Рефератҳо ба забони Тоҷикӣ - Файлҳо - Ҷаҳони Ошиқон. Реферат дар бораи забон

Зебинисо Рустамова - ифтихори варзиши тоҷик аз рӯи тирпаронӣ аз камон, устоди дараҷаи байналхалқии варзиш, довари хизматнишондодаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, дорандаи ҷоизаи биринҷии Бозиҳои XXI олимпӣ (17 июл - 1 августи соли 1976, Монреал).

Зиндагинома

Аз бародари худ Ҳомидҷон ва тағояш Абдуқодир Зебуниссо фаҳмид, ки дар майдони «Динамо» шӯъбаи нави варзиши - тирпарони аз камон ифтитоҳ ёфтааст.

Мусобиқаҳои аввалин дар шаҳри Тула гузашта, ба рӯи Зебинисо дар варзиши калон роҳ кушод. Баҳор дар мусобиқаҳои умумииттифоқии тирпаронони ҷамъияти «Динамо», ки дар Сухуми баргузор гардид, ӯ меъёри Устоди варзиши ИҶШС-ро иҷро кард. Дар мусобиқаи мамлакат, ки дар Кишинёв аз рӯи тирпарони аз камон мегузашт, дар масофаи 50 метр Зебинисо ҷоизаи нуқраро ба даст овард, дар масофаи 70 метр бошад, дар муборизаи шадид медали тиллоро соҳиб шуд. Дар Алушта ҳамаи тирҳои ӯ ба маркази доира расиданд. Дар машқи М-2 ӯ 2233 хол гирифт, шумораи холҳо аз меъёри Устоди варзиши дараҷаи байналхалқӣ болотар рафт.

Ширкат дар Бозиҳои XXI олимпӣ дар соли 1976 дар Монреал (Канада) ба ӯ ҷоизаи биринҷиро дод.

Инсон дар рӯи замин сарчашмаи ҳамаи ободиҳо, озодиҳо ва пешравию комёбиҳои ҳаёт аст.

Тозагӣ, ки зери ин истилоҳ мафҳумҳои покӣ, муҳити тоза аз ифлосиҳо, покии обу дигар сарватҳо, покии ашёи рӯзгор, манзили истиқоматӣ, кӯдакони ноболиғу сару либос ва кулли мавҷудоти олами ҳастӣ дониста мешавад, ба инсон вобастагӣ дорад.

Одамон, бахусус занон асоси тоза нигоҳ доштани маводи рӯзгор, аз қабили хонаву ашёи он, либосу палос, ҷамъи ашёи рӯзгордорӣ, тозагии тифлакону муҳитро иҳота кардаанд.

Агар дар хонадон зани оқилаву порсо ва покдоману ҳалолкор вуҷуд дошта бошад, албатта, ҳама ашёҳо низ тозаву озода ва дар ҷои худ қарор мегиранд.

Хулоса, гарави тансиҳатии ҳар як инсон тозагии ӯст.

Пок дор аз ҳар губор оинаат! Гуфтаанд, ки ҳақу барҷост. Агар мехоҳем, ки зиндагии осоишта, рӯзгори обод, фарзандони солимфикру тансиҳат дошта бошем, пас моро лозим меояд, тозакору муҳитпарвар ва бунёдкори ҳаёти бофароғати хеш бошем. Ҳар як ҳастӣ ва ҳар қатраи обу хоки адокардаи Офаридгори созандаро поку беолоиш нигоҳ дорем.

Оре, ростию ростгӯӣ ва росткорӣ фазилатҳои хуби инсонианд.

Ростиро ба сарв ташбеҳ додаанд, ки ҳатто дар ҳолати хушкиаш боз ба асо, ки афсурдагонро қудрати роҳравӣ, пиронсолонро мадор мегардад.

Поктинат агар аз хок ба афлок расад,Равиш аз даст надиҳад, вазъ дигаргун накунад.

гуфтаанд, ки басо барҷост.

Инсоне, ки дар муҳити дурусту бофазл ба воя расидааст, ҳамеша росткору поктинат ва бузургдилу бофазилат аст.

Мутаассифона, дар баъзе оилаҳо фарзандон на дар рӯҳияи ростию росткорӣ, балки дар муҳити баду носолим ва бемаърифатӣ ба камол мерасанд.

Ростонро баду бало нарасад,Марди каҷрав ба ҳеҷ чой нарасад.

Ростгӯӣ хислати басо бузургест, ки хоси ҳар кас буда наметавонад.

Салоҳи мардумон дар ростгӯист,Ки дар кизбу каҷӣ беобруист.

Ростгӯиву росткорӣ рисолатҳои инсони асилу бомаърифатанд.

Ростгӯӣ камоли инсонӣ, нишонаи бомаърифатӣ ва таҷассумкунандаи хиради волост.

Бузург он касе, к-ӯ ба гуфтори нек,Забонро биорост, кажжӣ нахост,Агар хоҳӣ аз ҳар ду сар обрӯй,Ҳама ростӣ кун, ҳама ростгӯӣ.

Хулас, ҳамеша бояд кӯшид, ки аз дуруғ забон барбаст, аз бадӣ канор ҷуст.

Фармудааст Шайх Аттор.

Меҳри падару модарро ба фарзанд ҳеҷ гоҳ касони дигар дода наметавонанд, зеро он меҳр пур аз қалби саршор ва пайванди хуну дили гарм буда, фарзанди ҷигарбандро эҳсоси хушӣ мебахшад.

Волидон беҳтарин пушту паноҳ, азизтарин ҳастии олам, мунаввартарин қалби саршор, пурзӯртарин қуввату мадори дилҳои нотавонанд.

Падармурдаро соя бар сар фикан,Ғубораш бияфшону хораш бикан.

Ятимонро дастгирӣ кардан, хотирашонро лаҳзае бошад, ҳам болида гардондан ниҳоят корест савоб.

Ба даст овардани дили ятимони бекас ба даст овардани дунёи азалист.

Чун ятимеро касе гирён кунад,Молик андар дӯзахаш бирён кунад.

Ҳавасманд гардонидани ятиме дар зиндагӣ ба зиерат намудани хонаи Худованди муттаол баробар аст.

Каъба чӣ равӣ, бирав дилеро дарёб,Хуштар зи ҳазор Каъба бошад як дил.

Албатта, ана ҳамин гуна дилҳои эҳтиёҷмад дилҳои ятимони бепарастор аст, ки меҳрубонию лутфу марҳаматеро мехоҳанд.

Ҳамеша ҷаҳд бояд кард, ки ятимонро хушнуд сохт. Набояд гузошт бепарасторе дар фироқи дурии волидон сӯзад, афгор гардад. Онҳоро ҳамеша бояд дастгир буд, ёрӣ расонд, ҳавасманд гардонид, то анҷоми давраи наврасӣ барояш чун дар зери сояи дарахтони пурбор, лутфу марҳамати шахсиятҳои дар канор буда хуб гузарад, то баробари тифлони босаробон хушхол бошанд.

Фармуда Фаридуддини Аттор.

Ростиро баду бало нарасад,Марди каҷрав ба ҳеҷ ҷой нарасад.

Нашъамандӣ чун як бемории ғайриоддӣ ба тамоми узвҳои инсони истеъмолкунандаи маводи нашъаовар, аз қабили асаб, гурда, дил ва дигар узвҳои дарунӣ таъсир карда, беморро маҷрӯҳ мегардонад.

Чун мавзӯи матни навбатӣ «Нашъамандӣ - вабои аср» аст, охирҳои асри XX ва ибтидои асри XXI буда, масъалаи глобалии тамоми ҷаҳониён гаштааст.

Барои ин гуна шахсон, ки ҳаловати нашъамандиро медонанд, дарёфт кардани он ба кадом қиммате, ки набошад, ниҳоят зарур аст.

Ёри бад беҳтар бувад аз мори бад.То тавонӣ бигурез аз ёри бад.

Бадбахтона, заноне низ ёфт мешаванд, ки ба ин амали номатлуб даст мезананд.

Чун шутурмурғ бидон ин нафсро,На кашад бору на парад ба ҳаво.

Албатта, ин амали номатлуб дар ягон давру замон поянда нахоҳад буд, пойдеворе, иморате, ки тавассути нашъаҷаллобӣ бунёд гаштааст, ноустувор ва бебақост.

Хулоса, кохи баландафрохтае, ки аз амали носазову маблағи номуроди нопок ба авҷ сар кашида, рӯзе валангор хоҳад гашт.

Аминем, ки бо мурури айём нашъамандӣ чун офтоби қуллаи кӯҳе рӯзе рӯ ба ғуруб меорад ва гулҳои аз ин бӯстон сар ба авҷ кашида, пажмурдаву помол мегарданд.

Парокандагии миллӣ, ҷудогӣ ба маҳалу гурўҳҳо ва паси сангари муқобил пайи қасди ҷони якдигар қарор гирифтани тоҷикон, ки акнун истиқлолият насибашон гашта буд, воқеан даҳшат ва хатари азиме буд.

Ваҳшонияти ин рўйдоди нобасомон, ки доғе ба қалби ҳар пиру ҷавон ҷо намуда ба ҳар хонадоне осори ғаму андўҳ ниҳода буд, дар шеъри Мўъмин Қаноат чунин тасвир шудааст:

Чунин разми беназмро касс надид,Ва тасвири онро набояд кашид.

Чун тулўи офтобе, ки баъди чанд рўзи боронҳои пай дар пай синаи абрҳоро шикофта берун мешавад, моҳи ноябри соли 1994 роҳбарии давлати тоҷикон ба ўҳдаи шахсе вогузор гардид, ки нахустин суханаш: «Ман кори худро аз сулҳ сар мекунам » буд.

Дарвокеъ, ин шахси ватандўсту матинирода тавонист орзуву омоли деринтизори тоҷиконро ҷомаи амал пўшонад.

Устод Лоиқ Шералӣ яке аз аввалинҳо шуда ин санаи муборакро барои ҳаммиллатонашон муборакбод гуфт:

Имоми ду тарафро мекунам табрик,Ки тоҷик мешавад наздик бо тоҷик!Кунун оғози сулҳ асту рафоҳи халқ,Бувад ояндаи пурнурамон наздик!

Шоира Гулрухсор аз тулўи ҳаёти нави мадуми кишвар ва эҳёи зиндагии пурбаҳои миллати бунёдкори тоҷик ба ваҷд омада мегўяд:

Боз тоҷик, -Миллати мурғи самандар,Аз шўои оташи худсўзии худ,Марзи имонро биафрўзад.

Дарвоқеъ, ҳиммати баланди бахшандагӣ ва заковату дурандешии фозилонаи сарвари давлатамон Эмомалӣ Раҳмон ва сарвари собиқ мухолифин Сайид Абдуллоҳи Нурӣ, ки оқибат ба дарки маънии идомаи ҷанг - идомаи тоҷиккушист ва идомаи тоҷиккушӣ фанои миллат аст, расида, дасти якдигарро баҳри сулҳ ва ризоияти миллӣ фишурданд ва 27 июни соли 1997 дар Маскав ба созишномаи сулҳ имзо гузоштанд, сазовори ситоиш ва накўиш аст.

Халқи тоҷик баъди зиёда аз ҳазор сол аз нав соҳиби давлати мустақили миллӣ гардида, мақому манзалати хосса касб намуд.

Мо тоҷикон аз он ифтихор дорем, ки гузашгони мо боре ҳам барои ғасби кишваре лашкар накаши- даанд. Баръакс ба намояндагони ҳунару адаб робитаи дӯстӣ барқарор карда, анъанаҳои писандидаи дигар миллатҳоро гулчин намуданд ва дар омезиш бо қолаби шарқиёна пешкаши мардум гардониданд.

Сафари шуарои дурандеши мо, мисли Носири Хусрав, Камоли Хуҷандӣ, Аҳмади Дониш далели андешаи болост. Онҳо аз кишварҳои зиёд дидан намуда, бозёфтҳои маънавии ҷомеаро дар асарҳояшон истифода кардаанд.

Аз шоирони муосири тоҷик устод Мирзо Турсун- зода ин амали шоистаро идома дода, бо абёти саропо рангин Тоҷикистонро чун кишвари зебову афсонавӣ ба ҷаҳониён муаррифӣ кардааст.

Бо фарорасии фазоӣ мустақили сиёсиву иқтисодӣ ва фарҳангӣ вазифаҳои шаҳрвандии мо бо тадриҷ афзуд. Тоҷикистон, ки ба сӯйи ҷомеаи демокративу дунявӣ қадамҳои устувор мениҳад, бе ваҳадати ақлу амали ҳар як сокини худ наметавонад аз ин имтиҳони ҷиддии таърих бигзарад. Рушди замони муосир ба кашфи техникаи нав, ихтироъкорӣ, заҳмату талоши шабонарӯзӣ, робита бо мамлакатҳои пешрафтаи дунё ниёз дорад. Ҳоло, ки Тоҷикистонро ҷомеаи ҷаҳонӣ чун кишвари озод эътироф кардааст, мо бояд мисли ангуштҳои як даст, шохобҳои як рӯд, гулҳои як боғ, фарзандони як модар амал намуда, дар меъмори давлати воқеии дунявӣ саҳм бигзорем ва танҳо ба номи миллат ифтихор кунем. Қисмат кардани Тоҷикистон қисмат кардани модар аст. Дар ин маврид шоири шинохта Камол Насрулло гуфтааст:

Тоҷикистонро дигар қисмат макун,Байни Хатлону Зарафшону Бадахшон.Модареро чун тавон қисмат намуд,Пора-пора байни фарзандон?

Мо тоҷикон, ки яке аз рукнҳои тамаддуни ҷаҳон ҳастем, бояд таърихи халқи худро воқеъбинона ва беғаразона омӯзем ва мақому манзалати халқи тоҷикро дар арсаи байналхалқӣ боз ҳам боло бардорем. Агар мо, махсусан ҷавонон, ки ояндаи ҷумҳурӣ дар дасти мост ифтихори миллӣ ва худшиносӣ надошта бошем, баҳри ободию озодии кишварамон талош карда наметавонем.

Ниёгони мо Рӯдакиву Фирдавсӣ, Ибни Сино, Низомӣ, Хайём, Мавлонои Балх, Ҷомӣ, Аҳмади Дониш, Садриддин Айнӣ, Бобоҷон Ғаффурову Мирзо Турсунзода ва бисёр дигарон маҳз ҷавононро ба рафтору кирдори нек донистани таъриху маданияти худ ва пеш аз ҳама ба худшиносӣю ифтихорӣ миллӣ даъват намудаанд.

Ба андешаи ман мо бояд ҳисси баланди худши- носӣ ва ифтихори миллии тоҷикӣ дошта бошем, ба мисли ниёгонамон барои эҳё ва ободии кишвар ҷидду ҷаҳд намоем. Мо бояд ҳеҷ вақт фаромӯш накунем, ки тоҷик ҳастем, як замин, як забон, як Ватан дорем, ки он Тоҷикистон аст.

Сулҳи пойдори мо

Сулҳ баҳорест, баҳор оварад,Равнақи шодиву барор оварад.Сулҳ диҳад шаршараи ҷӯи об,Сулҳ диҳад ҳусни пур аз обутоб.

Оре, сулҳ мафҳумест бузургу пуробуранг, ифодакунандаи амният, осоиштагӣ, озодӣ, истиқлолият ва нишонаи ободию зиндагии ороми давлату миллат. Сулҳ таҷассумгари шодиву нишот, ҳамдигарфаҳмӣ, озодихоҳиву ватандӯстист. Тавре шоири сулҳҷӯ Турсунзода гуфтааст:

Сулҳ дар гул-гул шукуфтанҳои ҷонон кишвар аст,Дар шуои офтоби толеи баҳру бар аст.Дар суруди аллаву бедор чаиши модарон,Хоби орому табассумҳои хуррам кӯдакон.

Сулҳ дар тасвири шоир асоси ободии ҳар кишвар ва манбаи хушбахтии ҳамаи тоифаи одамон аст. Ин аст, ки ҳастию пояндагии сулҳ на танҳо дар ҳастии давлату миллат, балки дар ҳастии ҳар як гулу гиёҳ ва тамоми ҷисмҳои зинда қувваи олам эҳсос мешавад. Сулҳ чун офтоби рахшон, баҳори пуробуранг, табиати пур аз роз, замини мубораку пурбор, одамони мушфиқу меҳрубониҳост. Ҳақиқатан сулҳ амниятест, ки чун дар мавриди хоб будани тифлакон модар дар истироҳат асту изтироб надорад, дар мавриди сулҳу осоиштагӣ низ давлат орому осоишта арзи ҳастӣ менамояд. Аз дарду ранҷ ва фитнаву дасисаҳо канора мегирад. Пас, сулҳу осоиштагӣ ва фароғати давлату миллат худ аз худ ба осонӣ ба даст намеояд. Барои ба даст овардани сулҳу дӯстӣ, ҳанӯз дар солҳои давраи Ҷанги Бузурги Ватанӣ мардуми мо дар муҳорибаҳои шадиду хунин ва дардафзо иштирок намуда, ҷони худро дар роҳи сулҳу дӯстӣ ва озодии Ватани хеш дареғ надоштаанд. Фарзандону ҳамсарони меҳрубони хешро ба ҳоли худ гузошта, баҳри озодии Ватан кӯшидаанд. Гуруснагиҳо дида, афсурдагиҳоро паси cap кардаанд. Натиҷаи ин заҳматҳои зиёди чунин мардонӣ баномусу нанги миллат имрӯз моён бо умеду орзу ва озодиву осоиштагӣ умр ба cap мебарем. Хушбахтем, озоду бофароғат зиндагӣ мекунем, офтоби гармталъат саховатмандона ба сарамон нуру зиё ва меҳру муҳаббат эҳё намуда, шодиамонро афзун мегардонад. Имрӯз бо заҳмати беандозаи Президенти давлатамон Эмомалӣ Раҳмон ва дастгирии миллати бонангу номуси тоҷик Тоҷикистон бо ҳамаи кишварҳои дунё робитаи дӯстӣ дорад. Ҳамарӯза чун миллати сулҳхоҳу давлати тинҷу ором ҳамкориву ҳамрайъӣ намуда, дар бурду бохт ва камию костиҳои онҳо саҳмгузор аст. Тамоми давлатҳо бо кишвари мо робитаҳои дӯстӣ доранд, ки ин натиҷаи сулҳу оромӣ аст.

Мардуми тоҷикзабонро даҳр бишносад кунун,3-он ки бошанд ҳар нафас ваҳдатгарои манзилам.Толиби сулҳанд доим мардуми тоҷикзабон,Такя бар онҳо намояд қавми соҳибманзилам.

Сулҳ дар ҳаёти имрӯзаи мардуми тоҷик ва фарҳангдӯст бо калимаи «Ваҳдат» пайванд гардида, мафҳуми бештареро фарогир гардид. Акнун дар ҷумҳурии офтобрӯямон Тоҷикистон рӯзи 27-июн ҳамчун рӯзи Вахдати миллӣ ҷашн гирифта мешавад. Мардуми мо ин рӯзро чун рӯзи баҳамоӣ, ҳамгироӣ, сулҳу оштипазирӣ ва ваҳдату ҳамфикрӣ ҷашн мегиранд.

Сулҳ ваҳдат ифтихори миллати соҳибдилам,Васфи онҳоро намояд решаи ҷону дилам.Дар миёни қавмҳо пайвастагӣ моро аз он,Дарҳ бинмояд ситоиш, мардуми барнодилам.

Хулоса, сулҳ армуғон ва дастоварди бузургест, ки аз сарвати бисёр болотар аст. Ҳеҷ як дороиву афзунӣ ба як лаҳзаи осоиштагӣ ва дӯстиву сулҳу субот баробар буда наметавонад. Сулҳ неъмати гарону ноёфтанист, ки миллатро бузургию арзи баланд ва давлатро афзунию шӯҳратёр мегардонад.

Оре, зан беҳтарин армон, азизтарин ҳастӣ, муқаддастарин мӯъҷиза ва арзандатарин сарватест, ки ҳамагонро ҳаёт бахшидааст. Аз ҳастии пайкари бузургаш ба дили кас қуввату мадор, тавоноиву қарор ва меҳру муҳаббати беканор пайдо мегардад. Тавоноии модар касро зинату самар, симу зар, болу пар ва шаҳду армон мебахшад.

Такя бар вуҷуди ҷаҳону инсонофарини зан - модар такя бар Яздони пок аст. Зан ягона офарандаи инсони комил аст, ки ҳамчун беҳдошти бузурги ҳаёт одамиятро ба дунёи равшан оварда, тарбият мекунад ва ба камол мерасонад. Аз ин офаридаи бузурги ӯ замину осмон, ҷаҳони ҷовидон ва хамаи ҳастии олам пур аз рози ниҳондошта, равшанию нур, хушию сурур ва ҳастии рӯҳу ҷон мегиранд. Ҳастии бузурги модар ҳамаи афзалиятҳои зиндагиро сабабгор аст.

Хуршед ниҳам ном туро ё ки ҷаҳонтоб?Модар, зи бузургӣ сару пои my нигин аст.Бар гӯш расад аз my садое хушам он рӯз,Эй хуш, бувад он рӯз садоят ба танин аст.

Зан Модар ситораи зиндагӣ, ситораи дурахшонест, ки ҷаҳонро нуру ҷило мебахшад. Офтобест, ки лаҳзае аз болои кӯҳе баромада, дунёро равшанию ҳаёт мебахшад.

Зан Модар ба қавли бузургон бо як дасташ гаҳвора ва бо дасти дигараш дунёро такон медиҳад. Аз бисоти бузургаш ба фарзандон шири сафед медиҳад, то дар зиндагӣ роҳи сафеду бахти сафед ёраш бошад. Барои ба тарбият бавоя расонидан ва баобрӯ гардиданаш кӯшиши зиёде мекунад. Даме тифлаш роҳгардон мешавад, модар мефахрад.

Даме, ки аввалин сухани бузург - «Модар»-ро ба забон меорад, модар бештар хушҳол гашга мефахрад, ки чун муъҷизоти пурафзуни инсони комилро офаридааст.

Модарон беҳтарин пушту паноҳ, арзандатарин ҳастии ҳаёт, равшандиҳандаи ҳар як хонадон қуввату мадори дилҳои нотавонанд. Онҳо сабабгори ҳамаи афзалиятҳои зиндагианд. Модарон қуввати дилу ҷонанд, ки дар ҳар таппиши дил ба мо ақлу заковат, меҳру муҳаббат ва эъҷозу ҳикмату хираду сарват мебахшанд.

Занон модар дар қатори тавлиду тарбияи фарзанд боз бисёр вазифаҳои пурмасъулро ба дӯш доранд. Онҳо, бахусус занони тоҷик дар соҳақои гуногуни зиндагӣ кору фаъолият мекунанд. Дар қатори мардон истода, ба оила мададгор мегарданд. Зани тоҷик имрӯз ронанда, бофанда, пазанда, духтур, муҳандис, роҳбар, тоҷир аст:

Гаҳе бинам, ки чун тоҷир my дap бозор мегардӣ,Гаҳе бинам ба беморе табибу ёр мегардӣ.Гаҳе бинам, ки медӯзӣ ба тифлат ҷомаву дастор,Гаҳе бинам ба ёрат мӯнису ғамхор мегардӣ.

Хулоса, азизон, волидон беҳтарин ганҷинаҳои ноёбу нотакроранд. Онҳо беҳтарин дороии ҳаётанд, ки барои ба дунё омадану ба камол расидани насли оянда хизмати арзанда доранд.

Намоед тоҷи cap, нуру басар модар - падарҳоро,Ки аз хубони олам хубтар худ волидон бошанд.

Меҳри модарро ягон мавҷудоти дигар ки моро ҳастию ҷон бахшидаанд ҷойгир буда наметавонад:

Он ҷо кu туӣ модар, он ҷой гулистон аст,Он ҷо ки набошӣ my, як манзили вайрон аст.Аз меҳри шарарборат, равшан шавад ин олам,Дурию фироқи my, сӯзест, ки дap ҷон аст.

Зеро ӯ худ мабдаи меҳр асту орзуву ормон. Зеро ӯ ободгару рӯҳбахши ҳаёт аст. Ҳар ҷо ки ӯст, аз он ҷо бӯи гулу гиёҳ меояд. Ин маъниро басе хуб баён намудаанд.

«Ҳадафи сиёсиси мо барпо кардани давлати демократию ҳуқуқбунёд аст. Дар ии ҷода, Сарқонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун санади воломақоми миллат ва шоҳсутуни устувори сулҳу ваҳдат, раҳнамои ҳамешагии мо хоҳад буд», - гуфтааст Президенти кишварамон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон. Яке аз дастовардҳои бузурги даврони Истиқлоли Ҷумҳурии Тоҷикистон қабули Сарқонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки соли 1994 сурат гирифтааст.

Акнун дар Сарқонун низ чун тағйиротҳои ҷомеа тағйиротҳои куллӣ ба вуҷуд омад. Албатта, сабаби ба вуҷуд омадани ин рӯйдоди бузурги таърихӣ тақозои замон, пешравии ҷомеа ва соҳибистиқлолии кишвари азизамон Тоҷикистон гардид.

Сарқонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ҳамчун санади меъёрию ҳуқуқӣ эътибори олии ҳуқуқӣ дорад, арзиши олии миллат ҳисобида мешавад. Мувофиқи ин қонун ҳуқуқ, озодиҳои инсон ва шаҳрвандонро давлат эътироф, риоя ва ҳифз менамояд. Ҳукуқу вазифаҳои инсон аз ҷониби давлат эътироф ва кафолат дода мешавад. Тибқи талаботи Сарқонун ҳеҷ як мақомоти давлатӣ ва шахсони мансабдори давлатӣ ҳақ надоранд, ба ягон ваҷҳ ба қадру қимати инсон бирасанд. Масъалаи дигари муҳими он дахлнопазирии шахсият, манзил ва монанди инҳо мебошад.

Сарқонун асосан шиносномаи давлату миллат ҳисобида мешавад, зеро дар он номи давлат, сохти давлатдорӣ ва сохтори он нишон дода мешавад. Дар он асоси низоми ҳуқуқии давлат муайян мегардад. Он ҳамеша қонуни асосии давлат ҳисобида шуда, сарчашмаи ҳамаи қонунҳо мегардад. Он барои ҳама баробар дониста мешавад.

Бо шарофати қабули Сарқонуни Тоҷикистон чун субъекти комилҳуқуқи муносибатҳои байналмиллалӣ, халқи Тоҷикистонро чун мардуми бунёдкор, сулҳпарвар ва фарҳангӣ шинохтанд. Ин санади муқаддас ва тақдирсоз чун чароғи фурӯзон роҳи рушди давлати соҳибистиқлоли тоҷикон ва мардуми онро барои садсолаҳо мунаввар мекунад.

Бо шарофати Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Ҷумқурии Тоҷикистон барои омодасозӣ ва қабули Сарқонуни давраи нав ба амал омад. Дар натиҷа 6 моябри соли 1994 ин конститутсия ба тариқи райъпурсии умумихалқӣ аз ҷониби аксарияти кулли мардум пазируфта шуд ва ин рӯзи таърихӣ дар Тоҷикистон рӯзи Конститутсия муқаррар гардид.

Сарқонуки Ҷумҳурии Тоҷикистон аз дебоча, 10 боб на 100 модда иборат мебошад. Конститутсия ҳуҷҷати мӯътабару мӯътамади тақдирсози ҳар як миллат аст.Сарқонун тавонист ифодагари манфиатҳои халқи тоҷик бошад, омоли меҳнаткашонро инъикос намояд, тоҷиконро дар арсаи олам муаррифӣ бисозад. Сарқонун барои сулҳу салоҳ ва ваҳдати комил - расидани тоҷикон нақши муҳим бозид. Ин ҳуҷҷати тақдирсоз аз ҷониби коршиносони байналхалқӣ дар шумори панҷ Конститутсияи беҳтарину мардумитарин давлатҳои узви Созмони Амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо номбар гардид.

Албатта, дар таҳия ва омодасозии Сарқонуни даврони истиқлоли Тоҷикистон нақши Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон ниҳоят зиёд аст. Инак Сарқонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон 16-сола мегардад ва мардум бо камоли ифтихор 6 ноябрро ҳамчун рӯзи қабули Сарқонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамасола қайд менамоянд.

Хулоса, боиси ифтихор аст, ки Сарқонуни кишвар дастгиру роҳнамои мардуми тоҷик гардид. Вазифаи ҳар як шаҳрванди ҷумҳурӣ аз он иборат аст, ки Сарқонунро эҳтиром намояд.

Ҳар киро дар зиндагӣ устодест. Имрӯз чӣ муаллиму чӣ духтур, чӣ ронанда ва чӣ коргару бофанда ҳама устодону шогирдони худро доранд. Ҳамаро дар ҳаёт касе омӯзонидааст. Ягон кору амал, ягон пешравию афзалият, ягон бурду бохт безаҳмат, бемашаққату қадршиносии устоде ба авҷи аълое намерасад. Инсон даме, ки чашм ба олами ҳастӣ мекушояд, албатта бо як ҳусну истеъдоди Худовандӣ тавлид мешавад, аммо худ танҳо бе сарварӣ, бе роҳнишондиҳӣ ва бе устоде соҳиби мақому мартабае шуда наметавонанд. Тавре гуфтаанд:

Ҳеҷ кас аз пеши худ чизе нашуд,Ҳеҷ оҳан ханҷари тезе нашуд.Ҳеҷ Мавлоно нашуд Мавлои Рум,То муриди Шамси Табрезӣ нашуд.

Вақте калимаи устодро ба забон меорем, бевосита пеши назарамон симои муаллим падидор мегардад. Аммо ин фикр тамоман чизи дигар аст. Устод касест, ки дар симои ӯ кас омӯзандаи ҳама гуна роҳу равиш, кору фаъолият ва ҷамъи ҳунару истеьдодро дидан мумкин аст. Ба ибораи дигар, мо метавонем устодро мураббӣ ва роҳнишондиҳандаи кулли корҳои хайр бигӯем. Зеро гуфтаанд:

Ҳар шахс метавонад аз таҷрибаи бузурги ҳаётиаш кору фаъолиятеро ба касе омӯзад.

Шахсоне ҳастанд, ки ягон мактаби маърифатию илмиро нагузаштаанд, аммо корҳоеро ба субот расонида метавонанд, ки арзиши баланд доранд ва чунин қобилияташон боиси ифтихор аст. Ин гуна шахсонро албатта, метавон устод номид, зеро метавонанд дар дили ҳама гуна афрод бо ҳунари волояшон роҳ ёфта, ҳаваси омӯхтани ҳунареро бедор карда, ҳаётро рангинию хушӣ бахшанд. Воқеан муҳим аст, ки ҳар шахс бояд ҳамин гуна шахсияти ғамхор буда, дар зиндагӣ ягон амали хайреро анҷом диҳад.

Шогирдонро низ лозим меояд, ки аз заҳматҳои устодони хеш бохабар бошанд, онҳоро кадршиносӣ карда тавонанд, зеро бе захмати зиёди устодон ягон шогирд ба ҷое расида наметавонад. Обрӯи шогирдони болаёқат обрӯи устоди онҳост.

Албатта, шахсе, ки барои омӯхтану аз худ кардани коре заҳмат мекашад, бе иззат буда, наметавонад маҳсули меҳнати ҳар як инсони асил аз ҷабри заҳмати кашидааш падид меояд. Ба қавли Румии бузург:

Ҳар кӣ ранҷе дид, ганҷе шуд падид,Ҳар кӣ ҷаҳде кард, бар ҷаҳде расид.

Хулоса, ҳар кору амале ба устод эҳтиёҷ дорад. Наметавон бе дастгирию маводи касе кореро ба анҷом расонда соҳибобрӯ гашт.

Дар ягон давру замон қадр, манзалат ва бузургии одамони дастгир, устодон ва роҳнишондиҳандагон аз байн намеравад. Онҳо ҳамеша чун устоди бузург ва ситораҳои дурахшони ҳаёт мӯътабар ва зинданом буда, ҷамъият ба онҳо ниёз дорад.

Бале, устодон ҳамеша зиндаёданд ва дар ҳар як лаҳзаи ҳаёт ба хотир оварда мешаванд, зеро пойдории ҳаёти кас ба устодон - нишондиҳандагони роҳу равиш, касбу камол ва роҳнамоёни зиндагӣ вобастагӣ дорад:

Устод агар набошад, ақле ба cap набошад,Дар боғи зиндагонӣ, гарди самар набошад.Бе роҳнамою роҳбар, дар ин ҷаҳони бесар,Пойи равон набошад, нури басар набошад,..

Шахсияте, ки дар зиндагии хеш ҳунари волои худро ба касе намеомӯзонад, яъне шогирде тарбия наменамояд, дарахти бесамареро мемонад, ки беманфиат аст. Анъанаи неки мардумӣ омӯзонидани ҳунарҳои воло ба насли ояндаи миллат аст, ки фардои дурахшони ҳаёт аз он сахт вобастагӣ дорад. Зиндаёд будани номи бузургон маҳз тавассути ҳунари воло, дастранҷи зебо ва шогирдони баркамол сурат мегирад: Тавре Саъдии бузург фармуда:

Саъдиё, марди накуном намирад ҳаргиз,Зинда он аст, ки номаш ба накӯӣ набаранд.

Душанбе шаҳри зебо ва калонтарини тоҷикон буда, имрӯз пойтахти Тоҷикистони азизамон мебошад. Ҳамаи мо медонем, ки Душанбе пеш аз Инқилоби Октябр як деҳаи хурдакаки камаҳолӣ буд. Бо вуҷуди хурд буданаш дар Бухорои Шарқӣ бо бозорхои калони хариду фурӯши мол маълуму машҳур буд. Одамон аз гирду атроф ва кӯҳистонҳои дурдаст ба ин ҷо омада молу маҳсулоташонро мефурӯхтанду маводи рӯзғорро харида бармегаштанд.

Аз сарчашмаҳои таърих маълум аст, ки дар охири асри ҶIҶ ва аввали асри ҶҶ дар Душанбе қалъаи мир, қозихона, дорухона, шифохона ва чойхонаҳо амал мекарданд. Мардум ба соҳаҳои кишоварзӣ, ҳунармандӣ, пахтакорӣ, чорводорӣ, боғдорӣ, оҳангарӣ, кулолгарӣ, чармгарӣ ва ғайра машғул буданд.

Аз соли 1924 Душанбе ҳамчун пойтахти Тоҷикистон шинохта шуд. Душанбе рӯз ба рӯз тараққӣ карда ба маркази нави иқтисодию сиёсӣ ва фарҳангии тоҷикон мубадал гашт. Барои пешрафт ва тараққиёти пойтахт бунёди роҳҳои мошингард, роҳи оҳан, фурудгоҳу роҳҳои ҳавоӣ лозим буд. Мардуми заҳматкаши Душанбе, ноҳияҳои гирду атроф ва халқҳои бародар дар як муддати кӯтоҳ ин шаҳро обод карданд, ки биноҳои боҳашамати замонавӣ, бунёди корхонаҳои саноатӣ, марказҳои бузурги фарҳангӣ то ҳол зеби пойтахт мебошанд.

Душанбе дар давоми 70-соли мавҷудияти Ҳукумати Шӯравӣ аз як деҳаи хурди назарногир ба як шаҳри азиму зебои саноатӣ табдил ёфт. Заводу фабрикаҳо, комбинату, иншоотҳои гуногун қомат афрохтанд.

Марказҳои бузурги илмию фарҳанг, Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Академияи илмҳои Тоҷикистон, театри опера ва балети ба номи устод Айнӣ, театри академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ, мактабҳои нави замонавӣ бунёд гардиданд. Донишгоҳу донишкадаҳои олӣ бунёд шуданд, ки ҳазорон мутахассисони баландихтисосро тайёр намуда ба хизмати халқ равона намуданд. Дар натиҷа Душанбе яке аз мар¬казҳои бузурги илмию фарҳангии Тоҷикистон гардид.

Душанберо барҳақ шаҳри ҷавонӣ меноманд, зеро ин шаҳр маҳз бо дасти ҷавонони боору номуси халқи тоҷик бунёд гардидааст.

Дар давраи ҷанги шаҳрвандӣ шаҳри азизи мо Душанбе аз ҳама бештар зарар дида бошад ҳам дар як муддати кӯтоҳ бо азму талош ва заҳматхои сокинони он барқарор гардид. Биноҳои баландошёнаи замони нав қомат рост карданд, ки симои шаҳрро боз ҳам зебову дилоротар гардониданд.

Сад шукри истиқлол, ки Тоҷикистонро дигар давлатҳо ҳамчун давлати соҳибистиқлолу хуқуқ-бунёду демократӣ шинохтанд ва бо он робитаҳои дипломатӣ барқарор намуданд. Дар шаҳри Душанбе сафоратхонаҳо, марказҳои илмию фархангӣ ва мақомотҳои давлатию ғайридавлатии мамлакатҳои хориҷӣ фаъолият доранд.

Ҳамаи мо шоҳиди он гаштем, ки шаҳрдорӣ ва ҳамаи сокинони шаҳри Душанбе ҷашни таърихӣ, 80-солагии шаҳри Душанберо чи тавр чашн гирифтанд. Ба ин муносибат якчанд иншоотҳои баландошёна, гулгашту хиёбонҳои тозаю зебо бунёд гаштанд. Мо боз аз он ифтихор мекунем, ки Ду¬шанбе ҳамчун шаҳри сулҳ эълон гардидааст.

Вақте, ки мо ҳамарӯза дар кӯчаҳои он қадам мегузорем, гулгашту хиёбонхои шукуфони он ба дили мо шодию фараҳ мебахшад. Мардуми шаҳр пайваста барои ободии шаҳр ва тозагии он кӯшиш мекунанд. Ҳар сол барои боз ҳам зеботару дилчасптар намудани кӯчаю хиёбонҳои шаҳр, дар фасли баҳорон ниҳолу дарахтони ороишӣ, гулҳои рангоранг мешинонанд.

Хулоса, шукронаи ваҳдат ва тинҷию оромӣ, ки Душанбе рӯз то рӯз симои худро дигар мекунад. Би¬ноҳои зебои замонависохт имрӯзҳо ба ҳусни зебои шаҳр ҳусни тозае зам мекунад.

Имрӯз пойтахти давлати тоҷикон шаҳри Душанбе яке аз марказҳои муттаҳидсозандаи тоҷикону форсизабонони ҷаҳон гардидааст.

Ифтихор аз Ватан дорем

Тоҷикистон, меҳри покат дар дилу ҷони ман аст,Офтоби шӯълапошат соя бар сад гулшан аст.Меҳри поки мардумат меҳри бузурги модарон,Мардуми меҳмоннавозат фахри даврони ман аст.

Тоҷикистон кишвари бузургест, ки саропо меҳрофарину дилнишин, бузургмардуму дилфиреб аст. Меҳри бузурги ин сарзамин ҳар як инсони асилро дар дилу дар ҷон аст. Сарзамини дилфиреб аст, макони бузургони хирад, оқилону фарзонагон ва шӯҳратмандони шӯҳратёр аз қабили Турсунзодаву Миршакар, Лоиқи роздону нуқтафаҳм ва амсоли ин садҳо нафар бузургон, ки оламиён васфашон мекунанд. Тоҷикистон макони бузургону сарзамини фарҳангдӯстон аст.

Он сарзаминест, ки бо ҳамаи бузургиҳояш мардуми Вахшу Хатлон, Ҳисору Варзоб, Кӯлобу Бадахшону Ленинобод барин мавзеъҳои бузургу номдорро Ватан аст. Ватане, ки чун модари азиз дӯсташ медоранду эҳтиром мекунанд. Тоҷикистони бузург имрӯз дарахти пурсамареро мемонад, ки шохаҳои пурқуввату бузургаш сояафкани ҳар гулу гиёҳи арзандаи ӯст ва меваҳои рангину лазизаш мардуми бонангу номӯс ва бодонишу баори он машҳури дунё гаштаанд. Дар байни дигар давлатҳо имрӯз Тоҷикистон бо боигариҳои зиёду пурарзишаш, аз қабили пахта, гандум, об, ангишт, тилло, нуқра ва амсоли ин шӯҳратёр аст.

Кӯҳҳои зарфишонаш кони зар,Сарвату тиллои он машҳури даҳр.Пахтаи бишкуфтааш рамзи ҳаёт,Гандумаш нони ҳама аҳли башар.

Равшан аст, ки Тоҷикистон кишвари пурганҷу пурэъҷоз ва пурсарвату бой аз захираҳои табиист. Илова бар ин НБО-ҳои машҳури он, ба мисли Варзобу Нораку Роғун бо иқтидори бузургашон ҳосилкунандаи қувваи бузурги барқианд, ки ақли бинандаро мафтун мегардонанд.

Иншоотҳои бузурги ин кишвари азиз дар ҳар гӯшаву канори он тақвиятдиҳандаю далели ҳамаи гуфтаҳои болоанд. Ба ақидаи Бозор Собир:

Тоҷикистон, Тоҷикистон.Мекунам шукри каму бисёри my,Мекунам шукрона аз озарму аз озори my.Аз my ман сарват намехоҳам, Ватан ҳастӣ бас аст,Бо хасу хорат баробар зиндагӣ кардан бас аст.

Тоҷикистон-сарчашмаи оби тоза

Об асту ҳаёт пойдор аст,Об асту замину кишту кор аст.Маҳсули ҳама ҷаҳони ҳастӣ,Аз ҳастии оби файзбор аст.

Оре, об манбаи ҳастии ҳамаи мавҷудоти олам аст. Об захираи бузургест, ки воқеияти он ҷаҳону зиндагониро таровату зебоӣ ва сарсабзиву озодагӣ мебахшад. Ҳастии гулу гиёҳ, ҳайвоноту наботот, растаниву инсоният, хосса зиндагии осоиштаву ободӣ ва озодагиву пурбаракатӣ ҳама ба об вобастагӣ дорад. Обро инсон барои нӯшидан, пухтани хӯрок, шустушӯй сохтани манзил, тозагии кӯчаҳо, обёрии заминҳо истифода мебарад. Инчунин одам бо роҳҳои обӣ заврақу киштӣ ронда, ҳар гуна бор ва мусофиронро мекашонад. Оби шаршарадор турбинаҳоро ба ҳаракат дароварда, ҷараёни электрикӣ ҳосил мекунад. Бо қувваи оби зиёд чархи санги осиёб, дастакҳои обҷувоз ҳаракат мекунанд.. Кори ягон соҳаи саноат бе об пеш намеравад. Дар фабрикаву заводҳо обро барои тайёр кардани маҳлули рангҳо, оҳар додани матоъ, коркарди пӯст, тайёр кардани коғаз, собун, нонпазӣ, нӯшокиҳои гуногун истифода мебаранд.

Инсон бе об зиндагӣ карда наметавонад. Ҳатто қисмати зиёди вазни бадани инсоният аз об иборат аст. Инсон дар тамоми лаҳзаҳои ҳаёташ аз об истифода мебарад. Об одамро аз ифлосию нопокӣ, аз бемориву дардҳо эмин мегардонад. Об сабзавоту наботот ва ҳайвонотро, ки инсон ҳамеша бо онҳо сарукор дорад, манбаи асосист. Ҳатто намии замин аз об аст, ки бе он ягон растанӣ ва гулу гиёҳ намерӯяд.

Мо, тоҷикистониён аз сероб будани сарзамини бузургамон бояд ҳамеша бифахрем. Тоҷикистон аз захираи об бой буда, қариб 7000 пирях, 155 кӯли гуногунҳаҷм, даҳҳо ҳазор чашмаоби одию маъданӣ ва обанборҳои зиёд дорад. Дар Тоҷикистон дарёҳои Сир, Вахш, Зарафшон, Варзоб, Кофарниҳон, Панҷ ҷорӣ мешавад, ки онҳо на инки Тоҷикистонро, балки мамлакатҳои ҳамсоя Узбекистону Туркманистонро низ шодоб мегардонанд. Ду дарёи калоне, ки аз кӯҳҳои осмонбуси мо сарчашма мегиранд, баҳри Аралро, ки имрӯзҳо хушк шуда истодаасту дар минтақаи Осиёи миёна ҳисороти зиёд оварданаш мумкин аст, аз об пур мекунад.Бе об зиндагӣ пойдор буда наметавонад. Аз қадимулайём дар китобҳои динӣ низ об чун манбаи асосии ҳаёт дониста мешавад. Чор унсур дар ҳаёт муқаддасанд: об, хок, оташ, бод, ки тамоми мавҷудоти олам ба онҳо эҳтиёҷ доранд.

Модоме ки асоси зиндагии ҳамаи мавҷудоти олам обро медонем, пас вазифадорем, ин маъхази бузургро чун асоси ҳастӣ, чароғи равшанидиҳанда, созгори дунёи ҳастӣ эҳтиром намоем, тозаву озода нигоҳ дорем, нагузорем, ки нохалафе ин мӯъҷизоти бузургро ифлос гардонад, ба он партовҳо партояд ё ягон амали носазое нисбати он раво бинад, зеро:

Зи ҷӯе, ки хурдӣ аз он оби пок,Набояд фикандан дар он сангу хок,

Оре, дониш чароғи ақл, қуввати дил, дороиву сарват ва ҷавшани бузургест, ки касро аз ҳама гуна ранҷу азоб кулфату дард ва афсурдагиву эҳтиёҷ дур месозад. Дониш барои инсон мояи манбаи фазлу камол буда, инсонро бузургдил мегардонад. Шахси донишманд дар ягон давру замон ба душвориҳо рӯ ба рӯ намешавад, зеро дониши бузургаш ӯро бо роҳи росту самарабахш раҳнамун месозад. Тавассути ақлу заковати бузургу хиради ба роҳи дониш ба дастовардааш метавонад соҳибкору соҳибмаълумот ва соҳибиззат бигардад.

Донишмандон азизу гиромӣ ва хотирнишинанд. Дар ёдҳо, базмҳо, дар ҳамаи мавридҳо дар дилу дидаи мардуманд. Ба даст овардани донишу маҳорати бузург ба осонӣ ба даст намеояд. Шахсе, ки дар роҳи донишомӯзӣ мекӯшад, гарчанде душвор аст, бо тамоми душвориҳо, норасоиҳо ва заҳматҳои зиёд чизе омӯзад, то донишманд гардад, зеро шахси донишманд соҳибобрӯст. Дониш ганҷи бузургест, ки баробари дунё арзиш дорад:

Беҳ аз ганҷи дониш ба гетӣ куҷост?Киро ганҷи дониш бувад подшост!

Ҳеҷ ганҷе бузургвортар аз дониш нест. Зеро ки он инсонро чун ҷавшани бузург аз камиву костӣ, гармиву сардӣ ва афсурдагиву эҳтиёҷ эмин медорад. Пас, бисёр кӯшиш мебояд, то ҳар вақт омӯхт. Агар манбаи омӯзишие пайдо нашуд, аз нодон метавон чизе омӯхт ва бо чашми дил ба ӯ нигарист ва бо басорати ақл бар вай назар кард. Он низ афзоиши дониши ту хоҳад буд. Бо омӯхтани алфози наве бо омӯхтани маънии дигаре барои кас ҷаҳони дигаре равшан мегардад. Як маънии бузург ҳаёти инсониятро тағйир медиҳад, бо роҳи рост ҳидоят мекунад.

Инсони асил пайваста дар омӯхтани илму андӯхтани донишу фазл мекӯшад. Фурсатро ғанимат шумурда, бо гузашти вақт дониши худро сайқал медиҳад. Аз пайи ҷамъ овардани молу мулк ва сарвати зиёд намекӯшад. Зеро дар зиндагӣ бояд ҳамеша илму дониш ва хирад дар пояи аввал истанд. Дар он мебояд кӯшид, ки ҳар рӯзи ҳаётро пайи зиёд кардани донишу ақлу заковати бузург сарф кард. На пайи тамаъи молу мулк.

Афзудани дониш касро пурдону пурмаърифат кордону нуктафаҳм мегардонад. Мегӯянд, ки хираду дониш барои инсони бомаърифат ҳамчун ғизо нерӯ мебахшад. Шахее, ки дорои хираду дониши бузург нест, ӯ ҳамчун шахсияти аз ғизо дурмонда мекаловад ва дар байни ҷомеа чун ангуштнамоён ба назари ҳар фард мерасад. Зиёд намудани дониши ҳар як инсон ба ҳадди омӯзиши ӯ вобастагӣ дорад.

Зеро мегӯянд, ки:

Илм чандон ки бештар хонӣ,Чун амал дap my нест нодонӣ.

Донишомӯзӣ ва толибилмӣ рисолатҳои бузурги инсонианд. Касе, ки ин рисолатҳоро ба ҷо намеорад, дар шумори одамиён буда наметавонад ва бевосита дар таънаву маломати атрофиён мемонад. Валек шахсияти донишмандро ҳама эътироф ва эҳтиром мекунад. Агар ба марги аблаҳон танҳо фарзандонашон бигирянд ба марги алломаҳо ҷаҳон мегиряд, зеро бо заковату дониши бузургашон дили ҷаҳониёнро ба даст овардаанд.

Барои омӯхтани донишу маърифати зиёд бисёртар бояд китоб хонд, зеро манбаи ҳамаи омӯзишу донишҳо аз китоб сарчашма мегирад.

Рӯй овар бар китобу дониш аз он саҳл гир,To ба дониш гардӣ машҳури ҷаҳону дилпазир.

Бале, дониш чароғи ақл аст, ки дидагон аз он равшаниву нур ва дилҳо хушиву сурур мегиранд. Шахси донишманд зинатгарои ҳар анҷуман аст. Агар аз хурдӣ то ба дами марг барои омӯхтани илму андӯхтани дониш камар бандем, саҳве нахоҳад шуд, зеро асоситарин ва беҳтарин амал дар зиндагии инсони асил илм омӯхтан аст. Зеро гуфтаанд:

Зи дониш зинда монӣ ҷовидонӣ,Зи нодонӣ наёбӣ зиндагонӣ.

Аз дўсти нодон душмани доно беҳтар аст

То тавонӣ, дӯстонро гум макун,Дӯстони меҳрубонро гум макун.(М. Турсунзода)

Оре, дӯст беҳтарин, наздиктарин ва азизтарин касест, ки инсонро дар зиндагӣ роҳбалад аст. Дӯст касест, ки ҳамчун оина айбатро рӯ ба рӯ гуфта, ҳамеша мекӯшад, маслиҳатчии наздик бошад. Дӯстон бояд дар ҳамаи мавридҳо мададрасон, ёвар ва ислоҳкунандаи ҳама гуна хатогиву нуқсонҳо бошанд.

Дӯст он бошад, ки айби дӯсташро,Ҳамчун оина рӯ ба рӯ гӯяд.На ин ки чун шона бо ҳазор забон,Аз ҷафо рафта, мӯ ба мӯ гӯяд.

Дӯст аст, ки инсонҳо дар ҳаёт хотирҷамъ, дилгарм ва хонаободанд. Дӯстонанд, ки беморон дардро, ғамдорон ғамро ва хушбахтон дилхуширо бо ҳам дида аз дардҳову хушбахтиҳои ҳамдигар огоҳ мегарданд. Наметавон худ камбудиву афзалияти хешро донист.

Чун инсон зиндагӣ мекунад, кору фаъолият мебарад, ба чизе, ба касе, ба тарбияе, ба дилгармие ниёз дорад, хоса ба дӯст. Дӯст афзунии ҳар шодиву дармони ҳар дарду норасоиву нуқсони ҳаёти касро мекушояд, ҳамдард мегардад, зеро дона танҳо хирман намегардад, нони танҳо файзи дастурхон намешавад, шукуфтани муғҷае бе ҷамоли офтобу боди субҳ сурат намегирад. Инсон ҳам бе дӯсти наздик буда наметавонад.

To абад бо дӯстон осӯдагист,Марг ҳам бе дӯстон осон нашуд.

Гуфтаанд, ки ҳақ бар ҷониби ишоракунандаи ин маънии бузург аст. Дар урфият иборае ҳаст, ки дӯстон се навъанд. Забониву нониву ҷонӣ.

Дӯстон ҳақиқатан дар ҳамин се навъ буда метавонанд. Асоситаринашон дӯстони ҷонӣ онҳое, ки дар ҳамаи мавридҳо дар ғаму шодии кас ҳозиранд.

Ба ибораи шоир:

Дӯст машмор он ки дap неъмат занад,Лофи ёриву бародархондагӣ.Дӯст он бошад, ки гирад дасти дӯст,Дар парешонҳоливу дармондагӣ.

Дар «Қуръон»-и маҷид аввалин сухане, ки ба инсоният аз ҷониби Худованди бузург гуфта шуд, ин калимаи «бихон» мебошад. Ин ҷой ҳикмате нуҳуфта аст, ки арзишашро бо моли ҷаҳон наметавон бар кашид. Маҳз тавассути хондану омӯхтан пешрафт ба амал меояд. Илму дониш моро ба қуллаҳои баланди мурод мерасонад. Чашми шахси хирадманд ҳақбин мебошад, дӯстро аз душман фарқ мекунад, дар зиндагӣ ба қадри хубиҳо мерасад.Пайғамбари ислом (с) фармудаанд: «Зи гаҳвора то гӯр дониш биҷӯй». Имом Ҳасани Муҷтабо ҳифзи донишро авло шумурдааст: «Донишро фаро гиред ва агар тавони ҳифз карданашро надоред, онро бинависед ва дар хонаҳоятон бигзоред».

Обрӯи мардумон дар илм бошад ва шахси беилм мартабае надорад. Абулқосими Фирдавсӣ ин нуктаро хуб ба қалам медиҳад:

Ба дониш бувад мардро обрӯй,Ба бедонишӣ то тавонӣ, мапӯй.

Аз нигоҳи шоир шахси донишманду донишомӯз аз дигарон бо рафтору гуфтор фарқ мекунад:

Касе, к-ӯ ба дониш тавонгар бувад,Зи кирдору гуфтор беҳтар бувад.

Донишро бояд биомӯзем ва шарти асосии он ҳифз кардани он мебошад. Фаромӯшӣ офати илм мебошад:

Ҳар он кас, ки дониш фаромӯш кунад,Забонро зи гуфтор хомӯш кунад.(Абулқосими Фирдавсӣ)

Илм бояд дар амал татбиқ гардад, барои пешрафти ҷомеа хизмат кунад, вагарна аҳамияти он аз байн меравад.

Инсоният ҳамеша ба омӯзиш ниёз дорад. Дари дониш бо ҷидду ҷаҳд ва талошҳои пайваста ба рӯйи мо боз мегардад. Абӯшакури Балхӣ беинтиҳо будани роҳи донишро ба дар мисраҳои зер ифода менамояд:

То бад-он ҷо расид дониши ман,Ки бидонам ҳаме, ки надонам.

Арзиши илм ва ҳурмати соҳибилм ҳеҷ гоҳ паст намегардад:

Аз шукӯҳи подшоҳӣ ҳурмати илм аст беш,Он ки мири корвон бошад, мутеи раҳбар аст.(Карими Кошонӣ)

Пешрафти давлатро бе сохтмонҳои азим тасаввур кардан ғайриимкон мебошад. Давлатҳои тараққикарда дар ин самт корҳои зиёдеро ба анҷом расонидаанд. Ҳангоми мавҷудияти Иттиҳоди Шӯравӣ Тоҷикистон яке аз давлатҳои қафомонда ба шумор мерафт, соҳаи саноат инкишоф наёфта буд. Маскав аз сохтани иншоотҳои азим дар ин ҷумҳурӣ дурӣ меҷуст. Дар даврони Шӯравӣ сохтани Нақби Анзоб ва нерӯгоҳи барқии Роғун ба нақша гирифта шуда буданд, вале бо ҳар баҳона оғози кор ба қафо партофта мешуд. Ба ҳамагон маълум аст, ки ба вилояти Суғд қариб шаш моҳ роҳи автомобилгард баста мешуд. Рафтуомад ба Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон низ душвор буд. Интиқоли бор аз Кӯлоб ба Қурғонтеппа мушкилӣ дошт. Мардуми ин минтақа ба роҳи оҳан ниёз доштанд. Вазъи роҳҳои водии Рашт низ дилсардкунанда буданд. Ҳамаи ин масъалаҳо доғи рӯз ба ҳисоб мерафтанд, вале дар ҳалли ин мушкилот кӯшише ба харҷ дода намешуд.

Инак, 9 сенябри соли 1991 Тоҷикистони мо истиқлолият ба даст овард. Мардуми шарифи кишвар шаҳди меваи соҳибдавлатиро баъди ҳазор сол аз нав чашиданд. Соҳибихтиёрӣ моро водор сохт, ки дар ободкории ватани азизамон камари ҳиммат бибандем. Масъалаҳои сохтани нерӯгоҳҳои барқӣ, нақб ва роҳҳои автомобилгард, корхонаҳои калони саноатӣ акнун мебояд ҳалли худро меёфтанд. Ҳукумати Тоҷикистон нақшаи ин сохтмонҳои азимро саривақт ва устокорона тарҳрезӣ намуд, ки саҳми сарвари давлат дар он беҳамтост. Дигар роҳи қафогардӣ набуд. Дар як вақти кӯтоҳ бо кӯмаки ҳамзабонон (Ҷумҳурии Исломии Эрон) дар Нақби Анзоб корҳои асосӣ анҷом дода шуданд, ки рафтуомади солонаро миёни марказ ва шимоли кишвар таъмин менамояд. Таъмири ин роҳ низ муташаккилона идома дорад. Роҳи оҳани Кӯлоб- Қӯрғонтеппаро ба истифода доданд. Ба таъмири роҳҳои воҳаи Рашт диққати махсус дода мешавад. Роҳи автомобилгард ба ВМБК аз нав сохта шуд. Комёбиҳои даврони соҳибистиқлолӣ назаррас мебошанд. Сохтмони нерӯгоҳҳои барқии хурду калон аз рӯйи нақшаи мувофиқ дуруст ба роҳ монда шуданд. Бо ҳамкории кишвари бо мо дӯст - Россия ду агрегати нерӯгоҳи Сангтӯда I ба истифода дода шуданд. Албатта ин иншоотҳои бузург дар пешрафти иқтисодии кишвар таккони ҷиддӣ мебахшанд ва ояндаи давлати мо дурахшон аст. Ҳамзамон сохтмони нерӯгоҳи Роғун оғоз гардид ва дар сурати аз рӯйи нақша сурат гирифтани корҳо бояд то соли 2012 он мавриди истифода қарор гирад. Ин иншооти бузурги аср дар як сол то 17 миллиард киловат қувваи барқ тавлид менамояд ва мо метавонем ба кишварҳои ҳамсоя барқ фурӯшем.

Мувафаққиятҳои даврони истиқлол зиёданд. Дар давоми 10-15 сол иншоотҳои калони саноатӣ низ сохта шуданд. Қариб дар ҳар як ноҳия корхонае мавриди истифода қарор гирифт. Коркарди пахта акнун дар дохили кишвар сурат мегирад.

Ба ободиву зебогии пойтахти азизамон - шаҳри Душанбе ҳам эътибори ҷиддӣ дода мешавад. Биноҳои зиёди замонавӣ дар ҳама кӯчаҳои он қомат афрохтаанд ва ба ҳусни шаҳр ҳусни тоза зам менамоянд. Хулоса, кишвари азизамон рӯ ба тараққӣ мениҳад ва комёбиҳо дар ҳама бахш назаррасанд. Ҳар як фарди солимфикр бояд дар ин ободкориҳо ҳиссаи арзандаи худро гузорад. Ин қарзи шаҳрвандии мост.

2.Географияи табиӣ чист?Географияи табиӣ қонунияти сохт ва таркиби сатҳи Замин, қабатҳои поёнии атмосфера, гидросфера, хок, олами наботот ва ҳайвоноти сатҳи Заминро меомӯзад.

3.Географияи иқтисодӣ чист?Географияи иқтисоди аҳолӣ, захираҳои меҳнатӣ, ҷойгиршавии истеҳсолоти ҷамъиятӣ, шароит, хусусиятҳои соҳаҳои алоҳида ва инкишофи онҳоро дар миқёси ҷаҳон ва мамлакатҳои алоҳида меомӯзад.

4.Дар ҷаҳон зиёда аз чанд давлат (мамлакат) мебошад?Алҳол дар кураи Замин (дунё, ҷаҳон) зиёда аз 230 давлат мебошад, ки калонтарин давлат дар ҷаҳон аз ҷиҳати масоҳат Федератсияи Россия мебошад, ки масоҳаташ 17,1 млн км2 аст.

5.Қитъаи олам чист?Материк ё як қисми материкро бо ҷазираҳои ҳамшафаташ қитъаи олам меноманд. Дар кураи Замин 6-то қитъа ҷойгир шудааст.1.Осиё масоҳаташ 44 млн км22.Амрико масоҳаташ 42 млн км23.Африқо масоҳаташ 30,3 млн км24.Антарктида масоҳаташ 14 млн км25.Аврупо масоҳаташ 10 млн км26.Австралия масоҳаташ 7 млн км2

6. Материк чист?Қитъаи калони хушкие, ки чор тарафашро об иҳота кардааст материк меноманд. Дар ҷаҳон 6-то материк мебошад. Номи материк Масоҳат млн(км²) Чанд % хушки Аҳолӣ Чанд % аҳолӣ1. Авруосиё 54 26,1 % 4 947 млн. н 71 %2. Африқо 30, 3 20.4 % 1 022 234 000 15 %3. Амрикои Шимолӣ 24, 4 16.5 % 542 056 000 8 %4. Амрикои Ҷанубӣ 18 12.0 % 392 555 000 6 %5. Антарктида 14 9.2 % —- —6. Австралия 9 5.9 % 29 127 000 0.4 %

7.Уқёнуси ҷаҳонӣ чист?Тамоми обҳое, ки дар сайёраи Замин ҷойгиранд уқёнуси ҷаҳонӣ меноманд. Масоҳати уқёнуси ҷаҳонӣ 361 млн км2 буда 94%-и оби кураи Заминро ишғол кардааст. Уқёнуси ҷаҳониро ба чор уқёнуси дигар ҷудо мекунанд:1. Уқёнуси Ором масоҳаташ 180 млн км2, миқдори обаш 710,36 млн км32. Уқёнуси Аталантика масоҳаташ 95 млн км2, миқдори обаш 329,66 млн км33. Уқёнуси Ҳинд масоҳаташ 75 млн км2 , миқдори обаш 282,65 млн км34. Укёнуси Яхбастаи Шимолӣ 13,1 млн км2, миқдори обаш 18,07 млн км3

8. Халқият чист?Одамоне, ки дар як ҳудуд зиндагӣ мекунанд, бо як забон ҳарф мезананд ва маданияти умумӣ доранд, гурӯҳи устувори ташаккулёфтаи таърихиро ташкил мекунанд халқият ё миллат номида мешавад.

9. Масоҳати Ҷумҳурии Тоҷикистон чӣ қадар аст?Масоҳати Ҷумҳурии Тоҷикистон 143,1 ҳаз км2 буда 93%-ро кӯҳҳо ва 7%-ро ҳамвориҳо ишғол кардаанд. Қариб 50%-и масоҳати ҶТ дар баландии 3000 метр аз сатҳи баҳр (Балтика) ҷойгир шудааст. Қуллаи баландтарини Тоҷикистон Исмоили Сомонӣ мебошад, ки 7495 метр баландӣ дорад.

10. Шумораи дарёҳои Тоҷикистон?Дарёҳое, ки дарозиашон аз 10 км зиёд мебошад шумораашон ба 947-то мерасад. Дарозии умумии дарёҳои Тоҷикистон 28 500 км мебошад. Яке аз дарёи дарозтарин ва серобтарини Тоҷикистон дарёи Панҷ буда, 921 км дарозӣ масоҳати обғундориаш (ҳавзааш) 114 ҳазор км2 мебошад.

Оре, китоб ёр, беҳтарин дӯстдору ғамхор нишондиҳандаи ҳаёти осоиштаву мададгори инсон аст. Китоб манбаи ягонаи пайдоиши илму дониш ва фазлу эҳсони инсони комил ба шумор меравад. Агар кас як умр ба мутолиаву омӯзиши он машғул бошад, чизеро талаф намедиҳад. Китоб ба инсон беҳтарин розҳо, маълумотҳо ва маъхазҳои зарурию ҳаётофаринро ҳадя месозад. Китоб беҳтарин ёвар ва маслиҳатгари кас буда, ҳаёту зиндагӣ, кору фаъолият ва донишу масъалаҳои нав ба навро меомӯзонад.

Китоб манбаи пайдоиши ҳамаи илмҳову фазлу камоли инсон ба шумор меравад. Китоб аст, ки моро асрорҳои олами ҳастӣ ва нашъунамо меомӯзонад. Китоб аст, ки баробари боз намудани саҳфаи аввалаш дари илму дониш, хираду фарҳангро боз мекунад ва бевосита моро ба олами маънӣ ҳидоят менамояд. Мутолиаи китоб касро бо беҳтарин олами пурасрор, ки ҷаҳонро равшанию нур ва хушию сурур мебахшад, огаҳ месозад. Шахсе, ки пайваста дар мутолиаи китоб мекӯшад, дарахти пурсамареро мемонад, ки меваҳои он ҳар лаҳза инсонро ҷон ҳастиву тавон ва имону виҷдон мебахшад. Шахсе, ки ҳамеша дар мутолиа аст, кабӯтареро мемонад, ки парвозҳои баланду сазоворро соҳиб аст.

Тавонгарӣ ба ҳунар аст, на ба мол

Дар ҳунар кӯш, ки зар чизе нест,Ганҷу зар пеши ҳунар чизе нест.Ҳунаре неҳ, ки диҳад симу зарат,Ҳунари аз дилу ҷон ранҷбарат.

Ҳунар сармояи гаронест, ки онро бо ягон дороӣ, сарват, симу зар иваз кардану харидан номумкин аст. Ҳунар инсонро бузургию шаҳомат бахшида ӯро болидарӯҳ мегардонад. Ҳунар зиндагиро зебоӣ мебахшад. Шахси боҳунар дарахти босамареро мемонад, ки шабеҳи меваҳоӣ болаззату хӯрданбоб. Шахси боҳунар дарёеро мемонад, ки онро ҳар замон обест зулолу ошомиданӣ.

Заҳмату кору ҳанар касро намоянд номдор,Олиҳиммат кас зи ҳастии ҳунар мумтоз шуд.

Вахдати мо - мароми мо

Сулҳу ваҳдат ифтихори миллати соҳибдилам,Васфи онҳоро намояд, решаи ҷону дилам.Дар миёни қавмҳо пайвастагӣ моро аз он,Даҳр бинмояд cғmoғши мардуми барнодилам.

Сулҳу ваҳдат ибораҳоеанд, ки ҳамеша дилчаспу дилнишин ва бо лаҳни шево садо дода, бевосита шунавандаро ба фикр кардан водор месозанд.

Сулҳ - оштиву фарзонагӣ, якдигарфаҳмӣ ва толиби осоиштагӣ будани мардумро таҷассумгар асг.

Ваҳдат бошад ба ҳам омадан, cap аз як гиребон бурун овардан, ҳамдигарфаҳму поктинату миллатдӯст будан.

Солхои мактабии ман

Чашмаи саршори илм аз остони мактаб аст,Мурғи масти орзу аз ошёни мактаб аст.Ақлу дониш, илму ирфон, дафтару меҳри китоб,Баҳри мо хидматрасон аз ганҷи кони мактаб аст.

Шарафи одами аз илм бошад

Илм ба кор судманд бувад,Илми бекор пойбанд бувад.

Илм, дониш, маърифат, фарҳанг, ақл, хирад чароғи равшани олами фонист. Инсон ба василаи он ҳар гуна мушкилотро ҳал менамояд ва ба рӯи худ дари бахту саодатро мекушояд. Дарки оламу одам, ҳаводиси мухталифи табиат, бадию некӣ, асрори фалак ба андозаи ақли инсон марбут аст. Ҳар қадар кас ба умқи ҳодисот бирасад, ҳамон қадар асрори дигаре зуҳур меёбад. Яъне дар ин олами бекарон ҳазорон асрор нуҳуфта аст, ки ҳар якеро бо заҳмати зиёд кашф мекунанд.

Сухан ганҷинаи бузургест, ки баробари аз забон падид омаданаш чун дурри гарон ва ҷилобахши шунавандаро ба худ ҷалб менамояд. Хоҳ ҷолиб бошад, хоҳ не. Сухан тиреро мемонад, ки баробари аз камон ҷастан метавонад касеро ё чизеро ҳалок созад. Сухан нӯшдорӯеро мемонад, ки беморонро қуввату мадор, ҳастию тавон ва нерӯю ҷон ва солимонро ақлу ҳӯш ва заковату ибрат мебахшад. Беҳуда нагуфтаанд:

Беҳтарин гавҳари ганҷинаи ҳастӣ сухан аст,Гар сухан ҷон набувад, мурда чаро хомӯш аст.

Сухан аст, ки ҳаёт пойдор аст. Сухан аст, ки кас ҳушдор аст. Сухан аст, ки аблаҳонро оқилу оқилонро аллома мегардонад. Сухан ҷавҳари хираду сирати гӯяндаро таҷассумгар аст, зеро тавассути сухангӯии кас доираи васеи фикронии гӯянда маълум мегардад.

Пайдост, ки сухан метавонад бо мазмуни баланду шуниданиаш иттифоқро барпо созад ё метавонад иттифоқи бунёду бузургро пароканда созад. Як сухани хуб таҷассумгари сад роз аст ва гӯяндаи он иброзкунандаи розҳои бузургу ҷолиб. На ҳар сухан метавонад писанди шунавандаи оқилу фарзона бигардад. Сухан метавонад аблаҳеро аз кори носазое дур гардонад. На ҳар сухангӯй метавонад дили хуфтаро бедор ва ақли хастаро ҳушёр созад. Бузурге гуфта:«Ай инсон! Сухане гӯй, ки маъшуқаҳо Лайлӣ шаванду ошиқон Маҷнун, ақлҳои хуфта бедор шаванду дилҳои мурда ҷондор. Сухане гӯй, ки таҷассумгари некӣ бошад. Одамонро якҷо кунад, на ҷудо, ба зиндагӣ фаро хонад, на ба марг. Сухане гӯй, ки болу пари Симурғ дошта бошаду макону замонҳоро тай кунад. Сухане гӯй, ки қудрати Илоҳӣ дошта бошаду хирадро дил ва дилро хирад созад. Ҷоно, агар ин ҳамаро натавонӣ, хомӯш бош ва ҳарфе мазан».

Нашавад тӯтӣ сухангӯй, чу суханпардоз аст,Пур бувад нукта басе, з-он ба яке пур роз аст.Ҳама кӯшанд ба ибрози яке маъние,Маьнӣ овар ба сухан, в-арна ҳама барбод аст.

\

Муассисаҳои таҳсилотӣ дар шароити гузаштан ба муносибатҳои нави бозоргонӣ ва ба вуҷуд омадани равандҳои гуногуни таълиму тарбиявӣ ба маҷмӯи мураккаби хизматрасониҳои иҷтимоӣ, психологӣ ва педагогӣ мубаддал гардида истодаанд, ки самтҳои асосии пешрафти онҳоро талаботи ҷомеаи муосир муайян менамояд.

Иқтидори таълиму тарбия, ақлу заковати бепоёни инсон чунон пеш рафтааст, ки башарият дар таърихи ҳазорсолаи муққадам дар шигифт мондааст.

Раванди инкишофи ин дигаргунӣ миқдор ва сифати ҷисмии инсон аст. Натиҷаи инкишоф ин ташаккули одам ҳамчун намуди мавҷудоти зиндаи биологӣ ва иҷтимоӣ мебошад. Инкишофи ҷисмонии одам ба хусусиятҳои биологӣ вобаста буда, дар худ тағйироти морфологӣ, биокимиёвӣ, физиологӣ мегирад. Аммо инкишофи иҷтимоӣ ба рушди психологӣ, рўҳӣ, ақлонӣ хос аст.

Тараққиёт мафҳуми фалсафӣ буда, гузаштан аз як ҳолат ба ҳолати дигар, ба вуҷуд омадани тағйиротҳои миқдорию сифати пешравиро мефаҳмонад.

Агар одам ба дараҷаи рушди иҷтимоӣ расад, онро шахсияти дорандаи ҳуш ва худогоҳ, қобили фаъолияти мустақилона, дигаргунсозанда меноманд. Одам ҳамчун шахсият таваллуд намеёбад, балки дар ҷараёни инкишоф ба он молик мегардад.

Мафҳуми «шахсият» аз «одам» бо хусусияти сифатҳои иҷтимоии худ фарқ мекунад, зеро ў бо таъсири муносибатҳои ҷамъиятӣ, робита бо одамон ташаккул меёбад. Одам ҳамчун шахсият дар низоми иҷтимоӣ бо роҳи мақсадгузорӣ ва тарбияи андешидашуда ташаккул меёбад. Шахсият ба андозаи аз худ кардани таҷрибаҳои иҷтимоӣ аз як тараф ва ба андозаи ба қадри ҳол ҳиссаи боздиҳӣ ба ҷомеъа, ба хазинаи моддӣ ва арзандагии маънавӣ гузаштан, аз тарафи дигар муайян карда мешавад. Барои шахсият шудан, одам бояд дар фаъолияти амалии худ зоҳир гардад хусусиятҳои ботинии табиат, шакли ҳаётӣ ва тарбиявиашро ифшо диҳад.

Инкишофи одам-ҷараёни басо мураккаб, давомдор ва боихтилоф аст. Дар ҷисми одам дигаргунӣ тамоми умр давом мекунад, вале хусусан сифатҳои ҷисмонӣ ва олами рўҳии одам айёми кўдакӣ ва ҷавонӣ бошидат тағйир меёбад. Инкишоф на бо ҷамъшавии тағийроти миқдории оддию хати рост, балки аз паст ба боло ҳаракат мекунад. Ҳамин тавр, хусусият ва сифатҳои рушди биологии инсон ба мафҳуми «шахсият» шомил намешавад. Мавҷудияти хусусиятҳои шахсият ба сифатҳои ҷамъиятии ў алоқаманд нест. Алахусус мафҳуми «шахсият» ин тавсифи моҳияти ҷамъиятии инсон, сифатҳои он - нутқ, шуур, захираи луғавӣ, одатҳои гуногуни рафтор ва муносибатҳои ҷамъиятӣ, ки ўро мавҷудоти ҷамъиятӣ мегардонанд, дар бар мегирад. Аз ин лиҳоз кўдаки навзод ва одами ақлбохтаро шахсият намегўянд.

Хусусияти шахсиятро мафҳуми «фардият» пурра мегардонад. Фардият хусусиятҳои ба худ хоси номонандӣ ва фарқияти як одам аз одами дигарро ифода мекунад. Фардият ҳамчун қоида, бо аломатҳои махсус бо мизоҷ, фаъолияти эҷодии иҷтимоӣ ва рафтори оқилонаи худ комилан ба мафҳуми «шахсият» мутааллиқ аст.