|
|
|
|
 Far |
| WinNavigator |
| Frigate |
| Norton
Commander |
| WinNC |
| Dos
Navigator |
| Servant
Salamander |
| Turbo
Browser |
|
|
| Winamp,
Skins, Plugins |
| Необходимые
Утилиты |
| Текстовые
редакторы |
| Юмор |
|
|
|
File managers and best utilites |
ДИНИЙ ЭКСТРЕМИЗМ ВА ТЕРРОРИЗМ —. Диний экстремизм ва терроризм реферат
Диний экстремизм ва терроризм
Ҳар қандай экстремистик ва террористик фаолиятнинг мохияти ўзгалар устидан Хукмронликка ёки мавжуд сиёсий-мафкуравий, ижтимоий-иқтисодий тартиботга қарши зўравонлик, дахшат солиш, жисмоний куч ишлатиш орқали ўзларининг ғаразлди мақсад ларига эришишдан иборатдир. Шунинг учун ҳам экстремизм ва терроризм бутун жаҳон афкор оммаси, прогрессив кучлари томонидан қораланмоқда. XXI аср бошида инсоният тақдирига, унинг тараққиётига, равнақига тахдид солаётган халқаро терроризмга қарши қандай кураш олиб бормоқ лозим?
Мухтарам Президентимиз Ислом Абдуғаниевич Каримов таърифи билан айтганда: “Ғояга қарши фақат ғоя, фикрга қарши фақат фикр, жахолатга қарши фақат маърифат билан бахсга киришиш, олишиш мумкин”.1 Терроризм том маънода жахолатдир. Бузғунчи ғояларга асосланган халқаро терроризм ва унинг ҳар қандай кўриниши кишилик жамиятининг ўтмишида ҳам, бугунида ҳам буту-бутун халқлар бошига оғир кулфатлар ёғдирмоқда. Ҳар йили унинг тажовизидан 100 мингдан ортиқ бегунох кишилар қурбон бўлмоқда, жамият ривожланиши, айрим давлатлар, минтақалар ва инсоният цивилизациясининг тараққиётига жиддий тахдид солмоқда ва мудхиш оқибатлар келтириб, чиқармоқда. Дунё бўйича қурол савдосининг ўсиши ва тарқалиши ҳам экстремизм ва терроризмнинг жахон миқёсида кенг кўламда авж олишига сабаб бўлмоқда. Халқаро стратегик тадқиқотлар институтининг Лондонда тақдим этилган маърузаларга кўра, жахон миқёсида йилига ўртача 50 миллиард доллордан зиёд миқдорда қурол-аслаха сотилар экан. Бунда албатта АҚШ етакчилар экспортининг деярли 50 % шу мамлакат хиссасига тўғри келар экан. Бу сохада иккинчи ўринни Буюк Британия, учинчи ўринни Франция, тўртинчи ўринни Россия эгаллаб турибди.
Дунё миқёсида халваро терроризм авж олишининг яна бир сабаби, уни қўзғатувчи омиллардан бири наркобизнесдир. Халқаро экспертлар маълумотига кўра, Афғонистонда етиштирилиб, сотилаётган наркотик моддалардан келаётган 8 миллард АҚШ доллор миқдоридаги йирик даромаднинг нақд бир миллиард дунёси биринчи рақамли халқаро террорист-Усама бин Лодежнинг хисобига келиб тушар экан. Наркобизнес хам халқаро терроризм билан эгизакдир, ундан манфаатдордир ва уни юзага келтирувчи омиллардан биридир. Терроризмнинг амал қилган тамойили ахоли ўртасида вақти-вақти билан “қўрқинч инстинктини” юзага келтириш ва шу асосда ўзининг ғаразли мақсадларига эришишдир. Қайд этилган фикр ва мулохазалардан келиб чиққан қуйидаги таклиф ва мулохазаларни баён қилиш лозимдир:
1. Терроризмнинг ҳам қандай кўриниши, у ўзи олдига қандай мақсадни қўйган бўлмасин ва қандай ижтимоий-сиёсий муаммолар билан боғлиқ бўлмасин, ўзининг туб мохияти билан бузғунчилик ғоясига асосланади. Унинг оқибатида бегунох одамлар қурбон бўлишади, халқнинг мехнат билан яратилган моддий ва маънавий бойликларининг вайрон қилинади.
2. Халқаро терроризмнинг хар қандай кўриниши инсоният тақдирига, унинг тараққиёти ва истиқбоига жиддий хавф солаётган тахдиддир. Унга қарши курашда хеч бир инсон четда колмаслиги лозим.
3. Халқаро терроризмга карши кураш, дунё миқёсида тобора авж олаётган курол-яроғ савдосига наркобизнесга карши кураг ялпи вайрон этувчи куролларни бутунлай йўқ қилиш орқали хам амалга оширилиши лозим. Ўт очиш қуроллари савдосини хамда оммавий ва бактериологик қуролларни ишлаб чиқараётган мамлакатларнинг сиёсий доиралари шуни яхши ингламоқлари зарурки, ўзлари яратаётган бундай қуроллардан биринчи навбатда ўзлари зарар кўришлари мумкин.
4. Мухтарам Президентимиз Ислом Каримов таъкидлаганидек, терроризмга қарши курашнинг яна бир мухим йўли: “Халқимизнинг табиатига мутлақо ёт бўлган сиёсий, диний экстремизм, ақидапарастлик ва бошқа ёвуз оқимларнинг минтақамизга кириб келиши ва тарқалиши тинчлик ва осойишталикка, фарзандларимизнинг келажагига катта хавф туғдиришни одамлар онгига чуқур сингдириб бориш керак”.2
5. Терроризмга қарши кураш йўлларидан яна бири Президентимиз кўрсатиб берганидек “Одамларимиз аввалобор, ёшларимизнинг иймон-эътиқодини мустахкамлаш, иродасини бақувват қилиш, уларни ўзининг мустақил фикрига эга бўлган баркамол инсонлар этиб тарбиялаш. Уларнинг тафаккурида ўзлигини унутмаслик, ота-боболарнинг муқаддас қадриятларини асраб-авайлаш ва хурмат қилиш фазилатини қарор топтириш. Уларнинг мен ўзбек фарзандиман, деб ғурур ва ифтихор билан яшашига эришишдир”.3 (Ислом Каримов. Донишманд халқимизнинг мустахкам иродасига ишонаман. “Фидокор” газетаси. 2000 йил. 8 июн сони).
6. Террорчилик харакатлари оқибатида айнан олинган у ёки бу давлатга етказилган маънавий ва моддий таловотлар саноғининг адоғига етиб бўлмайди. Моддий талофатларку майли, вақти-соати келиб, уларнинг ўрни копланар, вайрон этилган иморатлар жойида, эхтимол, улардан-да гўзалроқ ва махобатлироқ бинолар қад кўтарар. Бироқ етказилган маънавий зиённинг акс садоси асрлар оша ўчмаслиги муқаррар, бу захматнинг излари Халқлар хотирасида абадул абад мухрланиб қолиши аниқ. Экстремизм ва террорчилик деган иллат таг-томири билан суғуриб ташланган эсан, бундай аччиқ қисмат ҳар бир инсон ёки халкнинг бошига тушиши мумкинлигини бутун жахон ахли теран англамоқда. Тарихнинг гувохлик беришига, кўпчилик томонидан бир тан бўлиб амалга оширилган тадбир, шубхасиз ҳақ ишдир ва табиийки, ҳар қандай қийинчиликлару тўсиқларни енгиб ўтиб, провард натижада, албатта, зафар билан якунланади.
Шуни ишонч билан айтишимиз мумкинки. Миллий анъаналаримизга мутлақо ёт бўлган экстремистик ва террористик ғояларнинг жамиятимизга кириб келишини бартараф этувчи қудратли воситалардан бири бу инсонпарварлик, тинчликсеварлик, маърифатпарварлик, бунёдкорлик ва шунингдек, миллик ва диний қадриятлардир.
Ислом динига эътиқод қилувчи Ўрта Осиё халқлари асрлар оша бошқа дин вакиллари билан ахил яшаб, оламшумул қашфиётлар қилиш ва умумжахон тамаддунига беназар хисса қўшиш бахтига муяссар бўлдилар. Бошқача айтганда, динлараро бағрикенглик, уйғунлик бунёдкорликнинг қудратли манбаи эканлигини амалда исботлаб келдилар.
11 сентябрь куни АҚШ да содир этилган фожиали террористик харакатлардан кейин диний экстремизм, террорчилик деганда кўпчиликнинг кўз ўнгида ислом динини ниқоб қилиб олган радикал диний гурухлар гавдаланмоқда. Муқаддас динимизнинг эзгуликка йўғрилган даъватлари билан нотаниш кишиларда ислом фанатизмга мофил дин, деган нотўғри тасаввур пайдо бўлаётган бўлса, айримлар эса, ушбу вазиятдан фойдаланиб, ислом динига эътиқод қилувчиларга таъна тошларини отмоқдалар. БУ билан турли динларга эътиқод қилувчилар ўртасида адоват уруғларини сочиб, низолар чиқаришга ва шу тариқа ўзларининг нопок мақсадларига эришишга интилмоқдалар. Холбуки, хаётнинг ўзи кўрсатганидек. Зўравонлик билан сиёсий хокимиятга эришишни мақсад қилиб қўйган экстремист ва террорчиларнинг на дини, на миллати ва на ирқи бор.
Ўз вақтида христиан динини ниқоб қилиб олиб, ашаддийликнинг энг олий чўққисига чиққан иеузит сулукига мансуб католикларнинг қилмишларини француз материалисти Д.Дидро қуйидагича таърифлаган эди: “Иезитлар мавжуд бўлган икки аср мобайнида улар томонидан амалга оширилмаган биронта хам жиноят колмадики”. Иеузет сулукининг генерали Тамбурини (1706-1730) эса Франция маршали герцог де Бриссак хузурида ўзининг чексиз хокимият сохиби эканлигини кўрсатиш учун мақтаниб, шундай деган экан: “Ушбу хонада туриб мен нафақат париж, балки хитойни, нафақат хитойни, билки жумлаи жахонни бошқараман. Буни қандай амалга оширишимни бирор кимс хам билмайди”. Юқоридагилардан шу нарса аён бўладики, террорчилар-сиёсий хокимиятга қонуний йўллар билан эриша олмагач, бири хонадон, бошқаси эса панадан туриб дунёни бошқаришни орзу қилган ва бир лахза бўлсада ушбу жирканч орзуни рўёбга чиқариш учун хеч қандай қабохотдан тоймайдиган нобакорлардир. Мозийни қайта тиклашга қаратилган иддаолар, бу кечагина пайдо бўлган янгилик эмас. Агар тарихмизни синчиклиаб ўрганадиган бўлсак, гарчи шаклан бошқачароқ кўринишда бўлсада, лекин мазмунан айнан шундай иддаолар олдин ҳам бўлганлигининг гувоҳи бўламиз. Яна шунга амин бўламизки, соғлом идрок, ҳақиқат бундай сохта иддаолар утидан хамиша ғалаба қозониб келган. Улуғ бобокалонимиз Абу Мансур Мотурудийнинг илмий меъроси бунга яққол мисол бўла олади. Унинг “Китоб ат-тавхид” номли асарида айрим кишиларнинг сохта ва будъат таълимотларга эришиши сабаблари ҳамда соғлом диний қарашларга эга бўлиш учун билимнинг қандай йўлларидан бориш лозим, деган саволларга жавоб берилади. Мотурудийнинг қатъий фикрича, маълум диний йўналишларининг хақиқий ёки сохталигини кўрсатувчи ишончли далиллар, шубхасиз, мавжуд. Гап уларни аниқлаш ва билимда кишиларни очиб беришдадир.
Кўр-кўрона тақлиддан халос бўла олган инсонгина диний эътиқодни белгиловчи мезонларни топа билишга қодир. Мотурудийнинг таъкидлашича, ҳақни ноҳақдан ажратиш учун инсон ихтиёрида учта усул бор:
1. Жаъми жонзотларга хос бўлган умумий сезги аъзолари;
2. Фақат инсонга хос ақл орқали амалга ошириладиган назарий мулохазалар
3. ишончли нақл-ахборотолар.
Ушбу усуллар кундалик муаммоларни хал этишда доимо қўл келади.
Мотурудийнинг янги оқимларга муносбати унинг илохиёт масалаларида қайдаражада эхтиёдкорлик ва ишнинг кўзини билган холда харакат қилганини кўрсатади. Узоқ даврлар Мовороуннахрда одат бўлган ва кенг тарқалган мунозаралар ҳамда мухолифликнинг бошқа усуллари алломани каноатлантирмаган. Мотурудий янги даврга мос ва ўзига хос йўл излаган. Бу йўл эса уни исломий оқимлар ва фирқалар билан бир қаторда, собийлар, монийлар, маргинонийлар ва бошқа фирқалар олға сурган иддаоларнинг асоссиз эканлигини фош этишга имкон берган. Шунингдек, Мотурудий фақатгина исломни химоя қилиш билан чекланмаган, балки, айни пайтда, ислом ичидаги ботил оқим ва фирқаларнинг хақиқий моҳиятини ҳам очиб берган. Айниқса, харурийлар, рофизийлар, қадарийлар, жабарийлар, жаҳмийлар, муржиъийлар, хорижийлар, мўътазилийлар, карромийлар, ва исломийлар каби исломий оқимларнинг у ёки бу масалага ёндашувидаги заифлигини ишончли далиллар билан исботлаб берган.
Мотурудийнинг қатъий фикрига кўра, ҳар бир “инсон имтиҳон учун яратилган. Унинг шахсий интилишлари уни тўғри йўлдан оздиради, аммо унга синовлардан ўтиш учун барча воситалар (сезги аъзолари, ақл, нақллар) берилган”. Агар шу нуқтаи назардан келиб чиқиб тариқ бериладиган бўлса, террорчилар-ўзларининг шахсий интилишларини жамоа интилишлари билан уйғунлаштиришни истамаган, янада аниқроқ айтилганда, ўзларининг ғаразли мақсадларини халқаро хамжамиятдан юқори қўювчи, хаёт синоларига дош беролмай, инсонийлик қиёфасини йўқотган иродаси зайф жохиллардир. “Китоб ат-Тавхид” да таъкидланган. “дин буюкларга эътиқод қилиб, тақлид қилишга эмас”, “Хеч ким гунох содир қилгани туфайли кофир деб эълон қилинмайди. Биз жами “қибла кишилари”-қалбини эса Оллохга хавола этамиз”, “бидъатчилар билан шунчаки юзаки дўстона муносабатда бўлишнинг ўзиёқ хатодир”, “Суннатнинг тўғрилигини аниқлаш учун, бир –бирига зид нақлларга таяниш мумкин эмас, балки мустақил фикрлаш керак”, 72 гуруҳ мавжуд, фақат 73 гуруҳгина нажот топдики, бу жамоадир каби ғоялар гўёки бундан минг йил илгари эмас, балки кечагина айтилгандек долзарбдир.
Миллий-диний қадриятларимиз халқимизни, айниқса ёш авлодни Ватанга мухаббат, аждодларга садоқат, зўравонликка нафрат руҳида тарбияловчи, уларни эзгулик ва бунёдкорликка даъват этувчи битмас-туганмас куч-кудрат манбаидир. Улар на фақат мафкуравий бўшлиқнинг юзага келишига, балки минг йиллардан бери халол мехнати ва оламшумул кашфиётлари ила жахон тамаддунига салмоқли хисса қўшиб келаётган халқимизнинг менталитетига тамоила зид бўлган террорчилик ғояларининг кириб келишига қарши қаратилган мустахкам қалқондир. Миллий ва диний қадриятларнинг тарғиботи, шубхасиз, оммо онгида ҳар қандай ғоянинг сарасини сараг, пучини пучга чиқарувчи, айниқса, экстремизм ва терроризм ғояларига қарши мустахкам иммунитетнинг шаклланишига хизмат қилади. БУ борада берпарволик ва лоқайидликка йўл қўйган жамият, шубхасиз, харакатга махкумдир. Зотан, “Маънавиятни мустахкамлаш учун мехнат ва маблағга аяш ўз келажагига болта уриш демакдир” , деган ибратли умрбоқий хикмат заминида ҳам ҳар қандай ёвузликнинг, шу жумладан, террорчиликнинг олдини олишга қаратилган огоҳлик ва унга қарши курашга хамиша тайр туриш лозимлиги ҳақидаги эзгу даъват ётибди.
Таянч иборалар:
1. Экстремизм –Ўз мақсади йўлида ҳар қандай кескин тадбир чоралар кўришга тарафдорлик.
2. Мутаассиблик-Ўз ғоясини тўғри деб, бошқача фикр эгаларини тан олмаслик ва уларни бузғунчиликда айблаш.
3. Террор-(лотинча terror) Қўрқитиш, дахшат солиш.
uz.denemetr.com
Диний экстремизм ва терроризм
Ҳар қандай экстремистик ва террористик фаолиятнинг мохияти ўзгалар устидан Хукмронликка ёки мавжуд сиёсий-мафкуравий, ижтимоий-иқтисодий тартиботга қарши зўравонлик, дахшат солиш, жисмоний куч ишлатиш орқали ўзларининг ғаразлди мақсад ларига эришишдан иборатдир. Шунинг учун ҳам экстремизм ва терроризм бутун жаҳон афкор оммаси, прогрессив кучлари томонидан қораланмоқда. XXI аср бошида инсоният тақдирига, унинг тараққиётига, равнақига тахдид солаётган халқаро терроризмга қарши қандай кураш олиб бормоқ лозим?
Мухтарам Президентимиз Ислом Абдуғаниевич Каримов таърифи билан айтганда: “Ғояга қарши фақат ғоя, фикрга қарши фақат фикр, жахолатга қарши фақат маърифат билан бахсга киришиш, олишиш мумкин”.1 Терроризм том маънода жахолатдир. Бузғунчи ғояларга асосланган халқаро терроризм ва унинг ҳар қандай кўриниши кишилик жамиятининг ўтмишида ҳам, бугунида ҳам буту-бутун халқлар бошига оғир кулфатлар ёғдирмоқда. Ҳар йили унинг тажовизидан 100 мингдан ортиқ бегунох кишилар қурбон бўлмоқда, жамият ривожланиши, айрим давлатлар, минтақалар ва инсоният цивилизациясининг тараққиётига жиддий тахдид солмоқда ва мудхиш оқибатлар келтириб, чиқармоқда. Дунё бўйича қурол савдосининг ўсиши ва тарқалиши ҳам экстремизм ва терроризмнинг жахон миқёсида кенг кўламда авж олишига сабаб бўлмоқда. Халқаро стратегик тадқиқотлар институтининг Лондонда тақдим этилган маърузаларга кўра, жахон миқёсида йилига ўртача 50 миллиард доллордан зиёд миқдорда қурол-аслаха сотилар экан. Бунда албатта АҚШ етакчилар экспортининг деярли 50 % шу мамлакат хиссасига тўғри келар экан. Бу сохада иккинчи ўринни Буюк Британия, учинчи ўринни Франция, тўртинчи ўринни Россия эгаллаб турибди.
Дунё миқёсида халваро терроризм авж олишининг яна бир сабаби, уни қўзғатувчи омиллардан бири наркобизнесдир. Халқаро экспертлар маълумотига кўра, Афғонистонда етиштирилиб, сотилаётган наркотик моддалардан келаётган 8 миллард АҚШ доллор миқдоридаги йирик даромаднинг нақд бир миллиард дунёси биринчи рақамли халқаро террорист-Усама бин Лодежнинг хисобига келиб тушар экан. Наркобизнес хам халқаро терроризм билан эгизакдир, ундан манфаатдордир ва уни юзага келтирувчи омиллардан биридир. Терроризмнинг амал қилган тамойили ахоли ўртасида вақти-вақти билан “қўрқинч инстинктини” юзага келтириш ва шу асосда ўзининг ғаразли мақсадларига эришишдир. Қайд этилган фикр ва мулохазалардан келиб чиққан қуйидаги таклиф ва мулохазаларни баён қилиш лозимдир:
1. Терроризмнинг ҳам қандай кўриниши, у ўзи олдига қандай мақсадни қўйган бўлмасин ва қандай ижтимоий-сиёсий муаммолар билан боғлиқ бўлмасин, ўзининг туб мохияти билан бузғунчилик ғоясига асосланади. Унинг оқибатида бегунох одамлар қурбон бўлишади, халқнинг мехнат билан яратилган моддий ва маънавий бойликларининг вайрон қилинади.
2. Халқаро терроризмнинг хар қандай кўриниши инсоният тақдирига, унинг тараққиёти ва истиқбоига жиддий хавф солаётган тахдиддир. Унга қарши курашда хеч бир инсон четда колмаслиги лозим.
3. Халқаро терроризмга карши кураш, дунё миқёсида тобора авж олаётган курол-яроғ савдосига наркобизнесга карши кураг ялпи вайрон этувчи куролларни бутунлай йўқ қилиш орқали хам амалга оширилиши лозим. Ўт очиш қуроллари савдосини хамда оммавий ва бактериологик қуролларни ишлаб чиқараётган мамлакатларнинг сиёсий доиралари шуни яхши ингламоқлари зарурки, ўзлари яратаётган бундай қуроллардан биринчи навбатда ўзлари зарар кўришлари мумкин.
4. Мухтарам Президентимиз Ислом Каримов таъкидлаганидек, терроризмга қарши курашнинг яна бир мухим йўли: “Халқимизнинг табиатига мутлақо ёт бўлган сиёсий, диний экстремизм, ақидапарастлик ва бошқа ёвуз оқимларнинг минтақамизга кириб келиши ва тарқалиши тинчлик ва осойишталикка, фарзандларимизнинг келажагига катта хавф туғдиришни одамлар онгига чуқур сингдириб бориш керак”.2
5. Терроризмга қарши кураш йўлларидан яна бири Президентимиз кўрсатиб берганидек “Одамларимиз аввалобор, ёшларимизнинг иймон-эътиқодини мустахкамлаш, иродасини бақувват қилиш, уларни ўзининг мустақил фикрига эга бўлган баркамол инсонлар этиб тарбиялаш. Уларнинг тафаккурида ўзлигини унутмаслик, ота-боболарнинг муқаддас қадриятларини асраб-авайлаш ва хурмат қилиш фазилатини қарор топтириш. Уларнинг мен ўзбек фарзандиман, деб ғурур ва ифтихор билан яшашига эришишдир”.3 (Ислом Каримов. Донишманд халқимизнинг мустахкам иродасига ишонаман. “Фидокор” газетаси. 2000 йил. 8 июн сони).
6. Террорчилик харакатлари оқибатида айнан олинган у ёки бу давлатга етказилган маънавий ва моддий таловотлар саноғининг адоғига етиб бўлмайди. Моддий талофатларку майли, вақти-соати келиб, уларнинг ўрни копланар, вайрон этилган иморатлар жойида, эхтимол, улардан-да гўзалроқ ва махобатлироқ бинолар қад кўтарар. Бироқ етказилган маънавий зиённинг акс садоси асрлар оша ўчмаслиги муқаррар, бу захматнинг излари Халқлар хотирасида абадул абад мухрланиб қолиши аниқ. Экстремизм ва террорчилик деган иллат таг-томири билан суғуриб ташланган эсан, бундай аччиқ қисмат ҳар бир инсон ёки халкнинг бошига тушиши мумкинлигини бутун жахон ахли теран англамоқда. Тарихнинг гувохлик беришига, кўпчилик томонидан бир тан бўлиб амалга оширилган тадбир, шубхасиз ҳақ ишдир ва табиийки, ҳар қандай қийинчиликлару тўсиқларни енгиб ўтиб, провард натижада, албатта, зафар билан якунланади.
Шуни ишонч билан айтишимиз мумкинки. Миллий анъаналаримизга мутлақо ёт бўлган экстремистик ва террористик ғояларнинг жамиятимизга кириб келишини бартараф этувчи қудратли воситалардан бири бу инсонпарварлик, тинчликсеварлик, маърифатпарварлик, бунёдкорлик ва шунингдек, миллик ва диний қадриятлардир.
Ислом динига эътиқод қилувчи Ўрта Осиё халқлари асрлар оша бошқа дин вакиллари билан ахил яшаб, оламшумул қашфиётлар қилиш ва умумжахон тамаддунига беназар хисса қўшиш бахтига муяссар бўлдилар. Бошқача айтганда, динлараро бағрикенглик, уйғунлик бунёдкорликнинг қудратли манбаи эканлигини амалда исботлаб келдилар.
11 сентябрь куни АҚШ да содир этилган фожиали террористик харакатлардан кейин диний экстремизм, террорчилик деганда кўпчиликнинг кўз ўнгида ислом динини ниқоб қилиб олган радикал диний гурухлар гавдаланмоқда. Муқаддас динимизнинг эзгуликка йўғрилган даъватлари билан нотаниш кишиларда ислом фанатизмга мофил дин, деган нотўғри тасаввур пайдо бўлаётган бўлса, айримлар эса, ушбу вазиятдан фойдаланиб, ислом динига эътиқод қилувчиларга таъна тошларини отмоқдалар. БУ билан турли динларга эътиқод қилувчилар ўртасида адоват уруғларини сочиб, низолар чиқаришга ва шу тариқа ўзларининг нопок мақсадларига эришишга интилмоқдалар. Холбуки, хаётнинг ўзи кўрсатганидек. Зўравонлик билан сиёсий хокимиятга эришишни мақсад қилиб қўйган экстремист ва террорчиларнинг на дини, на миллати ва на ирқи бор.
Ўз вақтида христиан динини ниқоб қилиб олиб, ашаддийликнинг энг олий чўққисига чиққан иеузит сулукига мансуб католикларнинг қилмишларини француз материалисти Д.Дидро қуйидагича таърифлаган эди: “Иезитлар мавжуд бўлган икки аср мобайнида улар томонидан амалга оширилмаган биронта хам жиноят колмадики”. Иеузет сулукининг генерали Тамбурини (1706-1730) эса Франция маршали герцог де Бриссак хузурида ўзининг чексиз хокимият сохиби эканлигини кўрсатиш учун мақтаниб, шундай деган экан: “Ушбу хонада туриб мен нафақат париж, балки хитойни, нафақат хитойни, билки жумлаи жахонни бошқараман. Буни қандай амалга оширишимни бирор кимс хам билмайди”. Юқоридагилардан шу нарса аён бўладики, террорчилар-сиёсий хокимиятга қонуний йўллар билан эриша олмагач, бири хонадон, бошқаси эса панадан туриб дунёни бошқаришни орзу қилган ва бир лахза бўлсада ушбу жирканч орзуни рўёбга чиқариш учун хеч қандай қабохотдан тоймайдиган нобакорлардир. Мозийни қайта тиклашга қаратилган иддаолар, бу кечагина пайдо бўлган янгилик эмас. Агар тарихмизни синчиклиаб ўрганадиган бўлсак, гарчи шаклан бошқачароқ кўринишда бўлсада, лекин мазмунан айнан шундай иддаолар олдин ҳам бўлганлигининг гувоҳи бўламиз. Яна шунга амин бўламизки, соғлом идрок, ҳақиқат бундай сохта иддаолар утидан хамиша ғалаба қозониб келган. Улуғ бобокалонимиз Абу Мансур Мотурудийнинг илмий меъроси бунга яққол мисол бўла олади. Унинг “Китоб ат-тавхид” номли асарида айрим кишиларнинг сохта ва будъат таълимотларга эришиши сабаблари ҳамда соғлом диний қарашларга эга бўлиш учун билимнинг қандай йўлларидан бориш лозим, деган саволларга жавоб берилади. Мотурудийнинг қатъий фикрича, маълум диний йўналишларининг хақиқий ёки сохталигини кўрсатувчи ишончли далиллар, шубхасиз, мавжуд. Гап уларни аниқлаш ва билимда кишиларни очиб беришдадир.
Кўр-кўрона тақлиддан халос бўла олган инсонгина диний эътиқодни белгиловчи мезонларни топа билишга қодир. Мотурудийнинг таъкидлашича, ҳақни ноҳақдан ажратиш учун инсон ихтиёрида учта усул бор:
1. Жаъми жонзотларга хос бўлган умумий сезги аъзолари;
2. Фақат инсонга хос ақл орқали амалга ошириладиган назарий мулохазалар
3. ишончли нақл-ахборотолар.
Ушбу усуллар кундалик муаммоларни хал этишда доимо қўл келади.
Мотурудийнинг янги оқимларга муносбати унинг илохиёт масалаларида қайдаражада эхтиёдкорлик ва ишнинг кўзини билган холда харакат қилганини кўрсатади. Узоқ даврлар Мовороуннахрда одат бўлган ва кенг тарқалган мунозаралар ҳамда мухолифликнинг бошқа усуллари алломани каноатлантирмаган. Мотурудий янги даврга мос ва ўзига хос йўл излаган. Бу йўл эса уни исломий оқимлар ва фирқалар билан бир қаторда, собийлар, монийлар, маргинонийлар ва бошқа фирқалар олға сурган иддаоларнинг асоссиз эканлигини фош этишга имкон берган. Шунингдек, Мотурудий фақатгина исломни химоя қилиш билан чекланмаган, балки, айни пайтда, ислом ичидаги ботил оқим ва фирқаларнинг хақиқий моҳиятини ҳам очиб берган. Айниқса, харурийлар, рофизийлар, қадарийлар, жабарийлар, жаҳмийлар, муржиъийлар, хорижийлар, мўътазилийлар, карромийлар, ва исломийлар каби исломий оқимларнинг у ёки бу масалага ёндашувидаги заифлигини ишончли далиллар билан исботлаб берган.
Мотурудийнинг қатъий фикрига кўра, ҳар бир “инсон имтиҳон учун яратилган. Унинг шахсий интилишлари уни тўғри йўлдан оздиради, аммо унга синовлардан ўтиш учун барча воситалар (сезги аъзолари, ақл, нақллар) берилган”. Агар шу нуқтаи назардан келиб чиқиб тариқ бериладиган бўлса, террорчилар-ўзларининг шахсий интилишларини жамоа интилишлари билан уйғунлаштиришни истамаган, янада аниқроқ айтилганда, ўзларининг ғаразли мақсадларини халқаро хамжамиятдан юқори қўювчи, хаёт синоларига дош беролмай, инсонийлик қиёфасини йўқотган иродаси зайф жохиллардир. “Китоб ат-Тавхид” да таъкидланган. “дин буюкларга эътиқод қилиб, тақлид қилишга эмас”, “Хеч ким гунох содир қилгани туфайли кофир деб эълон қилинмайди. Биз жами “қибла кишилари”-қалбини эса Оллохга хавола этамиз”, “бидъатчилар билан шунчаки юзаки дўстона муносабатда бўлишнинг ўзиёқ хатодир”, “Суннатнинг тўғрилигини аниқлаш учун, бир –бирига зид нақлларга таяниш мумкин эмас, балки мустақил фикрлаш керак”, 72 гуруҳ мавжуд, фақат 73 гуруҳгина нажот топдики, бу жамоадир каби ғоялар гўёки бундан минг йил илгари эмас, балки кечагина айтилгандек долзарбдир.
Миллий-диний қадриятларимиз халқимизни, айниқса ёш авлодни Ватанга мухаббат, аждодларга садоқат, зўравонликка нафрат руҳида тарбияловчи, уларни эзгулик ва бунёдкорликка даъват этувчи битмас-туганмас куч-кудрат манбаидир. Улар на фақат мафкуравий бўшлиқнинг юзага келишига, балки минг йиллардан бери халол мехнати ва оламшумул кашфиётлари ила жахон тамаддунига салмоқли хисса қўшиб келаётган халқимизнинг менталитетига тамоила зид бўлган террорчилик ғояларининг кириб келишига қарши қаратилган мустахкам қалқондир. Миллий ва диний қадриятларнинг тарғиботи, шубхасиз, оммо онгида ҳар қандай ғоянинг сарасини сараг, пучини пучга чиқарувчи, айниқса, экстремизм ва терроризм ғояларига қарши мустахкам иммунитетнинг шаклланишига хизмат қилади. БУ борада берпарволик ва лоқайидликка йўл қўйган жамият, шубхасиз, харакатга махкумдир. Зотан, “Маънавиятни мустахкамлаш учун мехнат ва маблағга аяш ўз келажагига болта уриш демакдир” , деган ибратли умрбоқий хикмат заминида ҳам ҳар қандай ёвузликнинг, шу жумладан, террорчиликнинг олдини олишга қаратилган огоҳлик ва унга қарши курашга хамиша тайр туриш лозимлиги ҳақидаги эзгу даъват ётибди.
Таянч иборалар:
1. Экстремизм –Ўз мақсади йўлида ҳар қандай кескин тадбир чоралар кўришга тарафдорлик.
2. Мутаассиблик-Ўз ғоясини тўғри деб, бошқача фикр эгаларини тан олмаслик ва уларни бузғунчиликда айблаш.
3. Террор-(лотинча terror) Қўрқитиш, дахшат солиш.
uz.denemetr.com
Экстремизм ва терроризм - падидаҳои номатлуби ҷомеа
Details Published on Tuesday, 14 May 2013 14:32Дар замони мо, ки пур аз таззод, мушкилот, ихтилофу зиддиятҳост, доир ба афзудан ва густариши экстремизм, фундаментализм, терроризм ва дигар зуҳуроту падидаҳои номатлубу хатарафзо зиёд ҳарф мезананд ва менависанд. Маънои аслии «экстремизм» чист ва он чӣ гуна падида аст? Экстремизм – (аз калимаи франсузии «ехtrеmismе» ва лотинии «eхtrеmus») гирифта шуда, маънои аслиаш ифротгароӣ, тундравӣ, фикру андешаҳо ва амалҳои тундравона, аз ҳад гузаштан, аз андоза гузаштан аст.
Экстремист шахсест, ки дар фаъолияти худ ҷонибдори амалҳои якравию тундравӣ аст. Ин амалу зуҳурот метавонад, дар тамоми соҳаҳои фаъолияти инсон - дар дин, сиёсат, идеология, илм ва ҳатто дар варзиш низ ба миён ояд. Дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 26 апрели соли 2013 чунин таъкид шудааст: «Мутаассифона, дар олами ислом равияҳое низ арзи вуҷуд кардаанд, ки баъзе амалҳояшон ба фитнакориву тафриқаандозӣ равона гардидаанд. Ин ба моҳияти дини мубини ислом мухолиф аст ва ба он иснод меорад».
Дар замони мо шахсоне, ҳизбу ҳаракатҳо ва созмонҳое ҳастанд, ки кўшиш менамоянд, мақсаду маром, ғояву андеша, афкор ва нақшаҳои худро бо ҳар роҳу васила ва ҳатто, бо амалҳои тундравона амалӣ созанд. Ба ақидаи аксари муҳаққиқон, сиёсатшиносон, рўзноманигорон экстремизм бештар аз ҳама дар соҳаи дин дучор меояд ва ин падида дар тамоми гўшаву канори сайёраи мо ба амал меояд.
Сабабу решаҳои он дар чист ва омилу ангезаҳои он кадомҳоянд? Ба ин савол ҷавоби дақиқу мушаххас додан душвор аст. Ба ҳар ҳол баъзе сабабҳо, решаҳо, омилҳо ва ангезаҳои асосӣ ва умумии онро номбар кардан мумкин аст:
Аввалан, афзудан ва густариши ҳисси адами итминон ба фардо (ҳисси маъюсӣ, нобоварӣ, парешонӣ аз зиндагӣ). Файласуфи машҳури англис Антони Гидденс навишта буд, ки «мо акнун дар асри (замони) хатару таваккал (риск) зиндагӣ дорем».
Дуюм, ҷараёни бошиддати ҷаҳонишавӣ (глобализатсия) олами моро тағйир медиҳад, тамаддун, фарҳанг, анъана, урфу одат, дину мазҳаб ва суннатҳои анъанавиро заиф месозад ва ҳатто, тамоман аз байн мебарад. Натиҷаи он на ҳама вақт мусбату дилхоҳ аст ва ин падида эҳсоси нотавонӣ, заифӣ, маъюсӣ ва дар бисёр маврид танаффур (нафрат), эътироз ва муқобилиятро ба миён меорад. Ин омил метавонад, боиси бегонагӣ ва ҷудоӣ аз раванди ягонагӣ, ҳамкорӣ, ҳамзистӣ, таҳаммулпазирӣ гардад.
Сеюм, омиле, ки бештар дар ҷаҳони ислом, дар байни мусулмонон роиҷ аст - ин эҳсоси беадолатӣ нисбат ба ислом ва пайравони он аст.
Аксари мусулмонони олам чунини мешуморанд, ки нисбат ба онҳо мамолики Ғарб сиёсати–духўра, дурўя, меъёру стандартҳои мунофиқонаро ба кор мебаранд. Мутаассифона аксари онҳое, ки бо асли аркони ислом, таърих, фарҳанг, аҳком, фалсафа ва ахлоқи ислом ошно нестанд, чунин меҳисобанд, ки ба ислом хислати ситезу тундравӣ, таҷовузгароӣ, бадқасдӣ, ғайритаҳаммулпазирӣ хос аст. Ин андешаи мутлақо ғалат аст. Зеро «Қуръон», ҳадис, тамоми аҳкому аркони ислом ва фалсафаю ахлоқи он бар пояи адолат, баробарӣ, бародарӣ, озодӣ, амният бунёд ёфта, зарурияти сулҳ, ризоият, таҳаммул, оромӣ, амният, адолатро бо тамоми зуҳуроти он дар тамоми ҷабҳаҳои зиндагӣ таъкид ва фармудааст. Ислом дини сулҳу салоҳ ва бародарист, на барқасдиву бетаҳаммулӣ.
Экстремизм ва терроризм аз мафҳумҳоест, ки дар дунёи имрўза вирди забони ҳама шудааст ва ин ду мафҳум ба ҳам пайваст мебошад. Экстремизм (тундравӣ, аз андоза гузаштан) ба терроризм меорад. Истилоҳи «терроризм» (аз калимаи лотинии «tеrrоr») маншаъ гирифта, маъноаш «тарс ва ваҳм» аст. Террористон мехоҳанд, мақсаду мароми худро бо роҳи зўроварӣ, куштор, тарсу ваҳм амалӣ созанд. Террор кардан, ҷомеаро ба ҳолати тарсу ваҳшат ва ноумедӣ афкандан аст.
Нахустин баҳсу мунозираҳо миёни мутафаккирон, диншиносон ва баъзе уламои хуруфотпараст ва тундрави дин ҳанўз дар дунёи қадим ба миён омада, мактабу равияҳои гуногуни диншиносӣ, андешаву афкор ва осори диншиносони Ғарбу Шарқ равшангари ин гуфтаҳост. Сиёсати динии давлати абадқудрати шўравӣ, ки замоне ҷумҳурии мо низ як ҷузъи таркибии он буд, бар пояи атеизм ва ҷаҳонбинии атеистӣ асос ёфта буд. Таъбири (тезиси) машҳури К.Маркс «Дин барои мардум афюн аст» шиор ва моҳияту мақсади муносибат ба дин қарор дода шуда буд.
Бо мақсади татбиқи ин сиёсат муборизаи густурдаву оштинопазир алайҳи дин ва ҳар гуна эътиқоди диниро тақозо мекард, ҷиҳати аз байн бурдани ба истилоҳ «боқимондаҳои динӣ, кўҳнапарастӣ, хурофот» аз шуури мардум зудудани ҳар гуна андешаи динӣ, аз ҷомеа решакан кардани дин тадбирҳои гуногун андешида, амалӣ карда мешуд. Аммо мубориза алайҳи дин ва эътиқоди динӣ, динситезӣ дар аксари мавридҳо натиҷаи баръакс медод ва вокунишро бармеангехт. Мардум аз рўи фитрати азалии хеш то ҷое метавонист, муқовимат мекард, пин-ҳонӣ амал мекард ва ҳатто, дар баъзе мавридҳо ба амалҳои ифротӣ, тундравӣ даст мезад.
Таърихи афкору андешаи инсонӣ исбот менамояд, ки илму дониш ҳеч вақт душмани дину имон набуда, балки бар зидди хурофот, кўҳнапарастӣ, бофтаҳои баъзе диндорони бесаводу чаласавод буд. Ягон мутафаккир ё донишманди асили замони гузашта ва муосир низ бар зидди дин набаромадааст, балки хурофот, нодонӣ, ҷаҳолатро зери интиқод қарор додааст.
Донишманди маъруф Герберт Спенсер (Ҳерберт Испенсер) дар рисолаи хеш, ки ба мавзўи тарбия бахшидааст, чунин мегўяд: «Дониш бо хурофот сари адоват ва ситез дорад, вале бо дин душманӣ ва ситез надорад. Дар бисёре аз улуми табиии роиҷ дар асри мо руҳи динситезӣ вуҷуд дорад. Аммо дониши саҳеҳ ва дуруст ва дар сатҳи маълумоти фаротар рафта ва дар ҷарфноӣ ва умуқи ҳақоиқ (ҳақиқат) нишастааст, аз ин моҳияти динситезӣ барканор аст».
Замоне, ки давлати абадқудрати Иттиҳоди Шўравӣ вуҷуд дошт, мубориза миёни ду гурўҳи давлатҳо, ду идеология - лагери сотсиализм, ки ҷонибдори идеологияи коммунистӣ буданд ва дар раъси онҳо қарор дошт ва давлатҳои капиталистӣ бо сардории ИМА, ки худро чун кишварҳои демократӣ ва озод муаррифӣ менамоянд, муборизаи шадид, «ҷанги сард» идома дошт.
Пас аз суқути ИҶШС ва пош хўрдани иттиҳоди (лагери) сотсиалистӣ мубориза шакли дигар ро касб намуд. Рақобати абарқудратҳо, кўшиш барои соҳиб шудан ба нуфуз ба ин ё он минтақаи олам, захираву сарватҳои табиӣ, энергетикӣ, ба даст овардани мавқеи афзалиятноки стратегӣ, ҳарбӣ ва ғайра торафт шиддат мегирад.
Дар аксари мавридҳо онҳо мекўшанд, ки миёни ду динҳои бузурги ҷаҳонӣ – ислом ва масеҳият душманӣ ва зиддият барангезанд. Онҳо, чи тавре ки дар аввали сўҳбат ишора рафт, ислом ва пайравони онро ҳамчун ҷангҷўю таҷовузкор, ифротгар, бадкину ситезаҷў муаррифӣ намуда, фарҳангу тамаддун, дин ва дигар арзишҳои Ғарбро таърифу тавсиф ва намунаи ибрат мешуморанд ва онро ба гардани дигарон бо зўрӣ бор кардан мехоҳанд.
Яке аз омилҳои тезу тунд шудани муносибати баъзе кишварҳои мусулмонӣ бо давлатҳои Ғарб маҳз ҳамин сиёсати риёкорона, муғризона, дурўягӣ ва мунофиқона аст, ки он боиси пайдо шудан ва густариши мухолифат байни пайравони дини ислом ва масеҳият, тамаддуни Шарқу Ғарб ва дар айни замон тавлиди ҷараёнҳои тундрав (экстремистӣ) дар дину мазҳабҳои ҳам Ғарб ва ҳам Шарқ аст.
Мутаассифона, дар тўли чанд соли охир дар баъзе кишварҳои Ғарб амалҳое ба вуқўъ омаданд, ки боиси қаҳру ғазаби мусулмонони олам гардид. Мисол, нашри романи таҳрибкорона, таҳрифкоронаи Салмони Рушдӣ, сўзондани китоби «Қуръон» аз ҷониби роҳиби бадкеши масеҳӣ Тери Ҷонсони амрикоӣ, амали нобакоронаи карикатуристи Дания Курт Вастергаард, ки расм-карикатураи хаёлии Пайғамбари ислом Муҳаммад (С)-ро дар солгарди амалиёти терористии Ню-Йорк дар шакли бомба офарид, боиси нафрат ва маҳкуми мусулмонон ва шахсони солимфикри ҷаҳон гардид.Сўзонидани намоишкоронаи китоби муқаддаси мусулмонон «Қуръон» дар Амрико ва дигар амалҳои зишти исломситезии Ғарб вокуниши аксар кишварҳои мусулмонӣ ва ҷаҳони мутамаддинро ба вуҷуд овард.
Ин амали зиштро муншии Созмони Милали Муттаҳид Пан Ги Мун шадидан маҳкум намуда, таъкид намуд, ки «чунин аъмол зидди кўшишҳои СММ ва дигар созмонҳои ҷаҳонӣ дар роҳи муваффақ шудан ба таҳаммулпазирӣ ва эҳтироми фарҳангу адёни ҷаҳонӣ аст. Рафтори номақбули чанд нафар бадкеш набояд мухолифатро байни динҳо эҷод кунад».
Роҳбари Инқилоби исломии Эрон Оятулло Хоменаӣ - амали роҳиби амрикоиро маҳкум намуда чунин гуфтааст: «Ҳодисаи охир ба калисо ва масеҳият робитае надорад ва ҳаракатҳои лўхтаконаи чанд тундгарои аблаҳ ва муздурро набояд ба пои масеҳиён ва мардони динии онҳо навишт. Мо мусулмонон ҳаргиз ба амали мушобеҳе дар мавриди муқаддасоти динҳои дигар даст нахоҳем зад. Низои байни мусулмонону масеҳӣ хостаи душманон ва тарроҳони ин намоиши девонавор аст ва дарси «Қуръон» ба мо дар нуқтаи муқобили он қарор дорад».
Баъди суқути давлати абадқудрати шўравӣ ва ба вуҷуд омадани давлатҳои соҳибихтиёр, аз байн рафтани идеологияи ҳукмрони атеистӣ муносибат ба дину диндорӣ дар ҷумҳуриҳои тозаистиқлоли собиқ шўравӣ, аз ҷумла дар Тоҷикистон низ комилан тағйир ёфт. Акнун мардум ба мероси гузаштагони худ ва анъанаҳои диниашон таваҷҷўҳи хоса зоҳир менамуданд ва эътибори махсус медоданд.
Созмону ниҳодҳои динӣ ва ҳизбу ҳаракатҳои дорои тамоюли динидошта хеле фаъол ва зиёд гардида, ба ҳаёти сиёсӣ – иҷтимоӣ ва маънавӣ бештар таъсир мерасонданд. Дар мамлакат фазои озоди андешаи динӣ дар заминаи асли конститутсонии гуногунандешии сиёсӣ ва мафкуравӣ ташаккул ёфт.
Гуногунандешӣ ва таҳаммулпазирӣ таҳкурсии ғоявии ҳамзистии эътиқоди динии шаҳрвандони кишвар гардид. Сиёсати давлат бар зидди дин нигаронида нашуда, баръакс ба ҳимоя нигаҳдории фарҳанги миллӣ ва дин ба ҳайси як рукни муҳими сиёсати фарҳангӣ ва иҷтимоӣ нигаронида шуд. Барои мусалмонони кишвар, ки аксарияти мутлақи сокинони ҷумҳурии моро ташкил медиҳанд, тамоми шароитҳои мусоид фароҳам оварда шуд, то ниёзҳои эътиқодии худро ба таври озод амалӣ созанд. Дар натиҷаи тағйири муносибати давлат ба дин ва созмонҳои динӣ, ташаккул ёфтани вазъи нави динии ҷумҳурӣ сатҳи диндории мардум якбора боло рафт.
Солҳои 1943-1988 дар кишвари мо ҳамагӣ 34 созмони динӣ, аз ҷумла 17 масҷид, 15 калисо ва ибодатгоҳи насронӣ, 2 куништи яҳудӣ амал мекард.
Ҳоло дар қаламрави ҷумҳурӣ қариб 4 ҳазор иттиҳодияҳои динии исломӣ (масҷидҳои панҷвақта, ҷомеъ ва масҷиди ҷомеи марказӣ, Кумита оид ба корҳои дин, Маркази исломшиносӣ дар назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Шўрои уламои маркази исломии Тоҷикистон, Донишкадаи исломии ба номи Имоми Аъзам, 19 мадраса, дигар иттиҳодияҳо ва ҷамоатҳои (созмонҳои) динӣ) мавҷуданд.
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 27 масоҷиди марказӣ, 325 масҷиди ҷомеъ, 3 ҳазору 334 масҷидҳои панҷвақта мавҷуданд. Ба ҳисоби миёна ба 2 ҳазор нафар аҳолӣ 1 масҷид рост меояд (бо назардошти он ки қариб 1 миллион нафар сокинони калонсоли ҷумҳурӣ, ғолибан мардон дар муҳоҷирати меҳнатӣ дар Руссия ва дигар кишварҳои ИДМ қарор доранд // Шустов А. Исламизатсия в Тадҷикистане // Третий взгляд – 2010 – 9 сент.
То соли 1990 мусулмонони ИҶШС танҳо дар мадрасаи Мири араби Бухоро ва Донишкадаи олии исломии Тошканд имкони таҳсилоти динӣ гирифтан доштанд. Соли 1990 дар ин ду муассисаи таълимии динӣ аз ҷумҳурии мо ҳамагӣ 27 нафар таҳсил мекарданд. Ҳиссаи (квотаи) мусалмонони ҷумҳурии мо дар ин муассисаҳои таълимии динӣ хеле ночиз буд ва аз ин рў, то замони истиқлол дар байни мусалмонони кишвар шумораи уламои хатмкарда (дипломдор) ангуштшумор буданд.
Соли 1990 дар шаҳри Душанбе Донишкадаи олии исломии ба номи Имом Тирмизӣ (ҳоло ба номи Имоми Аъзам) таъсис ёфт, дар он ҳамон вақт ҳамагӣ 142 нафар донишҷў таҳсил мекарданд. Дар шаҳри Хуҷанд, Қўрғонтеппа мактабҳои динӣ-мадрасаҳо кушода шуданд. Ҳоло танҳо дар Донишкадаи олии исломии Тоҷикистон ба номи Имоми Аъзам беш аз 1,5 ҳазор донишҷў таҳсил менамояд. Дар назди Донишкадаи мазкур гимназияи исломӣ фаъолият дошта, дар он қариб 700 нафар толибилмон таҳсил менамоянд, ки 291 нафарашон духтарон мебошанд ва ба онҳо 44 нафар устодон таълим медиҳанд.
Агар дар тўли беш аз 72 соли салтанати шўравӣ ҳамагӣ беш аз 30 шаҳрванди мо фаризаи ҳаҷро анҷом дода бошанд, дар давраи истиқлолият ҳазорон мусалмонони Тоҷикистон бо истифода аз ҳуқуқу озодиҳои худ ба мартабаи баланди ҳоҷигӣ расиданд. Соли 1943 аз ИҶШС ҳамагӣ 3 нафар ба маросими ҳаҷ рафта буданд. Дар мавсими ҳаҷи соли 2010-ум 5336 шаҳрванди ҷумҳурӣ фаро гирифта шуда буд, ки нисбат ба соли 2009-ум 265 нафар зиёд буд. Соли 2011 қариб 5,5 ҳазор нафар ба ҳаҷ рафтанд.
Бояд қайд намуд, ки дар баробари равоиди мусбату мўътадил ва табиӣ ҳаёти динӣ – маънавӣ, инчунин зуҳуроти манфӣ ва номатлуби ғояҳои ифротгароӣ, ки асосан аз хориҷи кишвар ворид мешавад, дар фаъолияти баъзе созмону ниҳодҳо, ҳизбу гурўҳҳо таъсири муайян расонданд.
Иллати сар задани чунин падидаҳои номатлуб, хатари тафриқаандозӣ ва ҷудоӣ дар байни мусалмонони кишвар дар солҳои охир, ин дар ҷомеаи мо пайдо шудани иғвоангезӣ, таҳрибкорӣ, ҳизбгароиву гурўҳбандӣ аз тарафи баъзе ходимони дин, имом - хатибон аз минбарҳои масоҷид, садо додани таблиғоти бегонапарастӣ, зидди манфиатҳои миллӣ, давлатӣ, суханони таҳқиркунанда, қабеҳу фаҳш ва беасосу бадномкунанда, таҷлили маросимҳои ба мазҳаби мо бегона, итоат накардан ба имому ҳоким, қонун ва дар ин замина ба вуҷуд овардани дуҳокимиятӣ дар фазои кишвар аст.
Мутаассифона, дар амри дифоъ ва пуштибонӣ аз нангу номус, ҳуввият ва арзишҳои миллӣ, манфиатҳои умумихалқиву умумидавлатӣ миёни баъзе уламои дин ва зиёиёни эҷодкори дин баҳс ба миён омада, аҳли ҷомеаро ба бетарафӣ намегузорад.
Зиёиёни эҷодкор бошанд, баъзе уламои динро ба бегонапарастӣ, арабгароӣ, бесаводӣ, чаласаводӣ, хурофоту таассуб, мавизаҳои бемантиқ,бе рабту низом, лаҳни тунду таҳқиромез ва зиддидавлатию зиддимиллӣ айбдор менамоянд. Дар айни замон баъзе уламои дин зиёиён, рўзноманигоронро ба динситезӣ гунаҳкор медонанд.
Дар ҳарду ҳолат ҳам уламои дин ва зиёиёни тоҷик бояд ҳамфикр бошанд, манфиатҳои умумимиллӣ, умумидавлатиро аз ғаразҳои ҳизбӣ, гурўҳӣ, мазҳабӣ, шахсӣ боло гузошта, ҷомеаро ба ихтилоф, ҷудоӣ ва хатару нооромӣ мувоҷеҳ насозанд.
Шавкат Шарифов, номзади илмҳои таърих, устоди Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Fафуров
hakikati-sugd.tj
Диний экстремизм ва терроризм – жамият барқарорлигига таҳдид
| 1. /Тургунов очик дарси.doc | Ўқитувчи. Иномжон Турғунов Мавзу: Диний экстремизм ва терроризм – жамият барқарорлигига таҳдид |
Мавзу: Диний экстремизм ва терроризм – жамият
барқарорлигига таҳдид
Ҳар қандай экстремистик ва террористик фаолиятнинг мохияти ўзгалар устидан Хукмронликка ёки мавжуд сиёсий-мафкуравий, ижтимоий-иқтисодий тартиботга қарши зўравонлик, дахшат солиш, жисмоний куч ишлатиш орқали ўзларининг ғаразлди мақсад ларига эришишдан иборатдир. Шунинг учун ҳам экстремизм ва терроризм бутун жаҳон афкор оммаси, прогрессив кучлари томонидан қораланмоқда. XXI аср бошида инсоният тақдирига, унинг тараққиётига, равнақига тахдид солаётган халқаро терроризмга қарши қандай кураш олиб бормоқ лозим?
Мухтарам Президентимиз Ислом Абдуғаниевич Каримов таърифи билан айтганда: “Ғояга қарши фақат ғоя, фикрга қарши фақат фикр, жахолатга қарши фақат маърифат билан бахсга киришиш, олишиш мумкин”.1 Терроризм том маънода жахолатдир. Бузғунчи ғояларга асосланган халқаро терроризм ва унинг ҳар қандай кўриниши кишилик жамиятининг ўтмишида ҳам, бугунида ҳам буту-бутун халқлар бошига оғир кулфатлар ёғдирмоқда. Ҳар йили унинг тажовизидан 100 мингдан ортиқ бегунох кишилар қурбон бўлмоқда, жамият ривожланиши, айрим давлатлар, минтақалар ва инсоният цивилизациясининг тараққиётига жиддий тахдид солмоқда ва мудхиш оқибатлар келтириб, чиқармоқда. Дунё бўйича қурол савдосининг ўсиши ва тарқалиши ҳам экстремизм ва терроризмнинг жахон миқёсида кенг кўламда авж олишига сабаб бўлмоқда. Халқаро стратегик тадқиқотлар институтининг Лондонда тақдим этилган маърузаларга кўра, жахон миқёсида йилига ўртача 50 миллиард доллордан зиёд миқдорда қурол-аслаха сотилар экан. Бунда албатта АҚШ етакчилар экспортининг деярли 50 % шу мамлакат хиссасига тўғри келар экан. Бу сохада иккинчи ўринни Буюк Британия, учинчи ўринни Франция, тўртинчи ўринни Россия эгаллаб турибди.
Дунё миқёсида халваро терроризм авж олишининг яна бир сабаби, уни қўзғатувчи омиллардан бири наркобизнесдир. Халқаро экспертлар маълумотига кўра, Афғонистонда етиштирилиб, сотилаётган наркотик моддалардан келаётган 8 миллард АҚШ доллор миқдоридаги йирик даромаднинг нақд бир миллиард дунёси биринчи рақамли халқаро террорист-Усама бин Лодежнинг хисобига келиб тушар экан. Наркобизнес хам халқаро терроризм билан эгизакдир, ундан манфаатдордир ва уни юзага келтирувчи омиллардан биридир. Терроризмнинг амал қилган тамойили ахоли ўртасида вақти-вақти билан “қўрқинч инстинктини” юзага келтириш ва шу асосда ўзининг ғаразли мақсадларига эришишдир. Қайд этилган фикр ва мулохазалардан келиб чиққан қуйидаги таклиф ва мулохазаларни баён қилиш лозимдир:
1. Терроризмнинг ҳам қандай кўриниши, у ўзи олдига қандай мақсадни қўйган бўлмасин ва қандай ижтимоий-сиёсий муаммолар билан боғлиқ бўлмасин, ўзининг туб мохияти билан бузғунчилик ғоясига асосланади. Унинг оқибатида бегунох одамлар қурбон бўлишади, халқнинг мехнат билан яратилган моддий ва маънавий бойликларининг вайрон қилинади.
2. Халқаро терроризмнинг хар қандай кўриниши инсоният тақдирига, унинг тараққиёти ва истиқбоига жиддий хавф солаётган тахдиддир. Унга қарши курашда хеч бир инсон четда колмаслиги лозим.
3. Халқаро терроризмга карши кураш, дунё миқёсида тобора авж олаётган курол-яроғ савдосига наркобизнесга карши кураг ялпи вайрон этувчи куролларни бутунлай йўқ қилиш орқали хам амалга оширилиши лозим. Ўт очиш қуроллари савдосини хамда оммавий ва бактериологик қуролларни ишлаб чиқараётган мамлакатларнинг сиёсий доиралари шуни яхши ингламоқлари зарурки, ўзлари яратаётган бундай қуроллардан биринчи навбатда ўзлари зарар кўришлари мумкин.
4. Мухтарам Президентимиз Ислом Каримов таъкидлаганидек, терроризмга қарши курашнинг яна бир мухим йўли: “Халқимизнинг табиатига мутлақо ёт бўлган сиёсий, диний экстремизм, ақидапарастлик ва бошқа ёвуз оқимларнинг минтақамизга кириб келиши ва тарқалиши тинчлик ва осойишталикка, фарзандларимизнинг келажагига катта хавф туғдиришни одамлар онгига чуқур сингдириб бориш керак”.2
5. Терроризмга қарши кураш йўлларидан яна бири Президентимиз кўрсатиб берганидек “Одамларимиз аввалобор, ёшларимизнинг иймон-эътиқодини мустахкамлаш, иродасини бақувват қилиш, уларни ўзининг мустақил фикрига эга бўлган баркамол инсонлар этиб тарбиялаш. Уларнинг тафаккурида ўзлигини унутмаслик, ота-боболарнинг муқаддас қадриятларини асраб-авайлаш ва хурмат қилиш фазилатини қарор топтириш. Уларнинг мен ўзбек фарзандиман, деб ғурур ва ифтихор билан яшашига эришишдир”.3 (Ислом Каримов. Донишманд халқимизнинг мустахкам иродасига ишонаман. “Фидокор” газетаси. 2000 йил. 8 июн сони).
6. Террорчилик харакатлари оқибатида айнан олинган у ёки бу давлатга етказилган маънавий ва моддий таловотлар саноғининг адоғига етиб бўлмайди. Моддий талофатларку майли, вақти-соати келиб, уларнинг ўрни копланар, вайрон этилган иморатлар жойида, эхтимол, улардан-да гўзалроқ ва махобатлироқ бинолар қад кўтарар. Бироқ етказилган маънавий зиённинг акс садоси асрлар оша ўчмаслиги муқаррар, бу захматнинг излари Халқлар хотирасида абадул абад мухрланиб қолиши аниқ. Экстремизм ва террорчилик деган иллат таг-томири билан суғуриб ташланган эсан, бундай аччиқ қисмат ҳар бир инсон ёки халкнинг бошига тушиши мумкинлигини бутун жахон ахли теран англамоқда. Тарихнинг гувохлик беришига, кўпчилик томонидан бир тан бўлиб амалга оширилган тадбир, шубхасиз ҳақ ишдир ва табиийки, ҳар қандай қийинчиликлару тўсиқларни енгиб ўтиб, провард натижада, албатта, зафар билан якунланади.
Шуни ишонч билан айтишимиз мумкинки. Миллий анъаналаримизга мутлақо ёт бўлган экстремистик ва террористик ғояларнинг жамиятимизга кириб келишини бартараф этувчи қудратли воситалардан бири бу инсонпарварлик, тинчликсеварлик, маърифатпарварлик, бунёдкорлик ва шунингдек, миллик ва диний қадриятлардир.
Ислом динига эътиқод қилувчи Ўрта Осиё халқлари асрлар оша бошқа дин вакиллари билан ахил яшаб, оламшумул қашфиётлар қилиш ва умумжахон тамаддунига беназар хисса қўшиш бахтига муяссар бўлдилар. Бошқача айтганда, динлараро бағрикенглик, уйғунлик бунёдкорликнинг қудратли манбаи эканлигини амалда исботлаб келдилар.
11 сентябрь куни АҚШ да содир этилган фожиали террористик харакатлардан кейин диний экстремизм, террорчилик деганда кўпчиликнинг кўз ўнгида ислом динини ниқоб қилиб олган радикал диний гурухлар гавдаланмоқда. Муқаддас динимизнинг эзгуликка йўғрилган даъватлари билан нотаниш кишиларда ислом фанатизмга мофил дин, деган нотўғри тасаввур пайдо бўлаётган бўлса, айримлар эса, ушбу вазиятдан фойдаланиб, ислом динига эътиқод қилувчиларга таъна тошларини отмоқдалар. БУ билан турли динларга эътиқод қилувчилар ўртасида адоват уруғларини сочиб, низолар чиқаришга ва шу тариқа ўзларининг нопок мақсадларига эришишга интилмоқдалар. Холбуки, хаётнинг ўзи кўрсатганидек. Зўравонлик билан сиёсий хокимиятга эришишни мақсад қилиб қўйган экстремист ва террорчиларнинг на дини, на миллати ва на ирқи бор.
Ўз вақтида христиан динини ниқоб қилиб олиб, ашаддийликнинг энг олий чўққисига чиққан иеузит сулукига мансуб католикларнинг қилмишларини француз материалисти Д.Дидро қуйидагича таърифлаган эди: “Иезитлар мавжуд бўлган икки аср мобайнида улар томонидан амалга оширилмаган биронта хам жиноят колмадики”. Иеузет сулукининг генерали Тамбурини (1706-1730) эса Франция маршали герцог де Бриссак хузурида ўзининг чексиз хокимият сохиби эканлигини кўрсатиш учун мақтаниб, шундай деган экан: “Ушбу хонада туриб мен нафақат париж, балки хитойни, нафақат хитойни, билки жумлаи жахонни бошқараман. Буни қандай амалга оширишимни бирор кимс хам билмайди”. Юқоридагилардан шу нарса аён бўладики, террорчилар-сиёсий хокимиятга қонуний йўллар билан эриша олмагач, бири хонадон, бошқаси эса панадан туриб дунёни бошқаришни орзу қилган ва бир лахза бўлсада ушбу жирканч орзуни рўёбга чиқариш учун хеч қандай қабохотдан тоймайдиган нобакорлардир. Мозийни қайта тиклашга қаратилган иддаолар, бу кечагина пайдо бўлган янгилик эмас. Агар тарихмизни синчиклиаб ўрганадиган бўлсак, гарчи шаклан бошқачароқ кўринишда бўлсада, лекин мазмунан айнан шундай иддаолар олдин ҳам бўлганлигининг гувоҳи бўламиз. Яна шунга амин бўламизки, соғлом идрок, ҳақиқат бундай сохта иддаолар утидан хамиша ғалаба қозониб келган. Улуғ бобокалонимиз Абу Мансур Мотурудийнинг илмий меъроси бунга яққол мисол бўла олади. Унинг “Китоб ат-тавхид” номли асарида айрим кишиларнинг сохта ва будъат таълимотларга эришиши сабаблари ҳамда соғлом диний қарашларга эга бўлиш учун билимнинг қандай йўлларидан бориш лозим, деган саволларга жавоб берилади. Мотурудийнинг қатъий фикрича, маълум диний йўналишларининг хақиқий ёки сохталигини кўрсатувчи ишончли далиллар, шубхасиз, мавжуд. Гап уларни аниқлаш ва билимда кишиларни очиб беришдадир.
Кўр-кўрона тақлиддан халос бўла олган инсонгина диний эътиқодни белгиловчи мезонларни топа билишга қодир. Мотурудийнинг таъкидлашича, ҳақни ноҳақдан ажратиш учун инсон ихтиёрида учта усул бор:
1. Жаъми жонзотларга хос бўлган умумий сезги аъзолари;
2. Фақат инсонга хос ақл орқали амалга ошириладиган назарий мулохазалар
3. ишончли нақл-ахборотолар.
Ушбу усуллар кундалик муаммоларни хал этишда доимо қўл келади.
Мотурудийнинг янги оқимларга муносбати унинг илохиёт масалаларида қайдаражада эхтиёдкорлик ва ишнинг кўзини билган холда харакат қилганини кўрсатади. Узоқ даврлар Мовороуннахрда одат бўлган ва кенг тарқалган мунозаралар ҳамда мухолифликнинг бошқа усуллари алломани каноатлантирмаган. Мотурудий янги даврга мос ва ўзига хос йўл излаган. Бу йўл эса уни исломий оқимлар ва фирқалар билан бир қаторда, собийлар, монийлар, маргинонийлар ва бошқа фирқалар олға сурган иддаоларнинг асоссиз эканлигини фош этишга имкон берган. Шунингдек, Мотурудий фақатгина исломни химоя қилиш билан чекланмаган, балки, айни пайтда, ислом ичидаги ботил оқим ва фирқаларнинг хақиқий моҳиятини ҳам очиб берган. Айниқса, харурийлар, рофизийлар, қадарийлар, жабарийлар, жаҳмийлар, муржиъийлар, хорижийлар, мўътазилийлар, карромийлар, ва исломийлар каби исломий оқимларнинг у ёки бу масалага ёндашувидаги заифлигини ишончли далиллар билан исботлаб берган.
Мотурудийнинг қатъий фикрига кўра, ҳар бир “инсон имтиҳон учун яратилган. Унинг шахсий интилишлари уни тўғри йўлдан оздиради, аммо унга синовлардан ўтиш учун барча воситалар (сезги аъзолари, ақл, нақллар) берилган”. Агар шу нуқтаи назардан келиб чиқиб тариқ бериладиган бўлса, террорчилар-ўзларининг шахсий интилишларини жамоа интилишлари билан уйғунлаштиришни истамаган, янада аниқроқ айтилганда, ўзларининг ғаразли мақсадларини халқаро хамжамиятдан юқори қўювчи, хаёт синоларига дош беролмай, инсонийлик қиёфасини йўқотган иродаси зайф жохиллардир. “Китоб ат-Тавхид” да таъкидланган. “дин буюкларга эътиқод қилиб, тақлид қилишга эмас”, “Хеч ким гунох содир қилгани туфайли кофир деб эълон қилинмайди. Биз жами “қибла кишилари”-қалбини эса Оллохга хавола этамиз”, “бидъатчилар билан шунчаки юзаки дўстона муносабатда бўлишнинг ўзиёқ хатодир”, “Суннатнинг тўғрилигини аниқлаш учун, бир –бирига зид нақлларга таяниш мумкин эмас, балки мустақил фикрлаш керак”, 72 гуруҳ мавжуд, фақат 73 гуруҳгина нажот топдики, бу жамоадир каби ғоялар гўёки бундан минг йил илгари эмас, балки кечагина айтилгандек долзарбдир.
Миллий-диний қадриятларимиз халқимизни, айниқса ёш авлодни Ватанга мухаббат, аждодларга садоқат, зўравонликка нафрат руҳида тарбияловчи, уларни эзгулик ва бунёдкорликка даъват этувчи битмас-туганмас куч-кудрат манбаидир. Улар на фақат мафкуравий бўшлиқнинг юзага келишига, балки минг йиллардан бери халол мехнати ва оламшумул кашфиётлари ила жахон тамаддунига салмоқли хисса қўшиб келаётган халқимизнинг менталитетига тамоила зид бўлган террорчилик ғояларининг кириб келишига қарши қаратилган мустахкам қалқондир. Миллий ва диний қадриятларнинг тарғиботи, шубхасиз, оммо онгида ҳар қандай ғоянинг сарасини сараг, пучини пучга чиқарувчи, айниқса, экстремизм ва терроризм ғояларига қарши мустахкам иммунитетнинг шаклланишига хизмат қилади. БУ борада берпарволик ва лоқайидликка йўл қўйган жамият, шубхасиз, харакатга махкумдир. Зотан, “Маънавиятни мустахкамлаш учун мехнат ва маблағга аяш ўз келажагига болта уриш демакдир” , деган ибратли умрбоқий хикмат заминида ҳам ҳар қандай ёвузликнинг, шу жумладан, террорчиликнинг олдини олишга қаратилган огоҳлик ва унга қарши курашга хамиша тайр туриш лозимлиги ҳақидаги эзгу даъват ётибди.
Таянч иборалар:
1. Экстремизм –Ўз мақсади йўлида ҳар қандай кескин тадбир чоралар кўришга тарафдорлик.
2. Мутаассиблик-Ўз ғоясини тўғри деб, бошқача фикр эгаларини тан олмаслик ва уларни бузғунчиликда айблаш.
3. Террор-(лотинча terror) Қўрқитиш, дахшат солиш.
Такрорлиш учун саволлари:
- Ислом экстремизмининг ғоявий илдизлари нимадан иборат эди?
- 2.Терроризмнинг мафкеуралашуви деганда нимани тушунасиз?
- Ҳар қандай терроризмнинг мохияти нимадан иборат?
- “Наркобизнес” кимларга хизмат қилмоқда?
- Буюк мутафаккир Абу Мансур Мотурудий таълимоти ҳақида нималар биласиз?
uz.denemetr.com
“Диний экстремизм ва терроризм”
“Диний экстремизм ва терроризм”
Ҳар қандай экстремистик ва террористик фаолиятнинг мохияти ўзгалар устидан хукмронликка ёки мавжуд сиёсий-мафкуравий, ижтимоий-иқтисодий тартиботга қарши зўравонлик, дахшат солиш, жисмоний куч ишлатиш орқали ўзларининг ғаразлди мақсад ларига эришишдан иборатдир. Шунинг учун ҳам экстремизм ва терроризм бутун жаҳон афкор оммаси, прогрессив кучлари томонидан қораланмоқда. XXI аср бошида инсоният тақдирига, унинг тараққиётига, равнақига тахдид солаётган халқаро терроризмга қарши қандай кураш олиб бормоқ лозим?
Терроризм том маънода жахолатдир. Бузғунчи ғояларга асосланган халқаро терроризм ва унинг ҳар қандай кўриниши кишилик жамиятининг ўтмишида ҳам, бугунида ҳам буту-бутун халқлар бошига оғир кулфатлар ёғдирмоқда. Ҳар йили унинг тажовизидан 100 мингдан ортиқ бегунох кишилар қурбон бўлмоқда, жамият ривожланиши, айрим давлатлар, минтақалар ва инсоният цивилизациясининг тараққиётига жиддий тахдид солмоқда ва мудхиш оқибатлар келтириб, чиқармоқда. Дунё бўйича қурол савдосининг ўсиши ва тарқалиши ҳам экстремизм ва терроризмнинг жахон миқёсида кенг кўламда авж олишига сабаб бўлмоқда. Халқаро стратегик тадқиқотлар институтининг Лондонда тақдим этилган маърузаларга кўра, жахон миқёсида йилига ўртача 50 миллиард доллардан зиёд миқдорда қурол-аслаха сотилар экан. Бунда албатта АҚШ етакчилар экспортининг деярли 50 % шу мамлакат хиссасига тўғри келар экан. Бу сохада иккинчи ўринни Буюк Британия, учинчи ўринни Франция, тўртинчи ўринни Россия эгаллаб турибди.
Дунё миқёсида халкаро терроризм авж олишининг яна бир сабаби, уни қўзғатувчи омиллардан бири наркобизнесдир. Халқаро экспертлар маълумотига кўра, Афғонистонда етиштирилиб, сотилаётган наркотик моддалардан 8 миллард АҚШ доллар миқдоридаги даромад келаётган экан. Наркобизнес хам халқаро терроризм билан эгизакдир, ундан манфаатдордир ва уни юзага келтирувчи омиллардан биридир. Терроризмнинг амал қилган тамойили ахоли ўртасида вақти-вақти билан “қўрқинч инстинктини” юзага келтириш ва шу асосда ўзининг ғаразли мақсадларига эришишдир.
Терроризмнинг ҳам қандай кўриниши, у ўзи олдига қандай мақсадни қўйган бўлмасин ва қандай ижтимоий-сиёсий муаммолар билан боғлиқ бўлмасин, ўзининг туб мохияти билан бузғунчилик ғоясига асосланади. Унинг оқибатида бегунох одамлар қурбон бўлишади, халқнинг мехнат билан яратилган моддий ва маънавий бойликларининг вайрон қилинади.
Халқаро терроризмнинг хар қандай кўриниши инсоният тақдирига, унинг тараққиёти ва истиқбоига жиддий хавф солаётган тахдиддир. Унга қарши курашда хеч бир инсон четда колмаслиги лозим. Мухтарам Биринчи Президентимиз Ислом Каримов таъкидлаганидек, терроризмга қарши курашнинг яна бир мухим йўли: “Халқимизнинг табиатига мутлақо ёт бўлган сиёсий, диний экстремизм, ақидапарастлик ва бошқа ёвуз оқимларнинг минтақамизга кириб келиши ва тарқалиши тинчлик ва осойишталикка, фарзандларимизнинг келажагига катта хавф туғдиришни одамлар онгига чуқур сингдириб бориш керак”.
2001 йил 11 сентябрь куни АҚШ да содир этилган фожиали террористик харакатлардан кейин диний экстремизм, террорчилик деганда кўпчиликнинг кўз ўнгида ислом динини ниқоб қилиб олган радикал диний гурухлар гавдаланмоқда.
Муқаддас динимизнинг эзгуликка йўғрилган даъватлари билан нотаниш кишиларда ислом фанатизмга мофил дин, деган нотўғри тасаввур пайдо бўлаётган бўлса, айримлар эса, ушбу вазиятдан фойдаланиб, ислом динига эътиқод қилувчиларга таъна тошларини отмоқдалар. Бу билан турли динларга эътиқод қилувчилар ўртасида адоват уруғларини сочиб, низолар чиқаришга ва шу тариқа ўзларининг нопок мақсадларига эришишга интилмоқдалар. Холбуки, хаётнинг ўзи кўрсатганидек, зўравонлик билан сиёсий хокимиятга эришишни мақсад қилиб қўйган экстремист ва террорчиларнинг на дини, на миллати ва на ирқи бор.
21-аср – глобал ахборот-коммуникация асри. Хозирги кунда замонавий ахборот-коммуникация технологиясиз яъни радио, телевидение ва интернетсиз хаётни тасаввур килиб булмайди. Интернет тармогидан Узбекистонда 2008 йилда 2 млн. киши фойдаланган булсада, хозирги кунга кадар уларнинг сони 10 млн. кишидан ошиб бормокда. Илмий-техника эзгуликка изланиш йулида ахолига ижобий натижаларни бериб келмокда.
Афсуски баъзибир сиёсий кучлар «электрон дунёси» оркали террористик, экстремистик ғояларини, алохида гурухлар эса узларининг жиноий фаолиятларини тармок оркали дунёкарашларини даъват қиладилар
Жахон террористик ва экстремистик ташкилотлари «Ал Қоида», «Хизб-ут-Тахрир», «Хамас» вакиллари интернет тармогида ғоявий майдонча ташкил килиб, дунё микёсида компьютер бирлашмасида «Электрон джиход» ахборот информацион терроризмни утказмокдалар. Бундай харакатлар янги глобал ва минтакавий хавфсизлик хамда муаммоларни олиб келмокда.
Миллий-диний қадриятларимиз халқимизни, айниқса ёш авлодни Ватанга мухаббат, аждодларга садоқат, зўравонликка нафрат руҳида тарбияловчи, уларни эзгулик ва бунёдкорликка даъват этувчи битмас-туганмас куч-кудрат манбаидир. Улар нафақат мафкуравий бўшлиқнинг юзага келишига, балки минг йиллардан бери халол мехнати ва оламшумул кашфиётлари ила жахон тамаддунига салмоқли хисса қўшиб келаётган халқимизнинг менталитетига тамоила зид бўлган террорчилик ғояларининг кириб келишига қарши қаратилган мустахкам қалқондир. Миллий ва диний қадриятларнинг тарғиботи, шубхасиз, аммо онгида ҳар қандай ғоянинг сарасини сараг, пучини пучга чиқарувчи, айниқса, экстремизм ва терроризм ғояларига қарши мустаҳкам иммунитетнинг шаклланишига хизмат қилади. Бу борада бепарволик ва лоқайидликка йўл қўйган жамият, шубхасиз, харакатга махкумдир. Зотан, “Маънавиятни мустахкамлаш учун мехнат ва маблағга аяш ўз келажагига болта уриш демакдир”, деган ибратли умрбоқий хикмат заминида ҳам ҳар қандай ёвузликнинг, шу жумладан, террорчиликнинг олдини олишга қаратилган огоҳлик ва унга қарши курашга хамиша тайр туриш лозимлиги ҳақидаги эзгу даъват ётибди.
Навоий Давлат Педагогика институти хузуридаги Компьютер ва ахборот технологиялари академик лицейи “Миллий истиқлол ғояси, хуқуқ ва маънавият асослари фани” ўқитувчиси Мусаев Камолиддин Юлдашевич
www.nv-boshqarma.uz
ДИНИЙ ЭКСТРЕМИЗМ ВА ТЕРРОРИЗМ —
ДИНИЙ ЭКСТРЕМИЗМ ВА ТЕРРОРИЗМ —
хавфсизликка таҳдид
Қарши шаҳридаги Қашқадарё соҳилида бунёд этилган сайргоҳни айланаман. Ёш оилалар, нуроний отахону онахонлар хотиржам маданий ҳордиқ чиқаришаяпти. Болаларнинг қийқириғи, ҳайрат тўла кўзлари, бахтиёр чеҳраси беихтиёр киши руҳиятига сингади. Ҳа, бу ерда ғамли қиёфани, елкасини дард босган, эртасига ишончи йўқ кишини учратмайсиз, хиёбонларда ҳамма бахтиёр ва хотиржам сайр қилади. Бундай сайргоҳлар эса мамлакатимизда юз-юзлаб барпо этилган ва улар ҳамиша гавжум. Бу юртимизда ҳукм сураётган ва барча ютуқларимизнинг асоси бўлган тинчликнинг кучи, кишиларнинг ҳаётидан кўнгли тўқлигининг ифодасидир!
Шу ўринда таъкидлаш жоиз, бугун дунёнинг айрим давлатларида кишилар остона ҳатлаб кўчага чиқолмайди. У ернинг болалари мусиқага меҳр қўйибмас, ўқнинг овозидан ваҳимага тушиб улғаймоқда. Қўлига китоб, қалам эмас, қурол олмоқда. Хусусан, Яқин Шарқ минтақасидаги чуқур сиёсий танглик, ижтимоий ва иқтисодий беқарорлик ва қуролли тўқнашувлар сабаб минг-минглаб одамлар қурбон бўлмоқда, бошпанасиз қолмоқда. Бунинг бош омили эса диний экстремизм ва терроризмнинг айни шу ҳудуддаги айрим мамлакатларда чуқур илдиз отганидир.
Биргина ўзини Ироқ-Шом ислом давлати (ИШИД) деб атаётган террор ташкилотининг Ироқ ва Суриядаги қўпорувчилик, ошкора жангарилик ҳаракатлари оқибатида ушбу мамлакатлар таназзул ёқасига келиб қолди. Туғилиб, ҳали етти қадам ташламаган, юзига юрт тупроғининг тафти урилмаган қанчадан-қанча гўдаклар қурбон бўлди. Минглаб одамлар ўз уйи, киндик қони томган ватанини ташлаб кетишдан бошқа имкон тополмади. Бу воқеалар дунё аҳли учун ҳақиқий сабоқ вазифасини ўтамоқда. Бугун юқорида номи айтилган, ёвуз мақсадларни ўз олдига қўйган террорчи тўдаларга қарши халқаро ҳамжамият курашмоқда.
Унутмаслик керакки, диний экстремизм ва терроризм илдизлари узоқ тарихга бориб тақалса-да, улар ҳеч қачон ижтимоий барқарорлик ва тараққиёт учун бугунгидек таҳдид солмаган. Негаки, бугун ғайри диний қарашларини илгари суриб, атрофида оми инсонлар ҳисобига озми-кўпми тарафдор тўплаган тўдалар, террористик гуруҳлар анча кўпайиб қолган. Шунга мос тарзда улар ҳар хил йўллар билан кириб борган ҳудудлар ҳам каттагина.
Президентимиз диний экстремизм ва фундаментализм, уларга қарши курашиш ҳақида тўхталар экан: “Биринчи галда, террорчиларни тайёрлайдиган заминга, ғояга, мафкурага эътибор бериш, шуларга қарши курашиш керак. Болаларимизнинг онгини ва ҳаётини бузадиган, эртанги кунига мутлақо ишончини йўқотадиган мана шундай ғояларга қарши биз қурол билан эмас, ғоя билан курашишимиз зарур”, дея таъкидлайди. Хўш, диний экстремизм ва терроризм нима?
Ислом шиорларидан танлаб фойдаланадиган, диннинг асл моҳиятини бузиб талқин қиладиган экстремистик тузилмалар гўёки кенг халқ оммаси билан узвий бирлик мавжудлигини кўрсатиб, аслида эса жамиятда тартибсизлик ва парокандаликни юзага келтириш учун маблағ йиғиш, асосий таҳдид манбаи сифатида одамлар онгу шуурини эгаллаш, жамиятда беқарорлик келтириб чиқариш орқали ҳокимиятга эришиш мақсадини кўзлайди. Ўзларини “исломий” деб эътироф этадиган тоифалар сиёсий жабҳада инқилобий ва қўпорувчилик усуллари билан қонуний ҳокимиятга қарши курашда ўзларини намоён қилса, бошқалари тарғибот-ташвиқот ишлари, яъни тарафдор тўплаш билан кўпроқ шуғулланадилар.
Бугунги кунда террорчилик услублари анча кенгайганини таъкидлаш зарур. Ўтган асрнинг 70-йилларида бирор шахс ёки сиёсий арбобга қарши уюштирилган террор амалиёти кўпроқ учраган бўлса, ҳозирда жамоат жойларида қўпорувчилик ҳаракатларини содир этиш амалиёти кенг қўлланилаяпти.
Экстремистик ва террорчи ташкилотлар ўз мақсадларини амалга ошириш учун халқлар ўртасида биринчи навбатда миллатчилик ва диний айирмачиликни келтириб чиқариш ва шу йўл билан бир давлатда яшаётган турли миллат вакиллари ўртасида миллий, диний ихтилоф ва низоларни вужудга келтиришга ҳам уринмоқда.
Шундай экан, Президентимиз таъкидлаганидек: “Бугунги кунда дунёнинг турли минтақа ва ҳудудларида авж олаётган қарама-қаршиликлар, қонли тўқнашувлар, мусулмон дунёсидаги турли мазҳаб ва оқимлар ўртасида кучайиб бораётган низо ва зиддиятлар, бегуноҳ одамларнинг қурбон бўлаётгани барчамизни ташвиш ва хавотирга солмай қўймайди”.
Сўнгги йилларда ақидапараст оқимлар ёшлар ичидаги фаолиятини меҳнат мигрантларини таъсир доирасига олиш, “ҳужралар” ташкил этиш, диний экстремистик мазмундаги материалларни электрон кўринишда тарқатиш, интернет орқали тарғибот ўтказиш каби усулларда амалга оширмоқда. Бунинг таъсирида дунёнинг кўплаб мамлакатларидан мусулмон ёшлар “ҳижрат” қилиш ва “жиҳод”да иштирок этиш даъвосида Сурия ва Ироқ ҳудудига бориб, террорчилик гуруҳлари сафига қўшилаётгани ҳақида ҳам эшитаяпмиз.
Афсуски, онгида маънавий бўшлиқ бўлган ёшларнинг муайян қисми экстремистлар алдовларига учиб, уларнинг асл мақсади бузғунчилик эканини англаб етавермайди. Бундайлар Марказий Осиёда, хусусан, Ўзбекистонда ҳам бор экани ҳеч кимга сир эмас ва улар қаттиқ адашмоқда. Аслида, мутаассиб оқим аъзоларининг мақсадлари – “жиҳод”, “ҳижрат”, “шаҳидлик” каби диний тушунчаларни бузиб талқин қилиш орқали ёшларимизни оиласи ва яқинларининг таъсиридан чиқариш, ўқиш ёки ишидан ажратиб олиш ҳамда уларни қуролли тўқнашувлар бораётган Сурия, Ироқ каби мамлакатларга жўнатиб, манқурт-жангари ёки “тирик бомба”га айлантиришдан иборат.
Шундай экан, юртимизда ҳукм сураётган тинч ва осуда ҳаётни асраш, унинг мустақиллиги ва барқарорлигига муносиб ҳиссамизни қўшиш – ҳар биримизнинг, шу азиз Ватанда яшаётган барча фуқароларнинг энг асосий вазифаларидан бўлиб қолмоғи лозим. Бугунги тинчлик нашидасидан лоқайдликка берилмаслик, ҳамиша огоҳ бўлиш бурчимизга айланишини эса даврнинг ўзи тақозо қилмоқда.
Баҳодир ҲАЛИМОВ
qashqadaryogz.uz
Диний экстремизм ва терроризм – тараққиёт душмани
Диний экстремизм ва терроризм – тараққиёт душмани
Инсоният маънавий маданияти яхлит бир бутундекдир. Дин кўп қиррали ва мураккаб тушунчадир. “Дин” сўзи арабча бўлиб, илоҳий қадриятга ишонч, ишонмоқ маъноларини билдирса, “Ислом” сўзи Оллоҳга итоат этмоқдир. Дунё яралибдики, унда яшаган дастлабки инсоният давриданоқ диний тасаввурлар ва динлар пайдо бўлгандир. Дунёда дини, эътиқоди бўлмаган халқ йўқдир.
Диннинг жамиятда фалсафавий назарий жиҳатдан бажарадиган вазифаси ниҳоятда муҳим. У инсонларни яшашдан мақсад нима экандигини, қандай яшаш лозимлигини, инсон ҳаётининг мазмуни нима эканлиги, инсоф, адолат, тинчлик, дорул фанода нималардан иборат этиш, нималарга итоат этмаслик, у дунё, яъни, боқий дунёга қандай тайёргарлик кўриш эканлигини, ибодатини тўғри йўлга қўйиш, ҳалоллик ва поклик билан яшаб меҳнат қилишлари, инсонлар бир-бирларига яхши муносабатда бўлиб, меҳр-оқибатли, муравватли бўлиб дўст ёру-биродар бўлиб яшашлари, илм маърифатни туғилгандан то умрининг охиригача ўрганишлари динда тарғиб қилинади. Нима савобу нима гуноҳлиги тасдиқланган. Дунё динлари иккига бўлинади:
Биринчиси, жахон динлари ва иккинчиси миллий динлар. Жаҳон динлари — бу христианлик, буддизм ва ислом динлари бўлса, Миллий динларга яҳудийлик, индиуизм, синкийлик, конфуцийлик, синтоизм ва шу каби бошқа динлар киради.
Ота-онага эҳтиром бажо келтириш, ота-онага раҳм-шавқат қилиш, уларнинг хаққига дуо қилиш, эзгулик қилиш, эл-юртга фойда келтириш, ёмонларни йўлдан қайтариш, тўғри йўлга солиш ва ҳакозолардир. Мамлакатимиз 1991 йил 31-августда ўз мустақиллигини қўлга киритгач, дин ва виждон эркинлиги берилди. Мамлакат аҳолиси эмин-эркин тоат–ибодат қила бошладилар, лекин айрим ғаламиз кимсалар, тинчлигимизни кўра олмайдиганлар унга раҳна сола бошладилар. Бундай гуруҳлар мустақиллигимизнинг дастлабки кунлариданоқ 1990-1991 йилларда унга раҳна солдилар, булар Тохир Йўлдошев бошчилигидаги “Ислом лашкарлари” номли янги норасмий гуруҳ тузиб “Ислом давлати” қуришни мақсад қилиб қўйди. Аслида эса уларнинг мақсади битта эди, яъни, ҳокимиятни қўлга киритиш эди. Кейинчалик, Тохир Йўлдошев томонидан “Узбекистон ислом харакати” террористик ташкилот тузилиб у томонидан Пойтахтимиз Тошкентда 1999 йил 16 феврал куни одамлар қурбон бўлишига олиб келган террорчилик ҳаракати содир этилганлиги натижасида 13 киши халок бўлди ва 128 киши турли даражадаги тан жарохатларини олди.
Асримизнинг сўнгги йилларида дунёнинг гоҳ у, гоҳ бу четларида ислом динини ниқоб қилиб олган бузғунчи оқимлар пайдо бўлгани маълум. Улар жамиятдаги тартибсизликни авж олдириб, эл–юрт тинчлигига раҳна солиб, конституцион тизимни ағдариб ташлаб, ислом давлатини барпо этишга ҳаракат қилмоқдалар.
Улар ҳали онги шаклланмаган ёшларнинг фикрини чалғитиб, ўз томонларига оғдириб олишларига ҳаракат қилмоқдалар. “Қуръони Карим”да одамларни алдаб фитнага солиш, ўлдиришданда ёмонроқдир. Оллоҳ зулм қилувчиларни севмайди, деб таъкидлаган.
Диний экстремистларнинг ҳаракатлари эса “Қуръони Карим” оятларига мутлақо зиддир. 1997 йил Наманган вилоятидаги, 1999 йил Тошкентдаги портлашлар, 2000 йил август ойида Сурхондарё вилоятида, 2004 йил март ойида Тошкент ва Ғиждивонда, 2006 йил март ойида Андижон шаҳрида халқимизнинг тинчлигини бузиш, конституция тузимига қарши қаратилган ҳаракат раҳнамолари ва иштирокчиларига нисбаттан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар томонидан жиноят ишлари қўзғатилиб узоқ муддатли қамоққа ҳукм этилди. Халқимизнинг асл фарзандлари Ватанимиз сарҳадларига суқилиб киришга харакат қилган халқаро террорчиларга қарши Она-Ватан ҳимоясига отланиб зарба бердилар.
Умуман бугунги XXI аср бошларида ҳам Ўзбекистон хавфсизлигига таҳдид соладиган бундай кучларга қарши ўз билим салоҳиятимизни янада оширишимизни тақозо этади. Шу кунларда Сурияда бўлаётган кўнгилсизликлар, яъни, жангари гуруҳлар томонидан ИШИД (ироқ шом ислом давлати)ни қуриш учун ҳаракат қилаётган ғаламислар орасида афсуски, ўзбекистонликлар борлиги аниқланди. Пайғамбаримиз ҳадисларида “Ватанни севмоқ иймондандир” деган ибораларига зид равишда қилаёган ишларига уларни биз ватандошларимиз деб аташга ҳам тилимиз бормайди. Улар ўз Ватанига ва ота-онасига нолойиқ инсонлардир.
Хулоса ўрнида, биз ёшлар, доим огоҳ бўлиб яшашимиз ва ўз ҳаётимизни ўзимиз барпо этишимиз, унга эътиборли бўлиб, лоқайд бўлмасдан, турли оқимларга кирмасдан, биз ёшларга кўрсатилаётган эътибор, ғамхўрлик ва шароитлардан оқилона фойдаланиб, биз ёшларларга ишониб айган сўзлари “Келажак ёшлар қўлида ва унинг келажаги буюк...” деган сўзларига “лаббай” деб жавоб бериб, давлатимизнинг мустақиллигини янада мустаҳкамлаш йўлида илмли, ақл идрокли, иқтидорли ёшлар бўлиб, Ватанимизга меҳр-муҳаббат, эл-юртга садоқат руҳида яшамоғимиз даркор.
www.nv-boshqarma.uz
|
|
..:::Счетчики:::.. |
|
|
|
|
|
|
|
|