БОЛАК, КАЗАНСУның сул кушылдыгы | БОЛАК (Булак) | КАЗАНСУ (Казанка) - левый |
| БОЛАК, ЫКның сул кушылдыгы | БОЛАК (Булак) | ЫК (Ик) - левый |
| БОЛГАР, УРСАЛЫның уң кушылдыгы | Болгар | УРСАЛЫ (Урсала) - правый |
| БОР, УРМАН ЧИШМӘСЕнең уң кушылдыгы | БОР (Боровка) | УРМАН ЧИШМӘСЕ (Лесная Шешма) - правый |
| БОРБАШ, БӨРнең сул кушылдыгы | БОРБАШ (Бырбаш) | БӨР (Бурец) - левый |
| БОРДЫ, ЗИЧӘнең уң кушылдыгы | БОРДЫ (Бурдинка) | ЗИЧӘ (Зыча)- правый |
| БОРНАЙ, АТАның уң кушылдыгы | БОРНАЙ (Бурнайка) | Ата - правый |
| БОРЫЛЫК, УРГЫДЫның сул кушылдыгы | БОРЫЛЫК (Брылык) | УРГЫДЫ (Ургыда) - левый |
| БОТАК, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | БОТАК (Путак)КАСЫЙР ЧОКЫРЫ (Овраг Косыр) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - правый |
| БОХАР, НЫРСЫның сул кушылдыгы | БОХАР (Бухар) | НЫРСЫ (Нырса) - левый |
| БӨГӘ, ЫКның уң кушылдыгы | БӨГӘ (Буга) | ЫК (Ик) - правый |
| БӨГЕЛДЕ, ЗӘЙнең сул кушылдыгы | БӨГЕЛДЕ (Бугульда, Бугульдинка) | ЗӘЙ (Зай) - левый |
| БӨГЕЛМӘ, БӨГЕЛМӘ ЗӘЕнең сул кушылдыгы | БӨГЕЛМӘ (Бугульма) | БӨГЕЛМӘ ЗӘЕ (Бугульминский Зай) - левый |
| БӨГЕЛМӘ, БӨГЕЛМӘнең уң кушылдыгы | БӨГЕЛМӘ (Бугульминка) | БӨГЕЛМӘ (Бугульма) - правый |
| БӨГЕЛМӘ ЗӘЕ, ДАЛА ЗӘЙнең уң кушылдыгы | БӨГЕЛМӘ ЗӘЕ (Бугульминский Зай) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - правый |
| БӨР, НОКРАТның сул кушылдыгы | БӨР (Бурец) | НОКРАТ (Вятка) - правый |
| БӨРБАШ, БӨРнең сул кушылдыгы | БӨРБАШ (Бырбаш) | БӨР (Бурец) - левый |
| БӨРЕ, БӨРнең сул кушылдыгы | БӨРЕ (Боец) | БӨР (Бурец)- правый |
| БӨРСЕТ, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | БӨРСЕТ (Берсут) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| БРУСТАН, ЫКның сул кушылдыгы | БРУСТАН (Брустанка)АЮ (Медведка)Каркинка | ЫК (Ик) - левый |
| БУБЫЙ, ИЖның уң кушылдыгы | БУБЫЙ (Бобинка) | Иж - правый |
| БУҖАЙ, ТУЙМАның уң кушылдыгы | БУҖАЙ (Возжайка) | ТУЙМА (Тойма) - правый |
| БУЛАТ, ЗӨЯнең уң кушылдыгы | БУЛАТ (Булатка) | ЗӨЯ (Свияга) - правый |
| БУРСЫК, ДАЛА ЗӘЕнең сул кушылдыгы | БУРСЫК (Барсуча) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - левый |
| БУСКУН, КУАКның сул кушылдыгы | Бускун | КУАК (Кувак) - левый |
| БУТА, КИЧҮның уң кушылдыгы | БУТА (Бутинка) | КИЧҮ (Кичуй) - правый |
| БҮЛӘК, ШОНТАЛЫның сул кушылдыгы | БҮЛӘК (Булачка) | ШОНТАЛЫ (Шенталка) - левый |
| БҮСЕРӘК, УРМАН ЗӘЕнең сул кушылдыгы | БҮСЕРӘК (Бусерячка) | УРМАН ЗӘЕ (Лесной Зай) - левый |
| БҮШӘРМӘ, ӘРӘнең уң кушылдыгы | БҮШӘРМӘ (Мусирма) | ӘРӘ (Аря) - правый |
| БЫРЫС, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | БЫРЫС (Брысса) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| ВАНЮШКА, ӘНҖЕРӘнең уң кушылдыгы | ВАНЮШКА (Вонюшка) | ӘНҖЕРӘ (Анзирка) - правый |
| ВАХИТ-БУА, КЕЧЕ КАДЫның сул кушылдыгы | Вахит-Буа | КЕЧЕ КАДЫ (Малые Кады) - левый |
| ВӘЛҮЛ, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | ВӘЛҮЛ (Вялюлькина) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - правый |
| ВӘРӘШ, ЫКның уң кушылдыгы | ВӘРӘШ (Варяш) | ЫК (Ик) - правый |
| ВЯЗОВКА, УРМАН ЧИШМӘСЕнең уң кушылдыгы | ВЯЗОВКА (Кислинка) | УРМАН ЧИШМӘСЕ (Лесная Шешма) - правый |
| ГӘРӘЙ, МОРАСАның уң кушылдыгы | ГӘРӘЙ (Гарей) | МОРАСА (Мараса) - правый |
| ГӨБЕНӘ, ЗӨЯнең сул кушылдыгы | ГӨБЕНӘ (Кубня) | ЗӨЯ (Свияга) - левый |
| ДАЛА ЗӘЕ, ЗӘЙнең сул кушылдыгы | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) | ЗӘЙ (Зай) - левый |
| ДАРЬЯ, БРУСТАНның сул кушылдыгы | ДАРЬЯ (Дарьянка) | БРУСТАН (Брустанка) - левый |
| ДЕГЕТЛЕ, ОМАРның уң кушылдыгы | ДЕГЕТЛЕ (Дигитли) | ОМАР (Омарка) - правый |
| ДИМ (ДИМЕСКӘЙ), ЫКның сул кушылдыгы | ДИМ (Дымка)ДИМЕСКӘЙ (Дымка) | ЫК (Ик) - левый |
| ДӨРЕШ, ТУЙМАның сул кушылдыгы | ДӨРЕШ (Дюруш) | ТУЙМА (Тойма) - левый |
| ДӨРЕШ, ИНЕШнең сул кушылдыгы | ДӨРЕШ (Дрюшевка) | ИНЕШ (Иныш) - левый |
| ДЫРДЫ-ГЫЗ, АГЫМЛЫ ЧИШМӘнең сул кушылдыгы | ДЫРДЫ-ГЫЗ (Чекаран) | АГЫМЛЫ ЧИШМӘ (Проточный Ключ) - левый |
| ЕКАТЕРИНОВКА, УКМАСның уң кушылдыгы | Екатериновка | УКМАС (Атмаска) - правый |
| ЕЛАН БАШЧЫГЫ, ДАЛА ЗӘЕнең уң кушылдыгы | ЕЛАН БАШЧЫГЫ (Змеиная Головка) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - правый |
| ЕЛАН КҮЛЕ, АКСУСЫЗ авылы янында | Озеро «ЕЛАН КҮЛЕ (Илантово)» | около села АКСУСЫЗ (Бело-Безводное) |
| ЕЛГА, СТӘРЛЕнең сул кушылдыгы | ЕЛГА (Варьзяде) | СТӘРЛЕ (Стярле) - левый |
| ЕЛГА, ЧЫНЛЫның сул кушылдыгы | ЕЛГА (Река) | ЧЫНЛЫ (Цильна) - левый |
| ЕРСУБАЙ, БАГРАЖның уң кушылдыгы | ЕРСУБАЙ (Ерсубайкино)ЕРСУБАЙ (Ерсубайкино)ЮГАРЫ ЧОКЫР (Верхний Овраг) | БАГРАЖ (Багряжка) - правыйправого притока реки ЧИШМӘ (Шешма) |
| ЕРЫКСА, БУҖАЙның уң кушылдыгы | ЕРЫКСА (Разрез) | БУҖАЙ (Возжайка) - правый |
| ҖЫЛЫ ЕРМАК, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | ҖЫЛЫ ЕРМАК (Протока Тёплая) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - правый |
| ЗАЛОГ, КИРЕМӘТкә күча | Залог, один из истоков рекиСУЛЫ (Сула), правого притока рекиЧОШЫ (Суша) | После пруда меняет названиена КИРЕМӘТ (Киремет) |
| ЗВАНКА, НОКСАның уң кушылдыгы | Званка | Нокса - правый |
| ЗӘЙ, ИСКЕ ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | ЗӘЙ (Зай) | ИСКЕ ЧУЛМАН (Старая Кама) - левый |
| ЗӘЙ, КЫЯРМӘТ уң кушылдыгы | ЗӘЙ (Заинка) | КЫЯРМӘТ (Киярметь) - правый |
| ЗӘЙ-КАРАТАЙ, ДАЛА ЗӘЕнең сул кушылдыгы | ЗӘЙ-КАРАТАЙ (Зай-Каратай) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - левый |
| ЗӘҢГӘР КҮЛЛӘР, КАЗАНның АВИАТӨЗЕЛЕШ районында | ЗӘҢГӘР КҮЛ (Голубое озеро),ЗӘҢГӘР КҮЛЛӘР (Голубые озёра) | Озёра Авиастроительного района Казани |
| ЗИРЕКЛЕ - Аксубай Һәм Чистай районнарның uөрләвек | Ручей ЗИРЕКЛЕ (Ерыкла) | От Аксубаевского района доЧистопольского района |
| ЗИРЕКЛЕ, ОЛЫ СӨЛЧӘнең сул кушылдыгы | ЗИРЕКЛЕ (Зирикла) | ОЛЫ СӨЛЧӘ (Большая Сульча) - левый |
| ЗИРЕКЛЕ, ЗӨЯнең сул кушылдыгы | ЗИРЕКЛЕ (Мурзинка) | ЗӨЯ (Свияга) - левый |
| ЗИРЕКЛЕ-БУЕ, КИЧҮнең сул кушылдыгы | ЗИРЕКЛЕ-БУЕ (Ольховка) | КИЧҮ (Кичуй) - левый |
| ЗИЧӘ, ЗӘЙнең уң кушылдыгы | ЗИЧӘ (Зыча) | ЗӘЙ (Зай) - правый |
| ЗОЛКАТА, НЫРСЫның сул кушылдыгы | ЗОЛКАТА (Зульката) | НЫРСЫ (Нырса) - левый |
| ЗӨБӘЙ, ДИМнең сул кушылдыгы | ЗӨБӘЙ (Зябейка) | ДИМ (Дымка) - левый |
| ЗӨЯ, ИДЕЛнең уң кушылдыгы | ЗӨЯ (Свияга) | ИДЕЛ (Волга) - правый |
| ЗУР КИТӘК, БӨРнең сул кушылдыгы | ЗУР КИТӘК (Большая Китячка) | БӨР (Бурец) - левый |
| ИГӘНӘ, МИНЗӘЛӘнең сул кушылдыгы | ИГӘНӘ (Иганя, Ичаня) | МИНЗӘЛӘ (Мензеля) - левый |
| ИГӘНӘ-СУЫ, ИГӘНӘнең уң кушылдыгы | ИГӘНӘ-СУЫ (Иганя-Суа) | ИГӘНӘ (Иганя, Ичаня) - правый |
| ИГӘТ, ЫКның сул кушылдыгы | ИГӘТ (Игат) | ЫК (Ик) - левый |
| ИДЕЛ, КАСПИЙ ДИҢГЕЗЕнең кушылдыгы | ИДЕЛ (Волга) | КАСПИЙ ДИҢГЕЗЕ (Каспийское море) |
| ИЖ, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | Иж | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| ИЗГАР, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | ИЗГАР (Изгарка) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - правый |
| ИЛЛӘТ, ИДЕЛнең сул кушылдыгы | ИЛЛӘТ (Илеть) | ИДЕЛ (Волга) - левый |
| ИМӘЛЕ, ЗӨЯнең сул кушылдыгы | ИМӘЛЕ (Имелли) | ЗӨЯ (Свияга) -- левый |
| ИНЕШ, БӨРнең сул кушылдыгы | ИНЕШ (Иныш) | БӨР (Бурец) - правый |
| ИНЕШ, БИЗНӘнең сул кушылдыгы | ИНЕШ (Иниш) | БИЗНӘ (Бездна) - левыйпритока реки СҮРӘ (Сура) |
| ИНЕШ, ГӨБЕНӘнең сул кушылдыгы | Инеш | ГӨБЕНӘ (Кубня) - левый |
| ИНЕШ, ЗӘЙнең сул кушылдыгы | ИНЕШ (Иныш) | ЗӘЙ (Зай) - левый |
| ИНЕШ, ЗӨЯнең уң кушылдыгы | ИНЕШ (Иныш) | ЗӨЯ (Свияга) - правый |
| ИНЕШ, ИГӘНӘнең сул кушылдыгы | ИНЕШ (Иныш)ТЕЛӘНЧЕ (Телянче) | ИГӘНӘ (Иганя, Ичаня) - левый |
| ИНСИНКА, КЫРЛАЙның уң кушылдыгы | Инсинка | КЫРЛАЙ (Крылай) - правый |
| ИРГА, ӘШНӘКнең уң кушылдыгы | Ирга | ӘШНӘК (Ошняк) - правый |
| ИСКАЛ-ШУРКА, МӨВИҖӘгә күчә | ИСКАЛ-ШУРКА (Искалшурка) | Меняет название на МӨВИҖӘ (Мувижа) |
| ИСКЕ, ТЕТВЕЛнең уң кушылдыгы | ИСКЕ (Старая) | ТЕТВЕЛ (Тетвелька) - правый |
| ИСКЕ АГЫЙДЕЛ, күл, ЧӨГӘНӘ авылы янында | Озеро ИСКЕ АГЫЙДЕЛ (Старая Белая) | Близ деревни ЧӨГӘНӘ (Чуганак) |
| ИСКЕ ОША, ОШАның уң кушылдыгы | ИСКЕ ОША (Старая Оша) | ОША (Нравится) - правый |
| ИСКЕ СӨН, АГЫЙДЕЛнең сул кушылдыгы | ИСКЕ СӨН (Старая Сюнь) | АГЫЙДЕЛ (Река Белая) - левый |
| ИСКЕ ЧУЛМАН, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | Протока ИСКЕ ЧУЛМАН (Старая Кама) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| ИШЕМ, КАРМӘТнең уң кушылдыгы | ИШЕМ (Ишим) | КАРМӘТ (Киреметь) - правый |
| ИШЕМ, ИДЕЛнең уң кушылдыгы | ИШЕМ (Ишимка, Ишимовская, Кляра) | ИДЕЛ (Волга) - правый |
| ИШТУГАН, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | Иштуган | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - левый |
| ИЯ, КАЗАНСУның уң кушылдыгы | ИЯ (Иинка) | КАЗАНСУ (Казанка) - правый |
| ИЯ, ҮШНӘнең сул кушылдыгы | ИЯ (Иинка) | ҮШНӘ (Ушня) - левый |
| ЙӨРЕК, ШУШМАның сул кушылдыгы | ЙӨРЕК (Ирюк) | ШУШМА (Шошма) - левый |
| КАБАН КҮЛЕ, БОЛАКка күча | КАБАН КҮЛЕ (Озеро Кабан)БИРГЕ КАБАН (Ближний Кабан)ТҮБӘН КАБАН (Нижний Кабан)АРГЫ КАБАН (Дальний Кабан)УРТА КАБАН (Средний Кабан)ЮГАРЫ КАБАН (Верхний Кабан)БОРИСКОВО КАБАНЫ (Борисковский Кабан) | Переходит в БОЛАК (Булак) |
| КАВАЛ КҮЛЛӘРЕ, ЛАЕШ РАЙОНЫ | КАВАЛ КҮЛЛӘРЕ (Ковалевские озёра)КАВАЛ КҮЛЕ (Ковалёвское озеро)УРТА КҮЛ (Среднее озеро)БАРАБЫЗ (Зимница)/КЫШКЫ ЮЛ (Зимник) | Система озёр Лаишевского района |
| КАВЗИЯК, МӘЛЛӘнең сул кушылдыгы | КАВЗИЯК (Кавзиячка) | МӘЛЛӘ (Мелля) - левый |
| КАДЫ, КУРЫКМАСның уң кушылдыгы | Кады | КУРЫКМАС (Кырыкмас) - правый |
| КАЕНСАР, НОКРАТның уң кушылдыгы | КАЕНСАР (Консарка) | НОКРАТ (Вятка) - правый |
| КАЗАНСУ, ИДЕЛнең сул кушылдыгы | КАЗАНСУ (Казанка) | ИДЕЛ (Волга) - левый |
| КАЗАНЧЫ, ЫКның сул кушылдыгы | КАЗАНЧЫ (Казанчинка) | ЫК (Ик) - правый |
| КАЗАЧЬЯ, ЗӘЙнең сул кушылдыгы | Казачья | ЗӘЙ (Зай) - левый |
| КАЗКАШ, МИШӘнең уң кушылдыгы | САБИНКА (Казкаш) | МИШӘ (Мёша, Дубняк) - правый |
| КАЗЫСЫ, МИШӘнең сул кушылдыгы | КАЗЫСЫ (Казылка),Почевка,ИСКЕ ПОЧЕВКА (Старая Почевка),КЕЧЕ ПОЧЕВКА (Старая Почевка) | МИШӘ (Мёша) - левый |
| КАЙМАР, КАЗАНСУның уң кушылдыгы | КАЙМАР (Каймарка) | КАЗАНСУ (Казанка) - правый |
| КАЛМАШ, ШИЛНӘнең уң кушылдыгы | КАЛМАШ (Калмашка) | ШИЛНӘ (Шильна) - правый |
| КАЛМЫЯ, СӨНнең сул кушылдыгы | КАЛМЫЯ (Калмия) | СӨН (Сюнь) - левый |
| КАМЫШ-ЕЛГА, ТАТАРСУның уң кушылдыгы | КАМЫШ-ЕЛГА (Камыш-Река) | ТАТАРСУ (Татарская вода) - правый |
| КАМЫШЛЫ, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | КАМЫШЛЫ (Камышка) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| КАМЫШЛЫ, КАМЫШКАның уң кушылдыгы | КАМЫШЛЫ (Камышлау) | КАМЫШЛЫ (Камышка) - правый |
| КАМЫШЛЫ, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | КАМЫШЛЫ (Камышлинка) | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - левый |
| КАМЫШЛЫ, МИНЗӘЛӘнең сул кушылдыгы | Камышлы | МИНЗӘЛӘ (Мензеля) - левый |
| КАМЫШЛЫ, ЫКның сул кушылдыгы | КАМЫШЛЫ (Камышла) | ЫК (Ик) - левый |
| КАНАУ, КЕЧЕ СӨЛЧӘнең сул кушылдыгы | КАНАУ (Канавка) | КЕЧЕ СӨЛЧӘ (Малая Сульча) - левый |
| КАРА-ЕЛГА, ТАТАРСУның сул кушылдыгы | КАРА-ЕЛГА (Чёрная река) | ТАТАРСУ (Татарская вода) - левый |
| КАРАБАЯН, НЫРСЫның сул кушылдыгы | КАРАБАЯН (Чёрный Баян) | НЫРСЫ (Нырса) - левый |
| КАРАКҮЛ, ТҮБӘН КАМА шәһәр янында | Озеро КАРАКҮЛ (Каракуль, Чёрное озеро) | Близ «Корабельной рощи» Нижнекамского района |
| КАРАМАЛЫ, ВЯЗОВКАның сул кушылдыгы | КАРАМАЛЫ (Карамала) | ВЯЗОВКА (Кислинка) - левый |
| КАРАМАЛЫ, ДАЛА ЗӘЙнең кушылдыгы | КАРАМАЛЫ (Кармала) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - левый |
| КАРАМАЛЫ, ИДЕЛнең уң кушылдыгы | КАРАМАЛЫ (Карамалка)Амгатка (Овраг Тюбяк) | ИДЕЛ (Волга) - правый |
| КАРАМАЛЫ, КАЛМЫЯның уң кушылдыгы | КАРАМАЛЫ (Карамалинка) | КАЛМЫЯ (Калмия) - правый |
| КАРАМАЛЫ, МӘЛЛӘнең сул кушылдыгы | КАРАМАЛЫ (Карамалинка) | МӘЛЛӘ (Мелля) - левый |
| КАРАМАЛЫ, БӨРСЕТнең сул кушылдыгы | КАРАМАЛЫ (Кармалка) | БӨРСЕТ (Берсут) - левый |
| КАРАМАЛЫ, ЧИШМӘнең сул кушылдыгы | КАРАМАЛЫ (Кармалочка) | ЧИШМӘ (Шешма) - левый |
| КАРАМАЛЫ ЕЛГА, САРЫСАЗның сул кушылдыгы | КАРАМАЛЫ ЕЛГА (Карамалыелга) | САРЫСАЗ (Сарсаз) - левыйправого притока реки СТӘРЛЕ (Стярле) |
| КАРАМАЛЫ КУЛЕ, КЕЧЕ КАРАМАЛЫ авылы янында | Озеро КАРАМАЛЫ КУЛЕ (Карамольское озеро),БАЙКҮЛ (Байкуль) | Близ села КЕЧЕ КАРАМАЛЫ (Малые Кармалы) |
| КАРАСУ, КЕЧЕ СӨЛЧӘнең уң кушылдыгы | КАРАСУ (Карасинка) | КЕЧЕ СӨЛЧӘ (Малая Сульча) - правый |
| КАРАТАЙ, ЧИШМӘнең уң кушылдыгы | КАРАТАЙ (Чути) | ЧИШМӘ (Шешма) - правый |
| КАРГАЛЫ, ТАЛКЫШның кушылдыгы | КАРГАЛЫ (Каргалка) | ТАЛКЫШ (Толкишка) - правый |
| КАРКИНКА, ЫКның сул кушылдыгы | КаркинкаБРУСТАН (Брустанка)АЮ (Медведка) | ЫК (Ик) - левый |
| КАРЛЫ, ЗӨЯнең сул кушылдыгы | КАРЛЫ (Карла)ХЫРЛА (Снежная) | ЗӨЯ (Свияга) - левый |
| КАРМӘТ, КЕЧЕ СӨЛЧӘнең уң кушылдыгы | КАРМӘТ (Киреметь) | КЕЧЕ СӨЛЧӘ (Малая Сульча) - правый |
| КАСЫЙМ, СОЛАның уң кушылдыгы | КАСЫЙМ (Касымов) | СОЛА (Сула) - правыйпритока реки КАЗАНСУ (Казанка) |
| КАТЫШ, БОРЫЛЫКның сул кушылдыгы | КАТЫШ (Каташ) | БОРЫЛЫК (Брылык) - левый |
| КАШАЙ, МОРАСАның сул кушылдыгы | КАШАЙ (Кошаев) | МОРАСА (Мараса) - левый |
| КАШАЙ, ЗӘЙнең уң кушылдыгы | КАШАЙ (Кашаева) | ЗӘЙ (Зай) - правый |
| КӘКРЕ, ЧУЛМАНның сул ермакы | КӘКРЕ (Кривель) | Левая протока реки ЧУЛМАН (Кама) |
| КӘКРЕ, ЧУЛМАНның уң ермакы | КӘКРЕ (Криуша) | Правая протока реки ЧУЛМАН (Кама) |
| КӘКРЕ АЛАН БАШЫ ЧОКЫРЫ, КӘКРЕ АЛАН ЧОКЫРЫның уң кушылдыгы | КӘКРЕ АЛАН БАШЫ ЧОКЫРЫ (Какреаланбашычукыры, Исток оврага кривого поля) | КӘКРЕ АЛАН ЧОКЫРЫ (Какреаланчукыры, Овраг кривого поля) - правый |
| КӘКРЕ АЛАН ЧОКЫРЫ, КОРЫ АЛАНның сул кушылдыгы | КӘКРЕ АЛАН ЧОКЫРЫ (Какреаланчукыры, Овраг кривого поля) | КОРЫ АЛАН (Корыалан) - левый |
| КӘКРЕЕЛГА, МӘЛЛӘнең уң кушылдыгы | КӘКРЕЕЛГА (Какреелга, Кривая река) | МӘЛЛӘ (Мелля) - правый |
| КӘКРЕЧИШМӘ, СӨЛЧӘнең сул кушылдыгы | КӘКРЕЧИШМӘ (Кривой Ключ) | СӨЛЧӘ (Сульча) - левый |
| КӘМИНКӘ, КАЗАНСУның сул кушылдыгы | КӘМИНКӘ (Каменка) | КАЗАНСУ (Казанка) - левый |
| КӘРӘКӘЛЕ КҮЛЕ, ЮВАН авылы янында | Озеро КӘРӘКӘЛЕ КҮЛЕ (Карасиное озеро) | Близ деревни ЮВАН (Ювас) |
| КӘРКӘВЕЧ, АЛЛАУКның уң кушылдыгы | КӘРКӘВЕЧ (Каркаусь) | АЛЛАВЫК (Аллаук) - правый |
| КЕЛӘНЧЕ, СӨЛЧӘнең сул кушылдыгы | КЕЛӘНЧЕ (Клянчейка) | СӨЛЧӘ (Сулица) - левый |
| КЕНӘ, ОШТЫРМАның уң кушылдыгы | КЕНӘ (Кня) | ОШТЫРМА (Ошторма) - правый |
| КЕРЗЕЙТЛЕЙ, ТАРХАНның уң кушылдыгы | Керзейтлей | ТАРХАН (Тарханка) - правый |
| КЕСМӘС, КАЗАНСУның сул кушылдыгы | КЕСМӘС (Кисьмесь) | КАЗАНСУ (Казанка) - левый |
| КӘҮҖИЯК, МӘЛЛӘнең сул кушылдыгы | КӘҮҖИЯК (Ковзиячка) | МӘЛЛӘ (Мелля) - левый |
| КЕЧЕ АККОШ КҮЛЕ, КАЗАНның КИРОВ районда | Озеро КЕЧЕ АККОШ КҮЛЕ (Малое Лебяжье озеро) | Кировского района Казани |
| КЕЧЕ БАТРАС, КИЧҮнең уң кушылдыгы | КЕЧЕ БАТРАС (Малая Батраска)ЧУПАЙ (Чупайка) | КИЧҮ (Кичуй) - правый |
| КЕЧЕ БАХТА, ОЛЫ БАХТАның сул кушылдыгы | КЕЧЕ БАХТА (Малая Бахта)ЯУШИРМӘ (Яуширма) | ОЛЫ БАХТА (Большая Бахта) - левый |
| КЕЧЕ БОЛА, БОЛАның сул кушылдыгы | КЕЧЕ БОЛА (Малая Була) | БОЛА (Була) - левый |
| КЕЧЕ ИРНӘ, УРМАН ЗӘЕнең уң кушылдыгы | КЕЧЕ ИРНӘ (Малая Ирня) | УРМАН ЗӘЕ (Лесной Зай) - правый |
| КЕЧЕ КАДЫ, КАДЫның уң кушылдыгы | КЕЧЕ КАДЫ (Малые Кады) | Кады - правый |
| КЕЧЕ КАРЛЫ, ОЛЫ КАРЛЫның сул кушылдыгы | КЕЧЕ КАРЛЫ (Малая Карла) | ОЛЫ КАРЛЫ (Большая Карла)- левый |
| КЕЧЕ КИТӘК, БӨРнең сул кушылдыгы | КЕЧЕ КИТӘК (Малая Китячка) | БӨР (Бурец) - левый |
| КЕЧЕ КҮМЕРСУ, КҮМЕРСУнең сул кушылдыгы | КЕЧЕ КҮМЕРСУ (Большая Кумырсинка) | КҮМЕРСУ (Кумырсинка) - левый |
| КЕЧЕ МИШӘ, МИШӘнең уң кушылдыгы | КЕЧЕ МИШӘ (Малая Мёша) | МИШӘ (Мёша) - правый |
| КЕЧЕ ОША, ОШАның уң кушылдыгы | КЕЧЕ ОША (Малая Оша) | ОША (Нравится) - правый |
| КЕЧЕ ПЕЛӘМЕШ, ПЕЛӘМЕШның уң кушылдыгы | КЕЧЕ ПЕЛӘМЕШ (Малый Пелемеш) | ПЕЛӘМЕШ (Пелемеш) - правый |
| КЕЧЕ СӨЛЧӘ, ОЛЫ СӨЛЧӘнең уң кушылдыгы | КЕЧЕ СӨЛЧӘ (Малая Сульча) | ОЛЫ СӨЛЧӘ (Большая Сульча) - правый |
| КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - правый |
| КЕЧЕ ЧЫНЛЫ, ЧЫНЛЫга күчә | КЕЧЕ ЧЫНЛЫ (Малая Цильна) | Меняет название на ЧЫНЛЫ (Цильна) |
| КЕЧЕ ШАҺИЯН, ОЛЫ ШАҺИЯНның уң кушылдыгы | КЕЧЕ ШАҺИЯН (Малый Шакян)КЕЧЕ ШАҺИЯН (Малый Шак-Ян) | ОЛЫ ШАҺИЯН (Большой Шакян) - правый |
| КИБӘ, МИШӘнең уң кушылдыгы | КИБӘ (Киба) | МИШӘ (Мёша) - правый |
| КИНДЕРЛЕ, КАЗАНСУның сул кушылдыгы | КИНДЕРЛЕ (Киндерка) | КАЗАНСУ (Казанка) - левый |
| КИРӘКЛЕ, ӘРМӘнең сул кушылдыгы | КИРӘКЛЕ (Керяке) | ӘРМӘ (Армя) - левый |
| КИРЕМӘТ, СУЛЫның уң кушылдыгы | КИРЕМӘТ (Киремет), один из истоков рекиСУЛЫ (Сула) | СУЛЫ (Сула) - правыйпритока рекиЧОШЫ (Суша) |
| КИРМӘН, ОМАРның сул кушылдыгы | КИРМӘН (Кирмянка) | ОМАР (Омарка) - левый |
| КИРМӘЛ, ӘРӘнең сул кушылдыгы | КИРМӘЛ (Кирмели) | ӘРӘ (Аря) - левый |
| КИРТӘЛЕ, КЫЛНАның сул кушылдыгы | КИРТӘЛЕ (Киртелинка) | КЫЛНА (Кильна) - левый |
| КИСЛИНКА, УРМАН ЧИШМӘСЕнең уң кушылдыгы | ВЯЗОВКА (Кислинка) | УРМАН ЧИШМӘСЕ (Лесная Шешма) - правый |
| КИСЫ, КЕЧЕ СӨЛЧӘнең сул кушылдыгы | КИСЫ (Кисинка) | КЕЧЕ СӨЛЧӘ (Малая Сульча) - левый |
| КИТЕЛГӘ, ЕРСУБАЙның уң кушылдыгы | КИТЕЛГӘ (Кителга) | ЕРСУБАЙ (Ерсубайкино) - правый |
| КИЧЕЛАН, ЗИЧӘның уң кушылдыгы | КИЧ ЕЛАН (Кичелан) | ЗИЧӘ (Зыча) - правый |
| КИЧҮ, ЧИШМӘнең уң кушылдыгы | КИЧҮ (Кичуй) | ЧИШМӘ (Шешма) - правый |
| КОДАШ, ДАЛА ЗӘЕнең уң кушылдыгы | КОДАШ (Кудаш) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - правый |
| КОЙМА, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | КОЙМА (Заборная) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| КОКШАН, ЕРЫКСАның сул кушылдыгы | КОКШАН (Кокшанка) | ЕРЫКСА (Разрез) - левый |
| КОЛНА, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | Колна | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - правый |
| КОМАЗАН, МАЛМЫЖның сул кушылдыгы | КОМАЗАН (Кумазанка) | МАЛМЫЖ (Малмыжка) - левый |
| КОМЪЯТА, МАҖЫНның уң кушылдыгы | КОМЪЯТА (Кумьятка, Кумъяда, Кумета, Песочная) | МАҖЫН (Мазинка) - правый |
| КОНДЫЗ, ДИМЕСКӘЙнең уң кушылдыгы | КОНДЫЗ (Бобровка) | ДИМЕСКӘЙ (Дымка) - правый |
| КОНДЫРЧА, СОКның уң кушылдыгы | КОНДЫРЧА (Кондурча) | Сок - правый |
| КОРЫ АЛАН, КӘКРЕЕЛГАның сул кушылдыгы | КОРЫ АЛАН (Корыалан) | КӘКРЕЕЛГА (Какреелга, Кривая река) - правый |
| КОРЫ ЕЛГА, КАЗАНСУның уң кушылдыгы | КОРЫ ЕЛГА (Сухая река) | КАЗАНСУ (Казанка) - правый |
| КОРАН, САРСАКның уң кушылдыгы | КОРАН (Куран) | САРСАК (Окружить) - правый |
| КОРЫ ҮЛӘМӘ, ЗӨЯнең уң кушылдыгы | КОРЫ ҮЛӘМӘ (Сухая Улема) | ЗӨЯ (Свияга) - правый |
| КОТЫШ, ПАКШИНның уң кушылдыгы | КОТЫШ (Кутушка) | ПАКШИН (Пакшинка) - правый |
| КОШМАНСУ, БӘРЛЕнең уң кушылдыгы | КОШМАНСУ (Кушманка) | БӘРЛЕ (Бирля) - правый |
| КӨЕК, НОКСАның сул кушылдыгы | КӨЕК (Куюковка) | Нокса - левый |
| КӨНДЕЗ, ЫКның сул кушылдыгы | КӨНДЕЗ (Кандыз) | ЫК (Ик) - левый |
| КӨНДЕЗ, ЮГАРЫ КАНДЫЗның сул кушылдыгы | КӨНДЕЗ (Кандызка) | ЮГАРЫ КАНДЫЗ (Верхний Кандыз) - левый |
| КӨННӘ, ЮГАРЫ КАНДЫЗның сул кушылдыгы | КӨННӘ (Кунна) | ЮГАРЫ КАНДЫЗ (Верхний Кандыз) - левый |
| КӨРӘН, ТУЙМАның уң кушылдыгы | КӨРӘН (Каринка) | ТУЙМА (Тойма) - правый |
| КӨРНӘЛЕ, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | КӨРНӘЛЕ (Курналка) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| КӨРНӘЛЕ, ГӘРӘЙнең уң кушылдыгы | КӨРНӘЛЕ (Курналинский) | ГӘРӘЙ (Гарей) - правый |
| КӨТӘШ, ТАШЛЫКның сул кушылдыгы | КӨТӘШ (Кутеш) | ТАШЛЫК (Кушкет) - левый |
| КӨШКӘТ, ШУШМАның сул кушылдыгы | КӨШКӘТ (Кушкет)ТАШЛЫК (Камнеломня) | ШУШМА (Шошма) - левый |
| КРУТОВКА, НОКСАның уң кушылдыгы | Крутовка | Нокса - правый |
| КУАДЫ, МӘЛӘКӘСнең уң кушылдыгы | КУАДЫ (Кувады) | МӘЛӘКӘС (Мелекеска) - правый |
| КУАК, КУАКның уң кушылдыгы | Куак | КУАК (Кувак) - правый |
| КУАК, ЧИШМӘнең уң кушылдыгы | КУАК (Кувак) | ЧИШМӘ (Шешма) - правый |
| КУАК КҮЛ, АЛАБУГА янында, ЧУЛМАНдан уң якта | Озеро КУАК КҮЛ (Кустоватое озеро) | ЧУЛМАН (Кама) - справа, у Елабуги |
| КУӘТЛЕЕЛГА, КАКРЕЕЛГАнең уң кушылдыгы | КУӘТЛЕЕЛГА (Куатлеелга, Мощная река) | КӘКРЕЕЛГА (Какреелга, Кривая река) - правый |
| КУБЫР, ШУШМАның сул кушылдыгы | КУБЫР (Кугуборка)КУБЫР (Кугубор)ЧУТАЙ (Чутайка) | ШУШМА (Шошма) - левый |
| КУЗАЙ, КИСЛИНКАның уң кушылдыгы | КУЗАЙ (Кузайка) | ВЯЗОВКА (Кислинка) - правый |
| КУЙ ЕЛГА, КАНДЫЗның сул кушылдыгы | КУЙ ЕЛГА (Куйелга) | КӨНДЕЗ (Кандыз) - левый |
| КУРАЙЕЛГА, ЫКның сул кушылдыгы | КУРАЙЕЛГА (Курай-Елга) | ЫК (Ик) - левый |
| КУРАЛШАТ, МӨШЕГЕнең сул кушылдыгы | КУРАЛШАТ (Весёлый Курал) | МӨШЕГЕ (Мушуга) - левый |
| КУРЫКМАС, ИЖның сул кушылдыгы | КУРЫКМАС (Кырыкмас) | Иж - левый |
| КУЧАС, ТОРМЫның уң кушылдыгы | КУЧАС (Кучасы) | ТОРМЫ (Турма) - правый |
| КУШЪЕЛГА, ЗИЧӘнең кушылдыгы | КУШЪЕЛГА (Куш-Елга) | ЗИЧӘ (Зыча) - левый |
| КҮГӘШ, ОРГЫЗЫның сул кушылдыгы | КҮГӘШ (Кугашевский) | ОРГЫЗЫ (Ургуда) - левый |
| КҮКЛЕК, ҮМӘКнең сул кушылдыгы | КҮКЛЕК (Куклюк) | ҮМӘК (Умяк) - левый |
| КҮКРӘҮ ЧИШМӘ, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | КҮКРӘҮ ЧИШМӘ (Гремячий Ключ) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| КҮЛӘГӘШ, БИМӘнең сул кушылдыгы | КҮЛӘГӘШ (Кулегаш) | БИМӘ (Бима) - левый |
| КҮЛМӘК, ЛӘКИНнең сул кушылдыгы | КҮЛМӘК (Кулмак, Рубашка) | ЛӘКИН (Лякинский) - левый |
| КҮМЕРСУ, БИМӘнең сул кушылдыгы | КҮМЕРСУ (Кумырсинка) | БИМӘ (Бима) - левый |
| КҮТӘМӘ, СӨЛЧӘнең уң кушылдыгы | КҮТӘМӘ (Кутеминка) | СӨЛЧӘ (Сульча, Карамыш) - правый |
| КҮЧҮМ, СОЛАның уң кушылдыгы | КҮЧҮМ (Кучема)КҮЧ ЕЛГА (Кучелга) | СОЛА (Сула) - правыйпритока реки КӨНДЕЗ (Кандыз) |
| КЫЗЫЛ ЧИШМӘ, БИЗНӘнең уң кушылдыгы | КЫЗЫЛ ЧИШМӘ (Красный ключ) | БИЗНӘ (Бездна) - правыйпритока реки ИДЕЛ (Волга) |
| КЫЗЫЛСУ, КАЗАНСУның уң кушылдыгы | КЫЗЫЛСУ (Красная) | КАЗАНСУ (Казанка) - правый |
| КЫЛНА, ЗӨЯнең уң кушылдыгы | КЫЛНА (Кильна) | ЗӨЯ (Свияга) - правый |
| КЫРБАШЪ, БАШ-ЛАЯның уң кушылдыгы | КЫРБАШЪ (Кырбашка) | БАШЛЫЯ (Баш-Лая) - правый |
| КЫРЛАЙ, ШИМӘКнең уң кушылдыгы | КЫРЛАЙ (Крылай) | ШИМӘК (Шимяковка) - правый |
| КЫРПЫ, БЫРЫСның уң кушылдыгы | КЫРПЫ (Сикец, Черпа, Чирпа) | БЫРЫС (Брысса) - правый |
| КЫРЫМ-САРАЙ, ДИМнең сул кушылдыгы | КЫРЫМ-САРАЙ (Крым-Сарай) | ДИМ (Дымка) - левый |
| КЫРЫНДЫ, КУРЫКМАСның сул кушылдыгы | КЫРЫНДЫ (Крындинка) | КУРЫКМАС (Кырыкмас) - левый |
| КЫРЫНДЫ ҮЗӘНЕ, ИЖның уң кушылдыгы | КЫРЫНДЫ ҮЗӘНЕ (Крындинский Лог) | Иж - правый |
| КЫСА, МИШӘнең сул кушылдыгы | Кыса | МИШӘ (Мёша) - левый |
| КЫСЫК МИШӘнең сул кушылдыгы | КЫСЫК (Узкая) | МИШӘ (Мёша, Дубняк) - левый |
| КЫЯРМӘТ, КОРЫ ҮЛӘМӘнең уң кушылдыгы | КЫЯРМӘТ (Киярметь) | КОРЫ ҮЛӘМӘ (Сухая Улема) - правый |
| ЛАШМАН, ӘШНӘКнең сул кушылдыгы | ЛАШМАН (Лашманка) | ӘШНӘК (Ошняк) - левый |
| ЛАШЧЫ, ЗӨЯнең сул кушылдыгы | ЛАШЧЫ (Лащи) | ЗӨЯ (Свияга) - левый |
| ЛӘКЕ, КИЧҮнең уң кушылдыгы | ЛӘКЕ (Ляка)(Дербенская Речка) | КИЧҮ (Кичуй) - правый |
| ЛӘКИН, ИГӘНӘнең сул кушылдыгы | ЛӘКИН (Лякинский) | ИГӘНӘ (Иганя, Ичаня) - левый |
| ЛИТОВКА, СУЛЫның сул кушылдыгы | Литовка | СУЛЫ (Сула) - левыйпритока реки ДИМ (Дымка) |
| ЛУБЯНКА, НОКРАТның сул кушылдыгы | Лубянка | НОКРАТ (Вятка) - левый |
| ЛЮБИМОВКА, ҮЛӘМӘнең уң кушылдыгы | ЛЮБИМОВКА (Улемка) | ҮЛӘМӘ (Улема) - правый |
| МАҖЫН, МИНЗӘЛӘнең уң кушылдыгы | МАҖЫН (Мазинка) | МИНЗӘЛӘ (Мензеля) - правый |
| МАЙМЫЛ, МИНЗӘЛӘнең уң кушылдыгы | МАЙМЫЛ (Обезьянка) | МИНЗӘЛӘ (Мензеля) - правый |
| МАКАРКА, ЧОШЫның уң кушылдыгы | Макарка | ЧОШЫ (Суша)- правый |
| МАКЛАВЫШ, ОЛЫ ЯКЛЫның сул кушылдыгы | МАКЛАВЫШ (Маклаушка) | ОЛЫ ЯКЛЫ (Большая Якла) - левый |
| МАКТАУ, ДАЛА ЗӘЕнең сул кушылдыгы | МАКТАУ (Мактаминка) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - левый |
| МАКЧЫ, КЕЧЕ МИШӘнең уң кушылдыгы | МАКЧЫ (Макса) | КЕЧЕ МИШӘ (Малая Мёша) - правый |
| МАЛМЫЖ, АРПАЧка күчә | МАЛМЫЖ (Малмыжка) | Меняет название на Арпач |
| МАМИЛОВКА, БӨГЕЛМӘнең уң кушылдыгы | Мамиловка | БӨГЕЛМӘ (Бугульма) - правый |
| МАРТЫШКА, ИНЕШның уң кушылдыгы | Мартышка | ИНЕШ (Иныш) - правый |
| МАТАЛ, АУЛАШның сул кушылдыгы | Матал | АУЛАШ (Авлашка) - левый |
| МАТКА, БАГРАЖның уң кушылдыгы | Матка | БАГРАЖ (Багряжка) - правыйправого притока реки УРМАН ЗӘЕ (Лесной Зай) |
| МӘЛӘКӘС, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | МӘЛӘКӘС (Мелекеска) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| МӘЛЕМ, УРМАН ЗӘЕнең уң кушылдыгы | МӘЛЕМ (Налимка) | УРМАН ЗӘЕ (Лесной Зай) - правый |
| МӘЛЛӘ, ЫКның сул кушылдыгы | МӘЛЛӘ (Мелля) | ЫК (Ик) - левый |
| МӘМЕ, КОРЫ ҮЛӘМӘнең уң кушылдыгы | МӘМЕ (Меминка) | КОРЫ ҮЛӘМӘ (Сухая Улема) - правый |
| МӘМСӘ, АШЫТның уң кушылдыгы | МӘМСӘ (Мамся) | АШЫТ (Ашит) - правый |
| МӘНӘВЕЗЕЛГА, СТӘРЛЕБАШнең сул кушылдыгы | МӘНӘВЕЗЕЛГА (Маняусъелга) | СТӘРЛЕБАШ (Стярлебаш) - левый |
| МӘНӘВЕЗ, СТӘРЛЕБАШнең сул кушылдыгы | МӘНӘВЕЗ (Маняус) | СТӘРЛЕБАШ (Стярлебаш) - левый |
| МӘНҖЕ, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | МӘНҖЕ (Менчушка, Менпушка) | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - правый |
| МӘЧКӘРӘ, ДАЛА ЗӘЕнең сул кушылдыгы | МӘЧКӘРӘ (Мошкара) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - левый |
| МЕЛЬНИНСКАЯ, ЗӘЙнең сул кушылдыгы | Мельнинская | ЗӘЙ (Зай) - левый |
| МИНЗӘЛӘ, ЫКның сул кушылдыгы | МИНЗӘЛӘ (Мензеля) | ЫК (Ик) - левый |
| МИШӘ, КЕЧЕ МИШӘнең сул кушылдыгы | МИШӘ (Мёша) | КЕЧЕ МИШӘ (Малая Мёша) - левый |
| МИШӘ, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | МИШӘ (Мёша, Дубняк) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| МОРАСА, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | МОРАСА (Мараса) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - левый |
| МОРАТ, ДАЛА ЗӘЕнең сул кушылдыгы | МОРАТ (Мурат) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - левый |
| МОРДВАСУ, ИДЕЛнең уң кушылдыгы | МОРДВАСУ (Мордовка, Мордовская)МОРДВАСУ (Мордовка)МОРДВАСУ (Мордовская) | ИДЕЛ (Волга) - правый |
| МОРТ, ШАРШАЛАның уң кушылдыгы | МОРТ (Мортовский) | Шаршала - правый |
| МӨВИҖӘ, ИЖның уң кушылдыгы | МӨВИҖӘ (Мувижа)(в верховье ИСКАЛ-ШУРКА (Искалшурка)) | Иж - правый |
| МӨШЕГЕ, ЫКның уң кушылдыгы | МӨШЕГЕ (Мушуга) | ЫК (Ик) - правый |
| МУКТУМЕР, ЮРАШның сул кушылдыгы | Муктумер | ЮРАШ (Юрашка) - левый |
| МУЛЛА ИЛЕ, ТЫКШЫМның уң кушылдыгы | МУЛЛА ИЛЕ (Молвино) | ТЫКШЫМ (Тукшумка) - правый |
| МУНЧАЛА КҮЛЕ, ЮВАН авылы янында | МУНЧАЛА КҮЛЕ (Мочальное Озеро) | близ села ЮВАН (Ювас) |
| МУСТАЙ, ДАЛА ЗӘЕнең сул кушылдыгы | МУСТАЙ (Мустайка) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - левый |
| НӘҖАР, ИЖның уң кушылдыгы | НӘҖАР (Назарка) | Иж - правый |
| НАРАТЛЫ, ЫКның сул кушылдыгы | НАРАТЛЫ (Наратлыелга) | ЫК (Ик) - левый |
| НОКРАТ, САЛМАНның уң кушылдыгы | НОКРАТ (Нохратка) | САЛМАН (Салманка) - правый |
| НОКРАТ, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | НОКРАТ (Вятка) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| НОКСА, КАЗАНСУның сул кушылдыгы | Нокса | КАЗАНСУ (Казанка) - левый |
| НОСА, ШУШМАның сул кушылдыгы | НОСЫ (Нуса) | ШУШМА (Шошма) - левый |
| НОРМА, БӨРның уң кушылдыгы | НОРМА (Нурма) | БӨР (Бурец) - правый |
| НОРМА, ШУШМАның уң кушылдыгы | НОРМА (Нурма) | ШУШМА (Шошма) - правый |
| НУРМИНКӘ, МИШӘнең уң кушылдыгы | НУРМИНКӘ (Нурминка) | МИШӘ (Мёша) - правый |
| НУРМИНКӘ, ОШТЫРМАның сул кушылдыгы | НУРМИНКӘ (Нурминка) | ОШТЫРМА (Ошторма) - левый |
| НЫРСЫ, МИШӘнең сул кушылдыгы | НЫРСЫ (Нырса) | МИШӘ (Мёша) - левый |
| НЫРСЫ, НЫРСЫның сул кушылдыгы | НЫРСЫ (Нырсинка) | НЫРСЫ (Нырса) - левый |
| НЫСЫ, МИШӘнең сул кушылдыгы | НЫСЫ (Нысе) | МИШӘ (Мёша) - левый |
| ОЛЫ БАХТА, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | ОЛЫ БАХТА (Большая Бахта) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| ОЛЫ КАРЛЫ, КАРЛЫның уң кушылдыгы | ОЛЫ КАРЛЫ (Большая Карла) | КАРЛЫ (Карла) - правый |
| ОЛЫ КӘМИНКӘ, ЧИШМӘнең сул кушылдыгы | ОЛЫ КӘМИНКӘ (Большая Каменка) | ЧИШМӘ (Шешма) - левый |
| ОЛЫ КИТӘК, БӨРнең сул кушылдыгы | ОЛЫ КИТӘК (Большая Китячка) | БӨР (Бурец) - левый |
| ОЛЫ КОКШАГА, ИДЕЛнең сул кушылдыгы | ОЛЫ КОКШАГА (Кугу Какшан, Большая Кокшага) | ИДЕЛ (Волга) - левый |
| ОЛЫ КУНДЫШ, ОЛЫ КОКШАГАның уң кушылдыгы | ОЛЫ КУНДЫШ (Большой Кундыш) | ОЛЫ КОКШАГА (Большая Кокшага) - правый |
| ОЛЫ КҮМЕРСУ, КҮМЕРСУнең уң кушылдыгы | ОЛЫ КҮМЕРСУ (Большая Кумырсинка) | КҮМЕРСУ (Кумырсинка) - правый |
| ОЛЫ ПЕЛӘМЕШ, ПЕЛӘМЕШның сул кушылдыгы | ОЛЫ ПЕЛӘМЕШ (Большой Пелемеш) | ПЕЛӘМЕШ (Пелемеш) - левый |
| ОЛЫ СӨЛЧӘ, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | ОЛЫ СӨЛЧӘ (Большая Сульча) | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - правый |
| ОЛЫ ТИЛЧӘ, ЧИЛЧӘнең уң кушылдыгы | ОЛЫ ТИЛЧӘ (Большая Тельца) | ЧИЛЧӘ (Чильча) - правый |
| ОЛЫ ЧИРМЕШӘН, ИДЕЛнең сул кушылдыгы | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) | ИДЕЛ (Волга) - левый |
| ОЛЫ ЧОКЫР, ИМӘЛЕнең сул кушылдыгы | ОЛЫ ЧОКЫР (Большой Овраг) | ИМӘЛЕ (Имелли) - левый |
| ОЛЫ ЧЫКЛЫ, БӘРӘНнең уң кушылдыгы | ОЛЫ ЧЫКЛЫ (Большие Чиклы) | БӘРӘН (Баранка) - правый |
| ОЛЫ ШАҺИЯН, КОРЫ ҮЛӘМӘнең сул кушылдыгы | ОЛЫ ШАҺИЯН (Большой Шакян),ОЛЫ ШАҺИЯН (Большой Шак-Ян) | КОРЫ ҮЛӘМӘ (Сухая Улема) - левый |
| ОЛЫ ЯКЛЫ, БАРЫШның уң кушылдыгы | ОЛЫ ЯКЛЫ (Большая Якла) | Барыш - правый |
| ОМАР, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | ОМАР (Омарка) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| ОРА, АШЫТның уң кушылдыгы | ОРА (Ура) | АШЫТ (Ашит) - правый |
| ОРГЫЗЫ, МИНЗӘЛӘнең сул кушылдыгы | ОРГЫЗЫ (Ургуда) | МИНЗӘЛӘ (Мензеля) - левый |
| ОРЫМ, КЫЛНАның сул кушылдыгы | ОРЫМ (Урюмка)ЫРЫМ (Урюмка) | КЫЛНА (Кильна) - левый |
| ОША, ЧИШМӘнең сул кушылдыгы | ОША (Нравится) | ЧИШМӘ (Шешма) - правый |
| ОШТЫРМА, НОКРАТның сул кушылдыгы | ОШТЫРМА (Ошторма) | НОКРАТ (Вятка) - левый |
| ӨРГӘНЧӘ, КИЧҮнең уң кушылдыгы | ӨРГӘНЧӘ (Урганчинка) | КИЧҮ (Кичуй) - правый |
| ӨСКЕ, КУРЫКМАСның сул кушылдыгы | ӨСКЕ (Оска) | КУРЫКМАС (Кырыкмас) - левый |
| ӨСКЕБАШ, ЧИЯнең сул кушылдыгы | ӨСКЕБАШ (Искубаш) | ЧИЯ (Шия) - левый |
| ӨТНӘ, ИЯнең сул кушылдыгы | ӨТНӘ (Утня) | ИЯ (Иинка) - левыйПритока КАЗАНСУ (Казанка) |
| ӨФӘ, АГЫЙДЕЛнең уң кушылдыгы | ӨФӘ (Уфа)(Уфимка)КАРАИДЕЛ (Чёрная река) | АГЫЙДЕЛ (Река Белая) - правый |
| ПАКЕРЛЫ, КЕЧЕ ЧЫНЛЫның сул кушылдыгы | Пакерлы | КЕЧЕ ЧЫНЛЫ (Малая Цильна) - левый |
| ПАКШИН, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | ПАКШИН (Пакшинка) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| ПАНАУ, БӘТКЕнең уң кушылдыгы | ПАНАУ (Пановка) | БӘТКЕ (Бетька) - правый |
| ПЕЛӘМЕШ, БИМӘнең левый кушылдыгы | ПЕЛӘМЕШ (Пелемеш) | БИМӘ (Бима) - левый |
| ПЕЧМӘНТАУ, АШЫТның уң кушылдыгы | ПЕЧМӘНТАУ (Пичментау) | АШЫТ (Ашит) - правый |
| ПИСМӘН, ДАЛА ЗӘЕнең уң кушылдыгы | ПИСМӘН (Письмянка) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - правый |
| ПОДУВАЛЬЕ, ИДЕЛнең сул кушылдыгы | Протока Подувалье | ИДЕЛ (Волга) - левый |
| ПОКРАНКА, ИЖның сул кушылдыгы | Покранка | Иж - левый |
| ПОРОСТЬ, УРАТМАның уң кушылдыгы | ПОРОСТЬ (Просать) | УРАТМА (Уратьма) - правый |
| ПОТУРКА, СОЛАның уң кушылдыгы | Потурка | СОЛА (Сула) - правыйпритока реки КАЗАНСУ (Казанка) |
| ПОШАЛЫМ, КАЗАНСУның уң кушылдыгы | ПОШАЛЫМ (Пшалымка) | КАЗАНСУ (Казанка) - правый |
| ПӨТКЕ, ИЛЛӘТнең сул кушылдыгы | ПӨТКЕ (Петьялка) | ИЛЛӘТ (Илеть) - левый |
| РАИФА КҮЛЕ, РАИФА авылы янында | РАИФА КҮЛЕ (Раифское озеро) | у посёлка РАИФА (Местечко Раифа) |
| РАМАДАН, АКТАЙның уң кушылдыгы | РАМАДАН (Ромоданка)РАМАЗАН (Рамазанка) | АКТАЙ (Ахтай) - правый |
| РАНГАЗАР, МӘЛЛӘнең сул кушылдыгы | РАНГАЗАР (Рангазарка) | МӘЛЛӘ (Мелля) - левый |
| РӘҖӘП, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | РӘҖӘП (Раджап)БӘРӘН (Баранка) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - правый |
| РЕПЬЁВКА, ТОМБАРЛЫның уң кушылдыгы | Репьёвка | ТОМБАРЛЫ (Тумбарля, Тумбарлинка) - правый |
| РУССАЛИМКА, МАКЛАВЫШның сул кушылдыгы | Руссалимка | МАКЛАВЫШ (Маклаушка) - левый |
| САБА, КАЗКАШның уң кушылдыгы | САБА (Сабы) | Казкаш - правый |
| САБАКҮЛ, САБАКҮЛ авылында | Озеро САБАКҮЛ (Сапуголи) | В селе САБАКҮЛ (Сапуголи) |
| САБИНКА, МИШӘнең уң кушылдыгы | САБИНКА (Казкаш) | МИШӘ (Мёша, Дубняк) - правый |
| САИНКА, СОЛАның уң кушылдыгы | Саинка | СОЛА (Сула) - правыйпритока реки КАЗАНСУ (Казанка) |
| САКЛАУСУ, МИНЗӘЛӘнең уң кушылдыгы | САКЛАУСУ (Сакловасу) | МИНЗӘЛӘ (Мензеля) - правый |
| САЛАГЫШ, ИЖның сул кушылдыгы | САЛАГЫШ (Салауш) | Иж - левый |
| САЛКЫНСУ, МИНЗӘЛӘнең сул кушылдыгы | САЛКЫНСУ (Холодная) | МИНЗӘЛӘ (Мензеля) - левый |
| САЛМАН, АКТАЙның сул кушылдыгы | САЛМАН (Салманка) | АКТАЙ (Ахтай) - левый |
| САРАВЫЛ, КОРЫ ҮЛӘМӘнең уң кушылдыгы | САРАВЫЛ (Сарауль) | КОРЫ ҮЛӘМӘ (Сухая Улема) - правый |
| САРАШЛЫ, БӘҖӘНӘнең сул кушылдыгы | Сарашлы | БӘҖӘНӘ (Базяна) - левый |
| САРБАШ, КУАКның сул кушылдыгы | Сарбаш | КУАК (Кувак) - левый |
| САРМАШ, КЕЧЕ ИРНӘнең уң кушылдыгы | Сармаш | КЕЧЕ ИРНӘ (Малая Ирня) - правый |
| САРСАК, ЧАШның сул кушылдыгы | САРСАК (Окружить) | ЧАШ (Чаж) - левый |
| САРЫ, БӘРӘНнең сул кушылдыгы | САРЫ (Жёлтая) | БӘРӘН (Баранка) - левый |
| САРЫСАЗ, МИНЗӘЛӘнең уң кушылдыгы | САРЫСАЗ (Сарсаз) | МИНЗӘЛӘ (Мензеля) - правый |
| САРЫСАЗ, СТӘРЛЕнең уң кушылдыгы | САРЫСАЗ (Сарсаз) | СТӘРЛЕ (Стярле) - правый |
| САУРЫШ, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | САУРЫШ (Саврушка) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - левый |
| СӘВӘЛӘЙ, ДАЛА ЗӘЕнең сул кушылдыгы | СӘВӘЛӘЙ (Савалеевка) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - левый |
| СӘКЕЛ, ИДЕЛнең уң кушылдыгы | СӘКЕЛ (Секерка) | ЗӨЯ (Свияга) - левый |
| СӘКИНӘС, ЧИШМӘнең сул кушылдыгы | СӘКИНӘС (Секинесь)СИКӘНӘС (Секинечь)ЧӨКӘНЕШ (Секинесь) | ЧИШМӘ (Шешма) - левый |
| СӘЛӘНГЕШ, ОЛЫ СӨЛЧӘнең уң кушылдыгы | СӘЛӘНГЕШ (Селенгушка) | ОЛЫ СӨЛЧӘ (Большая Сульча) - правый |
| СӘРӘМӘК, ЛУБЯНКАның сул кушылдыгы | СӘРӘМӘК (Сарамачка) | Лубянка - левый |
| СӘРДӘ, ШУШМАның сул кушылдыгы | СӘРДӘ (Сарда) | ШУШМА (Шошма) - левый |
| СӘРӘПӘЛЕ, ДАЛА ЗӘЕнең сул кушылдыгы | СӘРӘПӘЛЕ (Саракла) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - левый |
| СӘРӘПӘЛЕ, СӘРӘПӘЛЕнең үрге агымы | СӘРӘПӘЛЕ (Сарапала) | СӘРӘПӘЛЕ (Саракла) - верховье |
| СЕИН, КИБӘнең уң кушылдыгы | СЕИН (Сеинка) | КИБӘ (Киба) - правый |
| СИКӘНӘС, ЧИШМӘнең сул кушылдыгы | СИКӘНӘС (Секинесь)СӘКИНӘС (Секинесь)ЧӨКӘНЕШ (Секинесь) | ЧИШМӘ (Шешма) - левый |
| СИКӘНӘС, ПАКШИНның сул кушылдыгы | СИКӘНӘС (Секинеська) | ПАКШИН (Пакшинка) - левый |
| СИКИЯ, СӨНнең сул кушылдыгы | Сикия | СӨН (Сюнь) - левый |
| СИМГӘ, КОРЫ ҮЛӘМӘнең уң кушылдыгы | СИМГӘ (Сёмга) | КОРЫ ҮЛӘМӘ (Сухая Улема) - правый |
| СИМЕТ, АШЫТның сул кушылдыгы | СИМЕТ (Семит) | АШЫТ (Ашит) - левый |
| СИПСА, ОШМАның | Сипса | УШМЫ (Ошма) - правый |
| СОК, ИДЕЛнең сул кушылдыгы | Сок | ИДЕЛ (Волга) - левый |
| СОКОЛ, БӨГЕЛМӘ ЗӘЙнең сул кушылдыгы | СОКОЛ (Соколка)ЛАЧЫН (Сокол)АТНЫҢ КАН ТАМЫРЫ (Корень конской крови) | БӨГЕЛМӘ ЗӘЕ (Бугульминский Зай) - левый |
| СОЛА, КАЗАНСУның уң кушылдыгы | СОЛА (Сула)Высокогорского района | КАЗАНСУ (Казанка) - правый |
| СОЛА, КАНДЫЗның сул кушылдыгы | СОЛА (Сула)Оренбургской области иБавлинского района | КӨНДЕЗ (Кандыз) - левый |
| СОЛОНКА, КАЗАНСУның уң кушылдыгы | ТОЗ САВЫТЫ (Солонка) | КАЗАНСУ (Казанка) - правый |
| СОЛДАТ ЧИШМӘСЕ, СУЛЫның сул кушылдыгы | СОЛДАТ ЧИШМӘСЕ (Солдатский ключ) | СУЛЫ (Сула) - левыйпритока реки ДИМ (Дымка) |
| СОЛТАН, ӘШНӘКнең сул кушылдыгы | СОЛТАН (Салтанка) | ӘШНӘК (Ошняк) - левый |
| СОҢГЫР, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | СОҢГЫР (Сунгур) | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - правый |
| СОРЫ БОЛАК, РАИФА КҮЛЕ кушылдыгы | СОРЫ БОЛАК (Сер-Булак) | РАИФА КҮЛЕ (Раифское озеро) |
| СӨЛЧӘ, ЗӨЯнең уң кушылдыгы | СӨЛЧӘ (Сулица) | ЗӨЯ (Свияга) - правый |
| СӨЛЧӘ, ОЛЫ КӘМИНКӘнең сул кушылдыгы | СӨЛЧӘ (Сульча, Карамыш) | ОЛЫ КӘМИНКӘ (Большая Каменка) - левый |
| СӨЛЧӘ, ОЛЫ СӨЛЧӘнең уң кушылдыгы | СӨЛЧӘ (Сульча) | ОЛЫ СӨЛЧӘ (Большая Сульча) - правый |
| СӨМБАШ, КОРЫ ҮЛӘМӘның - уң кушылдыгы | СӨМБАШ (Сёмга) | КОРЫ ҮЛӘМӘ (Сухая Улема) - правый |
| СӨН, АГЫЙДЕЛнең сул кушылдыгы | СӨН (Сюнь) | АГЫЙДЕЛ (Река Белая) - левый |
| СӨРЕНЧӘК, ЫКның сул кушылдыгы | СӨРЕНЧӘК (Суранчак, Суранчажка) | ЫК (Ик) - левый |
| СӨРКӘ, КУАКның уң кушылдыгы | СӨРКӘ (Сурка) | КУАК (Кувак) - правый |
| СӨРМӘТ, ТИРГӘВЕШнең уң кушылдыгы | СӨРМӘТ (Сурмятка) | ТИРГӘВЕШ (Тиргауш) - правый |
| СТӘРЛЕ, ЫКның сул кушылдыгы | СТӘРЛЕ (Стярле)ЭСТӘРЛЕ (Стерли) | ЫК (Ик) - левый |
| СТӘРЛЕБАШ, СТӘРЛЕге күчә | СТӘРЛЕБАШ (Стярлебаш) | Меняет название на СТӘРЛЕ (Стярле) |
| СУБАЙ, ИСКЕ ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | СУБАЙ (Полноводная) | ИСКЕ ЧУЛМАН (Старая Кама) - левый |
| СУЕЛГА, ШОМБЫТның уң кушылдыгы | СУЕЛГА (Водная река) | ШОМБЫТ (Шумбутка) - правый |
| СУЛЫ, ДИМның сул кушылдыгы | СУЛЫ (Сула) | ДИМ (Дымка) - левый |
| СУКАЕШ, ЫКның сул кушылдыгы | СУКАЕШ (Сухояш) | ЫК (Ик) - левый |
| СУЛЫ, ДИМның сул кушылдыгы | СУЛЫ (Сула)Бугульминского района | ДИМ (Дымка) - левый |
| СУЛА, МИШӘнең уң кушылдыгы | СулаПестречинского района | МИШӘ (Мёша) - правый |
| СУЛЫ, ЧОШЫның уң кушылдыгы | СУЛЫ (Сула)Рыбно-Слободского района | ЧОШЫ (Суша) - правый |
| СУМКА, ИДЕЛнең сул кушылдыгы | Сумка | ИДЕЛ (Волга) - левый |
| СУЯК, ЧОШЫның сул кушылдыгы | СУЯК (Водная сторона) | ЧОШЫ (Суша) - левый |
| СҮЗӘН, БАЗЫның сул кушылдыгы | СҮЗӘН (Сюдан) | БАЗЫ (База) - левый |
| СҮРӘ, ИДЕЛнең уң кушылдыгы | СҮРӘ (Сура) | ИДЕЛ (Волга) - правый |
| СЫЗА, МӘНӘВЕЗЕЛГАның сул кушылдыгы | СЫЗА (Сухая балка) | МӘНӘВЕЗЕЛГА (Маняусъелга) - левый |
| СЫТЫК, КАЛМЫЯнең уң кушылдыгы | СЫТЫК (Раздавленный) | КАЛМЫЯ (Калмия) - правый |
| ТАБАР, ҮЛӘМӘнең сул кушылдыгы | ТАБАР (Табарка) | ҮЛӘМӘ (Улема) - левый |
| ТАКТАЛА, ЯҢАСАЛАның сул кушылдыгы | ТАКТАЛА (Тахтала) | ЯҢАСАЛА (Яносолка, Наясолка) - левый |
| ТАЛКЫШ, ЧИШМӘнең сул кушылдыгы | ТАЛКЫШ (Толкишка) | ЧИШМӘ (Шешма) - левый |
| ТАНАЙ, КРИУШАның уң кушылдыгы | ТАНАЙ (Танайка) | КӘКРЕ (Криуша) - правый |
| ТАРСА, ОЛЫ СӨЛЧӘнең уң кушылдыгы | Тарса | ОЛЫ СӨЛЧӘ (Большая Сульча) - правый |
| ТАРХАН, КЫЛНАның сул кушылдыгы | ТАРХАН (Тарханка) | КЫЛНА (Кильна) - левый |
| ТАТАРСУ, ЗИЧАнең сул кушылдыгы | ТАТАРСУ (Татарская вода) | ЗИЧА (Зыча) - левый |
| ТАХЧА, КИСЫның сул кушылдыгы | ТАХЧА (Такча) | КИСЫ (Кисинка) - левый |
| ТАШ ЧИШМӘ, ДАРЬЯнең сул кушылдыгы | ТАШ ЧИШМӘ (Каменный ключ) | ДАРЬЯ (Дарьянка) - левый |
| ТАШКИЧҮ, ШОМБЫТның уң кушылдыгы | ТАШКИЧҮ (Ташкучу) | ШОМБЫТ (Шумбутка) - правый |
| ТАШЛЫ, СОЛАның сул кушылдыгы | ТАШЛЫ (Каменистая) | СОЛА (Сула) - левыйпритока реки КӨНДЕЗ (Кандыз) |
| ТАШЛЫ ЧИШМӘ, КОДАШнын уң кушылдыгы | ТАШЛЫ ЧИШМӘ (Ташлычишма) | КОДАШ (Кудаш) - правый |
| ТАШЛЫК, БӘРЛЕнең сул кушылдыгы | ТАШЛЫК (Ташелка) | БӘРЛЕ (Бирля) - левый |
| ТАШЛЫК, ЧАТКАЗның уң кушылдыгы | Ташлык | ЧАТКАЗ (Чепкасы) - правый |
| ТАШЛЫК, ШУШМАның сул кушылдыгы | ТАШЛЫК (Камнеломня)КӨШКӘТ (Кушкет) | ШУШМА (Шошма) - левый |
| ТАШЛЫКҮЛ, ЫКның сул кушылдыгы | ТАШЛЫКҮЛ (Ташлы-Куль) | ЫК (Ик) - левый |
| ТӘМТЕБАШ, МИШӘнең уң кушылдыгы | ТӘМТЕБАШ (Тямтибаш) | МИШӘ (Мёша, Дубняк) - правый |
| ТЕГЕРМӘНЪЕЛГА, МӘНӘВЕЗнең уң кушылдыгы | ТЕГЕРМӘНЪЕЛГА (Тегерманъелга, Мельничная река) | МӘНӘВЕЗ (Маняус) - правый |
| ТЕКАЧ, ОМАРның уң кушылдыгы | Текач | ОМАР (Омарка) - правый |
| ТЕЛӘНЧЕ, ИГӘНӘнең сул кушылдыгы | ТЕЛӘНЧЕ (Телянче)ИНЕШ (Иныш) | ИГӘНӘ (Иганя, Ичаня) - левый |
| ТЕТВЕЛ, КИЧҮның уң кушылдыгы | ТЕТВЕЛ (Тетвелька) | КИЧҮ (Кичуй) - правый |
| ТЕРЕНЬГУЛЬКА, УСАның сул кушылдыгы | Тереньгулька | УСА (Усы) - левый |
| ТЕРПЕЛЕ, СӨНнең сул кушылдыгы | ТЕРПЕЛЕ (Терпеля) | СӨН (Сюнь) - левый |
| ТИГӘН, ШОНТАЛЫның сул кушылдыгы | ТИГӘН (Тиганка) | ШОНТАЛЫ (Шентала) - левый |
| ТИМЕРЛЕК, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | ТИМЕРЛЕК (Темерлинка) | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - правый |
| ТИМЕРСУ, АУЛАШның сул кушылдыгы | Тимерсу | АУЛАШ (Авлашка) - левый |
| ТИРӘНГӘР, ЕРСУБАЙның уң кушылдыгы | ТИРӘНГӘР (Тирянгар, Глубокая пещера) | ЕРСУБАЙ (Ерсубайкино) - правый |
| ТИРӘНЕЛГА, ИНЕШнең сул кушылдыгы | ТИРӘНЕЛГА (Тиранелга, Глубокая река) | ИНЕШ (Иныш) - левый |
| ТИРӘНКҮЛ, КАЗАНның КИРОВ районда | Озеро ТИРӘНКҮЛ (Глубокое) | Кировского района Казани |
| ТИРГӘВЕШ, ЫКның сул кушылдыгы | ТИРГӘВЕШ (Тиргауш) | ЫК (Ик) - левый |
| ТОЖ, ШИМӘКнең уң кушылдыгы | ТОЖ (Черкаска) | ШИМӘК (Шимяковка) - правый |
| ТОМБАРЛЫ, ЫКның сул кушылдыгы | ТОМБАРЛЫ (Тумбарля, Тумбарлинка) | ЫК (Ик) - левый |
| ТОРМЫ, ҮЛӘМӘнең сул кушылдыгы | ТОРМЫ (Турма) | ҮЛӘМӘ (Улема) - левый |
| ТОША, ЗӨЯнең уң кушылдыгы | Тоша | ЗӨЯ (Свияга) - правый |
| ТОШЬ, СОЛАның сул кушылдыгы | Тошь | СОЛА (Сула) - левыйпритока реки КӨНДЕЗ (Кандыз) |
| ТӨКЕ, АБАМЗАның сул кушылдыгы | ТӨКЕ (Тюкинка) | АБАМЗА (Азамся) - левый |
| ТУБЯК, УКМАСның сул кушылдыгы | Тубяк | УКМАС (Атмаска) - левый |
| ТУГАШ, АУЛАШның уң кушылдыгы | Тугаш | АУЛАШ (Авлашка) - правый |
| ТУЙМА, ОШТЫРМАның сул кушылдыгы | ТУЙМА (Тойменка) | ОШТЫРМА (Ошторма) - левый |
| ТУЙМА, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | ТУЙМА (Тойма) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| ТУМБА, ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | Тумба | ЧИРМЕШӘН (Черемшан) - правый |
| ТУРДАЛА, КЫРЫНДЫ ҮЗӘНЕнең уң кушылдыгы | ТУРДАЛА (Турдалинка) | КЫРЫНДЫ ҮЗӘНЕ (Крындинский Лог) - правый |
| ТУРОВКА, ИЖның сул кушылдыгы | Туровка | Иж - левый |
| ТУРЫ ЕЛГА, НАРАТЛЫның сул кушылдыгы | ТУРЫ ЕЛГА (Прямая река) | НАРАТЛЫ (Наратлыелга) - левый |
| ТУТЫКЛЫ САЗЛЫК, ШИЛНӘнең сул кушылдыгы | ТУТЫКЛЫ САЗЛЫК (Ржавец) | ШИЛНӘ (Шильна) - левый |
| ТҮБӘН БАГРАЖ, БАГРАЖның уң кушылдыгы | ТҮБӘН БАГРАЖ (Нижняя Багряжка) | БАГРАЖ (Багряжка) - правыйправого притока реки ЧИШМӘ (Шешма) |
| ТҮБӘНГЕ КАРАМАЛЫ, КАРАМАЛЫның сул кушылдыгы | ТҮБӘНГЕ КАРАМАЛЫ (Нижняя Кармалка) | КАРАМАЛЫ (Кармалка) - левый |
| ТҮБӘНГЕ ЯМАШ, БӨГЕЛМӘ ЗӘЕнең уң кушылдыгы | ТҮБӘНГЕ ЯМАШ (Нижняя Ямашка) | БӨГЕЛМӘ ЗӘЕ (Бугульминский Зай) - правый |
| ТҮҢЫЛҖА, ЗӘЙнең уң кушылдыгы | ТҮҢЫЛҖА (Тонгузинка) | ЗӘЙ (Зай) - правый |
| ТҮРЕШ, КАЛМЫЯның сул кушылдыгы | ТҮРЕШ (Турюшский) | КАЛМЫЯ (Калмия) - левый |
| ТЫКШЫМ, ТЕРЕНЬГУЛЬКАның сул кушылдыгы | ТЫКШЫМ (Тукшумка)ТЕКӘ ЧОКЫР (Крутой Овраг) | Тереньгулька - левый |
| УДАЛИНКА, ЧИШМӘнең уң кушылдыгы | УДАЛИНКА (Назаровка) | ЧИШМӘ (Шешма) - правый |
| УИШЬ, КЕЧЕ СӨЛЧӘнең уң кушылдыгы | Уишь | КЕЧЕ СӨЛЧӘ (Малая Сульча) - правый |
| УКМАС, БӘТКЕнең уң кушылдыгы | УКМАС (Атмаска)АТМАС (Атмаска) | БӘТКЕ (Бетька) - правый |
| УКША, ӘРӘнең уң кушылдыгы | УКША (Стрелка) | ӘРӘ (Аря) - правый |
| УЛЫ ЕЛГА, СУЛЫның сул кушылдыгы | УЛЫ ЕЛГА (Улыелга), один из истоков рекиСУЛЫ (Сула) | СУЛЫ (Сула) - левыйпритока рекиЧОШЫ (Суша) |
| УҢЫШ,ШУШМАның сул кушылдыгы | УҢЫШ (Уныш, Успех) | ШУШМА (Шошма) - левый |
| УРА, АШЫТның уң кушылдыгы | УРА (Обойди) | АШЫТ (Ашит) - правый |
| УРАЙ, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | УРАЙ (Урайка) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| УРАТМА, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | УРАТМА (Уратьма) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| УРГЫДЫ, МИНЗӘЛӘнең сул кушылдыгы | УРГЫДЫ (Ургыда) | МИНЗӘЛӘ (Мензеля) - левый |
| УРДА, ШИЛНӘнең уң кушылдыгы | УРДА (Ордушка) | ШИЛНӘ (Шильна) - правый |
| УРДАЛЫ, ЧИШМӘнең уң кушылдыгы | УРДАЛЫ (Урдалинка) | ЧИШМӘ (Шешма) - правый |
| УРДАЛЫ, ЧИШМӘнең уң кушылдыгы | УРДАЛЫ (Урдалка) | ЧИШМӘ (Шешма) - правый |
| УРМАН ЗӘЕ, ЗӘЙнең уң кушылдыгы | УРМАН ЗӘЕ (Лесной Зай)ИРНӘ (Ирня) | ЗӘЙ (Зай) - правый |
| УРМАН ЧИШМӘСЕ, ЧИШМӘнең уң кушылдыгы | УРМАН ЧИШМӘСЕ (Лесная Шешма) | ЧИШМӘ (Шешма) - правый |
| УРСАЛЫ, ДАЛА ЗӘЕнең уң кушылдыгы | УРСАЛЫ (Урсала) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - правый |
| УРСАЛЫ, ДАЛА ЗӘЕнең уң кушылдыгы | УРСАЛЫ (Урсалинка) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - правый |
| УРТАЧИРӘМ, ЧИШМӘнең сул кушылдыгы | УРТАЧИРӘМ (Уртачирям, Средняя трава) | ЧИШМӘ (Шешма) - левый |
| УРЫС-МАРИ КОВАЛЫ, ЯШЕЛ ҮЗӘН РАЙОНЫ КҮЛЕ | Озеро УРЫС-МАРИ КОВАЛЫ (Русско-Марийские Ковали) | Озеро Зеленодольского района |
| УРЫССУ, ЮТАЗЫның сул кушылдыгы | УРЫССУ (Уруссу) | ЮТАЗЫ (Ютаза) - левый |
| УСА, БАРҖЫның сул кушылдыгы | УСА (Усы) | БАРҖЫ (Варзинка) - левый |
| УСТЬЕ, СИКӘНӘСнең уң кушылдыгы | УСТЬЕ (Овраг Мокрый Ржавец) | СИКӘНӘС (Секинесь) - правый |
| УТДЯДИНКА, ИЖның сул кушылдыгы | Утдядинка | Иж - левый |
| УТЮШКА, БИЗНӘнең уң кушылдыгы | Утюшка | БИЗНӘ (Бездна) - правыйпритока реки ИДЕЛ (Волга) |
| УШМА, ҮЧӘнең уң кушылдыгы | УШМА (Ушман) | ҮЧӘ (Уча) - правый |
| УШМЫ, НОКРАТның уң кушылдыгы | УШМЫ (Ошма) | НОКРАТ (Вятка) - правый |
| ҮЛЕК, ЫКның уң кушылдыгы | ҮЛЕК (Улюк) | ЫК (Ик) - правый |
| ҮЛӘМӘ, ЗӨЯнең уң кушылдыгы | ҮЛӘМӘ (Улема) | ЗӨЯ (Свияга) - правый |
| ҮМӘК, НОКРАТның сул кушылдыгы | ҮМӘК (Умяк) | НОКРАТ (Вятка) - левый |
| ҮРДӘК, ИДЕЛнең сул кушылдыгы | ҮРДӘК (Утка) | ИДЕЛ (Волга) - левый |
| ҮРТӘМ, АШЫТның уң кушылдыгы | ҮРТӘМ (Уртемка) | АШЫТ (Ашит) - правый |
| ҮТӘР, ТАШЛЫКның уң кушылдыгы | ҮТӘР (Утер) | КӨШКӘТ (Кушкет) - правый |
| ҮЧӘ, ЧИЯнең уң сул кушылдыгы | ҮЧӘ (Уча) | ЧИЯ (Шия) - левый |
| ҮЧӘЛЛЕ, ЫКның сул кушылдыгы | ҮЧӘЛЛЕ (Учалы) | ЫК (Ик) - левый |
| ҮШНӘ, НУРМИНКӘнең уң кушылдыгы | ҮШНӘ (Ушня) | НУРМИНКӘ (Нурминка) - правый |
| ХӘТНӘ, ШУШМАның уң кушылдыгы | ХӘТНӘ (Хотня) | ШУШМА (Шошма) - правый |
| ХЫРЛА, ЗӨЯнең сул кушылдыгы | ХЫРЛА (Снежная)КАРЛЫ (Карла) | ЗӨЯ (Свияга) - левый |
| ЧАБАКСАР, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | ЧАБАКСАР (Чебоксарка) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - левый |
| ЧАКСЫ, ЧИЯнең сул кушылдыгы | Чаксы | ЧИЯ (Шия) - левый |
| ЧАЛЛЫ, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | ЧАЛЛЫ (Челна) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| ЧАЛЛЫ, АКТАЙның уң кушылдыгы | ЧАЛЛЫ (Челнинка) | АКТАЙ (Ахтай) - правый |
| ЧАЛЛЫ, ЗӘЙнең сул кушылдыгы | ЧАЛЛЫ (Челнинка) | ЗӘЙ (Зай) - левый |
| ЧАЛЛЫ, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | ЧАЛЛЫ (Челнинка) | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - левый |
| ЧАЛЛЫ, ЧИШМӘнең сул кушылдыгы | ЧАЛЛЫ (Челна) | ЧИШМӘ (Шешма) - левый |
| ЧАЛПАЙМАС, СТӘРЛЕБАШның уң кушылдыгы | ЧАЛПАЙМАС (Чалтаймас)(Сялтай-Баш) | СТӘРЛЕБАШ (Стярлебаш) - правый |
| ЧАНГАРА, СӨЛЧӘнең сул кушылдыгы | Чангара | СӨЛЧӘ (Сулица) - левый |
| ЧАТКАЗ, КАРЛЫның уң кушылдыгы | ЧАТКАЗ (Чепкасы) | КАРЛЫ (Карла) - правый |
| ЧАТРА, ӘҖМИнең уң кушылдыгы | Чатра | ӘҖМИ (Азми) - правый |
| ЧАШ, ИЖның уң кушылдыгы | ЧАШ (Чаж) | Иж - правый |
| ЧЕРЕК КҮЛ, АКСУСЫЗ авылы янында | Озеро ЧЕРЕК КҮЛ (Гнилое) | около села АКСУСЫЗ (Бело-Безводное) |
| ЧЕРЕМИС, МОРДВАСУның уң кушылдыгы | ЧЕРЕМИС (Черемиска) | МОРДВАСУ (Мордовка) - правый |
| ЧИКӘ, КЫРЫНДЫның сул кушылдыгы | ЧИКӘ (Чекалдинка) | КЫРЫНДЫ (Крындинка) - левый |
| ЧИЛЧӘ, ЗӨЯнең сул кушылдыгы | ЧИЛЧӘ (Чильча) | ЗӨЯ (Свияга) - левый |
| ЧИРКА, ЗӨЯнең кушылдыгы | Чирка | ЗӨЯ (Свияга) - правый |
| ЧИРМЕШӘН, БОЛАның сул кушылдыгы | ЧИРМЕШӘН (Черемшан) | БОЛА (Була) - левый |
| ЧИШМӘ, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | ЧИШМӘ (Шешма) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| ЧИЯ, КЕЧЕ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | ЧИЯ (Шия)ЙОЛДЫЗ ЧОКЫРЫ (Овраг Юлдузский) | КЕЧЕ ЧИРМЕШӘН (Малый Черемшан) - правый |
| ЧИЯ, НОКРАТның уң кушылдыгы | ЧИЯ (Шия) | НОКРАТ (Вятка) - правый |
| ЧИЯТӨШ, ЧИЯнең уң кушылдыгы | ЧИЯТӨШ (Шиятоша) | ЧИЯ (Шия) - правый |
| ЧОШЫ, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | ЧОШЫ (Суша) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| ЧӨКӘНЕШ, ЧИШМӘнең сул кушылдыгы | ЧӨКӘНЕШ (Секинесь)СИКӘНӘС (Секинесь)СӘКИНӘС (Секинесь) | ЧИШМӘ (Шешма) - левый |
| ЧУАЛ ЕЛГА, БАГРАЖның сул кушылдыгы | ЧУАЛ ЕЛГА (Чуалъелга, Большой мешок) | БАГРАЖ (Багряжка) - левыйправого притока реки УРМАН ЗӘЕ (Лесной Зай) |
| ЧУЛМАН, ИДЕЛнең сул кушылдыгы | ЧУЛМАН (Кама) | ИДЕЛ (Волга) - левый |
| ЧУЛМАН, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | ЧУЛМАН (Чулманка) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| ЧУМАЧ, ЧИШМӘнең уң кушылдыгы | ЧУМАЧ (Чумачка) | ЧИШМӘ (Шешма) - правый |
| ЧУПАЙ, КИЧҮнең сул кушылдыгы | ЧУПАЙ (Чупаевка) | КИЧҮ (Кичуй) - левый |
| ЧУПАЙ, КИЧҮнең уң кушылдыгы | ЧУПАЙ (Чупайка)КЕЧЕ БАТРАС (Малая Батраска) | КИЧҮ (Кичуй) - правый |
| ЧУРТАНЛЫ, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | ЧУРТАНЛЫ (Чуркалей, Черталейка) | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - левый |
| ЧУШКАН, ӘҖӘҮнең уң кушылдыгы | Чушкан | ӘҖӘҮ (Азевка) - правый |
| ЧЫБЫКЛЫ, ШУМЫШның сул кушылдыгы | ЧЫБЫКЛЫ (Чубуклинка) | ШУМЫШ (Шумышка) - левый |
| ЧЫНЛЫ, ЗӨЯнең уң кушылдыгы | ЧЫНЛЫ (Цильна) | ЗӨЯ (Свияга) - правый |
| ЧЫРШЫ ЧИШМӘ, БАРАВЫШның сул кушылдыгы | ЧЫРШЫ ЧИШМӘ (Елев Ключ) | БАРАВЫШ (Боровушка) - левый |
| ЧЫРШЫЛЫ, ИГӘНӘнең сул кушылдыгы | ЧЫРШЫЛЫ (Чершилинка) | ИГӘНӘ (Иганя, Ичаня) - левый |
| ЧЫРШЫЛЫ, НЫРСЫның сул кушылдыгы | ЧЫРШЫЛЫ (Чиршлы) | НЫРСЫ (Нырса) - левый |
| ШАЙТАН, ДИМнең сул кушылдыгы | ШАЙТАН (Шайтанка) | ДИМ (Дымка) - левый |
| ШАРЛАМА, КУАКның сул кушылдыгы | ШАРЛАМА (Шарлема) | КУАК (Кувак) - левый |
| ШАРЛЫ, ЧОШЫның сул кушылдыгы | Шарлы | ЧОШЫ (Суша) - левый |
| ШАРЛЫ, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең уң кушылдыгы | ШАРЛЫ (Шарла, Сазлы) | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - правый |
| ШАРЛЫК, СӨРЕНЧӘКнең сул кушылдыгы | Шарлык | СӨРЕНЧӘК (Суранчак, Суранчажка) - левый |
| ШАРЛЫКЪЕЛГА, КӘКРЕЕЛГАның сул кушылдыгы | ШАРЛЫКЪЕЛГА (Шарлыкъ-Елга) | КӘКРЕЕЛГА (Какреелга, Кривая река) - левый |
| ШАРМАНКА, МОРДВАСУның уң кушылдыгы | Шарманка | МОРДВАСУ (Мордовка) - правый |
| ШАРШАЛА, ӘНҖЕРӘнең уң кушылдыгы | Шаршала | ӘНҖЕРӘ (Анзирка) - правый |
| ШАРШЛА, ОМАРның сул кушылдыгы | ШАРШЛА (Шаршлы) | ОМАР (Омарка) - левый |
| ШАШЫ, АШЫТның уң кушылдыгы | ШАШЫ (Шаши) | АШЫТ (Ашит) - правый |
| ШӘБЕЗ, АГЫЙДЕЛнең сул кушылдыгы | ШӘБЕЗ (Шабиз) | АГЫЙДЕЛ (Река Белая) - левый |
| ШЕКӘ, СӘРДӘнең уң кушылдыгы | ШЕКӘ (Шука, Шека) | СӘРДӘ (Сарда) - правый |
| ШӘПКӘ, АТАның сул кушылдыгы | ШӘПКӘ (Шапкинка) | АТА (Атас, Инча) - левый |
| ШӘПШЕ, КАЗАНСУның сул кушылдыгы | ШӘПШЕ (Шапши) | КАЗАНСУ (Казанка) - левый |
| ШӘРӘШЛЕ, СӨНнең сул кушылдыгы | ШӘРӘШЛЕ (Шерашлинка) | СӨН (Сюнь) - левый |
| ШЕМЕЛА, МИШӘнең уң кушылдыгы | ШЕМЕЛА (Шемелка) | МИШӘ (Мёша) - правый |
| ШЕПКӘ, ДАЛА ЗӘЕнең сул кушылдыгы | ШЕПКӘ (Шипка) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - левый |
| ШЕХОСТАН, КУРЫКМАСның уң кушылдыгы | ШЕХОСТАН (Шихостанка) | КУРЫКМАС (Кырыкмас) - правый |
| ШИЛНӘ, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | ШИЛНӘ (Шильна) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| ШИМӘК, КАЗАНСУның уң кушылдыгы | ШИМӘК (Шимяковка) | КАЗАНСУ (Казанка) - правый |
| ШИРЯ, ШУШМАның уң кушылдыгы | Ширя | ШУШМА (Шошма) - правый |
| ШКИМЕР, РАМАДАНның уң кушылдыгы | ШКИМЕР (Шкимерка) | РАМАДАН (Ромоданка) - правый |
| ШЛАМА, КОНДЫРЧАның сул кушылдыгы | Шлама | КОНДЫРЧА (Кондурча) - левый |
| ШОМА БОЛЫН ЧОКЫРЫ, СӨЛЧӘнең уң кушылдыгы | ШОМА БОЛЫН ЧОКЫРЫ (Овраг Гладкий Луг)(Кашерша) | СӨЛЧӘ (Сулица) - правый |
| ШОМБЫТ, ЧУЛМАНның уң кушылдыгы | ШОМБЫТ (Шумбут) | ЧУЛМАН (Кама) - правый |
| ШОМБЫТ, ШОМБЫТның уң кушылдыгы | ШОМБЫТ (Шумбутка) | ШОМБЫТ (Шумбут) - правый |
| ШОМЫРТ, СИКӘНӘСның уң кушылдыгы | ШОМЫРТ (Черёмуха) | СИКӘНӘС (Секинесь) - правый |
| ШОНТАЛЫ, ШОНТАЛЫның уң кушылдыгы | ШОНТАЛЫ (Шенталка) | ШОНТАЛЫ (Шентала) - правый |
| ШОНТАЛЫ, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | ШОНТАЛЫ (Шентала) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| ШӨГЕРЧЕ, ЧИШМӘнең сул кушылдыгы | ШӨГЕРЧЕ (Шегурчинка) | ЧИШМӘ (Шешма) - левый |
| ШӨКРӘЛЕ, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | ШӨКРӘЛЕ (Шукралинка, Чёлна) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| ШУБАН, ШУШМАның сул кушылдыгы | Шубан | ШУШМА (Шошма) - левый |
| ШУГАН, ЫКның сул кушылдыгы | ШУГАН (Шуганка) | ЫК (Ик) - левый |
| ШУМАНКА, КЫРЛАЙның уң кушылдыгы | Шуманка | КЫРЛАЙ (Крылай) - правый |
| ШУМЫШ, ДАЛА ЗӘЕнең сул кушылдыгы | ШУМЫШ (Шумышка) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - левый |
| ШУРА, ИЛЛӘТнең сул кушылдыгы | ШУРА (Шора) | ИЛЛӘТ (Илеть) - левый |
| ШУШМА, НОКРАТның уң кушылдыгы | ШУШМА (Шошма) | НОКРАТ (Вятка) - правый |
| ЫК, ЧУЛМАНның сул кушылдыгы | ЫК (Ик) | ЧУЛМАН (Кама) - левый |
| ЫРГА, ӘШНӘКнең уң кушылдыгы | ЫРГА (Ирга) | ӘШНӘК (Ошняк) - правый |
| ЫРЫМ, ГӨБЕНӘнең сул кушылдыгы | ЫРЫМ (Урья) | ГӨБЕНӘ (Кубня) - левый |
| ЫШНАЛЫ, ГӨБЕНӘнең уң кушылдыгы | ЫШНАЛЫ (Шиланда, Шеланда) | ГӨБЕНӘ (Кубня) - правый |
| ЭСТӘРЛЕ, ЫКның сул кушылдыгы | ЭСТӘРЛЕ (Стерли)СТӘРЛЕ (Стярле) | ЫК (Ик) - левый |
| ЭШТЕРӘ, НУРМАның уң кушылдыгы | ЭШТЕРӘ (Шира) | НУРМА (Норма) - правый |
| ЮВАН, МУНЧАЛА КҮЛЕнең Төньяк кушылдыгы | ЮВАН (Ювас) | МУНЧАЛА КҮЛЕ (Мочальное Озеро) - Северный |
| ЮГАРЫ ӘКИ, ОМАРның сул кушылдыгы | ЮГАРЫ ӘКИ (Верхняя Якинка) | ОМАР (Омарка) - левый |
| ЮГАРЫ БАГРАЖ, БАГРАЖның уң кушылдыгы | ЮГАРЫ БАГРАЖ (Верхняя Багряжка)ЕРСУБАЙ (Ерсубайкино)ЮГАРЫ ЧОКЫР (Верхний Овраг) | БАГРАЖ (Багряжка) - правыйправого притока реки ЧИШМӘ (Шешма) |
| ЮГАРЫ КАНДЫЗ, ЫКның сул кушылдыгы | ЮГАРЫ КАНДЫЗ (Верхний Кандыз) | ЫК (Ик) - левый |
| ЮГАРЫ ЧОКЫР, БАГРАЖның уң кушылдыгы | ЮГАРЫ ЧОКЫР (Верхний Овраг)ЮГАРЫ БАГРАЖ (Верхняя Багряжка)ЕРСУБАЙ (Ерсубайкино) | БАГРАЖ (Багряжка) - правыйправого притока реки ЧИШМӘ (Шешма) |
| ЮКӘЛӘҮ, ШЕПКӘнең уң кушылдыгы | ЮКӘЛӘҮ (Юколя) | ШЕПКӘ (Шипка) - правый |
| ЮКӘЧЕ, ЧИЯнең сул кушылдыгы | ЮКӘЧЕ (Юкачи) | ЧИЯ (Шия) - левый |
| ЮМРАТ, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | ЮМРАТ (Юмратка) | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - левый |
| ЮМЬЯ, ОШТЫРМАның сул кушылдыгы | Юмья | ОШТЫРМА (Ошторма) - левый |
| ЮРАШ, ӘДӘМнең сул кушылдыгы | ЮРАШ (Юрашка) | ӘДӘМ (Адамка) - левый |
| ЮРАШ, ТУЙМАның уң кушылдыгы | ЮРАШ (Юрашка) | ТУЙМА (Тойма) - правый |
| ЮРИ, ЧАШның сул кушылдыгы | ЮРИ (Юринка) | ЧАШ (Чаж) - левый |
| ЮТАЗЫ, ЫКның сул кушылдыгы | ЮТАЗЫ (Ютаза) | ЫК (Ик) - левый |
| ЮХМАЧЫ, ҖЫЛЫ ЕРМАКның сул кушылдыгы | ЮХМАЧЫ (Юхмачка) | ҖЫЛЫ ЕРМАК (Протока Тёплая) - левый |
| ЮГАРЫ КАНДЫЗ, ЫКның сул кушылдыгы | ЮГАРЫ КАНДЫЗ (Верхний Кандыз) | ЫК (Ик) - левый |
| ЯЗ, БИЗНӘнең уң кушылдыгы | ЯЗ (Язы, Весна) | БИЗНӘ (Бездна) - правыйпритока реки ИДЕЛ (Волга) |
| ЯМАН УРДА, БӘЙРӘКӘнең сул кушылдыгы | ЯМАН УРДА (Плохая орда) | БӘЙРӘКӘ (Байряки, Байраны) - левый |
| ЯМАШ, БӨГЕЛМӘ ЗӘЕнең уң кушылдыгы | ЯМАШ (Ямашка) | БӨГЕЛМӘ ЗӘЕ (Бугульминский Зай) - правый |
| ЯМАШ, ДАЛА ЗӘЕнең уң кушылдыгы | ЯМАШ (Ямашка) | ДАЛА ЗӘЕ (Степной Зай) - правый |
| ЯМАШ, КИЧҮнең уң кушылдыгы | ЯМАШ (Ямашка) | КИЧҮ (Кичуй) - правый |
| ЯМАШ, ОЛЫ КӘМИНКӘнең кушылдыгы | ЯМАШ (Ямашка) | ОЛЫ КӘМИНКӘ (Большая Каменка) |
| ЯМАШ, ЫКның сул кушылдыгы | ЯМАШ (Ямашка, Ваешур) | ЫК (Ик) - левый |
| ЯМБАКТЫ, АКТАЙның сул кушылдыгы | ЯМБАКТЫ (Сушка)ЯМБАКТЫ ЧОКЫРЫ (Ямбухтинский Овраг) | АКТАЙ (Ахтай) - левый |
| ЯҢАСАЛА, БИЗНӘнең уң кушылдыгы | ЯҢАСАЛА (Яносолка, Наясолка) | БИЗНӘ (Бездна) - правыйпритока реки ИДЕЛ (Волга) |
| ЯРАН, ИЛЛӘТнең уң кушылдыгы | ЯРАН (Яранка) | ИЛЛӘТ (Илеть) - правый |
| ЯСА, БИЗНӘнең сул кушылдыгы | ЯСА (Ясачка) | БИЗНӘ (Бездна) - левыйпритока реки ИДЕЛ (Волга) |
| ЯУРКА, ОЛЫ ЧИРМЕШӘНнең сул кушылдыгы | ЯУРКА (Большая Яурка, Малая Яурка, Овраг Савруш) | ОЛЫ ЧИРМЕШӘН (Большой Черемшан) - левый |
| ЯУШИРМӘ, ОЛЫ БАХТАның сул кушылдыгы | ЯУШИРМӘ (Яуширма)КЕЧЕ БАХТА (Малая Бахта) | ОЛЫ БАХТА (Большая Бахта) - левый |
www.millattashlar.ru
“Татарстан елгалары” тексты буенча д/м сөйләм.
МБГББУ « Гимназия №3»
“Татарстан елгалары” тексты буенча д/м сөйләм.
Эшләде: ВагизоваЛ.Р.
Чистай шәһәре 3 нче
гимназиянең татар теле
һәм әдәбияты укытучысы
Дәреснең темасы: “Татарстан елгалары” тексты буенча д/м сөйләм.
Дәреснең максаты: темага бәйле рәвештә лексик материалны кабатлау.
Бурычлар:
1.Белем бирү:
2. Үстерү:
укучыларның фикерләүләрен, хәтер, игътибарлылыкларын үстерергә;
сөйләм телләрен үстерергә.
3. Тәрбияви:
укучыларда патриотик хисләр тәрбияләүгә шартлар тудырырга;
дуслык, бердәмлек, ярдәм итә белү кебек уңай сыйфатлар тәрбияләргә;
укуга җаваплы караш булдырырга.
Җиһазлау:
Видеопроектор, компьютер, презентация,укучылар өчен елгачылар формалары
Дәрес формасы: дәрес-сәяхәт.
Дәрес барышы
I. Уку эшчәнлегенә теләк уяту этабы.
1. Исәнләшү:
-Исәнмесез, укучылар!
-Исәнмесез, укытучы апа!
2. Деҗур укучы белән әңгәмә.
3. Дәрес мәсьәләсен кую.
Укытучы:
-Укучылар, үткән дәресләрдә без сезнең белән исем ясагыч кушымчаларны өйрәнгән идек. Тактага карагыз әле, анда исем ясагыч кушымчалар белән ясалган сүзләр язылган. Әйдәгез, ул сүзләрне русчага тәрҗемә итик.
Тактага язылган сүзләр:
Тәрбияче – воспитатель
Җырчы – певец
Балыкчы – рыбак
Баянчы – баянист
Елгачы – речник
II. Белемнәрне актуальләштерү һәм эшләп карау вакытында авыр урыннарны билгеләү максаты белән оештырылган уку эшчәнлеге этабы
Бу сүзләр арасыннан кайсы сүз сезгә таныш түгел?
Бу сүз нинди өлешләрдән тора?
Сүзнең тамыры елга сүзе, -чы – исем ясагыч кушымча.
Елга сүзе ничек тәрҗемә ителә?
Река.
III. Авырлыкның сәбәбен һәм урынын ачыклау этабы
Сүзләрне ничек тәрҗемә итүегезне адымлап сөйләгез эле.
Кайсы адымда авырлык туды?.
Бу авырлыкка нәрсә сәбәп булды?
IV. Авырлыктан чыгу проектын төзү этабы
Татарстанда нинди елгалар бар?
Волга, Кама, Вятка, Белая и т.д.
Ә аларның татарча атамалары ничек икән? Гомумән, Татарстан елгалары турында сез нәрсәләр беләсез?
Татарстан елгалары турында күбрәк белү өчен без сәяхәткә чыгарбыз. Шуңа күрә бүген безнең дәресебезнең темасы
“Татарстан елгалары буенча cәяхәт”.
Безнең максат (цель): Татарстандагы елгаларның атамаларын, алар турындагы мәгълүматны кабатлау.
V. Төзелгән проектны тормышка ашыру этабы
“Сәяхәткә чыгу”
Корабларга утыру.
Укытучы:
-Укучылар, картага карагыз әле. Татарстанда нинди елгалар бар икән? Сез аларны беләсезме? Идел елгасынна тыш Татарстанда Ик, Белая, Вятка дигән елгалар да бар икән. Сәяхәтебезне без шул елгалардан башларбыз. Без инде 3 төркемгә бүлендек, ә нинди елга буенча сәяхәт итүебезне жирәбә билгеләр.
(Жирәбә үткәрү).
Укучылар, корабларга утырдык. Сәяхәтебезне башлыйбыз. Тик сәяхәтебез барышында безгә каршылыклар очрар. Аларны үтәр өчен сез төрле биремнәр үтәрсез. Ә сәяхәт ахырында сезне сюрприз көтәр. Хәерле сәгатьтә!
Укучылар, сезнең алдыгызда борт журналлары ята. Сәяхәт дәвамында сез аларны тутырыгыз. Аның беренче битендә ике графа бар. Беренче графага сез инде белгән мәгълүматларны языгыз. Икенче графага бу дәрестә белгәннәрегезне язып барыгыз.
Укучылар, без үзебез сәяхәт итә торган елгаларның атамаларын белмибез бит әле. Мин сезгә сүзлекләр өләшәм, ә сез аннан үзегез сәяхәт итә торган елгаларның атамаларын табыгыз.
Ик – Ык, Белая – Агыйдел, Вятка – Нократ.
VI. Әйтеп эшләп, беренчел ныгыту этабы
Укучылар, карталарга карагыз әле. Без инде ярты юлны үткәнбез икән. Корабларыбызда ягулык та бетеп киткән. Ягулык станциясендә эшләүче Сусылу безгә ярдәмгә килгән. Тик ягулык алу өчен ул әйткән биремне үтәргә кирәк.
Сәяхәтебезне дәвам итәбез. Менә без барыбыз да Кама елгасына килеп җиттек. Моннан нинди нәтиҗә чыгара алабыз?
Ык, Агыйдел, Нократ елгалары Кама елгасына кушыла.
Тик Каманың татарча исемен белмичә, без анда йөзә алмыйбыз. Моны белү өчен безгә бирем үтәргә кирәк. Мин һәр төркемгә карточкалар бирәм. Һәр укучы аерым карточка алачак. Ул карточкаларда Татарстан елгалары турында язылган. Һәркем үз карточкасындагы текстны укысын һәм төркемдәге иптәшләренә андагы мәгълүматны сөйләсен. Кама елгасының татарча атамасы бер карточкада язылган. Бергәләп эшләгәннән соң, сез ул атаманы белерсез.
Карточка №1.
Татарстанны “дүрт елга иле” дип йөртәләр. Татарстан аркылы Идел, Кама, Агыйдел, Вятка (Нократ) кебек зур елгалар ага.
Карточка №2.
Республикада тагын 500ләп вак елга бар. Идел Татарстан территориясе буйлап 180 чакрым ага. Иделгә Кама елгасы кушыла. Бу урында Иделнең киңлеге 40 километрга җитә.
Карточка №3.
Ә Кама елгасы Татарстан территориясе буйлап 380 километр ага. Аның борынгы исеме – Чулман. Чулман ярларына зур шәһәрләр: Чаллы, Алабуга, Түбән Кама, Чистай урнашкан.
Карточка №4.
Ык, Зәй, Мишә, Чирмешән, Зөя кебек елгалар да туган җиребезне бизи. Болардан башка һәр авылның чылтырап ага торган тәмле сулы салкын чишмәләре дә бар.
Димәк, Кама елгасының атамасы – Чулман.
VII. Эталон буенча үз-үзеңне тикшереп, мөстәкыйль эшләү этабы
Сәяхәтебезне дәвам итәбез. Каршыбызда зур елга. Бу – Идел елгасы. Димәк Чулман Идел елгасына кушыла. Туктагыз, бу нинди хәл? Яр буенда кем утыра?
Су анасы (бер укучы су анасы ролен башкара).
Су анасы. Мин Идел елгасының хуҗабикәсе. Мин үз елгама теләсә кемне кертмим. Анда керү өчен миннән бер чәчәк алырга кирәк. Менә бу бака яфракларына төрле раслаулар язылган. Әгәр сез алар белән килешсәгез, әйе сүзен языгыз, килешмәсәгез, юк сүзен языгыз. Шул биремне үтәсәгез, мин сезне елгама кертермен.
Татарстан аркылы Идел, Днепр, Кама, Вятка, Агыйдел, Ык елгалары ага. Татарстан аркылы Идел, Нократ, Чулман, Агыйдел, Ык елгалары ага.
Идел Татарстан аркылы 180 чакрым ага.
Идел Татарстан аркылы 50 чакрым ага.
Каманың борынгы исеме – Чулман.
Каманың борынгы исеме – Нократ.
Инде башкарган эшләребезне тикшерегез. Бака яфракларын бер-берегез белән алыштырыгыз һәм бер-берегезнең җавапларын тикшерегез. Хәзер минем елгама керергә мөмкин.
VIII. Кабатлау һәм белемнәрне системага кертү этабы
Сәяхәтебезне Идел елгасы буенча дәвам итәбез. Туктагыз, безнең каршыбызда пират корабы түгелме соң? Бу корабны юк итмичә, без алга бара алмыйбыз. Димәк, хәзер “диңгез сугышы” булачак.
(“Диңгез сугышы” уенын уйнау).
“Диңгез сугышы” өчен сораулар.
Татарстанны ничә елга иле дип йөртәләр? (1, 2, 3, 4, 5)
Республикада тагын ничәләп вак елга бар? (100, 200, 300, 400, 500)
Идел елгасы Татарстан территориясе буйлап ничә чакрым ага?
(180, 195, 210, 220, 380)
Чулман елгасы Татарстан территориясе буйлап ничә километр ага?
(180, 195, 210, 220, 380)
Укучылар, без пират корабын җиңдек. Инде безнең сәяхәтебез ахырына якынлаша. Хәтерлисезме, мин сезгә сюрприз барлыгын әйткән идем. Менә ул сюрприз – энҗе-мәрҗәннәр тулы сандык. Ул сезгә. Слайдта язылган юлларга игътибар итегез әле.
Тел дигән дәрья бар,
Төбендә энҗе-мәрҗән бар,
Белгәннәр чумып алыр,
Белмәгәннәр коры калыр.
Димәк, чын энҗе-мәрҗәннәр – ул телне белү икән.
IX. Дәрестә уку эшчәнлегенең рефлексиясе этабы
Сорауларларга җавап бирегез:
• Нинди максат куйдык?• Максатка ирештекме? • Нинди ысуллар белән ирештек?• Нинди нәтиҗәләргә килдек?• Тагын нәрсә эшләргә кирәк? • Алган белемнәрне кайда кулланырга була?
Өй эше.
1) Өйрәнгән сүзләрне кулланып, җөмләләр төзергә һәм дәфтәрләргә язарга.
2) Киләсе дәрескә безгә кунакка атаклы океанолог Мототака Накамура киләчәк. Ул Татарстандагы елгалар белән кызыксын икән. Аңа сөйләү өчен Татарстан елгалары турында кечкенә хикәя төзеп килегез.
Йомгаклау.
Укытучы:
-Менә, укучылар, безнең “Татарстан елгалары буенча сәяхәт» ахырына якынлаша, кайтырга вакыт. Сезгә сәяхәт ошадымы?
Укучылар җавабы.
Укучыларның дәрестә катнашуын бәяләү.
Укучылар, борт журналларның икенче бите – бәяләү бите. Шул битне тутырыгыз һәм үзегезне дәрестә эшләвегезне бәяләгез.
-эшчәнлеккә нәтиҗә ясала, рәхмәт әйтелә.
kopilkaurokov.ru
Татарстан елгалары. Учитель татарского языка и литературы моу сош №8, г. Лениногорск Сафуанова Э. Р. Дәрес барышы: Оештыру өлеше. Фонетик күнегү: а
Тема: Татарстан елгалары.Учитель татарского языка и литературы
МОУ СОШ №8, г. Лениногорск
Сафуанова Э.Р.
Дәрес барышы:
Оештыру өлеше.
Фонетик күнегү: а
Аның, бай, башка, алар, аша, аккан, саклагыч, кайбер, азая, бара, сакла, максат.
Актуальләштерү.
1). Укучылар, без кайсы зур теманы өйрәнәбез?
2). Күп төрле агачлар
Бер җирдә үсә.
Андагы саф һава
Һәркемгә дәва.
( Урман ).
3). Укучылар, табигатьне сурәтләүче рәссамнардан сез кемнәрне беләсез?
( Иван Иванович Шишкин) .
4). Ул кайда туган һәм яшәгән? ( Алабугада).
5). Иван Иванович Шишкинның кайсы картиналарын ( сурәтләрен ) беләсез?
(“Кояш яктырткан наратлар”, “Имән урманында яңгыр”, “Арыш басуИмәннәр”, “ Имәнлек”, “ Нарат урманында бер иртә”, һ. б.).
6). Урманда булганда, кайсы кош тавышын беренче ишетәсез һәм аерасыз? ( Тукран ).
7). “ Тукран” шигырен яттан сөйләү: ( 118нче бит).
Колагын агачка терәп,
Нәрсә тыңлый ул анда?
Әллә берәр хәвеф – хәтәр
Булды микән урманда?
Тыңлый өскәрәк менеп тә,
Түбәнрәк төшеп тә.
Кунарга шәп урын тапмый,
Ахрысы, берничек тә…
Һәм, ниһаять, бик тырышып
Тукылдата башлады.
Күп тә үтми, агачтагы
Кортны табып ашады.
( Нәҗип Мадьяров ).
8). Җәй көннәрендә сез кайларда ял итәсез?
( Авылда, диңгездә, шәһәрдә, лагерьда һ. б. ).
9). Сез коенырга яратасызмы?
10). Кайсы елгаларны беләсез?
( Идел, Кама, Вятка, Агыйдел, Ык, Зәй, Шишма һ. б.).
^
Максат:
1).Татарстандагы елгалар белән танышу. Алар турында мәгълүмат алу.
2). Видео һәм аудиоязмалар кулланып, бәйләнешле сөйләм телен үстерү.
3). Табигатьнең матурлыгын күрергә өйрәнү. Елгаларны, чишмәләрне сакларга. Аларны чистартырга. Әйләнә - тирә мохитне сакларга, пычратмаска.
Э.Р.: Какое вещество является самым главным, самым важным в окружающем нас материальном мире? Ответ на этот вопрос можно дать уверенно и однозначно: Природная вода. Вода – основа жизни, она везде суща. Все живое и неживое содержит её. Большая часть поверхности нашей планеты покрыта “ мировым океаном”.
На Земле нет ни одного естественного предмета, тела, пылинки, которые были бы лишены воды. Край, где мы живем удивительно красив. Это реки, леса, деревья вдоль рек и домов
Нашу республику не зря называют республикой четырёх рек. По её территории протекает Волга, Кама, Вятка, Белая и более 180 малых рек. Протекая по полям и лесам, по возвышенностям и низинам реки придают нашему краю живописный вид.
1).Укучылар Татарстандагы иң зур елгалар буенча үзләре әзерләп килгән хикәяләрен укыйлар.(Идел, Кама, Агыйдел, Нократ елгалары турында).
Э.Р. Бездә кечкенә елгалар да күп: Ык, Шешма Зәй, Чиремшән елгалары безнең төбәк буенча агалар һәм алар балыкка бай елгалар.
Безнең республикада күлләр бик әз. Зур күлләр юк дисәк тә була, ә менә кечерәк күлләр бик күп. Бәлки Татарстаннның төрле төбәгендә һәрберебез җәй көннәрен су буенда уздыра ала; су буйлап көймәдә йөрергә,коенырга, балык тотарга, һ.б. Чөнки, күбесенчә, күлләр зур һәм уртача елгалар тирәсендә урнашкан.Мәсәлән, Казан тирәсендә Кабан, Раиф, Аккош күле һәм Зәөгәр күл бар
- Ә безнең төбәктә күлләр бармы? Аларның исемнәрен атап чыгыгыз.
( Укучылар үз төбәкләрендә булган күлләрне атап чыгалар һәм шулар турында өйдә әзерләп килгән мәгълүматлары белән чыгыш ясыйлар).Физкульминут. ( Релаксация: «Су тавышы” магнитофон тасмасыннан ишетелә. Укучылар тыныч кына су тавышын тыңлыйлар һәм басып диңгез дулкыннарын хәтерләтә торган хәрәкәтләр ясыйлар.).
1).Хәзер, укучылыр, без сезнең белән табигатьнең матурлыгына сокланып, шагыйрьләр язган шигырьләрне тыңлап китәрбез. Чөнки Җир шарындагы барлык кеше табигать белән соклана:
( Укучылар рус, татар, инглиз телләрендә шигырь сөйлиләр).
а).Бу шигырьләрдә нәрсә турында сөйләнә?
б). Елга, күлләрдән башка безнең район нәрсәгә бай?
( Чишмәләргә ).
Э.Р.: Әйе. Дөрес укучылар. Безнең район чишмәләргә бай. Без бердән – бер район кем чишмә суы белән тәэмин ителә.
2).Диалог. ( Чишмәләр турында ).
Укучылар алдына мәктәп янындагы 55 кварталда урнашкан чишмәдән алынган чишмә суы кувшинга салып алып чыгарыла.Укучылыр һәм укытучылар шул суны эчеп карыйлар.Кувшиндагы су өстәл өстенә куела.
3). Интерактив тактада чишмәләр турында видеоматериал күрсәтелә..
^ ( 128нче бит ).
1). Укытучы укый текстны, укучылар игъибар белән китаптан карап баралар.
2).Сүзлек өстендә эш:
өлеш – часть,
аккан – протекает,
кушыла - впадает,
коточкыч – страшно,
азая – иелеет,
саклау өчен – охранять,
эйләнә - тирә мохит – окружающая среда,
сак караш – беречь,
намус – совесть,
сусаклыгыч – водохранилище,
киңлеге – ширина,
кайбер – в некоторых,
җитте – достигает,
борынгы – древний,
ерак – далеко,
урнашкан – роасположен,
яр – берег
3). Тәрҗемә итү. ( Чылбыр буенча ).
4).Сүзләр сүзлек дәфтәренә язылалар.
VII.Өй эше:
1). 128нче бит “ Татарстан елгалары” яхшы тизлектә уку. (җиңел бирем).
2). Шул ук текстны тәрҗемә итү. ( уртача бирем ).
3). 129нчы бит 3нче күнегү бирем буенча. ( катлаулы бирем ).
( Укучы үз мөмкинлекләреннән чыгып, үзләре ясый ала торган биремне көндәлегенә язып куя.
VIII. Йомгаклау.
1).Бүгенге дәрестә нәрсәләр турында сөйләдек?
2).Дәрестән сез үзегезгә нинди файдалы мәгълүмат алдыгыз.
3).Дщрес ошадымы?
IX. Билге кую.
uch.znate.ru
Татарстан тарихы — Wikipedia
Кешенең хәзерге Татарстан җирләренә килеп урнашуы борынгы палеолит дәверенә туры килә. Таш һәм бронза дәверләренең төрле археологик культурларына нисбәтле бик күп истәлекләр сакланган.
Б.э.к. VIII-III гасырларда (тимер дәвере) Ананьино культурасы барлыкка килгән, аңа кергән кабиләләр бөтен Идел-Чулман төбәген биләгән.
Б.э.к. I меңеллыкның урталарында бу төбәкнең көнбатыш өлешенә Городец культурасы кабиләләре килеп төпләнгән. Чулманның түбән агымында табылган Пьянобор культурасы истәлекләре яңа эра башына туры килә. Халыкларның олуг күченеше дәверендә Урта Иделнең көнчыгыш төбәгенә Себер ягыннан төрки-угыр кабиләләре үтеп керә һәм алар Чулман буйларыннан "Пьянобор" культурасы кабиләләрен кысрыклап чыгара.
IV йөздән башлап Идел-Чулман буйларының күп өлешен утрак тормышлы Имәнкискә культурасы кабиләләре били, Пьянобор культурасы кабиләләре төбәкнең төньяк һәм төньяк-көнбатыш өлешендә генә кала.
Бу төбәктә VI-VIII йөзләрдә Төрки каһанлыгы, Хәзәр каһанлыгы һәм Бөек Болгар дәүләте мәдәниятенә якын төрки телле халыклар санының артуы күзәтелә.
IX-X йөзләрдә Иделнең урта өлешендә болгарлар беренче феодал мәмләкәт – Идел буе Болгар дәүләтен төзиләр. Анда игенчелек, һөнәрчелек (ш.и. металл эретү, кою), сәүдә итү, шәһәрләр төзү нык үсеш ала. Хуҗалыкта игенчелек һәм терлекчелек төп урынны алып тора. Төбәк крәстияннәре үз җир-милекләренең ирекле хуҗалары була.
922 елда Болгар дәүләтендә рәсми рәвештә ислам дине кабул ителгәч, халыкның рухи тормышы Шәрек мәдәнияте йогынтысында үсә. Идел буе Болгар дәүләтенең югары җитештерүчән матди һәм рухи үсеше Идел белән Урал төбәкләре халыкларының көнкүрешенә һәм тормышына йогынты ясый.
Хәзәр каһанлыгы һәм Кыпчак конфедерациясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
VII гасыр азагында-VIII гасыр башында барлыкка килгәннән бирле, 969 елга кадәр Идел буе Болгары Хәзәр каһанлыгы көче белән урнаштырылган Pax Chazarica (рус.) тынычлыгыннан файдаланып чәчәк атып яши бирә. Уртак тел табуга, Хәзәр каһанлыгындагы күпмилләтле халкының аралашуында кулланылган хәзәр теле борынгы болгар теле белән якын булуы да тәэсир иткәндер.
X гасырның икенче яртысында Кимәк каһанлыгыннан килеп чыккан кыпчак кәбиләләре 11-12 гасырлар дәвамында Дәшт-ы-Кыпчак исемле далаларда хәл иткеч көч булып тора, кыпчак телләрендә сөйләшәләр. Бу арада Идел буе Болгарында яшәүче болгар халкы борынгы бабаларыннан килгән огур төркеменә керүче борынгы болгар теле урынына кендәлек эшләрендә күбрәк кыпчак төркеменә керүче болгар-кыпчак телен куллана башлыйлар.
1236-1237. елларда Идел буе Болгар дәүләтен Батый хан гаскәрләре яулап алганнан соң, бу җирләр Алтын Урда карамагына керә. Алтын Урда хакимияте дәверендә төрки телле халыкларның милли-мәдәни берләшүе - татар халкының формалашуына китерә.
XV. йөзнең беренче яртысында бу төбәктә Казан ханлыгы оеша, халкы Идел буе Болгары һәм Алтын Урда дәүләтләренең милли-мәдәни һәм иҗтимагый-иктисадый гадәтләрен дәвам иттерә. Казан ханлыгы дәверендә Идел-Урал татарларының милләт булып формалашуы төгәлләнә. Рус дәүләте белән Казан ханлыгы арасында Идел-Урал төбәгендә һәм сәүдә юлларында хәкимлек итү өчен туктаусыз көрәш бара һәм ул Казан ханлыгының яулап алынуы, җирләренең Рус дәүләтенә буйсындырылуы белән тәмамлана.
Төбәк белән идарә итү эше Мәскәүдә оешкан Казан сарай идарәхәнәсенә тапшырыла. 1555. елда Казан епархиясе оештырыла, аның төп максаты - Идел-Урал буе халыкларын чукындыру. Чиркәү, монастырьлар төзү башлана. Мондагы җирләргә күпләп Урыслар күчерелә, бу исә җирле халыкның милли төзелеше үзгәрүенә җитди йогынты ясый (к. Колониялаштыру).
Татар халкы Казаннан, зур елга һәм олы юл буйларына урнашкан авыллардан куыла. 16-17 йөзләрдә Татар халкының байтак өлеше яңа җирләргә - Чулман һәм Урал буе төбәкләренә күченеп утыра. Бу исә игенчелек, терлекчелек, һөнәрчелек, сәүдә итү кебек хуҗалык алып бару традицыларында өзеклекләр тудыра. Казан ханлыгындагы тарханлык һәм сөюргаллык урынына дәүләт, чиркәү-монастырь, патша сарае идарәсендәге эре җир биләүчелек формалары барлыкка килә. Төбәкнең төп халкы ясаклыларга әверелә. Татар аксөякләре йомышлылар (к. Йомышлы татарлар) катлавына кертелә, бер өлеше үзләренең элеккеге өстенлекләрен саклап калу өчен православиене кабул итә. Җирләрнең тартып алынуы, мәҗбүри хезмәтнең, дини изүнең көчәя баруы Татар халкының иҗтимагый-икътисади һәм мәдәни үсешендә каршылыклар тудыра, бу исә фетнәләр китереп чыгара (к. Җангали хәрәкәте, Крәстияннәр кузгалышы (1670-1671), Батырша хәрәкәте (1755-1756), Крәстияннәр кузгалышы (1773-1775)). Нәтиҗәдә патша хакимияты сәяси ташламалар ясарга мәҗбүр була.
1773 елда «Изге» Синод барлык диннәрнең дә тигез хокуклы булуын раслаган фәрманын игълан итә, 1784 елда Татар морзаларына да Урыс дворяннары хокукы бирелә.
1708 елда Казан губернасы төзелә. Аңа Урта Идел буе һәм Көнбатыш Урал җирләре керә. 20 мең чамасы кеше яшәгән Казан Рәсәйдә эре һөнәрчелек һәм сәүдә үзәкләренең берсе була. Губернада мануфактур, вак һөнәрчелек нык үсеш ала, шулар җирлегендә 19 йөзнең 1 яртысында күн эшкәртү, сабын кайнату, шәм кою һ.б. эре сәнәгать пр-тиеләре оеша. Шәрек илләре белән сәүдә итүне үз кулларына алган Татар сәүдәгәрләре катлавы, Татар эшкуарлары сыйныфы тернәкләнеп китә.
1860 елларда Рәсәйдәге буржуаз реформалар капиталистик мөнәсәбәтләрнең үсеп китүе өчен уңай шартлар тудыра. Ә инде Столыпин аграр реформасы а.х. тармагында да капитализм үсешен тизләтә.
XIX йөз ахырларына Татар халкының милләт буларак формалашуы тәмамлана, милли буржуазия сыйныфы ныгып җитә.
1905-1907 еллар революциясе Татар халкының милли мәдәниятен һәм үзаңын үстерүгә, милли хокукый тигезлек, демократик ирек хәрәкәтенә көчле этәргеч бирә. Әлеге таләпләр беренче гомүммөселман сәяси фиркәсе - "Иттифак әл-Мөслимин" програмына нигез итеп алына. Милли вакытлы матбугат басмалары ("Йолдыз", "Вакыт", "Азат", "Азат халык", "Ирек", "Таң йолдызы", "Нур", "Фикер", "Урал", "Казан мөхбире", "Әлгасрелҗәдид", "Шура", "Аң", "Мәктәп" һ.б. газет-журналлар), Татар профессионәл театры (к. "Сәйяр") барлыкка килә.
1917 елгы Февраль һәм Октябрь Инкыйлаблары вакытында татар халкының милли азатлык хәрәкәте аеруча нык җанлана: милли парламент - Милләт Мәҗлесе җыела. Милли Идарә, Милли Шура, Хәрби Шура һ.б. үзидәрә органнары барлыкка килә. Идел-Урал Штатын төзүгә омтылыш ясала. Үзәк хакимиятнең каршылык күрсәтүе нәтиҗәсендә ул ният гамәлгә ашмый кала — Болак арты республикасы.
Татар-Башкорт Совет Социалистик Републигын төзү проекты игълан ителә, әмма ул проект гамәлгә ашмый. Шулай булса да Татар халкының үз дәүләтчелеген торгызуга беренче адым ясала: 1920 елның 27 майда 
РСФСР составында 
Татарстан АССРны оештыру турындагы декретка кул куела.
Әмма 1920 елларның 2. яртысыннан Совет хөкүмәтенең Урыс булмаган милләтләргә карашы җитди үзгәрә: милләтләрнең милли-мәдәни үзенчәлеген чикләү сәясәте өстенлек ала, бу исә аларның телләрен һәм милли мәдәниятләрен үстерүгә зур зыйан китерә. Әлифбаның ике мәртәбә алыштырылуы, 1930-1950 елларда Татарстанның үзендә һәм републиктан тыш төбәкләрдә Татар вакытлы матбугатының, милли мәдәният учаклары, театерлар, уку йортларының бер-бер артлы ябылуы, мәктәпләрнең Урыс телендә генә укытуга күчерелүе милли мәдәниятнең үсешен нык тоткарлый.
Шулай ук карагыз: Татарстан сәясәте. 
ТАССР Югары Советы 1990 елның 30 августында Татарстанның сәяси статусын үзгәртә һәм "Татарстан ССРның дәүләт мөстәкыйльлеге турында Декларация" кабул итә.
tt.wikipedia.org
Татарстан елгалары
Тема: Татарстан елгалары.Учитель татарского языка и литературы
МОУ СОШ №8, г. Лениногорск
Сафуанова Э.Р.
Дәрес барышы:
Оештыру өлеше.
Фонетик күнегү: а
Аның, бай, башка, алар, аша, аккан, саклагыч, кайбер, азая, бара, сакла, максат.
Актуальләштерү.
1). Укучылар, без кайсы зур теманы өйрәнәбез?
2). Күп төрле агачлар
Бер җирдә үсә.
Андагы саф һава
Һәркемгә дәва.
( Урман ).
3). Укучылар, табигатьне сурәтләүче рәссамнардан сез кемнәрне беләсез?
( Иван Иванович Шишкин) .
4). Ул кайда туган һәм яшәгән? ( Алабугада).
5). Иван Иванович Шишкинның кайсы картиналарын ( сурәтләрен ) беләсез?
(“Кояш яктырткан наратлар”, “Имән урманында яңгыр”, “Арыш басуИмәннәр”, “ Имәнлек”, “ Нарат урманында бер иртә”, һ. б.).
6). Урманда булганда, кайсы кош тавышын беренче ишетәсез һәм аерасыз? ( Тукран ).
7). “ Тукран” шигырен яттан сөйләү: ( 118нче бит).
Колагын агачка терәп,
Нәрсә тыңлый ул анда?
Әллә берәр хәвеф – хәтәр
Булды микән урманда?
Тыңлый өскәрәк менеп тә,
Түбәнрәк төшеп тә.
Кунарга шәп урын тапмый,
Ахрысы, берничек тә…
Һәм, ниһаять, бик тырышып
Тукылдата башлады.
Күп тә үтми, агачтагы
Кортны табып ашады.
( Нәҗип Мадьяров ).
8). Җәй көннәрендә сез кайларда ял итәсез?
( Авылда, диңгездә, шәһәрдә, лагерьда һ. б. ).
9). Сез коенырга яратасызмы?
10). Кайсы елгаларны беләсез?
( Идел, Кама, Вятка, Агыйдел, Ык, Зәй, Шишма һ. б.).
^
Максат:
1).Татарстандагы елгалар белән танышу. Алар турында мәгълүмат алу.
2). Видео һәм аудиоязмалар кулланып, бәйләнешле сөйләм телен үстерү.
3). Табигатьнең матурлыгын күрергә өйрәнү. Елгаларны, чишмәләрне сакларга. Аларны чистартырга. Әйләнә - тирә мохитне сакларга, пычратмаска.
Э.Р.: Какое вещество является самым главным, самым важным в окружающем нас материальном мире? Ответ на этот вопрос можно дать уверенно и однозначно: Природная вода. Вода – основа жизни, она везде суща. Все живое и неживое содержит её. Большая часть поверхности нашей планеты покрыта “ мировым океаном”.
На Земле нет ни одного естественного предмета, тела, пылинки, которые были бы лишены воды. Край, где мы живем удивительно красив. Это реки, леса, деревья вдоль рек и домов
Нашу республику не зря называют республикой четырёх рек. По её территории протекает Волга, Кама, Вятка, Белая и более 180 малых рек. Протекая по полям и лесам, по возвышенностям и низинам реки придают нашему краю живописный вид.
1).Укучылар Татарстандагы иң зур елгалар буенча үзләре әзерләп килгән хикәяләрен укыйлар.(Идел, Кама, Агыйдел, Нократ елгалары турында).
Э.Р. Бездә кечкенә елгалар да күп: Ык, Шешма Зәй, Чиремшән елгалары безнең төбәк буенча агалар һәм алар балыкка бай елгалар.
Безнең республикада күлләр бик әз. Зур күлләр юк дисәк тә була, ә менә кечерәк күлләр бик күп. Бәлки Татарстаннның төрле төбәгендә һәрберебез җәй көннәрен су буенда уздыра ала; су буйлап көймәдә йөрергә,коенырга, балык тотарга, һ.б. Чөнки, күбесенчә, күлләр зур һәм уртача елгалар тирәсендә урнашкан.Мәсәлән, Казан тирәсендә Кабан, Раиф, Аккош күле һәм Зәөгәр күл бар
- Ә безнең төбәктә күлләр бармы? Аларның исемнәрен атап чыгыгыз.
( Укучылар үз төбәкләрендә булган күлләрне атап чыгалар һәм шулар турында өйдә әзерләп килгән мәгълүматлары белән чыгыш ясыйлар).Физкульминут. ( Релаксация: «Су тавышы” магнитофон тасмасыннан ишетелә. Укучылар тыныч кына су тавышын тыңлыйлар һәм басып диңгез дулкыннарын хәтерләтә торган хәрәкәтләр ясыйлар.).
1).Хәзер, укучылыр, без сезнең белән табигатьнең матурлыгына сокланып, шагыйрьләр язган шигырьләрне тыңлап китәрбез. Чөнки Җир шарындагы барлык кеше табигать белән соклана:
( Укучылар рус, татар, инглиз телләрендә шигырь сөйлиләр).
а).Бу шигырьләрдә нәрсә турында сөйләнә?
б). Елга, күлләрдән башка безнең район нәрсәгә бай?
( Чишмәләргә ).
Э.Р.: Әйе. Дөрес укучылар. Безнең район чишмәләргә бай. Без бердән – бер район кем чишмә суы белән тәэмин ителә.
2).Диалог. ( Чишмәләр турында ).
Укучылар алдына мәктәп янындагы 55 кварталда урнашкан чишмәдән алынган чишмә суы кувшинга салып алып чыгарыла.Укучылыр һәм укытучылар шул суны эчеп карыйлар.Кувшиндагы су өстәл өстенә куела.
3). Интерактив тактада чишмәләр турында видеоматериал күрсәтелә..
^ ( 128нче бит ).
1). Укытучы укый текстны, укучылар игъибар белән китаптан карап баралар.
2).Сүзлек өстендә эш:
өлеш – часть,
аккан – протекает,
кушыла - впадает,
коточкыч – страшно,
азая – иелеет,
саклау өчен – охранять,
эйләнә - тирә мохит – окружающая среда,
сак караш – беречь,
намус – совесть,
сусаклыгыч – водохранилище,
киңлеге – ширина,
кайбер – в некоторых,
җитте – достигает,
борынгы – древний,
ерак – далеко,
урнашкан – роасположен,
яр – берег
3). Тәрҗемә итү. ( Чылбыр буенча ).
4).Сүзләр сүзлек дәфтәренә язылалар.
VII.Өй эше:
1). 128нче бит “ Татарстан елгалары” яхшы тизлектә уку. (җиңел бирем).
2). Шул ук текстны тәрҗемә итү. ( уртача бирем ).
3). 129нчы бит 3нче күнегү бирем буенча. ( катлаулы бирем ).
( Укучы үз мөмкинлекләреннән чыгып, үзләре ясый ала торган биремне көндәлегенә язып куя.
VIII. Йомгаклау.
1).Бүгенге дәрестә нәрсәләр турында сөйләдек?
2).Дәрестән сез үзегезгә нинди файдалы мәгълүмат алдыгыз.
3).Дщрес ошадымы?
IX. Билге кую.
dogend.ru
План урока по татарскому языку на тему "Татарстан"
План урока по татарскому языку,4класс,урок закрепления, обобщения.
Тема “ Татарстан “ . ( 4 сыйныф)
Максатлар :
1 . Укучыларны? диалогик ??м монологик с?йл?мне ты?лап а?лау с?л?тен ?стер? .
2 . Элек ?йр?нг?н с?зл?рне б?йл?нешле с?йл?мг? керт? .
3 . Авазларны д?рес ?йтерг? ?йр?н?не д?вам ит? .
4 . Балаларда туган якны ихтирам ит? хисе т?рбиял?? , туган як табигатен? сакчыл караш булдыру.
Д?рес барышы :
1 . Ис?нл?ш? .
2 . К?н турында ??г?м?
- Ноябрь елны? кайсы фасылына кер? ?
- К?з айларын санагыз ?ле .
- К?з к?не табигатьт? ниниди ?зг?решл?р була ?
- Кешел?р ничек киен? ?
3 . – ?йтегез ?ле ми?а без кайсы Республикада яшибез ? Татарстан Республикасы нинди ?
4 . “ Татарстан “ темасын й?мгаклап – уен ?тк?р? ( сыйныф ике т?ркемг? б?лен? , ??р т?ркемг? биремн?р бирел? , д?рес ?авап бирг?н ?чен яфраклар )
1 т?ркем . 2 т?ркем .
Д??л?т гербы Д??л?т флагы
Татарстан ш???рл?ре Татарстан елгалары
Яшел ?з?н Агыйдел
Яр Чаллы Нократ
Т?б?н Кама Кама
Татарларны? милли ашлары Татарларны? милли киемн?ре
Ч?к- ч?к Т?б?т?й
?чпочмак Калфак
Г?б?дия Читек
Кыстыбый Алъяпкыч
Татар (кыз)исемн?ре Татар (малай ) исемн?ре
Ф?рид? Азат
Г?з?л Рамил
Мил??ш? ?мир
Г?лшат Ирек
Алсу Айнур
М?кальне т?р?ем? итегез
?з иле? – алтын бишек . Туган илем – туган ?ем .
Татар милли б?йр?мн?ре
“ Сабан туй “ “ Каз ?м?се “
5 . Ял ит? : “ Татарстан “ с?зенн?н я?а с?зл?р ясау .
6 .Тактага ике агач р?семн?ре элен? , ??р т?ркем такта янына чыгып ?з агачына яфракларын б?ркет? . Кайсы агачта яфраклар к?бр?к шул т?ркем ?и?? .
7 . ?й эше : “ Татарстан “ турында хик?я язып кил?.
8 . Д?ресне З . Туфайлова “ Туган ил “ шигырен уку бел?н т?мамлау .
Просмотр содержимого документа
«План урока по татарскому языку на тему "Татарстан" »
Тема “ Татарстан “ . ( 4 сыйныф)
Максатлар :
1 . Укучыларның диалогик Һәм монологик сөйләмне тыңлап аңлау сәләтен үстерү .
2 . Элек өйрәнгән сүзләрне бәйләнешле сөйләмгә кертү .
3 . Авазларны дөрес әйтергә өйрәнүне дәвам итү .
4 . Балаларда туган якны ихтирам итү хисе тәрбияләү , туган як табигатенә сакчыл караш булдыру.
Дәрес барышы :
1 . Исәнләшү .
2 . Көн турында әңгәмә
Ноябрь елның кайсы фасылына керә ?
Көз айларын санагыз әле .
Көз көне табигатьтә ниниди үзгәрешләр була ?
Кешеләр ничек киенә ?
3 . – Әйтегез әле миңа без кайсы Республикада яшибез ? Татарстан Республикасы нинди ?
4 . “ Татарстан “ темасын йөмгаклап – уен үткәрү ( сыйныф ике төркемгә бүленә , һәр төркемгә биремнәр бирелә , дөрес җавап биргән өчен яфраклар )
1 төркем . 2 төркем .
Дәүләт гербы Дәүләт флагы
Татарстан шәһәрләре Татарстан елгалары
Казан Идел
Яшел Үзән Агыйдел
Яр Чаллы Нократ
Түбән Кама Кама
Әлмәт
Татарларның милли ашлары Татарларның милли киемнәре
Өчпочмак Түбәтәй
Кыстыбый Читек
Гөбәдия Калфак
Чәк- чәк Алъяпкыч
Татар ( кыз ) исемнәре Татар (малай ) исемнәре
Фәридә Азат
Гүзәл Рамил
Миләүшә Әмир
Гөлшат Айнур
Алсу Ирек
Мәкальне тәрҗемә итегез
Үз илең – алтын бишек . Туган илем – туган өем .
Татар милли бәйрәмнәре
“ Сабан туй “ “ Каз өмәсе “
5 . Ял итү : “ Татарстан “ сүзеннән яңа сүзләр ясау .
6 .Тактага ике агач рәсемнәре эленә , һәр төркем такта янына чыгып үз агачына яфракларын бөркетә . Кайсы агачта яфраклар күбрәк шул төркем җиңә .
7 . Өй эше : “ Татарстан “ турында хикәя язып килү.
8 . Дәресне З . Туфайлова “ Туган ил “ шигырен уку белән тәмамлау .
kopilkaurokov.ru
