Равнақи давлати Юнону Бохтар. Давлати юнону бохтар реферат
Равнақи давлати Юнону Бохтар — АНСОР
Масоҳати давлати Юнону Бохтарро писари Евтидем Деметрий аз ҳисоби хоки ҳиндустон вусъат дод. Юстин (ХII, 6,4) Деметрийро «шоҳи ҳиндувон» меномад. Страбон (ХI, II, I) мегӯяд, ки ҳиндустонро Деметрий ва боз як подшоҳи дигар Менандр тасхир карданд. Дар сафарномаи Исидори Харкасӣ Деметрий ном шаҳре зикр шудааст, ки дар Арахозия воқеъ будааст.
Тангаҳое, ки дар онҳо номи Деметрий сабт шудаанд, хеле гуногунанд. Дар ин тангаҳо подшоҳ гоҳо тоҷ бар сар ва гоҳ хӯд дар сар тасвир шудааст, ки ба сурати каллаи фил аст. Симои подшоҳ низ дар тангаҳо як хел нест. Хати баъзе тангаҳо юнонӣ, дигар тангаҳо юнонию ҳиндӣ (бо хати кҳарошти). Дар рӯи тангаҳое, ки дар атрофи сурати подшоҳ хатҳои юнонию ҳиндӣ доранд, чунин навишта шудааст: «Аз они подшоҳи мағлубнопазир Деметрий»[1]. Баъзе муҳаққиқон гуногун будани тангаҳоро дар назар дошта тахмин мекунанд, ки ду подшоҳ вуҷуд дошту номи ҳар ду Деметрий буд, вале баъзе муҳаққиқон инро қатъиян рад мекунанд. Алҳол ин масъаларо аниқ ҳал кардан мумкин не. Ба ҳар ҳол Деметрий (ё худ яке аз он ду подшоҳи ҳамном) аз ҳисоби ноҳияҳои ҷануб ҳудуди Юнону Бохтарро хеле васеъ кард. Ба ду забон сабт шудани навиштаҷот ва хӯди ба каллаи фил монандро фақат чунин шарҳ додан мумкин, ки ба ҳайъати давлати Юнону Бохтар кадом як қисми Қандаҳори Қадим (Шимолу ғарби Покистони ҳозира) ҳамроҳ шудааст.
Олими ҳиндустон А.Н.Лоҳурӣ дар асоси маъхазҳои ҳиндӣ ба хулосае меояд, ки Деметрий ба ҳиндустон дар аҳди Бриҳандратҳа (Ӣқihandқatha) ном подшоҳи нотавоне дохил шудааст, ки худ аз сулолаи Моравиён буд ва ин тақрибан соли 185 пеш аз милод ба вуқӯъ омадааст. А.Н.Лоҳурӣ ба Р.Уэтхэйд пайравӣ намуда, тахмин мекунад, ки ин истилои пойдор не, балки як навъ юриши бардавоми ҳарбӣ, як навъ тохтутозе буд, ки дар рафти он лашкари юнониёну бохтарҳо ба дарунтари хоки давлати Моравиён дохил шуданд. Ин воқеа ба Шарқ таъсири зӯр расонд ва ба ин сабаб Деметрий соҳиби унвони «шоҳи ҳиндувон» гардид, ки мо инро аз гуфтаи Юстин медонем: «Натиҷаи бевоситаи ин тохтутоз казоӣ набуд, он танҳо ба таҷовузҳои минбаъдаи юнониён (юнону бохтарҳо.–Б.Ғ.) ва истило шудани шимолу ғарби ҳиндустон роҳ кушод». Ба ақидаи А.Н.Лоҳурӣ, Деметрий то ба Паталипутра расида, лашкари Бриҳандратҳаро торумор карду дере нагузашта ба Бохтар баргашт, зеро ӯро мубориза бо Евкратиди Кабир[2] дар пеш буд. Ин таҳлили Лоҳурӣ, ки аниқу дақиқ буда, қариб тамоми ҷузъиёташ ба фактҳо асос ёфтааст, ба назари мо, хеле эътимодбахш мебошад.
Дар он даврае, ки Деметрий ба тасхири ҳиндустон машғул буд, дар арсаи таърихи Юнону Бохтар дигар як шахси намоён – Евкратид пайдо шуд. Юстин чунин ривоят мекунад: «қариб дар як замон дар Порт — Митридот ва дар Бохтар — Евкратид подшоҳ шуданд. ҳар ду мардони майдон буданд. Вале толеи портҳо тофт ва онҳо ба шарофати сарварии ин марди бузург ба авҷи қудрат расиданд. Бохтариён бошанд, гоҳ ба ину гоҳо ба он ба ҷангу ҷидол саргарм гардида, на фақат мулки худ, балки истиқлоли худро аз даст доданд; онҳо бо суғдҳо, арахотҳо, дрангаҳо, ориҳо ва ҳиндуҳо беист ҷанг карда, дар азоб монданд ва дар охир гӯё аз ҳол рафта, зердасти портҳое шуданд, ки нисбат ба онҳо заифтар буданд. Ба ҳар ҳол, Евкратид дар ҳамаи ин ҷангҳо ҷасорату матонати беҳамтое нишон медод: масалан, вақте вай дар муҳосираи шоҳи ҳиндуҳо Деметрий монда хеле суст шуда буд, бо сесад нафар лашкари худ паси ҳам шабохун зада, бар шаст ҳазор нафар душман ғолиб омад. Баъди муҳосираи панҷмоҳа вай ҳиндустонро мутеъ кард» (ХII, 6, 1–5).
Страбон (ХV, 1, 3) ба «Таърихи Порт»-и Аполлодор истинод намуда, ме-нависад, ки подшоҳони Юнону Бохтар «нисбат ба мақдуниён, ҳатто қисми бештари ҳиндустонро тасхир карданд…» Дигар ровиён ривоят кардаанд, ки ба вай «9 қабила ва 5000 шаҳр тобеъ буд». Страбон (ХI, 9, 2) ривоят кардааст, ки портҳо хеле пештар аз Евкратид ва тарафдорони вай, инчунин як қисми Бохтарро истило намуданд ва скифҳоро дур андохтанд. Страбон (ХI, 11, 2) шаҳрҳои Бохтарро зикр карда, шаҳри Евкратидеяро ном мебарад, ки «ба ша-рафи собиқ ҳокими худ чунин ном доштааст» ва сипас илова мекунад, ки «портҳо аз дасти Евкратид сатрапиҳои Аспиён ва Туриваро кашида гирифтанд».
Чунинанд маълумоти маъхазҳои таърихӣ. Ғайр аз ин бисёр тангаҳои Евкратид ҳастанд. Шумораи зиёди онҳо аз Осиёи Миёна ёфт шуданд. Масалан, дар вилояти Қашқадарё, назди Китоб хазинае ёфт шуд, ки қариб 100 дона тангаҳои Юнону Бохтарӣ дорад. Аксари ин тангаҳо тангаҳои давраи Евкратид мебошанд. Ин гуна тангаҳо, инчунин аз хоки Тоҷикистон, масалан, аз райони Панҷи вилояти Кӯлоб ва ғ. ёфт шудаанд.
Бояд гуфт, ки дар рӯи он тангаҳо, ки расми Евкратид сабт гардидааст, «Подшоҳи аъзам Евкратидро» навишта шуда, дар қафои он расми ду кас ҳаст: як зани тоҷдор ва як марди бетоҷ ва инчунин хате ҳаст: «Гелиокла ва Лаодика». ҳарфи «а», ки ба охири ин номҳо илҳоқ шуда, мансубияти онҳоро ифода менамояд, боиси шарҳу тавзеҳоти мухталифе гардид, ки мувофиқи онҳо хати тангаро ин тавр хондан даркор: «Подшоҳи аъзам Евкратидро (фарзандонаш) Гелиокл ва Лаодик», ё худ дар қафои танга писари Евкратид ва занаш тасвир шудаанд, ки малика будааст (барои ҳамин тоҷ доштааст ва ғ. ва ҳ.). Алҳол аксари олимон эътироф мекунанд, ки дар танга волидайни Евкратид, аз он ҷумла, модараш – малика тасвир шудаанд ва гӯё бо ҳамин «қонунӣ» будани амалиёти худ ва соҳиби тахт шудани худро таъкид карданӣ будааст.[3] Ба фикри мо, маҳз чунин ақида қобили қабул мебошад ва аз гуфтаҳои сустбунёди В. Тарн, ки дар адабиёти советӣ таҳлил карда шудааст, даст кашидан даркор.
Дар асоси маълумоти маъхазҳои хаттӣ ва тангаҳои мазкур тахмин кардан мумкин аст, ки дар аҳди Евкратиди Кабир[4] воқсаҳо ба тартиби зайл ҷараён доштанд.
Дар он замоне ки Деметрий дар ҳиндустон мегашт, дар Бохтар Евкратид ном яке аз намояндагони ашрофи юнонӣ исён бардошт, ки падараш Лаодик аз авлоди подшоҳон будааст. Ин воқеа айнан дар ҳамон вақте ба вуқӯъ омад, ки ба тахти Порт Митридоти I соҳиб шуд, яъне тахминан соли 171 пеш аз милод Евкратид ҳокимиятро ба ҳамин сабаб ҳам ба осонӣ ба даст овард, ки қисми асосии лашкари Юнону Бохтарро Деметрий ба ҳиндустон бурда буд.
Евкратид ба тахт соҳиб шуда, унвони «Сотер», яъне «Наҷотбахш»-ро гирифт ва бо ҳамин гӯё таъкид мекард, ки вай Бохтарро аз Деметрий наҷот додааст. Деметрий ин хабарро шунида, барои фурӯ нишондани исён лашкари бисёре мефиристад, ки шумораи он аз шумораи лашкари Евкратид зиёд буд. Лашкари камшумори Евкратид ба муҳосира гирифта шуд ва гӯё ки илоҷи халосӣ надошт – охир шумораи муҳосирон фақат 60 ҳазор буд. Вале Евкратид аз парокандагии лашкари душман фоида бурда (дар ин бора дар маъхазҳо ишорате нест), беист ба душман ҳамла карда, бо дастаи 300-нафараи худ мудом шабохун зада, шуҷоату ҷасорати бемисл нишон дод ва лашкари сершумори Деметрийро торумор кард. Сипас, ба тахт баромада, унвони «Подшоҳи аъзам Евкратид»-ро гирифт, сиккае зад, ки дар он расми падару модараш сабт шуда буд. Ба номи худи Евкратид дар Бохтар тангаи бисёре бароварда шуд, ки, аз афти кор, пас аз сари вай ҳам хеле вақт дар муомила буд. Минбаъд ҳам баъди суқути давлати Юнону Бохтар тақлидан ба ин тангаҳо хеле дигар тангаҳо бароварда шуд.
Евкратид дар Бохтар ҳокимияти худро тақвият дода, ба тасхири мулкҳои ҳиндустонии Деметрий шурӯъ намуд ва зимнан ҳудуди онҳоро ҳатто васеъ кард. Ақидае ҳаст, ки вай соҳиби 1000 шаҳр будааст.
Вале гуфтан мумкин нест, ки дар аҳди Евкратид ҳама кор нуран ало нур буд. Аз ду музофоти ғарбии давлати Юнону Бохтар маҳрум шуд – онҳо ба дасти подшоҳи муқтадири Порт — Митридоти I гузаштанд, зимнан Митридоти I ким-чи хел ноҳияҳои сарҳадиро низ ишғол карда будааст[5].
Евкратид тасхири Ҳиндустони шимолиро анҷом дода, ба тарафи Бохтар раҳсипор шуд. Юстин (ХLI, 6, 5) менависад, ки «ҳангоми бозгашт аз юриш Евкратидро писараш кушт, ки ӯро андаке пештар ба худ шарики ҳукмронӣ карда буд. Писар падаркушии худро, гӯё ки на падараш, балки душманашро кушта бошад, ҳатто пинҳон ҳам намекард. Вай савораи аробаи ҷангӣ хуни падарашро зер карда гузашту фармуд, ки ҷасадро ба хок насупурда, партофта раванд». Ин анҷоми пурфоҷиаи кори Евкратид қарибиҳои соли 155 пеш аз милод ба вуқӯъ омадааст[6].
Муосир ва рақиби Евкратид подшоҳи Порт — Митридоти I (солҳои 171–138/7 пеш аз милод) дар бобати вусъати ҳудуди мулки худ хеле муваффақиятҳо ба даст овард. Вай зидди ҳокимони маҳаллӣ ва Селевкиён боисрор мубориза бурда, Эрони ғарбиро ишғол намуд, ки Мидия ва Байнаннаҳрайнро ба ҳудуди Порт дохил кард. Порт тадриҷан яке аз давлатҳои муқтадири ҷаҳон гардид.
Вазъият дар Юнону Бохтар дигар буд. Аз нимаҳои асри II пеш аз милод давраи инқирози иқтидори сиёсии он расид.
Ин давлати бузург, ки ноҳияҳои беканори Осиёи Миёна, Афғонистон ва ҳиндустонро дар бар мегирифт, пароканда мешуд. Баъзе волиён, ки аз авлоди Диодот, Евтидем ва Евкратид буданд ва баъзе ашрофи забардаст, ки ба хонадони шоҳон тааллуқ надоштанд, ҳокимиятро ба даст мегирифтанду аз номи худ сикка мезаданд. Зоҳиран, дар нимаи дувуми асри II пеш аз милод дар Бохтару Суғд волӣ Антимах ном шахсе будааст, ки унвони «Теос» («Худо») доштааст. Аз ҷумлаи шоҳони ҳиндустонӣ мавқеи Менандр намоёнтар аст, ки вай, аз афти кор, фавран баъди вафоти Евкратид[7] мулкҳои дар ҳиндустон бударо ба даст даровардааст. Мувофиқи ривояти буддоиён, вай подшоҳи хирадманде буда, ба равнақу ривоҷи давлат мусоидат мекардааст. Тахмин меравад, ки ривояти маъхазҳои буддоӣ роҷеъ ба дини буддоро қабул кардани вай аз ҳақиқат дур нест.
Аллакай дар охирҳои асри II пеш аз милод дар аҳди Евтидем иттиҳоди қабилаҳои кӯчманчӣ ба ноҳияҳои шимолии Юнону Бохтар бевосита таҳдид мекарданд. Дар нимаи дувуми асри II пеш аз милод бошад, олами кӯчманчиёни шимолии Осиёи Миёна гӯё як баҳри хурӯшоне буд, ки мавҷҳои он паси ҳам ба соҳилҳои Юнону Бохтар дарафтода, онро пахш мекарданд. Аз омадани ин тӯфон ҳатто онҳое, ки Селевкиёнро зери по карда буданд, яъне подшоҳони Порт, ворисони Митридоти I муқтадир ба ларза меомаданд.
[1] Дар нн бора ниг.: Ӣivаr А.D., 1951, р. 22–39; Массон В.М., 1961, с.40-41; Curiӯl R. еt Fussman С., 1965, р. 75–76.
[2] Lahuri Q. N.. 1957, р. 40–49.
[3] Григорьев В. В., 1867, а, с. 343; Narain А. К., 1962, р. 55–56.
[4] Назари мо ба ин воrеаҳо бо назари А.К.Нарайан наздик аст, гарчанде дар баъзе нуктаҳо фарr дорад ва ба аrидаҳои В.Тарн мутлаrо мухолиф мебошад.
[5] Маълумоти Оросий (V, 4, 16) дар бораи истилои Митридоти I шарт нест, ки ба Ҳиндустон дахл дошта бошад (Dӯӣӯvoisӯ N.С, 1938, р. 56–57).
[6] Ба аrидаи Нарайан, Евкратид ду писар доштааст — яке Платон, дигаре Гелиокл (бо Гелиокле, ки падари Евкратид буд, омехта нашавад!). Нарайан мегӯяд, ки падаркуш Платон буд (Narain А. К., 1962, р. 71-72).
[7] Narain А.К., 1969, р. 76–77.
ansor.info
Равнақи давлати Юнону Бохтар – КОМРОН
Масоҳати давлати Юнону Бохтарро писари Евтидем Деметрий аз ҳисоби хоки ҳиндустон вусъат дод. Юстин (ХII, 6,4) Деметрийро «шоҳи ҳиндувон» меномад. Страбон (ХI, II, I) мегӯяд, ки ҳиндустонро Деметрий ва боз як подшоҳи дигар Менандр тасхир карданд. Дар сафарномаи Исидори Харкасӣ Деметрий ном шаҳре зикр шудааст, ки дар Арахозия воқеъ будааст.
Тангаҳое, ки дар онҳо номи Деметрий сабт шудаанд, хеле гуногунанд. Дар ин тангаҳо подшоҳ гоҳо тоҷ бар сар ва гоҳ хӯд дар сар тасвир шудааст, ки ба сурати каллаи фил аст. Симои подшоҳ низ дар тангаҳо як хел нест. Хати баъзе тангаҳо юнонӣ, дигар тангаҳо юнонию ҳиндӣ (бо хати кҳарошти). Дар рӯи тангаҳое, ки дар атрофи сурати подшоҳ хатҳои юнонию ҳиндӣ доранд, чунин навишта шудааст: «Аз они подшоҳи мағлубнопазир Деметрий»[1]. Баъзе муҳаққиқон гуногун будани тангаҳоро дар назар дошта тахмин мекунанд, ки ду подшоҳ вуҷуд дошту номи ҳар ду Деметрий буд, вале баъзе муҳаққиқон инро қатъиян рад мекунанд. Алҳол ин масъаларо аниқ ҳал кардан мумкин не. Ба ҳар ҳол Деметрий (ё худ яке аз он ду подшоҳи ҳамном) аз ҳисоби ноҳияҳои ҷануб ҳудуди Юнону Бохтарро хеле васеъ кард. Ба ду забон сабт шудани навиштаҷот ва хӯди ба каллаи фил монандро фақат чунин шарҳ додан мумкин, ки ба ҳайъати давлати Юнону Бохтар кадом як қисми Қандаҳори Қадим (Шимолу ғарби Покистони ҳозира) ҳамроҳ шудааст.
Олими ҳиндустон А.Н.Лоҳурӣ дар асоси маъхазҳои ҳиндӣ ба хулосае меояд, ки Деметрий ба ҳиндустон дар аҳди Бриҳандратҳа (Ӣқihandқatha) ном подшоҳи нотавоне дохил шудааст, ки худ аз сулолаи Моравиён буд ва ин тақрибан соли 185 пеш аз милод ба вуқӯъ омадааст. А.Н.Лоҳурӣ ба Р.Уэтхэйд пайравӣ намуда, тахмин мекунад, ки ин истилои пойдор не, балки як навъ юриши бардавоми ҳарбӣ, як навъ тохтутозе буд, ки дар рафти он лашкари юнониёну бохтарҳо ба дарунтари хоки давлати Моравиён дохил шуданд. Ин воқеа ба Шарқ таъсири зӯр расонд ва ба ин сабаб Деметрий соҳиби унвони «шоҳи ҳиндувон» гардид, ки мо инро аз гуфтаи Юстин медонем: «Натиҷаи бевоситаи ин тохтутоз казоӣ набуд, он танҳо ба таҷовузҳои минбаъдаи юнониён (юнону бохтарҳо.–Б.Ғ.) ва истило шудани шимолу ғарби ҳиндустон роҳ кушод». Ба ақидаи А.Н.Лоҳурӣ, Деметрий то ба Паталипутра расида, лашкари Бриҳандратҳаро торумор карду дере нагузашта ба Бохтар баргашт, зеро ӯро мубориза бо Евкратиди Кабир[2] дар пеш буд. Ин таҳлили Лоҳурӣ, ки аниқу дақиқ буда, қариб тамоми ҷузъиёташ ба фактҳо асос ёфтааст, ба назари мо, хеле эътимодбахш мебошад.
Дар он даврае, ки Деметрий ба тасхири ҳиндустон машғул буд, дар арсаи таърихи Юнону Бохтар дигар як шахси намоён – Евкратид пайдо шуд. Юстин чунин ривоят мекунад: «қариб дар як замон дар Порт — Митридот ва дар Бохтар — Евкратид подшоҳ шуданд. ҳар ду мардони майдон буданд. Вале толеи портҳо тофт ва онҳо ба шарофати сарварии ин марди бузург ба авҷи қудрат расиданд. Бохтариён бошанд, гоҳ ба ину гоҳо ба он ба ҷангу ҷидол саргарм гардида, на фақат мулки худ, балки истиқлоли худро аз даст доданд; онҳо бо суғдҳо, арахотҳо, дрангаҳо, ориҳо ва ҳиндуҳо беист ҷанг карда, дар азоб монданд ва дар охир гӯё аз ҳол рафта, зердасти портҳое шуданд, ки нисбат ба онҳо заифтар буданд. Ба ҳар ҳол, Евкратид дар ҳамаи ин ҷангҳо ҷасорату матонати беҳамтое нишон медод: масалан, вақте вай дар муҳосираи шоҳи ҳиндуҳо Деметрий монда хеле суст шуда буд, бо сесад нафар лашкари худ паси ҳам шабохун зада, бар шаст ҳазор нафар душман ғолиб омад. Баъди муҳосираи панҷмоҳа вай ҳиндустонро мутеъ кард» (ХII, 6, 1–5).
Страбон (ХV, 1, 3) ба «Таърихи Порт»-и Аполлодор истинод намуда, ме-нависад, ки подшоҳони Юнону Бохтар «нисбат ба мақдуниён, ҳатто қисми бештари ҳиндустонро тасхир карданд…» Дигар ровиён ривоят кардаанд, ки ба вай «9 қабила ва 5000 шаҳр тобеъ буд». Страбон (ХI, 9, 2) ривоят кардааст, ки портҳо хеле пештар аз Евкратид ва тарафдорони вай, инчунин як қисми Бохтарро истило намуданд ва скифҳоро дур андохтанд. Страбон (ХI, 11, 2) шаҳрҳои Бохтарро зикр карда, шаҳри Евкратидеяро ном мебарад, ки «ба ша-рафи собиқ ҳокими худ чунин ном доштааст» ва сипас илова мекунад, ки «портҳо аз дасти Евкратид сатрапиҳои Аспиён ва Туриваро кашида гирифтанд».
Чунинанд маълумоти маъхазҳои таърихӣ. Ғайр аз ин бисёр тангаҳои Евкратид ҳастанд. Шумораи зиёди онҳо аз Осиёи Миёна ёфт шуданд. Масалан, дар вилояти Қашқадарё, назди Китоб хазинае ёфт шуд, ки қариб 100 дона тангаҳои Юнону Бохтарӣ дорад. Аксари ин тангаҳо тангаҳои давраи Евкратид мебошанд. Ин гуна тангаҳо, инчунин аз хоки Тоҷикистон, масалан, аз райони Панҷи вилояти Кӯлоб ва ғ. ёфт шудаанд.
Бояд гуфт, ки дар рӯи он тангаҳо, ки расми Евкратид сабт гардидааст, «Подшоҳи аъзам Евкратидро» навишта шуда, дар қафои он расми ду кас ҳаст: як зани тоҷдор ва як марди бетоҷ ва инчунин хате ҳаст: «Гелиокла ва Лаодика». ҳарфи «а», ки ба охири ин номҳо илҳоқ шуда, мансубияти онҳоро ифода менамояд, боиси шарҳу тавзеҳоти мухталифе гардид, ки мувофиқи онҳо хати тангаро ин тавр хондан даркор: «Подшоҳи аъзам Евкратидро (фарзандонаш) Гелиокл ва Лаодик», ё худ дар қафои танга писари Евкратид ва занаш тасвир шудаанд, ки малика будааст (барои ҳамин тоҷ доштааст ва ғ. ва ҳ.). Алҳол аксари олимон эътироф мекунанд, ки дар танга волидайни Евкратид, аз он ҷумла, модараш – малика тасвир шудаанд ва гӯё бо ҳамин «қонунӣ» будани амалиёти худ ва соҳиби тахт шудани худро таъкид карданӣ будааст.[3] Ба фикри мо, маҳз чунин ақида қобили қабул мебошад ва аз гуфтаҳои сустбунёди В. Тарн, ки дар адабиёти советӣ таҳлил карда шудааст, даст кашидан даркор.
Дар асоси маълумоти маъхазҳои хаттӣ ва тангаҳои мазкур тахмин кардан мумкин аст, ки дар аҳди Евкратиди Кабир[4] воқсаҳо ба тартиби зайл ҷараён доштанд.
Дар он замоне ки Деметрий дар ҳиндустон мегашт, дар Бохтар Евкратид ном яке аз намояндагони ашрофи юнонӣ исён бардошт, ки падараш Лаодик аз авлоди подшоҳон будааст. Ин воқеа айнан дар ҳамон вақте ба вуқӯъ омад, ки ба тахти Порт Митридоти I соҳиб шуд, яъне тахминан соли 171 пеш аз милод Евкратид ҳокимиятро ба ҳамин сабаб ҳам ба осонӣ ба даст овард, ки қисми асосии лашкари Юнону Бохтарро Деметрий ба ҳиндустон бурда буд.
Евкратид ба тахт соҳиб шуда, унвони «Сотер», яъне «Наҷотбахш»-ро гирифт ва бо ҳамин гӯё таъкид мекард, ки вай Бохтарро аз Деметрий наҷот додааст. Деметрий ин хабарро шунида, барои фурӯ нишондани исён лашкари бисёре мефиристад, ки шумораи он аз шумораи лашкари Евкратид зиёд буд. Лашкари камшумори Евкратид ба муҳосира гирифта шуд ва гӯё ки илоҷи халосӣ надошт – охир шумораи муҳосирон фақат 60 ҳазор буд. Вале Евкратид аз парокандагии лашкари душман фоида бурда (дар ин бора дар маъхазҳо ишорате нест), беист ба душман ҳамла карда, бо дастаи 300-нафараи худ мудом шабохун зада, шуҷоату ҷасорати бемисл нишон дод ва лашкари сершумори Деметрийро торумор кард. Сипас, ба тахт баромада, унвони «Подшоҳи аъзам Евкратид»-ро гирифт, сиккае зад, ки дар он расми падару модараш сабт шуда буд. Ба номи худи Евкратид дар Бохтар тангаи бисёре бароварда шуд, ки, аз афти кор, пас аз сари вай ҳам хеле вақт дар муомила буд. Минбаъд ҳам баъди суқути давлати Юнону Бохтар тақлидан ба ин тангаҳо хеле дигар тангаҳо бароварда шуд.
Евкратид дар Бохтар ҳокимияти худро тақвият дода, ба тасхири мулкҳои ҳиндустонии Деметрий шурӯъ намуд ва зимнан ҳудуди онҳоро ҳатто васеъ кард. Ақидае ҳаст, ки вай соҳиби 1000 шаҳр будааст.
Вале гуфтан мумкин нест, ки дар аҳди Евкратид ҳама кор нуран ало нур буд. Аз ду музофоти ғарбии давлати Юнону Бохтар маҳрум шуд – онҳо ба дасти подшоҳи муқтадири Порт — Митридоти I гузаштанд, зимнан Митридоти I ким-чи хел ноҳияҳои сарҳадиро низ ишғол карда будааст[5].
Евкратид тасхири Ҳиндустони шимолиро анҷом дода, ба тарафи Бохтар раҳсипор шуд. Юстин (ХLI, 6, 5) менависад, ки «ҳангоми бозгашт аз юриш Евкратидро писараш кушт, ки ӯро андаке пештар ба худ шарики ҳукмронӣ карда буд. Писар падаркушии худро, гӯё ки на падараш, балки душманашро кушта бошад, ҳатто пинҳон ҳам намекард. Вай савораи аробаи ҷангӣ хуни падарашро зер карда гузашту фармуд, ки ҷасадро ба хок насупурда, партофта раванд». Ин анҷоми пурфоҷиаи кори Евкратид қарибиҳои соли 155 пеш аз милод ба вуқӯъ омадааст[6].
Муосир ва рақиби Евкратид подшоҳи Порт — Митридоти I (солҳои 171–138/7 пеш аз милод) дар бобати вусъати ҳудуди мулки худ хеле муваффақиятҳо ба даст овард. Вай зидди ҳокимони маҳаллӣ ва Селевкиён боисрор мубориза бурда, Эрони ғарбиро ишғол намуд, ки Мидия ва Байнаннаҳрайнро ба ҳудуди Порт дохил кард. Порт тадриҷан яке аз давлатҳои муқтадири ҷаҳон гардид.
Вазъият дар Юнону Бохтар дигар буд. Аз нимаҳои асри II пеш аз милод давраи инқирози иқтидори сиёсии он расид.
Ин давлати бузург, ки ноҳияҳои беканори Осиёи Миёна, Афғонистон ва ҳиндустонро дар бар мегирифт, пароканда мешуд. Баъзе волиён, ки аз авлоди Диодот, Евтидем ва Евкратид буданд ва баъзе ашрофи забардаст, ки ба хонадони шоҳон тааллуқ надоштанд, ҳокимиятро ба даст мегирифтанду аз номи худ сикка мезаданд. Зоҳиран, дар нимаи дувуми асри II пеш аз милод дар Бохтару Суғд волӣ Антимах ном шахсе будааст, ки унвони «Теос» («Худо») доштааст. Аз ҷумлаи шоҳони ҳиндустонӣ мавқеи Менандр намоёнтар аст, ки вай, аз афти кор, фавран баъди вафоти Евкратид[7] мулкҳои дар ҳиндустон бударо ба даст даровардааст. Мувофиқи ривояти буддоиён, вай подшоҳи хирадманде буда, ба равнақу ривоҷи давлат мусоидат мекардааст. Тахмин меравад, ки ривояти маъхазҳои буддоӣ роҷеъ ба дини буддоро қабул кардани вай аз ҳақиқат дур нест.
Аллакай дар охирҳои асри II пеш аз милод дар аҳди Евтидем иттиҳоди қабилаҳои кӯчманчӣ ба ноҳияҳои шимолии Юнону Бохтар бевосита таҳдид мекарданд. Дар нимаи дувуми асри II пеш аз милод бошад, олами кӯчманчиёни шимолии Осиёи Миёна гӯё як баҳри хурӯшоне буд, ки мавҷҳои он паси ҳам ба соҳилҳои Юнону Бохтар дарафтода, онро пахш мекарданд. Аз омадани ин тӯфон ҳатто онҳое, ки Селевкиёнро зери по карда буданд, яъне подшоҳони Порт, ворисони Митридоти I муқтадир ба ларза меомаданд.
[1] Дар нн бора ниг.: Ӣivаr А.D., 1951, р. 22–39; Массон В.М., 1961, с.40-41; Curiӯl R. еt Fussman С., 1965, р. 75–76.
[2] Lahuri Q. N.. 1957, р. 40–49.
[3] Григорьев В. В., 1867, а, с. 343; Narain А. К., 1962, р. 55–56.
[4] Назари мо ба ин воrеаҳо бо назари А.К.Нарайан наздик аст, гарчанде дар баъзе нуктаҳо фарr дорад ва ба аrидаҳои В.Тарн мутлаrо мухолиф мебошад.
[5] Маълумоти Оросий (V, 4, 16) дар бораи истилои Митридоти I шарт нест, ки ба Ҳиндустон дахл дошта бошад (Dӯӣӯvoisӯ N.С, 1938, р. 56–57).
[6] Ба аrидаи Нарайан, Евкратид ду писар доштааст — яке Платон, дигаре Гелиокл (бо Гелиокле, ки падари Евкратид буд, омехта нашавад!). Нарайан мегӯяд, ки падаркуш Платон буд (Narain А. К., 1962, р. 71-72).
[7] Narain А.К., 1969, р. 76–77.
komron.info
Амлаи rатъb ба Юнону Бохтар, реферат — allRefers.ru
Амлаи rатъb ба Юнону Бохтар - раздел Образование, ТАЪРИХИ RАДИМТАРИН
Все темы данного раздела:
ДУШАНБЕ НАШРИЁТИ «ДОНИШ»
2008
САРЧАШМАИ ХУДШИНОСИИ МИЛЛB
Агар кас гузаштаи аxдоди худро надонад, инсони комил нест!
Ин хитобаи сода, вале дар айни замон
МУRАДДИМА
Халrи тоxик ба итти[оди бузурги миллат[ои сотсиалистb, ки Иттифоrи Республика[ои Советии Сотсиалисти
Осори палеолити поин Замони пайдоиши нахустин одамонро дар сарзамини Осиёи Миёна ба таври яrин муайян кардан хеле душвор аст, зе
Осори палеолити миёна Дар Осиёи Миёна аз мар[илаи баъди [аёти башари аввалия – палеолити миёна ёдгори[ои фаровон боrb мондааст. Ин
Осори палеолити боло Тахминан 40–35 [азор сол пеш ташаккули навъи имрeзаи башар Homo sapiens сурат мегирад.
Дар ин давра асбобу олот
Тавсифи xамъияти палеолит Мо дар асоси материал[ои археологb инкишофи тадриxии rувва[ои исте[солкунандаи xамъияти давраи палеолити Оси
МЕЗОЛИТ ВА НЕОЛИТ Замони мезолит ва неолитро одатан ба 10–15 [азор сол тахмин мекунанд. Лекин давоми ин давраи [аёти инсонb дар [
Осори мезолит Осори давраи мезолит хусусан дар ма[ал[ои со[или Каспb ба таври муфассал тадrиr шудааст. Намунаи барxастаи он
Осори неолит Тахминан 9–7 [азор сол rабл аз ин асри нави санг оuоз ёфтааст.
Дар Осиёи Миёна се умумияти мадании таърих
Rадимтарин тасвир[ои рeи санг Тасвир[ои рeи санг, ки барои дарк намудани тафаккури башари rадим ва тасаввуроти нисбат ба му[ит пайдокардаи
Гузариш ба сохти rавмии падарb Асри биринxb му[имтарин давраи таърихи инсоният мебошад. Дар ин давра чи дар тараrrиёти rувва[ои исте[солкунан
Rувва[ои исте[солкунанда Бо мурури аср[о олоти исте[солот беш аз пеш такмил ёфта, техника тараrrb намуд. Яке аз равия[ои ин тараrrиёт ба п
Вилоят[ои таърихию мадании Осиёи Миёна Сайри тараrrиёти таърихии а[ди биринxb дар rисмат[ои мухталифи Осиёи Миёна яксон набуд. Дар ин бобат ду вилоят
Сохти xамъиятb Масъалаи сохти xамъиятии а[ди биринxb мавриди ба[су мунозира[ои бени[ояти мутахассисон rарор гирифтааст. Роxе
Умумияти [индуэронb. Ориёи[о Протсесс[ои этникие, ки дар Осиёи Миёнаи а[ди биринxb ба амал меомаданд, [ам барои тараrrиёти ояндаи худи ин са
Ро[[ои кeчиши тоифа[ои [индуэронb ва комплекс[ои археологии Осиёи Миёна Тоифа[ои [индуэронb то замони аз [ам xудо шудани худ дар куxо сукунат доштанд, кай ва бо кадомин ро[[о кeчидан аз
Металлургияи о[ан Материал[ои археологb бо rиёси баъзе мадрак[ои забонb ва [амчунин сарчашма[ои хаттии rадим, ки ба давра[ои баъд
Маскан[о Ёдгори[ои асри аввали о[ан дар Осиёи Миёна назар ба ёдгори[ои пешини аср[ои санг ва биринxb ни[оятдараxа кам ка
Авесто» [амчун сарчашмаи таърихb «Авесто», ки аз маxмeи матн[ои пайравони оини зардуштb иборат аст, му[имтарин маъхази оид ба таърихи rадимтари
Масъалаи ташаккули rадимтарин давлат[о Та[лили вазъи иxтимоию иrтисодии Осиёи Миёна нишон меди[ад, ки мамлакат дар мар[илаи гузариш ба xамъияти синфb
Зардуштия Дар боло ишора кардем, ки «Авесто» – маxмeи аносири аxноси мухталиф ва дар замони гуногун ба вуxуд омадааст. К
Ба вуxуд омадани давлати {ахоманиши[о Пайдоиши нахустин падида[ои давлат дар Эрон ба аср[ои IХ-VII пеш аз милод тааллуr дорад[188]. Дар ин аср[о аксари н
Футу[оти Куруши II дар Осиёи Миёна Натиxа[ои давраи аввали фаъолияти Куруши II ин буд, ки давлати {ахоманишb ба иrтидори бузурге со[иб гардид, нуф
Шeриши зидди Хахоманиши[о дар а[ди Дорои I Uалабаи бодиянишинони Осиёи Миёна бар Куруши II дар [алли таrдири давлати {ахоманишb роли калоне бозид. Аз як т
Осиёи Миёна дар [айъати давлати {ахоманишb Мувофиrи маълумоти сарчашма[о, rисмати му[ими Осиёи Миёна дар [айъати давлати {ахоманишb rарор гирифта буд. Да
Сохти иxтимоию иrтисодb, маданият ва дини Суuд, Хоразм ва Бохтар дар аср[ои VI–IV пеш аз милод Сохти xамъиятии халr[ои шарrиэронии Осиёи Миёна дар давраи [укмро-нии сулолаи [ахоманиши[о, чунон ки аз тадrиrи
ОСИЁИ МИЁНА ВА ЭРОН ДАР А{ДИ САЛТАНАТИ {АХОМАНИШИ{О Давлати бузурги [ахоманишb, ки яке аз пуриrтидортарин империя[ои xа[они а[ди rадим [исоб меёфт, мавxудияти худр
Тараrrии Маrдуния Дар а[ди салтанати Файлаrуси II (359–336 пеш аз милод) иrтидори Маrдуния афзуда, марказиятнокb ва итти[оди он усту
Шикасти давлати {ахоманишb Искандар ба тавассути хабар[ое, ки аз Форс мерасид, аз вазъияти ноустувори давлати {ахоманишb ба хубb ого[ гар
Му[ориба[о дар дамга[и Осиёи Миёна Дар сарчашма[ои хаттb роxеъ ба чораxeи[ои Бесс баъзе маълумот мавxуд аст. Аввалан, e кeшиш кард, ки xи[ати rонунии
Rувва[ои [арбb ва [унари xангии халr[ои Осиёи Миёна Халr[ои Осиёи Миёна бо кадомин rувва[о муrобили Искандари Маrдунb муrовимат карданд? Бояд rайд кард, ки камбуди
Амалиёт[ои [арбb дар Мовароунна[р Арриан (III, 28, 9-10) воrеаро ба rарори зайл наrл мекунад: «Ваrте ки ба Бесс наздик расидани Искандарро хабар додан
Шeриши сол[ои 329–327 пеш аз милод Ба муборизаи ба[ри истиrлолияти Суuд ва Бохтар сипа[солори ма[аллb Спитаман, ки яке аз симо[ои хеле барxаста да
Инrирози империяи Искандари Маrдунb ва оrибати футу[оти маrдуни[о Искандар Бобулро пойтахти давлати нави худ rарор дод ва асосан [амон усули мамлакатдории давраи {ахоманиши[
ОСИЁИ МИЁНА ДАР {АЙЪАТИ ДАВЛАТИ СЕЛЕВКИЁН Яке аз сарлашкарони Искандари Маrдунb - Селевк соли 312 пеш аз милод дар Бобулистон ба сифати сатрап мавrеъ ёфт
Пайдоиш ва таърихи давра[ои аввали Порт ва Юнону Бохтар Дар айни муборизаи байни ду бародарон (Селевки II ва Антиохи Гиеракс) барои со[иб шудан ба тахт аз давлати Сел
Муборизаи зидди истилокории Селевкиён Сипас, ахбори маъхаз[о моро ба да[сола[ои охири асри III пеш аз милод меоварад. Дар ин мобайн Порт давлати муrта
Равнаrи давлати Юнону Бохтар Масо[ати давлати Юнону Бохтарро писари Евтидем Деметрий аз [исоби хоки {индустон вусъат дод. Юстин (ХII, 6,4) Де
Давлати Юнону Бохтар Ни[оят кам будани маъхаз[ои таърихb имкон намеди[ад, ки сохти давлатb ва xамъиятии Юнону Бохтар муфассал тавс
Давлати Порт Агар бо сана[ои ин фасл ма[дуд нашавем ва материал[ои давраи сонитарро ба назар гирем, маълумот дар бораи сох
Дигар но[ия[ои Осиёи Миёна Яке аз му[имтарин но[ия[ои зироатии Осиёи Миёна – Фарuона мувофиrи маълумоти маъхаз[ои охири асри II пеш аз ми
Кeчманчиён ва Порт Соли 138/7 ба тахти Порт Фар[оди II нишаст. Худи Фар[од [анeз хурд буд ва давлатро модараш идора мекард. Амнияти м
Масъалаи пайдоиши йуxи[о Xараёни воrеа дар Юнону Бохтар тамоман дигар буд. Барои фа[мидани он ва фа[мидани вазъияти умумии Осиёи Миёна
Страбон Помпей Трог Аси[о Аси[о
Пасиан[о (асиан[о) Асиан[о
Та[ори[о Тахори[о
Сакараул[о (=сакараук[о) Сараук[о (=сакару
Бохтар ва Суuд Аз тарафи йуxи[о истило шудани Бохтар боиси минбаъд пароканда ва uайримутамарказ шудани он гардид. Ваrт[ои ав
Давлати rадимии Фарuона – Даван Дар маъхаз[ои хитоии аср[ои II–I пеш аз милод Даван ном як кишвари васеи пурсарвати серодам тасвир шудааст. А
Халr[о ва но[ия[ои шимолb Яке аз халr[ое, ки дар мушкилb дастгири фарuонаги[о шуд, канuуй[о буданд (талаффузи rадимиаш khan-kiah). Дар сарчашма
Порт. Uалабаи Порт бар Рим Иrтидори Порт дар а[ди Ме[рдоди II ни[оят афзуд. Баъд аз сари вай (соли 88/7 пеш аз милод) кори Порт аввал омад нак
Давраи аввали давлати Кушон Дар Осиёи Миёна ва инчунин дар но[ия[ои xануби он – то худи хоки шимолу uарби Покистон бисёр ваrт танга[ое ёфт
Масъалаи хронологияи Кушон Масъалаи хронологияи Кушон, ки олимон сад сол боз бо xeшу хурeш му[окима мекунанд, [оло [ам масъалаи дандоншик
Забти сарзамин[о «{окими Гуйшуан Киотсзюкю» (ба rавли П.Пелйо, ин ном дар rадим K’iəudz ‘iəu kiəp талаффуз карда мешудааст),
Исло[оти пулии Кадфизи II Кадфизи II дар сиёсати пул исло[оте ба амал оварда, танга[ои тиллоро ба муомилот андохт. Одатан, чунин аrида ма
Канишка ва равнаrи давлати Кушон Маш[уртарин шо[и Кушон - Канишка мебошад. Та[лили номи вай дар илм боиси мубо[исаву мунозираи дурударозе гард
Таназзули давлати Кушон. Кушониён ва Сосониён Мувофиrи катиба[ои [индb баъди Канишка ба тахт Васишка нишаст, вале тангае бо номи e нест, танга[ое [астанд, ки
Бохтари шимолb Ба туфайли тадrиrот[ои муфассалу мунтазами археологии территорияи Осиёи Миёна, Афuонистон ва шимоли {индуст
Суuд, Фарuона, Чоч, Хоразм Ша[ру манзил[ои давраи Кушониёни Суuд, Фарuона, Чоч нисбат ба ша[ру манзил[ои давраи Кушониёни Бохтари шимолb
Хоxагии rишлоr. Обёрb Тадrиrи муфассали археологии майдон[ои фарох нишон меди[ад, ки дар он давра тамоми но[ия[ои асосии Осиёи Миён
Бинокорb ва [унармандb {ангоми [африёти археологb чунин намуд[ои иморату иншоот ёфт шуданд: 1) rаср[о, 2) маъбад[о, 3) бино[ои истиrоматb, 4
Савдои дохилb ва хориxb Ба давраи Кушониён системаи мутараrrии пулb, ни[оят гуногун будани rимати танга[о ва хеле зиёд будани шумораи
Осори хаттb Дар давраи Кушониён дар со[аи маданияти маънавии халr[ои Осиёи Миёна дигаргуни[ои xиддb рeй доданд. Ин давраи
Аrоиди маз[абb Аrоиди маз[абии давраи Кушониён ни[оят печдарпеч ва муракккаб аст. Rисми асосии а[олии Осиёи Миёна мисли пешт
ИСТОРИОГРАФИЯИ МАСЪАЛА{ОИ ФОРМАТСИЯИ ИXТИМОИЮ ИRТИСОДИИ UУЛОМДОРИИ ОСИЁИ МИЁНАИ RАДИМ Нотавонии илми буржуазb, алалхусус [ангоми чун як чизи том омeхтани таърихи иxтимоию иrтисодии Осиёи Миёна ва
Таrсимоти иxтимоb ва молумулкb Аллакай дар охири [азораи III ва аввали [азораи II пеш аз милод дар Туркманистони xанубb таrсимоти молумулкb рав
Таркиби xамъияти Осиёи Миёна дар охири [азораи I пеш аз милод ва ибтидои [азораи I милодb Дар танга[ои Юнону Бохтар ва давра[ои баъдтар ва инчунин дар танга[ои Кушониён чунин унвони юнонb ё худ шарrи
Давлати Сосониён Дар ибтидои асри III милодb дар натиxаи xанг[ои дурударози пурта[лукаи зидди рими[о ва низову хархаша[ои дохилb
Кидориён Мадраки асосb роxеъ ба Кидориён дар ахбори маъхаз[ои зерин [астанд. Дар солномаи Бэй-ши ривоят мешавад, ки [ок
Хиёниён Соли 346/47 шо[и Сосониён Шопури II дар сар[ади шарrии давлати худ меистод, зеро ба он xо, ба rавли Аммиан Марселли
Айтолиён Инак, дар ахбори муаррихи арман, ки ба соли 450 нисбат дорад, «кишвари [айтолиён» номбар шудааст. Егише Вардап
Масъалаи пайдоиши хиёниён ва [айтолиён Нависандаи суриёнии аввали асри VI Яшу Стилат менависад, ки: «хиёниён, ки худ гунн [астанд».[594] Вале ин даъвор
Xамъияти [айтолиён Прокопий Кесарский дар бораи «гунн[ои сафед» – [айтолиён гап зада, навишта буд, ки он[о «аз rадим» муrимb мебо
Не[зати Маздак Дар [удуди аср[ои V–VI дар Эрони Кайrубодшо[ (сол[ои 488–531) бар зидди муносибат[ои феодалb, ки нав ташаккул меёфт
Хоrонии турк ва нуфузи [окимияти он дар Осиёи Миёна Дар асри VI хеле дур аз [удуди Осиёи Миёна дар Олтой зери унвони «Хоrонии турк» (сол[ои 551-744) итти[оди давлатие
Турк[о ва {айтолиён {анeз ваrте ки турк[о ба Осиёи Миёна сар медароварданд, бояд ба {айтолиён дучор меомаданд. Ваrте Хоrонии турк б
Низои турк[о ва Сосониён. Иrтисодиёт ва сиёсат {амин ки давлати {айтолиён бар[ам дода шуд, байни собиr иттифоrчиён низоъ хест. Дере нагузашта алангаи низоъ б
Муносибати хоrони турк ва [окимони ма[аллb. Синтези Осиёи Миёнаву турк Аввал[о сиёсати турк[о, ки Осиёи Миёнаро ишuол карда буданд, аз сиёсати {айтолиён фарrи казоb надошт,[693] яъне о
Не[зати Абрeй А[воли а[ли ме[нат ни[оят вазнин буд.[702] Ба ин муносибат маълумоти не[зати Абрeй ни[оят му[им аст. Ин маълумот а
Маълумоти сарчашма[о дар бораи вазъияти Тахористон дар асри VI – ибтидои асри VIII Номи «Тахористон» бори аввал дар як асари тарxумавии соли 383 зикр мешавад.[707] Маъхаз[ои хитоb ин мамлакатро «
Таърихи сиёсb Мо дар боло наrл карда будем, ки дар а[ди Туншаху (вафоташ соли 630) хоrонии uарбии турк Тахористонро забт намуд.
Обёрb. Хоxагии rишлоr Аз афти кор, аксарияти мардуми Тахористон машuули зироат буд. Дар ривояти Сон Юн (ниг. ба боло) ба вуxуди обёрb
Унармандb ва тиxорат Дар Тахористон конковb хеле ривоx дошт. Аз рeи хабари сайё[он ва маълумоти содироти ин ё он мол[756] мо медонем,
Бинокорb. Меъморb Дар Тахористон бисёр ша[р[о, rаср[ои де[rонон ва ибодатго[[о [африёт шудаанд. {африёте, ки дар Тирмиз шуд (сол[ои
Санъати тасвирb Санъати рассомb дар Балаликтеппа, Аxинатеппа ва Rалъаи Кофарни[он махсусан муфассал инъикос шудааст. Дар яке
Айкалтарошb, кандакории чeб ва дигар намуд[ои санъат Баъзе асар[ои санъати [айкалтарошb дар осори гуногун дучор мешаванд. Дар Аxинатеппа як силсила муxассама[ои б
Тавсифоти умумb Номи «Суuд» дар маъхаз[ои гуногунзабон дар муддати мадид дучор мешавад.[802] Му[аrrиrи маш[ур В. Томашек тахмине
Сюан-сзан ва Хой Чао дар бораи Суuд Сюан-сзан ба Суuд соли 629 омад. Вай менависад, ки Самокиён ё Самосзан (Самарrанд) – мулкест, ки аз шарr ба uарб тe
Таърихи сиёсb Ал[ол мадракоти кофb нест, ки таърихи сиёсии Суuд, алалхусус, таърихи сиёсии мулк[ои он тартиб дода шавад. Маъ
Обёрb. Хоxагии rишлоr Се канали асосии обёрb, ки замин[ои xануби Самарrандро шодоб мекард, дар аср[ои миёна аз Вараuсар («Сари дарuот
Унармандb ва тиxорат Кe[[ои атрофи Суuд пур аз маъданиёт аст. Мувофиrи маъхаз[ои хаттb, баъзеи он[о истихроx карда мешуд. Масалан, маъ
Мустамликадории Суuдиён Мустамликадории суuдиён дар ин давра, аз як тараф, ба [аёти тиxоратию иrтисодb ва, аз дигар тараф, ба протсесс[о
Кашфи Rалъаи кe[и Муu ва [африёти Панxакенти rадим Дар тадrиrи давра[ои аввали таърихи асримиёнагии Суuд кашфиёту тадrиrот[ои археологb чунон маrому а[амиятеро с
Самарrанд, Варахша ва дигар бошишго[[ои ша[рb Маркази Суuд ша[ри Самарrанд буд. Ша[р дар димнаи Афросиёб xой дошт.[901] Вусъати димна 219га аст. Дар Афросиёб Н.И.
Бинокорb Дар боб[ои пешина мо камубеш бисёр масъала[ои бинокориро аз назар гузарондем. Дар аввал[ои аср[ои миёна дар С
Санъати тасвирb Осори санъати тасвирb аз Панxакенти rадим, Варахша ва Самарrанд падид омад.
Дар Панxакент дар 60 хона расм
Айкалтарошb. Санъати мусиrb ва раrсb Дар санъати Суuд дар баробари рассомb [айкалтарошb [ам маrоми му[им дошт. Масоле[и [айкалсозb гил, гаx ва чeб буд.
Хати суuдb ва адабиёти он Чи тавре дар боло гуфта гузаштем, хати суuдb аз хати оромb бармеояд. Дар он даврае, ки ал[ол мавриди назар аст,
Аrоиди маз[абb Дар бораи аrоиди маз[абии а[ли Суuд дар маъхаз[ои гуногуни суuдb, хитоb, арабb ва тоxикию форсb маълумот ба назар
Уструшан Дар маъхаз[ои хитоb ин но[ия Сао (Саои шарrb), ё худ Су-дуй-ша-на (Suо-tuâi-şа-nâ)[959] номида шудааст. Маълумот
Фарuона Дар маъхаз[ои хориxb Фарuона дар аср[ои VI-VII Фейхан, Бохан, Паханна номида шудааст. Дар асоси ин транскрипсия в
СОХТИ ИXТИМОИЮ ИRТИСОДB. ТАШАККУЛИ МУНОСИБАТ{ОИ ФЕОДАЛB Маъхаз[ои хаттb дар бораи сохти иxтимоию иrтисодии давра[ои аввали асримиёнагии Осиёи Миёна он rадар маълумо
Арабистон дар арафаи ислом Дар асар[ои таърихшиносb аксар ваrт аrибмондагии араб[о дар арафаи пайдоиши ислом таъкид мешавад. Ин аrида як
Пайдоиши ислом. Шикасти давлати Сосонb Чанд сухан дар бораи пайдоиши ислом. Му[аммад пайuамбари Олло[и таоло ва яккаву ягона гардид. E аслан аз калон
Парокандагии сиёсии Мовароунна[р дар миёна[ои асри VII Араб[о аз [амон рeзе, ки ба Эронзамин rадам гузоштанд, uасб кардани вилоят[ои дар ин сeи Омударё воrеъгардидаи О
Ба сар[ади Осиёи Миёна расидани лашкари араб. {амла[ои нахустин ба Мовароунна[р Мувофиrи ривоят[ои араб, лашкари ислом пас аз му[орибаи назди На[ованд (с.642) reшуни шикастхeрдаи сосониро таъrи
Муборизаи суuдиён, тахористони[о ва дигар халr[ои Осиёи Миёна бар зидди истилогарон Аъёну ашрофи араб фаrат пас аз он ки дар замони хилофати Абдулмалик ибни Марвон (685–705) низоъ[ои дохилии хило
Мудофиаи Самарrанд Чунон ки дар боло оварда шуд, [укмрони Самарrанд подшо[и Суuд - Тархун бо араб[о сул[ кард. E дар айни ваrт e[дадор
Иттифоrи Суuд, Чоч, Фарuона ва Туркон Дар сол[ои 712–713 ба муrобили араб[о иттифоrи хоrони турк ва се давлати калони истиrлолияти худро ниго[ дошта - С
А[воли халr[ои Осиёи Миёна Араб[о дар тамоми ша[ру де[а[ои бузурги Осиёи Миёна rувва[ои [арбии худро гузошта, бо пуштибонии он[о а[олии ма[
Муборизаи суuдиён, фарuони[о ва туркон дар сол[ои 720–722 Дар таълифоти таърихшиносb го[е ба иштироки Хитой дар муборизаи зидди араб[о ишора карда мешавад. Ин тамоман
Муборизаи Хатлонзамин бар зидди истилогарон Мардуми далер ва озодихо[и Хатлон (Хаталон) ба истилогарони араб муrобилати сахт нишон доданд. Он ваrт[о Хатл
Оrибати ба хилофати араб [амро[ карда шудани Осиёи Миёна {ангоми ба[о додан ба а[амияти таърихии аз тарафи араб[о истило шудани Осиёи Миёна, чунон ки дар баъзе тадrиrо
Гурe[[ои мухолиф дар хилофат Рe[ияи душманона нисбат ба [окимияти хилофат на тан[о дар Осиёи Миёна, балки дар дигар кишвар[ои та[ти тасарру
Не[зати Абeмуслим Абeмуслим аслан аз оилаи барзгар баромада, бар тибrи баъзе маълумот, дар аввал[о uулом будааст. Абeмуслим дар
Шeриши Сумбоди Муu ва не[зати Муrаннаъ Дар замони хилофати Аббосиён а[воли оммаи васеи халr на тан[о бе[тар нашуд, балки назар ба давраи Умави[о боз
Rувват гирифтани ашрофи феодалии ма[аллb Шeриш[ои пай дар пайи халr[ои Мовароунна[р, ки аз замони мавриди ис-тилои хилофат rарор гирифтани Осиёи Миёна
Таъсиси давлати Сомониён Сарсилсилаи хонадони Сомониён – Сомон аслан аз вилояти Балх ё худ атрофи Самарrанд ва ё аз Тирмиз буд.[1087] Ба
Сохти давлатb ва ташкили дастго[и идораи он Асосгузори давлати Сомониён Исмоили Сомонb ба хубb медонист, ки таъмин кардани истиrлолияти Мовароунна[р ва
Низоъ[ои байнихудии феодалb ва суст шудани давлати Сомониён. Истилои Rарохониён Баъд аз вафоти Исмоили Сомонb (с.907), дар аввал[ои салтанати А[мад ибни Исмоил (907-914) якбора дар якчанд вилоят[о
Хоxагии rишлоr Аксари а[ли ме[нат машuули зироат ва чорводорb буд. Зироати обb дар Осиёи Миёна ва дар Хуросон ба uояти равнаr р
Исте[соли маъдан ва кe[корb Исте[соли маъдан низ хеле равнаr гирифт. Дар Фарuона о[ан, rалъагb, нуrра, симоб, мис, сурб ва, инчунин мум, сангп
Исте[соли шиша ва сафололот {ангоми тадrиrи ша[ру де[оти асримиёнагb бевосита дар болои хок ва [ангоми [африёти археологb дар маuзи rабат[ои
Дигар намуд[ои касбу [унар Дигар намуд[ои касбу [унар ва ма[сулоти он[оро, ба мисли шишагарb ё кулолb, ин rадар муфассал тавсиф кардан аз и
Бинокорb ва меъморb Дар маъхаз[ои хаттb хабар дода мешавад, ки дар аср[ои IХ-Х бисёр бинову иморат[о сохта шуда буд, вале аз он[о хе
Тиxорат ва муомилоти пул Калонтарин ша[р[ои Осиёи Миёна дар аср[ои IХ–Х марказ[ои тиxорати дохили вилоят[о, байни вилоят[о ва баъзеи он
Бухоро – маркази давлати Сомониён Асри VIII барои а[олии ша[р[ои Мовароунна[р асри бени[оят вазнин буд. Наршахb дар «Таърихи Бухоро» навиштааст, к
Созмони инъомоти феодалb ва заминдории шартb Асри Х давраи феодализми мутараrrb мебошад. Давлати Сомониён давлати феодалие буд, ки манфиати заминдорону т
Рентаи феодалb, [аёти де[rонон ва не[зат[ои халrb Дар а[ди То[ириён ва Сомониён «тамuазании» де[rонон, ки он[оро то ба дараxаи uулом паст мекард, rатъ гардид ва зо
Анxоми ташаккули халrи тоxик Дар [амон даврае, ки [окимият дар Мовароунна[ру Хуросон дар дасти Сомониён буд, ташаккули халrи тоxик анxом ёф
Тараrrиёти адабиёти бадеb Вазъияти сиёсии Осиёи Миёна [анeз дар ибтидои асри IХ барои тараrrии адабиёти нави китобии тоxик, ки бар асоси
Илму фан Комёби[ои илму фанни давраи сомонb камтар аз муваффаrият[ои адабиёти нафиса набуд. Аммо фарr дар ин буд, ки ас
Муборизаи бесамари Абeибро[ими Мунтасир барои аз нав барrарор намудани [окимияти Сомониён Дар сол[ои аввали асри ХI, пас аз забт кардани Мовароунна[р ба Rарохони[о лозим омад ба муrобили амалиёти баро
Халrи тоxик дар давраи салтанати Uазнавиён Давраи [амчун як маркази сиёсb сар бардоштани Uазнин [анeз аз аввал[ои нимаи дувуми асри Х сар мешавад.[1196]
Салxуrи[о ва суrути давлати Uазнавиён Як гурe[ амалдорони олимаrоми дарбори uазнавb бо сардории [оxиб ба васияти султон Ма[муд амал намуда, писари ху
Давлати Uури[о Дар аср[ои миёна кишвари кe[истониеро, ки дар сарга[и {арируд воrеъ гардида, аз {ирот то Бомиён ва [удуди Кобулу
Салxуrи[о ва Низомулмулк Xанги Дандонаrон, ки дар соли 1040 сурат гирифта, таrдири давлати Uазнавиёнро [ал карда буд, боиси тамоман ба Хур
Не[зати исмоилия Не[зати исмоили[о [1212] таrрибан муддати чорсад сол дар таърихи Осиёи Миёна ва Эрон роли калоне бозb кард. Ф.Энг
Rарохониён Таърихи Осиёи Миёнаи а[ди Rарохониён [анeз ба дараxаи кофb омeхта нашудааст. Манбаъ[ои хаттb доир ба xараёни вуr
Rарохониён ва rарахитои[о Дар аввали чоряки дувуми асри ХII мардуми сершумори кидонb {афтрудро бо ша[ри Баласоuун ишuол намуда, империяи
Хоразм ва давлати Салxуrb Uалабаи Rарахитои[о дар соли 1141 Салxуrиёнро хеле заиф гардонид.
Дигар аз воrеа[ои rобили диrrате, ки дар ин
Иrтаъ ва заминдории шартb дар аср[ои ХI–ХII Дар аср[ои ХI–ХII иrтаъ ва иrтаъдорb, яъне ба тариrи хизматона инъом карда шудани замин[ои кишт хеле ривоx ёфт, в
Моликияти замин ва де[rонон Яке аз протсесс[ои хоси иxтимоии давраи мавриди та[rиr таuйир ёфтани [айъати заминдорони калон ва, [атто миёна
Ша[р[ои Осиёи Миёна дар аср[ои ХI–ХII Тараrrиёти босуръати ша[р[о, исте[солоти молb ва тиxорати пулb аз му[имтарин аломат[ои давраест, ки мо ба та[rиrи
Касбу [унар дар аср[ои ХI–ХII Маркази асосии касбу [унар ва тиxорат ша[р буд. Касбу [унари ша[рии онваrта аксаран ба тавассути маълумот ва м
Муомилоти пул Тараrrиёти rувва[ои исте[солкунанда, беш аз пеш xудо шудани касбу [унар аз хоxагии rишлоr, инкишофи минбаъдаи ис
Бинокорb, меъморb ва [унари амалb Аз аср[ои ХI–ХII ва ибтидои асри ХIII миrдори зиёди осори меъмории мe[ташам то замони мо омада расидааст. Ин алб
Илму адаби тоxик дар асри ХI– аввали асри ХIII Таuйироти сиёсии охир[ои асри Х, яъне аз байн рафтани давлати сомонb, ба Мовароунна[р со[иб шудани Rарохони[о в
Па[н шудани тасаввуф ва ро[ ёфтани он ба адабиёти форсу тоxик Яке аз му[имтарин хусусият[ои ин давра ба адабиёт ро[ ёфтани uоя[ои тасаввуф мебошад. «Тасаввуф», ки дар адаби
Уxуми eрдуи Чингизхон ба Осиёи Миёна Давлати хоразмшо[b дар сол[ои бистуми асри ХIII боз [ам бештар сабзида, uайр аз Хоразм ва Мовароунна[р Афuонисто
Мудофиаи rа[рамононаи Хуxанд. Темурмалик Он rисмати лашкари муuул, ки барои забт кардани Хуxанд фиристода шуда буд, агарчи муддати зиёде ин ша[ри rадим
Футу[оти минбаъдаи Чингизхон дар Осиёи Миёна Истилогарони муuул а[олии зиндамондаи Бухоро, Самарrанд ва Хуxандро ба азобу уrубат[ои да[шатангезе гирифтор
Аёти хоxагb пас аз истилои муuул Чингизхон давлати бузурги императории ташкилкардаашро дар байни писарони худ таrсим намуд.
Писари кал
Шeриши Ма[муди Торобb Аз сол[ои 30-юми асри ХIII дар байни а[олии во[а[ои зироатb ва пешаварони ша[р xунбиши зидди золимони аxнабb ва ма[
Мангуrоон ва [окими тоxир - Масъудбек Аз истилои Осиёи Миёна ва Эрон дере нагузашта дар байни хон[о ва ашрофи муuул нисбат ба а[олии муrимии но[ия[о
Исло[оти пулии Масъудбек. Rисман барrарор шудани [аёти ша[р ва тиxорат Дар ибтидои сол[ои 70-уми асри ХIII Масъудбек му[имтарин исло[оти пулb ба амал овард.[1307] Ин аз uалабаи нави хеле x
Осиёи Миёна дар нимаи аввали асри ХIV Кабакхон аввалин [укмрони муuул аст, ки умеди худро тамоман ба Мовароунна[р алоrаманд намуд. Худи e аслан бутп
Категория[ои моликияти замин. Суюрuол Муносибати иxтимоию иrтисодии замони муuул[о, таъсири истило ва фармонфармоии он[о ба созмон[ои гуногуни иxти
Категория[ои де[rонон. Масъалаи сохти крепостноb. Uуломb Де[rонон дар замони муuул[о, мисли пештара ва давра[ои баъдина, гуногунтаркиб буданд. Гурe[е аз он[о дорои имти
А[воли пешаварон Сиёсати ба rайди асорат даровардани а[олb, ки муuул[о xорb мекарданд, махсусан дар муносибати он[о бо пешаварон
Меъморb. Касб[ои амалb. Санъат Вусъати фаъолияти бинокорb, ки дар миёна[ои асри ХIII ва алалхусус, асри ХIV ба вуreъ пайваст, ба [олати муrаррарb
Илму адаби тоxик дар асри ХIII – миёна[ои асри ХIV Аз тарафи eрду[ои Чингизхон истило шудани Осиёи Миёна ба тараrrиёти фан ва адабиёт зарбаи калоне расонид. Дар
Темур ва аввалин rадам[ои e дар ро[и ба даст овардани [окимият Хон[ои муuул батадриx дини исломро rабул карда, ба атрофи худ намояндагони уламо ва тоxиронро xамъ намуда, сиё
Xунбиши сарбадорон Дар [амин гуна як ваrти навмедb ва ла[заи мураккаб мардуми за[маткаш ташаббуси мудофиаи ша[рро ба дасти худ ги
Ба сари [окимияти Мовароунна[р омадани Темур ва футу[оти минбаъдаи e Пас аз забт шудани Самарrанд муносибати байни амир {усайн ва Темур вайрон гардид. Темур дар ваrти [укмронии а
Муборизаи сулолавии Темуриён Пас аз марги Темур давлати бузурги императории ташкилкардаи e аз по афтода, Мовароунна[р ба са[наи мубориза[
Укмронии Улуuбек Ваrте ки Шо[рух писари понзда[солаи худ - Улуuбекро [укмрони Самарrанд таъин кард, зимоми [окимият амалан дар д
Rатли Улуuбек. Низоъ[ои феодалb Улуuбек пас аз вафоти Шо[рух (1447) муддате чанд ша[ри пойтахтии {иротро xои истиrомати худ rарор дод. Вале дар [ам
Вазъи умумии хоxагb ва истисмори де[rонон Дар замони Темуриён вазъияти хоxагии rишлоr назар ба замони муuул[о хеле бе[тар гардид. Xанг[ои Темур харобиов
Категория[ои моликияти феодалон ба замин. Суюрuол дар асри ХV Замин ва об аз рeи [уrуrи моликият ба [амон категория[ое, ки собиrан вуxуд доштанд, таrсим мешуд. Мо дар боло милк
Тиxорат Падидаи аз [ама шоёни таваxxe[и [аёти иrтисодии асри ХV дараxаи баланди тараrrиёти касбу [унар ва тиxорати пулии
Ша[р ва касбу [унар Ма[з дар асри ХV ва ибтидои асри ХVI ба болотарин [адди тараrrиёти худ расидани муносибат[ои моливу пулb як [оди
Бинокорb ва меъморb Аз асри ХV ба замони мо миrдори зиёди ёдгори[ои мe[ташами меъморb боrb мондааст, вале ин фаrат як rисмати камест
Санъати наrrошb ва миниётур Чунон ки манбаъ[ои хаттb ша[одат меди[анд, иморат[ои бошукe[, алалхусус, rаср[ои Темур ва Темуриён аксаран бо та
Илму адаб дар нимаи дувуми аср[ои ХIV-ХV Яке аз олимони маъруфи замони Темур, ки бор[о дар мубо[иса[ои илмии дарбори e ширкат намудааст, Саъдуддин Ма
Сиёсати дохилии Шайбонихон Дар охир[ои асри ХV ва ибтидои асри ХVI eзбек[ои бодянишин бо сардории Му[аммад Шайбонихон Мовароунна[ри марка
Муборизаи байни Шайбониён ва Бобур Дар сарзамини па[новари давлати Шайбониён чанд сол сул[у осоиш [укмфармо гардид ва ба ин восита [аёти хоxагии
Осиёи Миёна дар нимаи аввали асри ХVI Дере нагузашта Шайбониён [амаи вилоят[ои Осиёи Миёна: Тошканд, Фарuона, {исор ва u.-ро аз сари нав ба зери тасар
Моликият ва истифодаи замин Дар асри ХVI замин аз рeи [уrуrи моликият, мисли пештара, ба 5 категория таrсим мешуд. Истилокори[ои Шайбониён да
Касбу [унар, тиxорати дохилb ва муомилоти пулb Дар адабиёти илмb доир ба вазъияти исте[солоти [унармандии Осиёи Миёнаи асри ХVI ду фикри ба [ам мухолиф баён
Тиxорати хориxb. Муносибат[ои дипломатb Устувор гардидани муносибат[ои иrтисодb ва дипломатb бо Россия омили тараrrиёти таърихии Осиёи Миёна дар аср
МАСЪАЛАИ ЭТНОГЕНЕЗИ ХАЛRИ EЗБЕК Масъалаи этногенези халrи eзбек фаrат дар илми таърихнигории марксистии советb аввалин бор бар асоси илмb гу
Бинокорb ва меъморb Дар асри ХVI бинокорb хеле авx гирифт. Хусусан, сохтмони бино[ои маъмурb, хоxагb ва маданию маишb вусъати зиёде п
Адабиёти бадеb ва таърихнигории тоxик дар асри ХVI Чи навъе ки дар боло rайд карда шуд, адабиёт ва фан, ки дар замони [укмронии Улуuбек хеле пеш рафта буд, ба зудb
Низоъ[ои байнихудии феодалон дар асри ХVII Хони Шайбониён - Абдуллохони II соли 1598 вафот кард ва ба xои e писараш - Абдулмeъмин ба тахт нишаст. Лекин азбас
Афзудани парокандагии феодалb. Сиёсати дохилии Убайдуллохон Дар давраи [укмронии кeто[муддати Убайдуллохон (1702–1711) муборизаи байни [укумати марказb ва феодалон хеле шид
Вазъи хоxагb. Даромади замин. Андоз[ои ша[р Чунон ки аз гуфта[ои боло маълум гардид, [укумати марказb, дар воrеъ, иrтидори xиддие надошт. Xониёнро [атто рас
Ба дасти феодалон xамъ шудани моликияти замин Дар айни замон ба дасти феодалони калони xудогона ва шайхони бонуфуз xамъ шудани мулк ва сарват[ои замин ба в
Xунбиш[ои халrb Зулму ситами тоrатшикан ва истисмори бера[монаи феодалb, xанг[ои дохилb ва фаrру гуруснагb норозигии оммаи хал
Касбу [унар, тиxорат, муомилоти пулb Дар давлати Xониён шароит барои тараrrиёти касбу [унар ва тиxорати дохилию хориxb хеле номусоид буд ва ба rадри
МАДАНИЯТИ МОДДB ВА МАЪНАВB МЕЪМОРB ВА САНЪАТ Хусусият[ои [аёти хоxагb ва иxтимоию иrтисодии аср[ои ХVII–ХVIII ба со[аи меъморb низ наrши маълуме гузошт. Нуфуз, [
Адабиёти бадеии тоxик ва солнома[ои таърихии асри ХVII – ибтидои асри ХVIII Дар а[ди Xониён ду маркази адабb вуxуд дошт, ки яке Бухоро ва дигаре Балх буд. Дар ин давра адабиёти тоxик назар
Уxуми Нодиршо[ ба Бухоро ва Хева Дар миёна[ои асри ХVIII Осиёи Миёна, ки дар натиxаи xанг[ои дохилb пароканда ва аз хароби[ои иrтисодb хеле заиф шу
Оuози [укмронии Манuития Соли 1747, аз кушта шудани Нодиршо[ дере нагузашта, Му[аммадра[имбb Абулфайзхонро бо ду писараш ба rатл расонид
МУБОРИЗА ДАР РО{И МУСТА{КАМ КАРДАНИ АМОРАТИ БУХОРО Чунон ки дар боло rайд карда шуд, норизоятии оммаи халr тамоми аморати Бухороро фаро мегирифт. Дониёлбb на фаr
Аморати Бухоро дар нимаи аввали асри ХIХ Пас аз фавти Шо[мурод писараш - амир {айдар (1800– 1826) ба тахти аморат нишаст.
Вай аксарияти ваrтро ба мутол
Давлати хонии Хerанд дар нимаи аввали асри ХIХ Таърихи хонии Хerанд бо вуxуди ба андозаи фаровон мавxуд будани манбаъ[ои мeътамад, мадрак[ои мустанад ва хоти
Нобудшавии а[олb ва харобии хоxагb дар натиxаи xанг[ои байни давлат[ои феодалb Мо [ангоми баёни воrеа[ои таърихии аморати Бухоро ва хонии Rerанд бор[о xанг[ои барои Eротеппа сарзадаро ёдовар
Rувва[ои исте[солкунанда Масо[ати аморати Бухоро 180 [азор километри мураббаъро ташкил мекард.[1570] Ма[ал[ои ин сарзамин аз xи[ати xойгирш
Тиxорат Н.В.Хаников таъкид мекунад, ки Бухоро, Самарrанд ва Rаршb марказ[ои асосии тиxорати аморати Бухоро ма[суб меёф
Заминдории феодалb. А[воли оммаи халr Усули заминдории феодалb дар охири асри ХVIII-нимаи аввали асри ХIХ, умуман [амон тавре ки дар замон[ои гузашта
Муборизаи синфb А[олии ша[ри Бухоро ва но[ия[ои атрофи он бор[о ба муrобили амирони манuит шeриш бардоштанд. Ин rабил шeриш, аз xу
МУНОСИБАТ{ОИ ИRТИСОДИИ БАЙНИ ОСИЁИ МИЁНА ВА РОССИЯ. ТАДRИRИ ОСИЁИ МИЁНА АЗ ТАРАФИ ОЛИМОНИ РУС Соли 1781 мутарxим М. Бекчурин ба сифати сафири [укумати Россияи подшо[b ба Бухоро фиристода шуд. Вазифаи асоси
Тавсеаталабии Британия дар Осиёи Миёна ва раrобати Англияву Россия Инкишофи муносибат[ои мутаrобилаи тиxоративу сиёсии байни Россия ва давлат[ои Осиёи Миёна аз ибтидои асри ХI
Тадrиrи илмии давлат[ои Осиёи Миёна Чунон ки гуфта шуд, [укуматдорони подшо[b аз натиxа[ои умумии музокироти намояндаги[ои дипломатии худ дар Бух
Бинокорb ва меъморb Дараxаи тараrrиёти санъати меъмории Осиёи Миёна алалхусус дар бобати сохтмони бино[ои бошукe[ дар давраи мав
Аёти илмb ва адабb Дар шароите, ки мамлакат аз xи[ати иrтисодb хеле аrиб монда, нуфуз ва эътибори рe[ониёни иртиxоии ислом бе[ад пу
Инкишофи минбаъдаи робита[ои тиxоратию сиёсии Россия бо давлат[ои Осиёи Миёна Чунон ки дар боло rайд карда шуд, [укумати подшо[ии рус саъй менамуд, ки бо ро[и иrтисодb ва дипломатb мавrеи худ
Уxуми reшун[ои подшо[b ба Осиёи Миёна Дар соли 1864 [уxуми rатъии кeшун[ои подшо[b ба Осиёи Миёна сар шуд. Дар мо[и сентябри соли 1864 Чимкент забт гардид.
Таъсиси генерал-губернатории Туркистон ва пешравии минбаъдаи reшун[ои подшо[b {укумати подшо[b барои идора кардани rисмати ишuолшудаи Осиёи Миёна дар соли 1867 бо фаро гирифтани вилоят[ои С
Муборизаи Англия ва Россия барои доираи нуфуз. Вусъати мулк[ои Россия дар Осиёи Миёна Пешравии reшун[ои Россияи подшо[b дар Осиёи Миёна наrша[ои империяи Британияро вайрон намуд. Дар соли 1869 Англи
Уxуми reшун[ои подшо[b ба Туркманистон Нимаи дувуми сол[ои 70-ум ва ибтидои сол[ои 80-уми асри ХIХ давраест, ки доира[ои [укмрони Россия амалиёти худро
Масъалаи Помир» ва [алли он Охирин муаммои раrобати байни Англия ва Россия дар асри ХIХ, ки дар ва[лаи аввал бояд [ал мешуд, «масъалаи Пом
А{АМИЯТИ ПРОГРЕСИВИЮ ТАЪРИХИИ БА РОССИЯ {АМРО{ ШУДАНИ ОСИЁИ МИЁНА Дар ваrти [амро[ шудан ба Россия дар Осиёи Миёна муносибат[ои патриархалии феодалb [укмфармо буданд. Давлат[о
Ду мар[алаи сиёсати иrтисодии [укумати мутлаrа дар Осиёи Миёна. Ро[ ёфтани муносибат[ои капиталистb Сиёсати дар Осиёи Миёна xорикардаи [укумати мутлаrаи подшо[иро ба ду мар[ала xудо кардан мумкин аст: мар[алаи
А[воли косибон Дар сол[ои аввали баъди ба Россия [амро[ шудани Осиёи Миёна косибb ба андозае ривоx ёфт. Сабаб [амин буд, ки дар
ВАЗЪИЯТИ ОММАИ ХАЛR ДАР КИШВАРИ ТУРКИСТОН ВА АМОРАТИ БУХОРО Дар натиxаи ба Россия [амро[ шудани Осиёи Миёна шакл[ои асримиёнагии хоxагb беш аз пеш вайрон гардид: дар сол[о
АРАКАТ{ОИ ХАЛRB ДАР ОСИЁИ МИЁНА ВА ДАР ОН{О ИШТИРОК КАРДАНИ ТОXИКОН Дар хоки генерал-губернатории Туркистон ва [амчунин дар rаламрави аморати Бухоро муттасил шeру ошeб[ои халrb
Ошeб[ои халrb дар бекии Балxувон Дар сол[ои 70-уми асри ХIХ дар бекии Балxувон ошeб[ои пурзeри халrb ба амал омаданд. Соли 1870 ду [азор де[rонон аз ху
Ошeб[о дар дигар ма[ал[ои Осиёи Миёна Соли 1872 дар Хуxанд, соли 1873 дар Пашb ном де[аи Eротеппа ошeб[ои калон шуданду барои rатъи он[о [атто аскар даъват
Тараrrиёти саноатии кишвари Туркистон. Сармояи банк[о Дар охири асри ХIХ ва аввали асри ХХ капитализм дар Россияи подшо[b ба мар[алаи олb, мар[алаи империалистии та
А[воли ме[наткашон {оxати гап нест, ки [амаи ин дасиса[о ба дeши ме[наткашон бори гарон мегардид ва он[оро ба uуломони якумраи як о
ВАЗЪИЯТИ АМОРАТИ БУХОРО ДАР АРАФАИ РЕВОЛЮТСИЯИ СОЛ{ОИ 1905-1907 Аморати Бухоро дар давраи аз соли 1868 то охири асри ХIХ истиrлолияти худро торафт бештар аз даст меди[ад. Дар с
Равнаrи муомилоти тиxорат Пас аз анxоми сохтмони ро[и о[ани Тошканд, ки Осиёи Миёнаро бо Оренбургу Москва пайваст, тиxорат хеле равнаr ё
А[воли а[ли ме[нат Дар хоxагии rишлоr ривоx ёфтани муносибат[ои пулию молb таxзияи де[rононро хеле тезонд–дар як rутб бой[ои кулак
Шeру ошeб[ои халrb Авxи шeру ошeб[ои халrb дар беки[ои uарби Помир [одисаи xудогонаву мустасно набуд. Худи [амин хел [одиса[о ва дар [
РЕВОЛЮТСИЯИ СОЛ{ОИ 1905-1907 ВА ИШТИРОКИ МЕ{НАТКАШОНИ ТОXИК ДАР ОН В.И.Ленин навишта буд: «Капитализми xа[онb ва [аракати рус дар соли 1905 Осиёро тамоман бедор карданд. Сад[о милл
Ривоxи минбаъдаи [одиса[ои револютсионb Дар ин давра газетаи «Самарrанд», ки ба он болшевикони дар боло номбурда М.В.Морозов ва П.В.Позняков (сонитар
Вазъияти кишвари Туркистон ва аморати Бухоро баъд аз револютсияи сол[ои 1905–1907 ва то Xанги якуми xа[онb Ба [укуматдорони подшо[b муяссар гардид, ки муваrrатан uолиб омада, аввалин револютсияи русро буub кунанд. Аммо
Авx гирифтани фаъолияти миллатчиёни буржуазb Робитаи миллатчиёни буржуазии Туркистону Туркия [анeз дар охири асри ХIХ сар шуда буд (дар ин кор миллатчиён
Таъсири харобиовари xанги соли 1914 ба иrтисодиёти Россия Дар соли 1914 Xанги якуми империалистии xа[онb сар зад. Азобу кулфати xанг, талафоти бисёри одамон, белаёrатии [а
Саршавb ва xараёни шeриш Ошeб[ои аввалин дар ша[ри Хуxанд сар шуданд. Аз рeи таrсимот мувофиrи вилоят ва уезд[ои кишвари Туркистон уезди
РЕВОЛЮТСИЯИ БУРЖУАЗB-ДЕМОКРАТИИ ФЕВРАЛИ 1917 ВА А{АМИЯТИ ОН ДАР {АЁТИ ХАЛRИ ТОXИК Xанги якуми xа[онb, ки оrибат ва ифодаи бe[рони умумии капитализм ба шумор мерафт, ин бe[ронро тезутунд гардонда
Маорифпарварb дар нимаи дувуми асри ХIХ – ибтидои асри ХХ Ба Россия [амро[ шудани Осиёи Миёна ба равнаrи маданияту санъату адабиёт объективона мусоидат кард. Олимони
Фаъолияти адибони пешrадами тоxик Дар ибтидои асри ХХ фаъолияти баъзе адибони пешrадами тоxик басо вусъат ёфт. {айрат, Са[бо, Асирb, Айнb ва баъзе
Монография ва маrола[о
Абаев В.И., 1945.– В.И. Абаев. Надпись Дария I о сооружении дворца в Сузе.–«Иранские языки», 1. М.–Л., 19
Сарчашма[о Абдурраззоrи Самаркандb. - Notice de l’ourage persaё1ёёn qui a pour tite Matla-assaadein ou-madjma albahrein I) Матлаъ-ус-саъдайн ва маxмаъ-ул-
РEЙХАТИ ИХТИСОРА{О АДД — Автореферат докторской диссертации
АКД — Автореферат кандидатской диссертации
АПТ — «
ФЕ{РИСТИ АШХОС Абаев В.И.- 56, 59, 62
Аббоси 1- 551, 552
Аббосиён - 323, 324, 325, 329, 411
Аббот – Д.- 613
Абулазизхон - 553, 567,
allrefers.ru
Пайдоиш ва таърихи давра[ои аввали Порт ва Юнону Бохтар, реферат — allRefers.ru
Пайдоиш ва таърихи давра[ои аввали Порт ва Юнону Бохтар - раздел Образование, ТАЪРИХИ RАДИМТАРИН
Дар айни муборизаи байни ду бародарон (Селевки II ва Антиохи Гиеракс) барои со[иб шудан ба тахт аз давлати Селевкиён порт[о xудо шуданд, ки ба он[о Андрагор ном юноние сардорb мекард. Мувофиrи ривояти воrеанигори антиrа, ки рeйдод[ои онваrтаи Осиёи Миёнаро муфассал баён кардааст, воrеа чунин xараён дошт: «Сипас, Диодот низ xудо шуд (аз селевкиён -Б.U.), ки [окими [азор ша[р[ои Бохтар буд ва фармуд eро подшо[ хонанд; ба ибрати e аз маrдуниён тамоми мардуми Шарr xудо шуданд. Дар он давра Арсак ном одаме буд безот, вале бошуxоат, ки одатан ро[занb ва дуздb мекард. Шунид, ки Селевк (Селевки II.–Б.U.) дар Осиё шикаст хeрдааст, дигар аз подшо[ боке накарда, ба порт[о бо дастаи ро[занон дарафтод, бар [окими он[о Андрагор uолиб омад, eро ба rатл расонд ва [окимиятро бар халr (порт[о) ба даст гирифт» (Юстин, ХII, I, 4-7).
{атто дар [амин як порчаи хурди таърихи ибтидои Юнону Бохтар ва Порт хеле норавшани[о, алалхусус, норавшани[ои хронологb xой дорад. Юнону Бохтар кай xудо шудааст? Аввалин му[аrrиrи ин масъала академики Россия Ф.Байер (соли 1738) ва пас аз e бисёр дигар олимон матн[ои лозимаро муфассал та[лил намуда, мудом таъкид мекунанд, ки дар ин матн[о, аз xумла дар матни Юстин мухолифат[ои хронологb [аст[255]. Э[тимоли комил аст, ки во-rеа[ои Диодот андаке пештар, таrрибан соли 256 пеш аз милод ба вуreъ омадаанд, [ол он ки воrеа[ои Аршак rариби[ои соли 256 пеш аз милод шудаанд.
Масъалаи дигари му[имтар – масъалаи хусусияти он воrеа[о аз ин [ам мураккабтар аст. Дар ин бобат дар илми таърих ду аrида [аст. Ба аrидаи олимони Англия Г.Макдоналд ва В.Тарн дар Бохтар Селевкиён тангае сикка мезадаанд, ки дар он монограммаи (сар[арфи) номи Диодот сабт шудааст ва ин далолат мекунад, ки иrтидор ва истиrлоли вориси мазкур ба тадриx меафзуд ва ни[оят [аrиrатан со[ибихтиёр гардид.[256] Вале ба аrидаи олими {индустон А.Нарайн, ин гуна монограмма[о одатан номи худи сиккахона ва ё худ номи маъмури сиккахонаро ифода мекунад. Агар ба таъкиди истиrлоли ин ё он ворис [оxат бошад, дар танга номи пурраи e сабт мешуд.[257] Uайр аз ин дигар аrида[о [ам [астанд. Аниrаш [амин, ки ал[ол маънои монограмма[ои танга[ои юнонию бохтариро муайян кардан имкон надорад.[258] Дар айни [ол, xолиби диrrат аст, ки дар як rатор танга[ои давраи Селевкиён ба xои сурати подшо[и Селевкиён сурати Диодот сабт шудааст. Рости гап, баъзе таърихчиён мегeянд, ки ин на он Диодот аст, балки писари Диодот мебошад, вале ин даъво асоси xиддие надорад.
Хулласи гап, маълумоти танга[о ба аrидаи Макдоналду Тарн асос шуда наметавонад. Uайр аз ин аrидаи мазкур чунин ривояти бевосита ва аниrи Юстинро ба инобат намегирад, ки Диодот аз давлати Селевкиён «xудо шудааст», яъне зидди давлати марказb шeриш бардошта, давлати худашро таъсис додааст.
Аrидаи мо доир ба ин масъала, ки дар сарчашма[о ни[оят ночиз акс ёфтааст, дар «Таърихи халrи тоxик» (с.1955) зикр шудааст. Гуфтан мумкин аст, ки дар Бохтар ворисони Селевкиён со[иби rувваи тавонои [арбии юнонb буданд. Диодот ин rувваи [арбb ва аъёну ашрофи юнонишудаи ма[аллии Бохтару Суuдро, ки низ аз Селевкиён xудо шудан мехостанд, истифода бурда ва ба он[о такя карда, сарвари [аракате шуд, ки боиси аз Селевкиён xудо шудани Бохтар гардид. Шакке нест, ки дар ин [аракат оммаи халr низ ширкат дошт, ки зидди зулми дутарафа ва барои истиrлол мубориза мебурд[259].
Аниr гуфтан мумкин нест, ки вусъати ин давлат чb rадар буд. Страбон (II, 9,2) [икояте дорад, ки ривояти мазкурро rувват меди[ад. Ба rавли Страбон, волиёни юнонb (яъне дастнигору [амсафони Диодот) «пеш аз [ама, Бохтарро ва тамоми мамлакати наздиктаринро ба исён та[рик карданд». Аз ин аниrтар маълумоте дар даст надорем. Мумкин аст, ки ин Суuд бошад (баъзе му[аrrиrон чунин мепиндоранд), мумкин Ориёно ё Мароuа бошад (ки ин [ам аз э[тимол дур нест).
Таърихи давраи аввали давлати Юнону Бохтар ва таърихи мулки Порт ба [ам печидаанд. Юстин рeирост мегeяд, ки Арсак аз шо[и Бохтар Диодот «метарсид» (II, 1, 4,8). Страбон низ ривояте меоварад, ки Арсак бохтарие буд «барои халос шудан аз rудрати рeзафзуни Диодот ва ворисони вай дар Порт исён кард».
Ба xои Диодоти I, ки аз афти кор, дер [укм нарондааст, писараш Диодот ба сари [окимият омад. Сиккашиносон [еx муайян карда наметавонистанд, ки танга[ои расми Диодот доштагb кадомаш ба Диодоти I тааллуr дораду кадомаш ба Диодоти II.[260] Аз дигар тараф, чи гуна пайдо шудани мулки Порт [ам равшан не. Дар маъхаз[ои антиrа роxеъ ба давра[ои аввали таърихи Порт се аrида [аст. Ба rавли Н.Дибвойс, ки муаллифи бе[тарин асари тадrиrотии таърихи сиёсии Порт мебошад, «ба худи юнониён(-и rадим.–Б.U.) [аrиrати таърихии ин аrида[о комилан пeшида буд».[261]
Аз афти кор, дар миёна[ои асри III пеш аз милод сатрапи Порт хостааст аз Селевкиён xудо шавад. Дар [амин давра аз Селевкиён Бохтар xудо шудааст. Маъхаз[о ривоят мекунанд, ки дар Порт [окимиятро Арсак ба даст гирифт. Ба rавли Страбон (ХI, 9,3; ХI, 9, 2), асли насаби вай аз кeчманчиёни дах (ё худ парндах[о) будааст; «баъзе[о акси инро мегeянд,– гапашро идома меди[ад Страбон– ва eро бохтарb мешуморанд, ки барои халос шудан аз rудрати рeзафзуни Диодот ва ворисони вай дар Порт исён кард». Юстин хабар меди[ад, ки (ХI, I, 4, 6) Арсак шахси безот, вале бошуxоат буд. Вай ба сатрапи Порт дарафтод, бар e uолиб омад «ва бар халrи Порт [укмрон шуд». Аrидаи севум (ки хеле муфассал аст) ба Арриан («Парфика», фиrраи 1) тааллуr дорад. Ду бародар Аршак ва Тиридот аз сатрапи Селевкиён [аrорат шунидаанд. Пас аз ин панx шарики худро ба ёрдам xеu зада, та[rиркунандаи худро куштаанд ва халrро ба шeриш та[рик кардаанд.
Мо бо Дибвойс[262] [амфикр [астем, вале бе маъхази иловагb муrаррар кардан душвор аст, ки кадоме аз ин аrида[о дуруст мебошанд[263].
«Аввал Арсак оxиз буд, зеро мудом бо он[ое меxангид, ки мулкашонро кашида гирифта буд...» (Страбон, ХI, 9, 2). Дере нагузашта Арсак [алок шуд. Минбаъд подшо[они Порт аксаран бо номи аслии худ номбар нашуда, балки «арсак[о» («аршак[о») ва худи сулола «Арсакиён» («Аршакиён») номида шудааст, ки дар сарчашма[ои шарrb бештар бо номи Ашкониён маш[ур аст.
Пас аз вафоти асосгузори сулола - Аршак бародари вай Тиридот ба сари [окимият омад[264]. «Дере нагузашта Арсак (яъне Тиридоти I.– Б.U.) мулки Гирконро низ тасхир кард. Ба [амин тарз, Арсак бар ду давлат сарвар шуда, лашкари бузурге xамъ овард, зеро [ам аз Селевк ва [ам аз шо[и Бохтар Диодот бим дошт» (Юстин, XLI, 4, 8).
Дар айни [ол, [амин хеле му[им аст, ки [ар ду давлати навбунёд бо [ам мухолифат меварзиданд. Аз афти кор, сараввал [ар яки он иддао дошт, ки дар Осиёи Миёна [укмрон шавад. {окимони Порт дар аввал аз Диодоти I ба дараxае ме[аросиданд, ки аз Селевкиён ин rадар [арос надоштанд. Вале баъди марги Диодоти I кор ранги дигар гирифт. Аз афти кор, ният[ои таxовузкоронаи Селевкиён, ки ба [ар ду давлати со[ибихтиёри Осиёи Миёна та[дид мекарданд, дар бобати дигар гаштани муносибати Порт ва Юнону Бохтар сабаби асосb шуданд. Баъди марги Диодоти I писараш Диодоти II бо Порт муо[идаи сул[ баст (Юстин, ХLI, 4, 8–9). Гап дар ин ки подшо[и Селевкиён - Селевки II ба шарr лашкар кашид, то но[ия[ои Осиёи Миёнаро боз ба мулки худ [амро[ кунад. Вале ин дафъа «дандонаш нагузашт». Порт[о, ки аrибго[и худро муста[кам карда буданд, [амлаи селевкиёнро рад намуданд. Рости гап, аввал Тиридоти I маxбур шуд ба мулки апасиак[ои кeчманчb, ки дар шимоли Порт мезистанд, аrиб нишинад, вале баъд баргашту Селевки II-ро торумор кард.
Дар боло мо гуфтем, ки иттифоrи Порт ва Юнону Бохтар дар бобати сиё-сати хориxb чb маrсад дошт. Э[тимол, Диодоти II муо[идаи мазкурро барои [амин баста бошад, ки мехост дар со[аи сиёсати дохилb [ам мавrеи худро пойдор намояд, зеро вазъият дар дохили мулки вай он rадар [ам таърифb набуд.
Душмани Диодоти II Евтидем ном юнонии Осиёи Саuир, ки ба туфайли табаддулот ба сари [окимият омад, беш аз пеш маrоми намоёнро со[иб мешуд. Тахмин мекунанд, ки вай бародари Диодот аст, вале ин аз э[тимол дур мебошад. Чунин тахмин ба [аrиrат наздиктар аст, ки вай пеш аз табаддулот дар давлати Юнону Бохтар мансаби баланде дошт, вале чb гуна мансаб, инаш маълум не. Баъзе[о мегeянд, ки вай сатрапи Суuд буд, дигарон сатрапи Ориёно ё Мароuа мегeянд, вале [амаи ин иддао ягон асоси xиддие надорад.
Полибий (Х, 34, 2–3) бо забони худи Евтидем чунин мегeяд: «На ман аввал зидди подшо[ хестам, баръакс [укмрони Бохтар барои [амин шудам, ки авлоди чанд хоинро rир кардам». Аз ин мебарояд, ки Евтидем авлоди Диодоти I, яъне худи Диодоти II ва бачагони eро ва, э[тимол, авлоди дигар [амсафони Диодоти 1-ро нобуд кардааст.
В.Тарн мутмаин аст, ки табаддулоти Евтидемро «халr дастгирb мекард, зеро иттифоr (Диодоти II.– Б.U.) бо Порт ба юнониёни Бохтар маъrул набуд» ва Евтидем ба манфиати Селевкиён амал мекард.[265] В.Тарн дар асоси чунин тахмин сухан меронад, ки зани Евтидем духтари маликаи Селевкиён буд ва ба ин сабаб худро хешу аrрабои Селевкиён мешумурд. Вале [амаи ин тахмин[ои беасос аст.
Дар бораи xи[ат[ои [аrиrии воrеа[ои минбаъдаи а[ди Евтидем маълумот ни[оят кам аст. Тахмин кардан мумкин, ки вай Диодоти II-ро кушту бо худи [амин як кирдораш муносибатро бо Порт тезутунд кард. Аз э[тимол дур нест, ки ин муносибати тезутунд боиси задухeрд[ои мусалла[она [ам гардид. Чи тавре ки аз баёни минбаъда равшан мешавад, дар а[ди Евтидем давлати Юнону Бохтар, дар uарб Ориёно, Мароuа ва э[тимол, Аспион ва Туриваро аллакай дар бар мегирифт. Ба [амин тариr, Евтидем дар Осиёи Миёна мулки зиёдеро со[иб шуд. Маркази ин мулк [амоно Бохтар буд ва ба [айъати он Суuд ва мумкин аст, баъзе но[ия[ои [амсоя дохил мешуданд.
Все темы данного раздела:
ДУШАНБЕ НАШРИЁТИ «ДОНИШ»
2008
САРЧАШМАИ ХУДШИНОСИИ МИЛЛB
Агар кас гузаштаи аxдоди худро надонад, инсони комил нест!
Ин хитобаи сода, вале дар айни замон
МУRАДДИМА
Халrи тоxик ба итти[оди бузурги миллат[ои сотсиалистb, ки Иттифоrи Республика[ои Советии Сотсиалисти
Осори палеолити поин Замони пайдоиши нахустин одамонро дар сарзамини Осиёи Миёна ба таври яrин муайян кардан хеле душвор аст, зе
Осори палеолити миёна Дар Осиёи Миёна аз мар[илаи баъди [аёти башари аввалия – палеолити миёна ёдгори[ои фаровон боrb мондааст. Ин
Осори палеолити боло Тахминан 40–35 [азор сол пеш ташаккули навъи имрeзаи башар Homo sapiens сурат мегирад.
Дар ин давра асбобу олот
Тавсифи xамъияти палеолит Мо дар асоси материал[ои археологb инкишофи тадриxии rувва[ои исте[солкунандаи xамъияти давраи палеолити Оси
МЕЗОЛИТ ВА НЕОЛИТ Замони мезолит ва неолитро одатан ба 10–15 [азор сол тахмин мекунанд. Лекин давоми ин давраи [аёти инсонb дар [
Осори мезолит Осори давраи мезолит хусусан дар ма[ал[ои со[или Каспb ба таври муфассал тадrиr шудааст. Намунаи барxастаи он
Осори неолит Тахминан 9–7 [азор сол rабл аз ин асри нави санг оuоз ёфтааст.
Дар Осиёи Миёна се умумияти мадании таърих
Rадимтарин тасвир[ои рeи санг Тасвир[ои рeи санг, ки барои дарк намудани тафаккури башари rадим ва тасаввуроти нисбат ба му[ит пайдокардаи
Гузариш ба сохти rавмии падарb Асри биринxb му[имтарин давраи таърихи инсоният мебошад. Дар ин давра чи дар тараrrиёти rувва[ои исте[солкунан
Rувва[ои исте[солкунанда Бо мурури аср[о олоти исте[солот беш аз пеш такмил ёфта, техника тараrrb намуд. Яке аз равия[ои ин тараrrиёт ба п
Вилоят[ои таърихию мадании Осиёи Миёна Сайри тараrrиёти таърихии а[ди биринxb дар rисмат[ои мухталифи Осиёи Миёна яксон набуд. Дар ин бобат ду вилоят
Сохти xамъиятb Масъалаи сохти xамъиятии а[ди биринxb мавриди ба[су мунозира[ои бени[ояти мутахассисон rарор гирифтааст. Роxе
Умумияти [индуэронb. Ориёи[о Протсесс[ои этникие, ки дар Осиёи Миёнаи а[ди биринxb ба амал меомаданд, [ам барои тараrrиёти ояндаи худи ин са
Ро[[ои кeчиши тоифа[ои [индуэронb ва комплекс[ои археологии Осиёи Миёна Тоифа[ои [индуэронb то замони аз [ам xудо шудани худ дар куxо сукунат доштанд, кай ва бо кадомин ро[[о кeчидан аз
Металлургияи о[ан Материал[ои археологb бо rиёси баъзе мадрак[ои забонb ва [амчунин сарчашма[ои хаттии rадим, ки ба давра[ои баъд
Маскан[о Ёдгори[ои асри аввали о[ан дар Осиёи Миёна назар ба ёдгори[ои пешини аср[ои санг ва биринxb ни[оятдараxа кам ка
Авесто» [амчун сарчашмаи таърихb «Авесто», ки аз маxмeи матн[ои пайравони оини зардуштb иборат аст, му[имтарин маъхази оид ба таърихи rадимтари
Масъалаи ташаккули rадимтарин давлат[о Та[лили вазъи иxтимоию иrтисодии Осиёи Миёна нишон меди[ад, ки мамлакат дар мар[илаи гузариш ба xамъияти синфb
Зардуштия Дар боло ишора кардем, ки «Авесто» – маxмeи аносири аxноси мухталиф ва дар замони гуногун ба вуxуд омадааст. К
Ба вуxуд омадани давлати {ахоманиши[о Пайдоиши нахустин падида[ои давлат дар Эрон ба аср[ои IХ-VII пеш аз милод тааллуr дорад[188]. Дар ин аср[о аксари н
Футу[оти Куруши II дар Осиёи Миёна Натиxа[ои давраи аввали фаъолияти Куруши II ин буд, ки давлати {ахоманишb ба иrтидори бузурге со[иб гардид, нуф
Шeриши зидди Хахоманиши[о дар а[ди Дорои I Uалабаи бодиянишинони Осиёи Миёна бар Куруши II дар [алли таrдири давлати {ахоманишb роли калоне бозид. Аз як т
Осиёи Миёна дар [айъати давлати {ахоманишb Мувофиrи маълумоти сарчашма[о, rисмати му[ими Осиёи Миёна дар [айъати давлати {ахоманишb rарор гирифта буд. Да
Сохти иxтимоию иrтисодb, маданият ва дини Суuд, Хоразм ва Бохтар дар аср[ои VI–IV пеш аз милод Сохти xамъиятии халr[ои шарrиэронии Осиёи Миёна дар давраи [укмро-нии сулолаи [ахоманиши[о, чунон ки аз тадrиrи
ОСИЁИ МИЁНА ВА ЭРОН ДАР А{ДИ САЛТАНАТИ {АХОМАНИШИ{О Давлати бузурги [ахоманишb, ки яке аз пуриrтидортарин империя[ои xа[они а[ди rадим [исоб меёфт, мавxудияти худр
Тараrrии Маrдуния Дар а[ди салтанати Файлаrуси II (359–336 пеш аз милод) иrтидори Маrдуния афзуда, марказиятнокb ва итти[оди он усту
Шикасти давлати {ахоманишb Искандар ба тавассути хабар[ое, ки аз Форс мерасид, аз вазъияти ноустувори давлати {ахоманишb ба хубb ого[ гар
Му[ориба[о дар дамга[и Осиёи Миёна Дар сарчашма[ои хаттb роxеъ ба чораxeи[ои Бесс баъзе маълумот мавxуд аст. Аввалан, e кeшиш кард, ки xи[ати rонунии
Rувва[ои [арбb ва [унари xангии халr[ои Осиёи Миёна Халr[ои Осиёи Миёна бо кадомин rувва[о муrобили Искандари Маrдунb муrовимат карданд? Бояд rайд кард, ки камбуди
Амалиёт[ои [арбb дар Мовароунна[р Арриан (III, 28, 9-10) воrеаро ба rарори зайл наrл мекунад: «Ваrте ки ба Бесс наздик расидани Искандарро хабар додан
Шeриши сол[ои 329–327 пеш аз милод Ба муборизаи ба[ри истиrлолияти Суuд ва Бохтар сипа[солори ма[аллb Спитаман, ки яке аз симо[ои хеле барxаста да
Инrирози империяи Искандари Маrдунb ва оrибати футу[оти маrдуни[о Искандар Бобулро пойтахти давлати нави худ rарор дод ва асосан [амон усули мамлакатдории давраи {ахоманиши[
ОСИЁИ МИЁНА ДАР {АЙЪАТИ ДАВЛАТИ СЕЛЕВКИЁН Яке аз сарлашкарони Искандари Маrдунb - Селевк соли 312 пеш аз милод дар Бобулистон ба сифати сатрап мавrеъ ёфт
Муборизаи зидди истилокории Селевкиён Сипас, ахбори маъхаз[о моро ба да[сола[ои охири асри III пеш аз милод меоварад. Дар ин мобайн Порт давлати муrта
Равнаrи давлати Юнону Бохтар Масо[ати давлати Юнону Бохтарро писари Евтидем Деметрий аз [исоби хоки {индустон вусъат дод. Юстин (ХII, 6,4) Де
Давлати Юнону Бохтар Ни[оят кам будани маъхаз[ои таърихb имкон намеди[ад, ки сохти давлатb ва xамъиятии Юнону Бохтар муфассал тавс
Давлати Порт Агар бо сана[ои ин фасл ма[дуд нашавем ва материал[ои давраи сонитарро ба назар гирем, маълумот дар бораи сох
Дигар но[ия[ои Осиёи Миёна Яке аз му[имтарин но[ия[ои зироатии Осиёи Миёна – Фарuона мувофиrи маълумоти маъхаз[ои охири асри II пеш аз ми
Кeчманчиён ва Порт Соли 138/7 ба тахти Порт Фар[оди II нишаст. Худи Фар[од [анeз хурд буд ва давлатро модараш идора мекард. Амнияти м
Масъалаи пайдоиши йуxи[о Xараёни воrеа дар Юнону Бохтар тамоман дигар буд. Барои фа[мидани он ва фа[мидани вазъияти умумии Осиёи Миёна
Страбон Помпей Трог Аси[о Аси[о
Пасиан[о (асиан[о) Асиан[о
Та[ори[о Тахори[о
Сакараул[о (=сакараук[о) Сараук[о (=сакару
Амлаи rатъb ба Юнону Бохтар Соли 206 пеш аз милод, да[[о сол rабл аз он, ки йуxи[о ба хоки Осиёи Миёна дохил шуданд, дар сар[ад[ои давлатии Юно
Бохтар ва Суuд Аз тарафи йуxи[о истило шудани Бохтар боиси минбаъд пароканда ва uайримутамарказ шудани он гардид. Ваrт[ои ав
Давлати rадимии Фарuона – Даван Дар маъхаз[ои хитоии аср[ои II–I пеш аз милод Даван ном як кишвари васеи пурсарвати серодам тасвир шудааст. А
Халr[о ва но[ия[ои шимолb Яке аз халr[ое, ки дар мушкилb дастгири фарuонаги[о шуд, канuуй[о буданд (талаффузи rадимиаш khan-kiah). Дар сарчашма
Порт. Uалабаи Порт бар Рим Иrтидори Порт дар а[ди Ме[рдоди II ни[оят афзуд. Баъд аз сари вай (соли 88/7 пеш аз милод) кори Порт аввал омад нак
Давраи аввали давлати Кушон Дар Осиёи Миёна ва инчунин дар но[ия[ои xануби он – то худи хоки шимолу uарби Покистон бисёр ваrт танга[ое ёфт
Масъалаи хронологияи Кушон Масъалаи хронологияи Кушон, ки олимон сад сол боз бо xeшу хурeш му[окима мекунанд, [оло [ам масъалаи дандоншик
Забти сарзамин[о «{окими Гуйшуан Киотсзюкю» (ба rавли П.Пелйо, ин ном дар rадим K’iəudz ‘iəu kiəp талаффуз карда мешудааст),
Исло[оти пулии Кадфизи II Кадфизи II дар сиёсати пул исло[оте ба амал оварда, танга[ои тиллоро ба муомилот андохт. Одатан, чунин аrида ма
Канишка ва равнаrи давлати Кушон Маш[уртарин шо[и Кушон - Канишка мебошад. Та[лили номи вай дар илм боиси мубо[исаву мунозираи дурударозе гард
Таназзули давлати Кушон. Кушониён ва Сосониён Мувофиrи катиба[ои [индb баъди Канишка ба тахт Васишка нишаст, вале тангае бо номи e нест, танга[ое [астанд, ки
Бохтари шимолb Ба туфайли тадrиrот[ои муфассалу мунтазами археологии территорияи Осиёи Миёна, Афuонистон ва шимоли {индуст
Суuд, Фарuона, Чоч, Хоразм Ша[ру манзил[ои давраи Кушониёни Суuд, Фарuона, Чоч нисбат ба ша[ру манзил[ои давраи Кушониёни Бохтари шимолb
Хоxагии rишлоr. Обёрb Тадrиrи муфассали археологии майдон[ои фарох нишон меди[ад, ки дар он давра тамоми но[ия[ои асосии Осиёи Миён
Бинокорb ва [унармандb {ангоми [африёти археологb чунин намуд[ои иморату иншоот ёфт шуданд: 1) rаср[о, 2) маъбад[о, 3) бино[ои истиrоматb, 4
Савдои дохилb ва хориxb Ба давраи Кушониён системаи мутараrrии пулb, ни[оят гуногун будани rимати танга[о ва хеле зиёд будани шумораи
Осори хаттb Дар давраи Кушониён дар со[аи маданияти маънавии халr[ои Осиёи Миёна дигаргуни[ои xиддb рeй доданд. Ин давраи
Аrоиди маз[абb Аrоиди маз[абии давраи Кушониён ни[оят печдарпеч ва муракккаб аст. Rисми асосии а[олии Осиёи Миёна мисли пешт
ИСТОРИОГРАФИЯИ МАСЪАЛА{ОИ ФОРМАТСИЯИ ИXТИМОИЮ ИRТИСОДИИ UУЛОМДОРИИ ОСИЁИ МИЁНАИ RАДИМ Нотавонии илми буржуазb, алалхусус [ангоми чун як чизи том омeхтани таърихи иxтимоию иrтисодии Осиёи Миёна ва
Таrсимоти иxтимоb ва молумулкb Аллакай дар охири [азораи III ва аввали [азораи II пеш аз милод дар Туркманистони xанубb таrсимоти молумулкb рав
Таркиби xамъияти Осиёи Миёна дар охири [азораи I пеш аз милод ва ибтидои [азораи I милодb Дар танга[ои Юнону Бохтар ва давра[ои баъдтар ва инчунин дар танга[ои Кушониён чунин унвони юнонb ё худ шарrи
Давлати Сосониён Дар ибтидои асри III милодb дар натиxаи xанг[ои дурударози пурта[лукаи зидди рими[о ва низову хархаша[ои дохилb
Кидориён Мадраки асосb роxеъ ба Кидориён дар ахбори маъхаз[ои зерин [астанд. Дар солномаи Бэй-ши ривоят мешавад, ки [ок
Хиёниён Соли 346/47 шо[и Сосониён Шопури II дар сар[ади шарrии давлати худ меистод, зеро ба он xо, ба rавли Аммиан Марселли
Айтолиён Инак, дар ахбори муаррихи арман, ки ба соли 450 нисбат дорад, «кишвари [айтолиён» номбар шудааст. Егише Вардап
Масъалаи пайдоиши хиёниён ва [айтолиён Нависандаи суриёнии аввали асри VI Яшу Стилат менависад, ки: «хиёниён, ки худ гунн [астанд».[594] Вале ин даъвор
Xамъияти [айтолиён Прокопий Кесарский дар бораи «гунн[ои сафед» – [айтолиён гап зада, навишта буд, ки он[о «аз rадим» муrимb мебо
Не[зати Маздак Дар [удуди аср[ои V–VI дар Эрони Кайrубодшо[ (сол[ои 488–531) бар зидди муносибат[ои феодалb, ки нав ташаккул меёфт
Хоrонии турк ва нуфузи [окимияти он дар Осиёи Миёна Дар асри VI хеле дур аз [удуди Осиёи Миёна дар Олтой зери унвони «Хоrонии турк» (сол[ои 551-744) итти[оди давлатие
Турк[о ва {айтолиён {анeз ваrте ки турк[о ба Осиёи Миёна сар медароварданд, бояд ба {айтолиён дучор меомаданд. Ваrте Хоrонии турк б
Низои турк[о ва Сосониён. Иrтисодиёт ва сиёсат {амин ки давлати {айтолиён бар[ам дода шуд, байни собиr иттифоrчиён низоъ хест. Дере нагузашта алангаи низоъ б
Муносибати хоrони турк ва [окимони ма[аллb. Синтези Осиёи Миёнаву турк Аввал[о сиёсати турк[о, ки Осиёи Миёнаро ишuол карда буданд, аз сиёсати {айтолиён фарrи казоb надошт,[693] яъне о
Не[зати Абрeй А[воли а[ли ме[нат ни[оят вазнин буд.[702] Ба ин муносибат маълумоти не[зати Абрeй ни[оят му[им аст. Ин маълумот а
Маълумоти сарчашма[о дар бораи вазъияти Тахористон дар асри VI – ибтидои асри VIII Номи «Тахористон» бори аввал дар як асари тарxумавии соли 383 зикр мешавад.[707] Маъхаз[ои хитоb ин мамлакатро «
Таърихи сиёсb Мо дар боло наrл карда будем, ки дар а[ди Туншаху (вафоташ соли 630) хоrонии uарбии турк Тахористонро забт намуд.
Обёрb. Хоxагии rишлоr Аз афти кор, аксарияти мардуми Тахористон машuули зироат буд. Дар ривояти Сон Юн (ниг. ба боло) ба вуxуди обёрb
Унармандb ва тиxорат Дар Тахористон конковb хеле ривоx дошт. Аз рeи хабари сайё[он ва маълумоти содироти ин ё он мол[756] мо медонем,
Бинокорb. Меъморb Дар Тахористон бисёр ша[р[о, rаср[ои де[rонон ва ибодатго[[о [африёт шудаанд. {африёте, ки дар Тирмиз шуд (сол[ои
Санъати тасвирb Санъати рассомb дар Балаликтеппа, Аxинатеппа ва Rалъаи Кофарни[он махсусан муфассал инъикос шудааст. Дар яке
Айкалтарошb, кандакории чeб ва дигар намуд[ои санъат Баъзе асар[ои санъати [айкалтарошb дар осори гуногун дучор мешаванд. Дар Аxинатеппа як силсила муxассама[ои б
Тавсифоти умумb Номи «Суuд» дар маъхаз[ои гуногунзабон дар муддати мадид дучор мешавад.[802] Му[аrrиrи маш[ур В. Томашек тахмине
Сюан-сзан ва Хой Чао дар бораи Суuд Сюан-сзан ба Суuд соли 629 омад. Вай менависад, ки Самокиён ё Самосзан (Самарrанд) – мулкест, ки аз шарr ба uарб тe
Таърихи сиёсb Ал[ол мадракоти кофb нест, ки таърихи сиёсии Суuд, алалхусус, таърихи сиёсии мулк[ои он тартиб дода шавад. Маъ
Обёрb. Хоxагии rишлоr Се канали асосии обёрb, ки замин[ои xануби Самарrандро шодоб мекард, дар аср[ои миёна аз Вараuсар («Сари дарuот
Унармандb ва тиxорат Кe[[ои атрофи Суuд пур аз маъданиёт аст. Мувофиrи маъхаз[ои хаттb, баъзеи он[о истихроx карда мешуд. Масалан, маъ
Мустамликадории Суuдиён Мустамликадории суuдиён дар ин давра, аз як тараф, ба [аёти тиxоратию иrтисодb ва, аз дигар тараф, ба протсесс[о
Кашфи Rалъаи кe[и Муu ва [африёти Панxакенти rадим Дар тадrиrи давра[ои аввали таърихи асримиёнагии Суuд кашфиёту тадrиrот[ои археологb чунон маrому а[амиятеро с
Самарrанд, Варахша ва дигар бошишго[[ои ша[рb Маркази Суuд ша[ри Самарrанд буд. Ша[р дар димнаи Афросиёб xой дошт.[901] Вусъати димна 219га аст. Дар Афросиёб Н.И.
Бинокорb Дар боб[ои пешина мо камубеш бисёр масъала[ои бинокориро аз назар гузарондем. Дар аввал[ои аср[ои миёна дар С
Санъати тасвирb Осори санъати тасвирb аз Панxакенти rадим, Варахша ва Самарrанд падид омад.
Дар Панxакент дар 60 хона расм
Айкалтарошb. Санъати мусиrb ва раrсb Дар санъати Суuд дар баробари рассомb [айкалтарошb [ам маrоми му[им дошт. Масоле[и [айкалсозb гил, гаx ва чeб буд.
Хати суuдb ва адабиёти он Чи тавре дар боло гуфта гузаштем, хати суuдb аз хати оромb бармеояд. Дар он даврае, ки ал[ол мавриди назар аст,
Аrоиди маз[абb Дар бораи аrоиди маз[абии а[ли Суuд дар маъхаз[ои гуногуни суuдb, хитоb, арабb ва тоxикию форсb маълумот ба назар
Уструшан Дар маъхаз[ои хитоb ин но[ия Сао (Саои шарrb), ё худ Су-дуй-ша-на (Suо-tuâi-şа-nâ)[959] номида шудааст. Маълумот
Фарuона Дар маъхаз[ои хориxb Фарuона дар аср[ои VI-VII Фейхан, Бохан, Паханна номида шудааст. Дар асоси ин транскрипсия в
СОХТИ ИXТИМОИЮ ИRТИСОДB. ТАШАККУЛИ МУНОСИБАТ{ОИ ФЕОДАЛB Маъхаз[ои хаттb дар бораи сохти иxтимоию иrтисодии давра[ои аввали асримиёнагии Осиёи Миёна он rадар маълумо
Арабистон дар арафаи ислом Дар асар[ои таърихшиносb аксар ваrт аrибмондагии араб[о дар арафаи пайдоиши ислом таъкид мешавад. Ин аrида як
Пайдоиши ислом. Шикасти давлати Сосонb Чанд сухан дар бораи пайдоиши ислом. Му[аммад пайuамбари Олло[и таоло ва яккаву ягона гардид. E аслан аз калон
Парокандагии сиёсии Мовароунна[р дар миёна[ои асри VII Араб[о аз [амон рeзе, ки ба Эронзамин rадам гузоштанд, uасб кардани вилоят[ои дар ин сeи Омударё воrеъгардидаи О
Ба сар[ади Осиёи Миёна расидани лашкари араб. {амла[ои нахустин ба Мовароунна[р Мувофиrи ривоят[ои араб, лашкари ислом пас аз му[орибаи назди На[ованд (с.642) reшуни шикастхeрдаи сосониро таъrи
Муборизаи суuдиён, тахористони[о ва дигар халr[ои Осиёи Миёна бар зидди истилогарон Аъёну ашрофи араб фаrат пас аз он ки дар замони хилофати Абдулмалик ибни Марвон (685–705) низоъ[ои дохилии хило
Мудофиаи Самарrанд Чунон ки дар боло оварда шуд, [укмрони Самарrанд подшо[и Суuд - Тархун бо араб[о сул[ кард. E дар айни ваrт e[дадор
Иттифоrи Суuд, Чоч, Фарuона ва Туркон Дар сол[ои 712–713 ба муrобили араб[о иттифоrи хоrони турк ва се давлати калони истиrлолияти худро ниго[ дошта - С
А[воли халr[ои Осиёи Миёна Араб[о дар тамоми ша[ру де[а[ои бузурги Осиёи Миёна rувва[ои [арбии худро гузошта, бо пуштибонии он[о а[олии ма[
Муборизаи суuдиён, фарuони[о ва туркон дар сол[ои 720–722 Дар таълифоти таърихшиносb го[е ба иштироки Хитой дар муборизаи зидди араб[о ишора карда мешавад. Ин тамоман
Муборизаи Хатлонзамин бар зидди истилогарон Мардуми далер ва озодихо[и Хатлон (Хаталон) ба истилогарони араб муrобилати сахт нишон доданд. Он ваrт[о Хатл
Оrибати ба хилофати араб [амро[ карда шудани Осиёи Миёна {ангоми ба[о додан ба а[амияти таърихии аз тарафи араб[о истило шудани Осиёи Миёна, чунон ки дар баъзе тадrиrо
Гурe[[ои мухолиф дар хилофат Рe[ияи душманона нисбат ба [окимияти хилофат на тан[о дар Осиёи Миёна, балки дар дигар кишвар[ои та[ти тасарру
Не[зати Абeмуслим Абeмуслим аслан аз оилаи барзгар баромада, бар тибrи баъзе маълумот, дар аввал[о uулом будааст. Абeмуслим дар
Шeриши Сумбоди Муu ва не[зати Муrаннаъ Дар замони хилофати Аббосиён а[воли оммаи васеи халr на тан[о бе[тар нашуд, балки назар ба давраи Умави[о боз
Rувват гирифтани ашрофи феодалии ма[аллb Шeриш[ои пай дар пайи халr[ои Мовароунна[р, ки аз замони мавриди ис-тилои хилофат rарор гирифтани Осиёи Миёна
Таъсиси давлати Сомониён Сарсилсилаи хонадони Сомониён – Сомон аслан аз вилояти Балх ё худ атрофи Самарrанд ва ё аз Тирмиз буд.[1087] Ба
Сохти давлатb ва ташкили дастго[и идораи он Асосгузори давлати Сомониён Исмоили Сомонb ба хубb медонист, ки таъмин кардани истиrлолияти Мовароунна[р ва
Низоъ[ои байнихудии феодалb ва суст шудани давлати Сомониён. Истилои Rарохониён Баъд аз вафоти Исмоили Сомонb (с.907), дар аввал[ои салтанати А[мад ибни Исмоил (907-914) якбора дар якчанд вилоят[о
Хоxагии rишлоr Аксари а[ли ме[нат машuули зироат ва чорводорb буд. Зироати обb дар Осиёи Миёна ва дар Хуросон ба uояти равнаr р
Исте[соли маъдан ва кe[корb Исте[соли маъдан низ хеле равнаr гирифт. Дар Фарuона о[ан, rалъагb, нуrра, симоб, мис, сурб ва, инчунин мум, сангп
Исте[соли шиша ва сафололот {ангоми тадrиrи ша[ру де[оти асримиёнагb бевосита дар болои хок ва [ангоми [африёти археологb дар маuзи rабат[ои
Дигар намуд[ои касбу [унар Дигар намуд[ои касбу [унар ва ма[сулоти он[оро, ба мисли шишагарb ё кулолb, ин rадар муфассал тавсиф кардан аз и
Бинокорb ва меъморb Дар маъхаз[ои хаттb хабар дода мешавад, ки дар аср[ои IХ-Х бисёр бинову иморат[о сохта шуда буд, вале аз он[о хе
Тиxорат ва муомилоти пул Калонтарин ша[р[ои Осиёи Миёна дар аср[ои IХ–Х марказ[ои тиxорати дохили вилоят[о, байни вилоят[о ва баъзеи он
Бухоро – маркази давлати Сомониён Асри VIII барои а[олии ша[р[ои Мовароунна[р асри бени[оят вазнин буд. Наршахb дар «Таърихи Бухоро» навиштааст, к
Созмони инъомоти феодалb ва заминдории шартb Асри Х давраи феодализми мутараrrb мебошад. Давлати Сомониён давлати феодалие буд, ки манфиати заминдорону т
Рентаи феодалb, [аёти де[rонон ва не[зат[ои халrb Дар а[ди То[ириён ва Сомониён «тамuазании» де[rонон, ки он[оро то ба дараxаи uулом паст мекард, rатъ гардид ва зо
Анxоми ташаккули халrи тоxик Дар [амон даврае, ки [окимият дар Мовароунна[ру Хуросон дар дасти Сомониён буд, ташаккули халrи тоxик анxом ёф
Тараrrиёти адабиёти бадеb Вазъияти сиёсии Осиёи Миёна [анeз дар ибтидои асри IХ барои тараrrии адабиёти нави китобии тоxик, ки бар асоси
Илму фан Комёби[ои илму фанни давраи сомонb камтар аз муваффаrият[ои адабиёти нафиса набуд. Аммо фарr дар ин буд, ки ас
Муборизаи бесамари Абeибро[ими Мунтасир барои аз нав барrарор намудани [окимияти Сомониён Дар сол[ои аввали асри ХI, пас аз забт кардани Мовароунна[р ба Rарохони[о лозим омад ба муrобили амалиёти баро
Халrи тоxик дар давраи салтанати Uазнавиён Давраи [амчун як маркази сиёсb сар бардоштани Uазнин [анeз аз аввал[ои нимаи дувуми асри Х сар мешавад.[1196]
Салxуrи[о ва суrути давлати Uазнавиён Як гурe[ амалдорони олимаrоми дарбори uазнавb бо сардории [оxиб ба васияти султон Ма[муд амал намуда, писари ху
Давлати Uури[о Дар аср[ои миёна кишвари кe[истониеро, ки дар сарга[и {арируд воrеъ гардида, аз {ирот то Бомиён ва [удуди Кобулу
Салxуrи[о ва Низомулмулк Xанги Дандонаrон, ки дар соли 1040 сурат гирифта, таrдири давлати Uазнавиёнро [ал карда буд, боиси тамоман ба Хур
Не[зати исмоилия Не[зати исмоили[о [1212] таrрибан муддати чорсад сол дар таърихи Осиёи Миёна ва Эрон роли калоне бозb кард. Ф.Энг
Rарохониён Таърихи Осиёи Миёнаи а[ди Rарохониён [анeз ба дараxаи кофb омeхта нашудааст. Манбаъ[ои хаттb доир ба xараёни вуr
Rарохониён ва rарахитои[о Дар аввали чоряки дувуми асри ХII мардуми сершумори кидонb {афтрудро бо ша[ри Баласоuун ишuол намуда, империяи
Хоразм ва давлати Салxуrb Uалабаи Rарахитои[о дар соли 1141 Салxуrиёнро хеле заиф гардонид.
Дигар аз воrеа[ои rобили диrrате, ки дар ин
Иrтаъ ва заминдории шартb дар аср[ои ХI–ХII Дар аср[ои ХI–ХII иrтаъ ва иrтаъдорb, яъне ба тариrи хизматона инъом карда шудани замин[ои кишт хеле ривоx ёфт, в
Моликияти замин ва де[rонон Яке аз протсесс[ои хоси иxтимоии давраи мавриди та[rиr таuйир ёфтани [айъати заминдорони калон ва, [атто миёна
Ша[р[ои Осиёи Миёна дар аср[ои ХI–ХII Тараrrиёти босуръати ша[р[о, исте[солоти молb ва тиxорати пулb аз му[имтарин аломат[ои давраест, ки мо ба та[rиrи
Касбу [унар дар аср[ои ХI–ХII Маркази асосии касбу [унар ва тиxорат ша[р буд. Касбу [унари ша[рии онваrта аксаран ба тавассути маълумот ва м
Муомилоти пул Тараrrиёти rувва[ои исте[солкунанда, беш аз пеш xудо шудани касбу [унар аз хоxагии rишлоr, инкишофи минбаъдаи ис
Бинокорb, меъморb ва [унари амалb Аз аср[ои ХI–ХII ва ибтидои асри ХIII миrдори зиёди осори меъмории мe[ташам то замони мо омада расидааст. Ин алб
Илму адаби тоxик дар асри ХI– аввали асри ХIII Таuйироти сиёсии охир[ои асри Х, яъне аз байн рафтани давлати сомонb, ба Мовароунна[р со[иб шудани Rарохони[о в
Па[н шудани тасаввуф ва ро[ ёфтани он ба адабиёти форсу тоxик Яке аз му[имтарин хусусият[ои ин давра ба адабиёт ро[ ёфтани uоя[ои тасаввуф мебошад. «Тасаввуф», ки дар адаби
Уxуми eрдуи Чингизхон ба Осиёи Миёна Давлати хоразмшо[b дар сол[ои бистуми асри ХIII боз [ам бештар сабзида, uайр аз Хоразм ва Мовароунна[р Афuонисто
Мудофиаи rа[рамононаи Хуxанд. Темурмалик Он rисмати лашкари муuул, ки барои забт кардани Хуxанд фиристода шуда буд, агарчи муддати зиёде ин ша[ри rадим
Футу[оти минбаъдаи Чингизхон дар Осиёи Миёна Истилогарони муuул а[олии зиндамондаи Бухоро, Самарrанд ва Хуxандро ба азобу уrубат[ои да[шатангезе гирифтор
Аёти хоxагb пас аз истилои муuул Чингизхон давлати бузурги императории ташкилкардаашро дар байни писарони худ таrсим намуд.
Писари кал
Шeриши Ма[муди Торобb Аз сол[ои 30-юми асри ХIII дар байни а[олии во[а[ои зироатb ва пешаварони ша[р xунбиши зидди золимони аxнабb ва ма[
Мангуrоон ва [окими тоxир - Масъудбек Аз истилои Осиёи Миёна ва Эрон дере нагузашта дар байни хон[о ва ашрофи муuул нисбат ба а[олии муrимии но[ия[о
Исло[оти пулии Масъудбек. Rисман барrарор шудани [аёти ша[р ва тиxорат Дар ибтидои сол[ои 70-уми асри ХIII Масъудбек му[имтарин исло[оти пулb ба амал овард.[1307] Ин аз uалабаи нави хеле x
Осиёи Миёна дар нимаи аввали асри ХIV Кабакхон аввалин [укмрони муuул аст, ки умеди худро тамоман ба Мовароунна[р алоrаманд намуд. Худи e аслан бутп
Категория[ои моликияти замин. Суюрuол Муносибати иxтимоию иrтисодии замони муuул[о, таъсири истило ва фармонфармоии он[о ба созмон[ои гуногуни иxти
Категория[ои де[rонон. Масъалаи сохти крепостноb. Uуломb Де[rонон дар замони муuул[о, мисли пештара ва давра[ои баъдина, гуногунтаркиб буданд. Гурe[е аз он[о дорои имти
А[воли пешаварон Сиёсати ба rайди асорат даровардани а[олb, ки муuул[о xорb мекарданд, махсусан дар муносибати он[о бо пешаварон
Меъморb. Касб[ои амалb. Санъат Вусъати фаъолияти бинокорb, ки дар миёна[ои асри ХIII ва алалхусус, асри ХIV ба вуreъ пайваст, ба [олати муrаррарb
Илму адаби тоxик дар асри ХIII – миёна[ои асри ХIV Аз тарафи eрду[ои Чингизхон истило шудани Осиёи Миёна ба тараrrиёти фан ва адабиёт зарбаи калоне расонид. Дар
Темур ва аввалин rадам[ои e дар ро[и ба даст овардани [окимият Хон[ои муuул батадриx дини исломро rабул карда, ба атрофи худ намояндагони уламо ва тоxиронро xамъ намуда, сиё
Xунбиши сарбадорон Дар [амин гуна як ваrти навмедb ва ла[заи мураккаб мардуми за[маткаш ташаббуси мудофиаи ша[рро ба дасти худ ги
Ба сари [окимияти Мовароунна[р омадани Темур ва футу[оти минбаъдаи e Пас аз забт шудани Самарrанд муносибати байни амир {усайн ва Темур вайрон гардид. Темур дар ваrти [укмронии а
Муборизаи сулолавии Темуриён Пас аз марги Темур давлати бузурги императории ташкилкардаи e аз по афтода, Мовароунна[р ба са[наи мубориза[
Укмронии Улуuбек Ваrте ки Шо[рух писари понзда[солаи худ - Улуuбекро [укмрони Самарrанд таъин кард, зимоми [окимият амалан дар д
Rатли Улуuбек. Низоъ[ои феодалb Улуuбек пас аз вафоти Шо[рух (1447) муддате чанд ша[ри пойтахтии {иротро xои истиrомати худ rарор дод. Вале дар [ам
Вазъи умумии хоxагb ва истисмори де[rонон Дар замони Темуриён вазъияти хоxагии rишлоr назар ба замони муuул[о хеле бе[тар гардид. Xанг[ои Темур харобиов
Категория[ои моликияти феодалон ба замин. Суюрuол дар асри ХV Замин ва об аз рeи [уrуrи моликият ба [амон категория[ое, ки собиrан вуxуд доштанд, таrсим мешуд. Мо дар боло милк
Тиxорат Падидаи аз [ама шоёни таваxxe[и [аёти иrтисодии асри ХV дараxаи баланди тараrrиёти касбу [унар ва тиxорати пулии
Ша[р ва касбу [унар Ма[з дар асри ХV ва ибтидои асри ХVI ба болотарин [адди тараrrиёти худ расидани муносибат[ои моливу пулb як [оди
Бинокорb ва меъморb Аз асри ХV ба замони мо миrдори зиёди ёдгори[ои мe[ташами меъморb боrb мондааст, вале ин фаrат як rисмати камест
Санъати наrrошb ва миниётур Чунон ки манбаъ[ои хаттb ша[одат меди[анд, иморат[ои бошукe[, алалхусус, rаср[ои Темур ва Темуриён аксаран бо та
Илму адаб дар нимаи дувуми аср[ои ХIV-ХV Яке аз олимони маъруфи замони Темур, ки бор[о дар мубо[иса[ои илмии дарбори e ширкат намудааст, Саъдуддин Ма
Сиёсати дохилии Шайбонихон Дар охир[ои асри ХV ва ибтидои асри ХVI eзбек[ои бодянишин бо сардории Му[аммад Шайбонихон Мовароунна[ри марка
Муборизаи байни Шайбониён ва Бобур Дар сарзамини па[новари давлати Шайбониён чанд сол сул[у осоиш [укмфармо гардид ва ба ин восита [аёти хоxагии
Осиёи Миёна дар нимаи аввали асри ХVI Дере нагузашта Шайбониён [амаи вилоят[ои Осиёи Миёна: Тошканд, Фарuона, {исор ва u.-ро аз сари нав ба зери тасар
Моликият ва истифодаи замин Дар асри ХVI замин аз рeи [уrуrи моликият, мисли пештара, ба 5 категория таrсим мешуд. Истилокори[ои Шайбониён да
Касбу [унар, тиxорати дохилb ва муомилоти пулb Дар адабиёти илмb доир ба вазъияти исте[солоти [унармандии Осиёи Миёнаи асри ХVI ду фикри ба [ам мухолиф баён
Тиxорати хориxb. Муносибат[ои дипломатb Устувор гардидани муносибат[ои иrтисодb ва дипломатb бо Россия омили тараrrиёти таърихии Осиёи Миёна дар аср
МАСЪАЛАИ ЭТНОГЕНЕЗИ ХАЛRИ EЗБЕК Масъалаи этногенези халrи eзбек фаrат дар илми таърихнигории марксистии советb аввалин бор бар асоси илмb гу
Бинокорb ва меъморb Дар асри ХVI бинокорb хеле авx гирифт. Хусусан, сохтмони бино[ои маъмурb, хоxагb ва маданию маишb вусъати зиёде п
Адабиёти бадеb ва таърихнигории тоxик дар асри ХVI Чи навъе ки дар боло rайд карда шуд, адабиёт ва фан, ки дар замони [укмронии Улуuбек хеле пеш рафта буд, ба зудb
Низоъ[ои байнихудии феодалон дар асри ХVII Хони Шайбониён - Абдуллохони II соли 1598 вафот кард ва ба xои e писараш - Абдулмeъмин ба тахт нишаст. Лекин азбас
Афзудани парокандагии феодалb. Сиёсати дохилии Убайдуллохон Дар давраи [укмронии кeто[муддати Убайдуллохон (1702–1711) муборизаи байни [укумати марказb ва феодалон хеле шид
Вазъи хоxагb. Даромади замин. Андоз[ои ша[р Чунон ки аз гуфта[ои боло маълум гардид, [укумати марказb, дар воrеъ, иrтидори xиддие надошт. Xониёнро [атто рас
Ба дасти феодалон xамъ шудани моликияти замин Дар айни замон ба дасти феодалони калони xудогона ва шайхони бонуфуз xамъ шудани мулк ва сарват[ои замин ба в
Xунбиш[ои халrb Зулму ситами тоrатшикан ва истисмори бера[монаи феодалb, xанг[ои дохилb ва фаrру гуруснагb норозигии оммаи хал
Касбу [унар, тиxорат, муомилоти пулb Дар давлати Xониён шароит барои тараrrиёти касбу [унар ва тиxорати дохилию хориxb хеле номусоид буд ва ба rадри
МАДАНИЯТИ МОДДB ВА МАЪНАВB МЕЪМОРB ВА САНЪАТ Хусусият[ои [аёти хоxагb ва иxтимоию иrтисодии аср[ои ХVII–ХVIII ба со[аи меъморb низ наrши маълуме гузошт. Нуфуз, [
Адабиёти бадеии тоxик ва солнома[ои таърихии асри ХVII – ибтидои асри ХVIII Дар а[ди Xониён ду маркази адабb вуxуд дошт, ки яке Бухоро ва дигаре Балх буд. Дар ин давра адабиёти тоxик назар
Уxуми Нодиршо[ ба Бухоро ва Хева Дар миёна[ои асри ХVIII Осиёи Миёна, ки дар натиxаи xанг[ои дохилb пароканда ва аз хароби[ои иrтисодb хеле заиф шу
Оuози [укмронии Манuития Соли 1747, аз кушта шудани Нодиршо[ дере нагузашта, Му[аммадра[имбb Абулфайзхонро бо ду писараш ба rатл расонид
МУБОРИЗА ДАР РО{И МУСТА{КАМ КАРДАНИ АМОРАТИ БУХОРО Чунон ки дар боло rайд карда шуд, норизоятии оммаи халr тамоми аморати Бухороро фаро мегирифт. Дониёлбb на фаr
Аморати Бухоро дар нимаи аввали асри ХIХ Пас аз фавти Шо[мурод писараш - амир {айдар (1800– 1826) ба тахти аморат нишаст.
Вай аксарияти ваrтро ба мутол
Давлати хонии Хerанд дар нимаи аввали асри ХIХ Таърихи хонии Хerанд бо вуxуди ба андозаи фаровон мавxуд будани манбаъ[ои мeътамад, мадрак[ои мустанад ва хоти
Нобудшавии а[олb ва харобии хоxагb дар натиxаи xанг[ои байни давлат[ои феодалb Мо [ангоми баёни воrеа[ои таърихии аморати Бухоро ва хонии Rerанд бор[о xанг[ои барои Eротеппа сарзадаро ёдовар
Rувва[ои исте[солкунанда Масо[ати аморати Бухоро 180 [азор километри мураббаъро ташкил мекард.[1570] Ма[ал[ои ин сарзамин аз xи[ати xойгирш
Тиxорат Н.В.Хаников таъкид мекунад, ки Бухоро, Самарrанд ва Rаршb марказ[ои асосии тиxорати аморати Бухоро ма[суб меёф
Заминдории феодалb. А[воли оммаи халr Усули заминдории феодалb дар охири асри ХVIII-нимаи аввали асри ХIХ, умуман [амон тавре ки дар замон[ои гузашта
Муборизаи синфb А[олии ша[ри Бухоро ва но[ия[ои атрофи он бор[о ба муrобили амирони манuит шeриш бардоштанд. Ин rабил шeриш, аз xу
МУНОСИБАТ{ОИ ИRТИСОДИИ БАЙНИ ОСИЁИ МИЁНА ВА РОССИЯ. ТАДRИRИ ОСИЁИ МИЁНА АЗ ТАРАФИ ОЛИМОНИ РУС Соли 1781 мутарxим М. Бекчурин ба сифати сафири [укумати Россияи подшо[b ба Бухоро фиристода шуд. Вазифаи асоси
Тавсеаталабии Британия дар Осиёи Миёна ва раrобати Англияву Россия Инкишофи муносибат[ои мутаrобилаи тиxоративу сиёсии байни Россия ва давлат[ои Осиёи Миёна аз ибтидои асри ХI
Тадrиrи илмии давлат[ои Осиёи Миёна Чунон ки гуфта шуд, [укуматдорони подшо[b аз натиxа[ои умумии музокироти намояндаги[ои дипломатии худ дар Бух
Бинокорb ва меъморb Дараxаи тараrrиёти санъати меъмории Осиёи Миёна алалхусус дар бобати сохтмони бино[ои бошукe[ дар давраи мав
Аёти илмb ва адабb Дар шароите, ки мамлакат аз xи[ати иrтисодb хеле аrиб монда, нуфуз ва эътибори рe[ониёни иртиxоии ислом бе[ад пу
Инкишофи минбаъдаи робита[ои тиxоратию сиёсии Россия бо давлат[ои Осиёи Миёна Чунон ки дар боло rайд карда шуд, [укумати подшо[ии рус саъй менамуд, ки бо ро[и иrтисодb ва дипломатb мавrеи худ
Уxуми reшун[ои подшо[b ба Осиёи Миёна Дар соли 1864 [уxуми rатъии кeшун[ои подшо[b ба Осиёи Миёна сар шуд. Дар мо[и сентябри соли 1864 Чимкент забт гардид.
Таъсиси генерал-губернатории Туркистон ва пешравии минбаъдаи reшун[ои подшо[b {укумати подшо[b барои идора кардани rисмати ишuолшудаи Осиёи Миёна дар соли 1867 бо фаро гирифтани вилоят[ои С
Муборизаи Англия ва Россия барои доираи нуфуз. Вусъати мулк[ои Россия дар Осиёи Миёна Пешравии reшун[ои Россияи подшо[b дар Осиёи Миёна наrша[ои империяи Британияро вайрон намуд. Дар соли 1869 Англи
Уxуми reшун[ои подшо[b ба Туркманистон Нимаи дувуми сол[ои 70-ум ва ибтидои сол[ои 80-уми асри ХIХ давраест, ки доира[ои [укмрони Россия амалиёти худро
Масъалаи Помир» ва [алли он Охирин муаммои раrобати байни Англия ва Россия дар асри ХIХ, ки дар ва[лаи аввал бояд [ал мешуд, «масъалаи Пом
А{АМИЯТИ ПРОГРЕСИВИЮ ТАЪРИХИИ БА РОССИЯ {АМРО{ ШУДАНИ ОСИЁИ МИЁНА Дар ваrти [амро[ шудан ба Россия дар Осиёи Миёна муносибат[ои патриархалии феодалb [укмфармо буданд. Давлат[о
Ду мар[алаи сиёсати иrтисодии [укумати мутлаrа дар Осиёи Миёна. Ро[ ёфтани муносибат[ои капиталистb Сиёсати дар Осиёи Миёна xорикардаи [укумати мутлаrаи подшо[иро ба ду мар[ала xудо кардан мумкин аст: мар[алаи
А[воли косибон Дар сол[ои аввали баъди ба Россия [амро[ шудани Осиёи Миёна косибb ба андозае ривоx ёфт. Сабаб [амин буд, ки дар
ВАЗЪИЯТИ ОММАИ ХАЛR ДАР КИШВАРИ ТУРКИСТОН ВА АМОРАТИ БУХОРО Дар натиxаи ба Россия [амро[ шудани Осиёи Миёна шакл[ои асримиёнагии хоxагb беш аз пеш вайрон гардид: дар сол[о
АРАКАТ{ОИ ХАЛRB ДАР ОСИЁИ МИЁНА ВА ДАР ОН{О ИШТИРОК КАРДАНИ ТОXИКОН Дар хоки генерал-губернатории Туркистон ва [амчунин дар rаламрави аморати Бухоро муттасил шeру ошeб[ои халrb
Ошeб[ои халrb дар бекии Балxувон Дар сол[ои 70-уми асри ХIХ дар бекии Балxувон ошeб[ои пурзeри халrb ба амал омаданд. Соли 1870 ду [азор де[rонон аз ху
Ошeб[о дар дигар ма[ал[ои Осиёи Миёна Соли 1872 дар Хуxанд, соли 1873 дар Пашb ном де[аи Eротеппа ошeб[ои калон шуданду барои rатъи он[о [атто аскар даъват
Тараrrиёти саноатии кишвари Туркистон. Сармояи банк[о Дар охири асри ХIХ ва аввали асри ХХ капитализм дар Россияи подшо[b ба мар[алаи олb, мар[алаи империалистии та
А[воли ме[наткашон {оxати гап нест, ки [амаи ин дасиса[о ба дeши ме[наткашон бори гарон мегардид ва он[оро ба uуломони якумраи як о
ВАЗЪИЯТИ АМОРАТИ БУХОРО ДАР АРАФАИ РЕВОЛЮТСИЯИ СОЛ{ОИ 1905-1907 Аморати Бухоро дар давраи аз соли 1868 то охири асри ХIХ истиrлолияти худро торафт бештар аз даст меди[ад. Дар с
Равнаrи муомилоти тиxорат Пас аз анxоми сохтмони ро[и о[ани Тошканд, ки Осиёи Миёнаро бо Оренбургу Москва пайваст, тиxорат хеле равнаr ё
А[воли а[ли ме[нат Дар хоxагии rишлоr ривоx ёфтани муносибат[ои пулию молb таxзияи де[rононро хеле тезонд–дар як rутб бой[ои кулак
Шeру ошeб[ои халrb Авxи шeру ошeб[ои халrb дар беки[ои uарби Помир [одисаи xудогонаву мустасно набуд. Худи [амин хел [одиса[о ва дар [
РЕВОЛЮТСИЯИ СОЛ{ОИ 1905-1907 ВА ИШТИРОКИ МЕ{НАТКАШОНИ ТОXИК ДАР ОН В.И.Ленин навишта буд: «Капитализми xа[онb ва [аракати рус дар соли 1905 Осиёро тамоман бедор карданд. Сад[о милл
Ривоxи минбаъдаи [одиса[ои револютсионb Дар ин давра газетаи «Самарrанд», ки ба он болшевикони дар боло номбурда М.В.Морозов ва П.В.Позняков (сонитар
Вазъияти кишвари Туркистон ва аморати Бухоро баъд аз револютсияи сол[ои 1905–1907 ва то Xанги якуми xа[онb Ба [укуматдорони подшо[b муяссар гардид, ки муваrrатан uолиб омада, аввалин револютсияи русро буub кунанд. Аммо
Авx гирифтани фаъолияти миллатчиёни буржуазb Робитаи миллатчиёни буржуазии Туркистону Туркия [анeз дар охири асри ХIХ сар шуда буд (дар ин кор миллатчиён
Таъсири харобиовари xанги соли 1914 ба иrтисодиёти Россия Дар соли 1914 Xанги якуми империалистии xа[онb сар зад. Азобу кулфати xанг, талафоти бисёри одамон, белаёrатии [а
Саршавb ва xараёни шeриш Ошeб[ои аввалин дар ша[ри Хуxанд сар шуданд. Аз рeи таrсимот мувофиrи вилоят ва уезд[ои кишвари Туркистон уезди
РЕВОЛЮТСИЯИ БУРЖУАЗB-ДЕМОКРАТИИ ФЕВРАЛИ 1917 ВА А{АМИЯТИ ОН ДАР {АЁТИ ХАЛRИ ТОXИК Xанги якуми xа[онb, ки оrибат ва ифодаи бe[рони умумии капитализм ба шумор мерафт, ин бe[ронро тезутунд гардонда
Маорифпарварb дар нимаи дувуми асри ХIХ – ибтидои асри ХХ Ба Россия [амро[ шудани Осиёи Миёна ба равнаrи маданияту санъату адабиёт объективона мусоидат кард. Олимони
Фаъолияти адибони пешrадами тоxик Дар ибтидои асри ХХ фаъолияти баъзе адибони пешrадами тоxик басо вусъат ёфт. {айрат, Са[бо, Асирb, Айнb ва баъзе
Монография ва маrола[о
Абаев В.И., 1945.– В.И. Абаев. Надпись Дария I о сооружении дворца в Сузе.–«Иранские языки», 1. М.–Л., 19
Сарчашма[о Абдурраззоrи Самаркандb. - Notice de l’ourage persaё1ёёn qui a pour tite Matla-assaadein ou-madjma albahrein I) Матлаъ-ус-саъдайн ва маxмаъ-ул-
РEЙХАТИ ИХТИСОРА{О АДД — Автореферат докторской диссертации
АКД — Автореферат кандидатской диссертации
АПТ — «
ФЕ{РИСТИ АШХОС Абаев В.И.- 56, 59, 62
Аббоси 1- 551, 552
Аббосиён - 323, 324, 325, 329, 411
Аббот – Д.- 613
Абулазизхон - 553, 567,
allrefers.ru
Бохтар ва Суuд, реферат — allRefers.ru
Бохтар ва Суuд - раздел Образование, ТАЪРИХИ RАДИМТАРИН
Все темы данного раздела:
ДУШАНБЕ НАШРИЁТИ «ДОНИШ»
2008
САРЧАШМАИ ХУДШИНОСИИ МИЛЛB
Агар кас гузаштаи аxдоди худро надонад, инсони комил нест!
Ин хитобаи сода, вале дар айни замон
МУRАДДИМА
Халrи тоxик ба итти[оди бузурги миллат[ои сотсиалистb, ки Иттифоrи Республика[ои Советии Сотсиалисти
Осори палеолити поин Замони пайдоиши нахустин одамонро дар сарзамини Осиёи Миёна ба таври яrин муайян кардан хеле душвор аст, зе
Осори палеолити миёна Дар Осиёи Миёна аз мар[илаи баъди [аёти башари аввалия – палеолити миёна ёдгори[ои фаровон боrb мондааст. Ин
Осори палеолити боло Тахминан 40–35 [азор сол пеш ташаккули навъи имрeзаи башар Homo sapiens сурат мегирад.
Дар ин давра асбобу олот
Тавсифи xамъияти палеолит Мо дар асоси материал[ои археологb инкишофи тадриxии rувва[ои исте[солкунандаи xамъияти давраи палеолити Оси
МЕЗОЛИТ ВА НЕОЛИТ Замони мезолит ва неолитро одатан ба 10–15 [азор сол тахмин мекунанд. Лекин давоми ин давраи [аёти инсонb дар [
Осори мезолит Осори давраи мезолит хусусан дар ма[ал[ои со[или Каспb ба таври муфассал тадrиr шудааст. Намунаи барxастаи он
Осори неолит Тахминан 9–7 [азор сол rабл аз ин асри нави санг оuоз ёфтааст.
Дар Осиёи Миёна се умумияти мадании таърих
Rадимтарин тасвир[ои рeи санг Тасвир[ои рeи санг, ки барои дарк намудани тафаккури башари rадим ва тасаввуроти нисбат ба му[ит пайдокардаи
Гузариш ба сохти rавмии падарb Асри биринxb му[имтарин давраи таърихи инсоният мебошад. Дар ин давра чи дар тараrrиёти rувва[ои исте[солкунан
Rувва[ои исте[солкунанда Бо мурури аср[о олоти исте[солот беш аз пеш такмил ёфта, техника тараrrb намуд. Яке аз равия[ои ин тараrrиёт ба п
Вилоят[ои таърихию мадании Осиёи Миёна Сайри тараrrиёти таърихии а[ди биринxb дар rисмат[ои мухталифи Осиёи Миёна яксон набуд. Дар ин бобат ду вилоят
Сохти xамъиятb Масъалаи сохти xамъиятии а[ди биринxb мавриди ба[су мунозира[ои бени[ояти мутахассисон rарор гирифтааст. Роxе
Умумияти [индуэронb. Ориёи[о Протсесс[ои этникие, ки дар Осиёи Миёнаи а[ди биринxb ба амал меомаданд, [ам барои тараrrиёти ояндаи худи ин са
Ро[[ои кeчиши тоифа[ои [индуэронb ва комплекс[ои археологии Осиёи Миёна Тоифа[ои [индуэронb то замони аз [ам xудо шудани худ дар куxо сукунат доштанд, кай ва бо кадомин ро[[о кeчидан аз
Металлургияи о[ан Материал[ои археологb бо rиёси баъзе мадрак[ои забонb ва [амчунин сарчашма[ои хаттии rадим, ки ба давра[ои баъд
Маскан[о Ёдгори[ои асри аввали о[ан дар Осиёи Миёна назар ба ёдгори[ои пешини аср[ои санг ва биринxb ни[оятдараxа кам ка
Авесто» [амчун сарчашмаи таърихb «Авесто», ки аз маxмeи матн[ои пайравони оини зардуштb иборат аст, му[имтарин маъхази оид ба таърихи rадимтари
Масъалаи ташаккули rадимтарин давлат[о Та[лили вазъи иxтимоию иrтисодии Осиёи Миёна нишон меди[ад, ки мамлакат дар мар[илаи гузариш ба xамъияти синфb
Зардуштия Дар боло ишора кардем, ки «Авесто» – маxмeи аносири аxноси мухталиф ва дар замони гуногун ба вуxуд омадааст. К
Ба вуxуд омадани давлати {ахоманиши[о Пайдоиши нахустин падида[ои давлат дар Эрон ба аср[ои IХ-VII пеш аз милод тааллуr дорад[188]. Дар ин аср[о аксари н
Футу[оти Куруши II дар Осиёи Миёна Натиxа[ои давраи аввали фаъолияти Куруши II ин буд, ки давлати {ахоманишb ба иrтидори бузурге со[иб гардид, нуф
Шeриши зидди Хахоманиши[о дар а[ди Дорои I Uалабаи бодиянишинони Осиёи Миёна бар Куруши II дар [алли таrдири давлати {ахоманишb роли калоне бозид. Аз як т
Осиёи Миёна дар [айъати давлати {ахоманишb Мувофиrи маълумоти сарчашма[о, rисмати му[ими Осиёи Миёна дар [айъати давлати {ахоманишb rарор гирифта буд. Да
Сохти иxтимоию иrтисодb, маданият ва дини Суuд, Хоразм ва Бохтар дар аср[ои VI–IV пеш аз милод Сохти xамъиятии халr[ои шарrиэронии Осиёи Миёна дар давраи [укмро-нии сулолаи [ахоманиши[о, чунон ки аз тадrиrи
ОСИЁИ МИЁНА ВА ЭРОН ДАР А{ДИ САЛТАНАТИ {АХОМАНИШИ{О Давлати бузурги [ахоманишb, ки яке аз пуриrтидортарин империя[ои xа[они а[ди rадим [исоб меёфт, мавxудияти худр
Тараrrии Маrдуния Дар а[ди салтанати Файлаrуси II (359–336 пеш аз милод) иrтидори Маrдуния афзуда, марказиятнокb ва итти[оди он усту
Шикасти давлати {ахоманишb Искандар ба тавассути хабар[ое, ки аз Форс мерасид, аз вазъияти ноустувори давлати {ахоманишb ба хубb ого[ гар
Му[ориба[о дар дамга[и Осиёи Миёна Дар сарчашма[ои хаттb роxеъ ба чораxeи[ои Бесс баъзе маълумот мавxуд аст. Аввалан, e кeшиш кард, ки xи[ати rонунии
Rувва[ои [арбb ва [унари xангии халr[ои Осиёи Миёна Халr[ои Осиёи Миёна бо кадомин rувва[о муrобили Искандари Маrдунb муrовимат карданд? Бояд rайд кард, ки камбуди
Амалиёт[ои [арбb дар Мовароунна[р Арриан (III, 28, 9-10) воrеаро ба rарори зайл наrл мекунад: «Ваrте ки ба Бесс наздик расидани Искандарро хабар додан
Шeриши сол[ои 329–327 пеш аз милод Ба муборизаи ба[ри истиrлолияти Суuд ва Бохтар сипа[солори ма[аллb Спитаман, ки яке аз симо[ои хеле барxаста да
Инrирози империяи Искандари Маrдунb ва оrибати футу[оти маrдуни[о Искандар Бобулро пойтахти давлати нави худ rарор дод ва асосан [амон усули мамлакатдории давраи {ахоманиши[
ОСИЁИ МИЁНА ДАР {АЙЪАТИ ДАВЛАТИ СЕЛЕВКИЁН Яке аз сарлашкарони Искандари Маrдунb - Селевк соли 312 пеш аз милод дар Бобулистон ба сифати сатрап мавrеъ ёфт
Пайдоиш ва таърихи давра[ои аввали Порт ва Юнону Бохтар Дар айни муборизаи байни ду бародарон (Селевки II ва Антиохи Гиеракс) барои со[иб шудан ба тахт аз давлати Сел
Муборизаи зидди истилокории Селевкиён Сипас, ахбори маъхаз[о моро ба да[сола[ои охири асри III пеш аз милод меоварад. Дар ин мобайн Порт давлати муrта
Равнаrи давлати Юнону Бохтар Масо[ати давлати Юнону Бохтарро писари Евтидем Деметрий аз [исоби хоки {индустон вусъат дод. Юстин (ХII, 6,4) Де
Давлати Юнону Бохтар Ни[оят кам будани маъхаз[ои таърихb имкон намеди[ад, ки сохти давлатb ва xамъиятии Юнону Бохтар муфассал тавс
Давлати Порт Агар бо сана[ои ин фасл ма[дуд нашавем ва материал[ои давраи сонитарро ба назар гирем, маълумот дар бораи сох
Дигар но[ия[ои Осиёи Миёна Яке аз му[имтарин но[ия[ои зироатии Осиёи Миёна – Фарuона мувофиrи маълумоти маъхаз[ои охири асри II пеш аз ми
Кeчманчиён ва Порт Соли 138/7 ба тахти Порт Фар[оди II нишаст. Худи Фар[од [анeз хурд буд ва давлатро модараш идора мекард. Амнияти м
Масъалаи пайдоиши йуxи[о Xараёни воrеа дар Юнону Бохтар тамоман дигар буд. Барои фа[мидани он ва фа[мидани вазъияти умумии Осиёи Миёна
Страбон Помпей Трог Аси[о Аси[о
Пасиан[о (асиан[о) Асиан[о
Та[ори[о Тахори[о
Сакараул[о (=сакараук[о) Сараук[о (=сакару
Амлаи rатъb ба Юнону Бохтар Соли 206 пеш аз милод, да[[о сол rабл аз он, ки йуxи[о ба хоки Осиёи Миёна дохил шуданд, дар сар[ад[ои давлатии Юно
Давлати rадимии Фарuона – Даван Дар маъхаз[ои хитоии аср[ои II–I пеш аз милод Даван ном як кишвари васеи пурсарвати серодам тасвир шудааст. А
Халr[о ва но[ия[ои шимолb Яке аз халr[ое, ки дар мушкилb дастгири фарuонаги[о шуд, канuуй[о буданд (талаффузи rадимиаш khan-kiah). Дар сарчашма
Порт. Uалабаи Порт бар Рим Иrтидори Порт дар а[ди Ме[рдоди II ни[оят афзуд. Баъд аз сари вай (соли 88/7 пеш аз милод) кори Порт аввал омад нак
Давраи аввали давлати Кушон Дар Осиёи Миёна ва инчунин дар но[ия[ои xануби он – то худи хоки шимолу uарби Покистон бисёр ваrт танга[ое ёфт
Масъалаи хронологияи Кушон Масъалаи хронологияи Кушон, ки олимон сад сол боз бо xeшу хурeш му[окима мекунанд, [оло [ам масъалаи дандоншик
Забти сарзамин[о «{окими Гуйшуан Киотсзюкю» (ба rавли П.Пелйо, ин ном дар rадим K’iəudz ‘iəu kiəp талаффуз карда мешудааст),
Исло[оти пулии Кадфизи II Кадфизи II дар сиёсати пул исло[оте ба амал оварда, танга[ои тиллоро ба муомилот андохт. Одатан, чунин аrида ма
Канишка ва равнаrи давлати Кушон Маш[уртарин шо[и Кушон - Канишка мебошад. Та[лили номи вай дар илм боиси мубо[исаву мунозираи дурударозе гард
Таназзули давлати Кушон. Кушониён ва Сосониён Мувофиrи катиба[ои [индb баъди Канишка ба тахт Васишка нишаст, вале тангае бо номи e нест, танга[ое [астанд, ки
Бохтари шимолb Ба туфайли тадrиrот[ои муфассалу мунтазами археологии территорияи Осиёи Миёна, Афuонистон ва шимоли {индуст
Суuд, Фарuона, Чоч, Хоразм Ша[ру манзил[ои давраи Кушониёни Суuд, Фарuона, Чоч нисбат ба ша[ру манзил[ои давраи Кушониёни Бохтари шимолb
Хоxагии rишлоr. Обёрb Тадrиrи муфассали археологии майдон[ои фарох нишон меди[ад, ки дар он давра тамоми но[ия[ои асосии Осиёи Миён
Бинокорb ва [унармандb {ангоми [африёти археологb чунин намуд[ои иморату иншоот ёфт шуданд: 1) rаср[о, 2) маъбад[о, 3) бино[ои истиrоматb, 4
Савдои дохилb ва хориxb Ба давраи Кушониён системаи мутараrrии пулb, ни[оят гуногун будани rимати танга[о ва хеле зиёд будани шумораи
Осори хаттb Дар давраи Кушониён дар со[аи маданияти маънавии халr[ои Осиёи Миёна дигаргуни[ои xиддb рeй доданд. Ин давраи
Аrоиди маз[абb Аrоиди маз[абии давраи Кушониён ни[оят печдарпеч ва муракккаб аст. Rисми асосии а[олии Осиёи Миёна мисли пешт
ИСТОРИОГРАФИЯИ МАСЪАЛА{ОИ ФОРМАТСИЯИ ИXТИМОИЮ ИRТИСОДИИ UУЛОМДОРИИ ОСИЁИ МИЁНАИ RАДИМ Нотавонии илми буржуазb, алалхусус [ангоми чун як чизи том омeхтани таърихи иxтимоию иrтисодии Осиёи Миёна ва
Таrсимоти иxтимоb ва молумулкb Аллакай дар охири [азораи III ва аввали [азораи II пеш аз милод дар Туркманистони xанубb таrсимоти молумулкb рав
Таркиби xамъияти Осиёи Миёна дар охири [азораи I пеш аз милод ва ибтидои [азораи I милодb Дар танга[ои Юнону Бохтар ва давра[ои баъдтар ва инчунин дар танга[ои Кушониён чунин унвони юнонb ё худ шарrи
Давлати Сосониён Дар ибтидои асри III милодb дар натиxаи xанг[ои дурударози пурта[лукаи зидди рими[о ва низову хархаша[ои дохилb
Кидориён Мадраки асосb роxеъ ба Кидориён дар ахбори маъхаз[ои зерин [астанд. Дар солномаи Бэй-ши ривоят мешавад, ки [ок
Хиёниён Соли 346/47 шо[и Сосониён Шопури II дар сар[ади шарrии давлати худ меистод, зеро ба он xо, ба rавли Аммиан Марселли
Айтолиён Инак, дар ахбори муаррихи арман, ки ба соли 450 нисбат дорад, «кишвари [айтолиён» номбар шудааст. Егише Вардап
Масъалаи пайдоиши хиёниён ва [айтолиён Нависандаи суриёнии аввали асри VI Яшу Стилат менависад, ки: «хиёниён, ки худ гунн [астанд».[594] Вале ин даъвор
Xамъияти [айтолиён Прокопий Кесарский дар бораи «гунн[ои сафед» – [айтолиён гап зада, навишта буд, ки он[о «аз rадим» муrимb мебо
Не[зати Маздак Дар [удуди аср[ои V–VI дар Эрони Кайrубодшо[ (сол[ои 488–531) бар зидди муносибат[ои феодалb, ки нав ташаккул меёфт
Хоrонии турк ва нуфузи [окимияти он дар Осиёи Миёна Дар асри VI хеле дур аз [удуди Осиёи Миёна дар Олтой зери унвони «Хоrонии турк» (сол[ои 551-744) итти[оди давлатие
Турк[о ва {айтолиён {анeз ваrте ки турк[о ба Осиёи Миёна сар медароварданд, бояд ба {айтолиён дучор меомаданд. Ваrте Хоrонии турк б
Низои турк[о ва Сосониён. Иrтисодиёт ва сиёсат {амин ки давлати {айтолиён бар[ам дода шуд, байни собиr иттифоrчиён низоъ хест. Дере нагузашта алангаи низоъ б
Муносибати хоrони турк ва [окимони ма[аллb. Синтези Осиёи Миёнаву турк Аввал[о сиёсати турк[о, ки Осиёи Миёнаро ишuол карда буданд, аз сиёсати {айтолиён фарrи казоb надошт,[693] яъне о
Не[зати Абрeй А[воли а[ли ме[нат ни[оят вазнин буд.[702] Ба ин муносибат маълумоти не[зати Абрeй ни[оят му[им аст. Ин маълумот а
Маълумоти сарчашма[о дар бораи вазъияти Тахористон дар асри VI – ибтидои асри VIII Номи «Тахористон» бори аввал дар як асари тарxумавии соли 383 зикр мешавад.[707] Маъхаз[ои хитоb ин мамлакатро «
Таърихи сиёсb Мо дар боло наrл карда будем, ки дар а[ди Туншаху (вафоташ соли 630) хоrонии uарбии турк Тахористонро забт намуд.
Обёрb. Хоxагии rишлоr Аз афти кор, аксарияти мардуми Тахористон машuули зироат буд. Дар ривояти Сон Юн (ниг. ба боло) ба вуxуди обёрb
Унармандb ва тиxорат Дар Тахористон конковb хеле ривоx дошт. Аз рeи хабари сайё[он ва маълумоти содироти ин ё он мол[756] мо медонем,
Бинокорb. Меъморb Дар Тахористон бисёр ша[р[о, rаср[ои де[rонон ва ибодатго[[о [африёт шудаанд. {африёте, ки дар Тирмиз шуд (сол[ои
Санъати тасвирb Санъати рассомb дар Балаликтеппа, Аxинатеппа ва Rалъаи Кофарни[он махсусан муфассал инъикос шудааст. Дар яке
Айкалтарошb, кандакории чeб ва дигар намуд[ои санъат Баъзе асар[ои санъати [айкалтарошb дар осори гуногун дучор мешаванд. Дар Аxинатеппа як силсила муxассама[ои б
Тавсифоти умумb Номи «Суuд» дар маъхаз[ои гуногунзабон дар муддати мадид дучор мешавад.[802] Му[аrrиrи маш[ур В. Томашек тахмине
Сюан-сзан ва Хой Чао дар бораи Суuд Сюан-сзан ба Суuд соли 629 омад. Вай менависад, ки Самокиён ё Самосзан (Самарrанд) – мулкест, ки аз шарr ба uарб тe
Таърихи сиёсb Ал[ол мадракоти кофb нест, ки таърихи сиёсии Суuд, алалхусус, таърихи сиёсии мулк[ои он тартиб дода шавад. Маъ
Обёрb. Хоxагии rишлоr Се канали асосии обёрb, ки замин[ои xануби Самарrандро шодоб мекард, дар аср[ои миёна аз Вараuсар («Сари дарuот
Унармандb ва тиxорат Кe[[ои атрофи Суuд пур аз маъданиёт аст. Мувофиrи маъхаз[ои хаттb, баъзеи он[о истихроx карда мешуд. Масалан, маъ
Мустамликадории Суuдиён Мустамликадории суuдиён дар ин давра, аз як тараф, ба [аёти тиxоратию иrтисодb ва, аз дигар тараф, ба протсесс[о
Кашфи Rалъаи кe[и Муu ва [африёти Панxакенти rадим Дар тадrиrи давра[ои аввали таърихи асримиёнагии Суuд кашфиёту тадrиrот[ои археологb чунон маrому а[амиятеро с
Самарrанд, Варахша ва дигар бошишго[[ои ша[рb Маркази Суuд ша[ри Самарrанд буд. Ша[р дар димнаи Афросиёб xой дошт.[901] Вусъати димна 219га аст. Дар Афросиёб Н.И.
Бинокорb Дар боб[ои пешина мо камубеш бисёр масъала[ои бинокориро аз назар гузарондем. Дар аввал[ои аср[ои миёна дар С
Санъати тасвирb Осори санъати тасвирb аз Панxакенти rадим, Варахша ва Самарrанд падид омад.
Дар Панxакент дар 60 хона расм
Айкалтарошb. Санъати мусиrb ва раrсb Дар санъати Суuд дар баробари рассомb [айкалтарошb [ам маrоми му[им дошт. Масоле[и [айкалсозb гил, гаx ва чeб буд.
Хати суuдb ва адабиёти он Чи тавре дар боло гуфта гузаштем, хати суuдb аз хати оромb бармеояд. Дар он даврае, ки ал[ол мавриди назар аст,
Аrоиди маз[абb Дар бораи аrоиди маз[абии а[ли Суuд дар маъхаз[ои гуногуни суuдb, хитоb, арабb ва тоxикию форсb маълумот ба назар
Уструшан Дар маъхаз[ои хитоb ин но[ия Сао (Саои шарrb), ё худ Су-дуй-ша-на (Suо-tuâi-şа-nâ)[959] номида шудааст. Маълумот
Фарuона Дар маъхаз[ои хориxb Фарuона дар аср[ои VI-VII Фейхан, Бохан, Паханна номида шудааст. Дар асоси ин транскрипсия в
СОХТИ ИXТИМОИЮ ИRТИСОДB. ТАШАККУЛИ МУНОСИБАТ{ОИ ФЕОДАЛB Маъхаз[ои хаттb дар бораи сохти иxтимоию иrтисодии давра[ои аввали асримиёнагии Осиёи Миёна он rадар маълумо
Арабистон дар арафаи ислом Дар асар[ои таърихшиносb аксар ваrт аrибмондагии араб[о дар арафаи пайдоиши ислом таъкид мешавад. Ин аrида як
Пайдоиши ислом. Шикасти давлати Сосонb Чанд сухан дар бораи пайдоиши ислом. Му[аммад пайuамбари Олло[и таоло ва яккаву ягона гардид. E аслан аз калон
Парокандагии сиёсии Мовароунна[р дар миёна[ои асри VII Араб[о аз [амон рeзе, ки ба Эронзамин rадам гузоштанд, uасб кардани вилоят[ои дар ин сeи Омударё воrеъгардидаи О
Ба сар[ади Осиёи Миёна расидани лашкари араб. {амла[ои нахустин ба Мовароунна[р Мувофиrи ривоят[ои араб, лашкари ислом пас аз му[орибаи назди На[ованд (с.642) reшуни шикастхeрдаи сосониро таъrи
Муборизаи суuдиён, тахористони[о ва дигар халr[ои Осиёи Миёна бар зидди истилогарон Аъёну ашрофи араб фаrат пас аз он ки дар замони хилофати Абдулмалик ибни Марвон (685–705) низоъ[ои дохилии хило
Мудофиаи Самарrанд Чунон ки дар боло оварда шуд, [укмрони Самарrанд подшо[и Суuд - Тархун бо араб[о сул[ кард. E дар айни ваrт e[дадор
Иттифоrи Суuд, Чоч, Фарuона ва Туркон Дар сол[ои 712–713 ба муrобили араб[о иттифоrи хоrони турк ва се давлати калони истиrлолияти худро ниго[ дошта - С
А[воли халr[ои Осиёи Миёна Араб[о дар тамоми ша[ру де[а[ои бузурги Осиёи Миёна rувва[ои [арбии худро гузошта, бо пуштибонии он[о а[олии ма[
Муборизаи суuдиён, фарuони[о ва туркон дар сол[ои 720–722 Дар таълифоти таърихшиносb го[е ба иштироки Хитой дар муборизаи зидди араб[о ишора карда мешавад. Ин тамоман
Муборизаи Хатлонзамин бар зидди истилогарон Мардуми далер ва озодихо[и Хатлон (Хаталон) ба истилогарони араб муrобилати сахт нишон доданд. Он ваrт[о Хатл
Оrибати ба хилофати араб [амро[ карда шудани Осиёи Миёна {ангоми ба[о додан ба а[амияти таърихии аз тарафи араб[о истило шудани Осиёи Миёна, чунон ки дар баъзе тадrиrо
Гурe[[ои мухолиф дар хилофат Рe[ияи душманона нисбат ба [окимияти хилофат на тан[о дар Осиёи Миёна, балки дар дигар кишвар[ои та[ти тасарру
Не[зати Абeмуслим Абeмуслим аслан аз оилаи барзгар баромада, бар тибrи баъзе маълумот, дар аввал[о uулом будааст. Абeмуслим дар
Шeриши Сумбоди Муu ва не[зати Муrаннаъ Дар замони хилофати Аббосиён а[воли оммаи васеи халr на тан[о бе[тар нашуд, балки назар ба давраи Умави[о боз
Rувват гирифтани ашрофи феодалии ма[аллb Шeриш[ои пай дар пайи халr[ои Мовароунна[р, ки аз замони мавриди ис-тилои хилофат rарор гирифтани Осиёи Миёна
Таъсиси давлати Сомониён Сарсилсилаи хонадони Сомониён – Сомон аслан аз вилояти Балх ё худ атрофи Самарrанд ва ё аз Тирмиз буд.[1087] Ба
Сохти давлатb ва ташкили дастго[и идораи он Асосгузори давлати Сомониён Исмоили Сомонb ба хубb медонист, ки таъмин кардани истиrлолияти Мовароунна[р ва
Низоъ[ои байнихудии феодалb ва суст шудани давлати Сомониён. Истилои Rарохониён Баъд аз вафоти Исмоили Сомонb (с.907), дар аввал[ои салтанати А[мад ибни Исмоил (907-914) якбора дар якчанд вилоят[о
Хоxагии rишлоr Аксари а[ли ме[нат машuули зироат ва чорводорb буд. Зироати обb дар Осиёи Миёна ва дар Хуросон ба uояти равнаr р
Исте[соли маъдан ва кe[корb Исте[соли маъдан низ хеле равнаr гирифт. Дар Фарuона о[ан, rалъагb, нуrра, симоб, мис, сурб ва, инчунин мум, сангп
Исте[соли шиша ва сафололот {ангоми тадrиrи ша[ру де[оти асримиёнагb бевосита дар болои хок ва [ангоми [африёти археологb дар маuзи rабат[ои
Дигар намуд[ои касбу [унар Дигар намуд[ои касбу [унар ва ма[сулоти он[оро, ба мисли шишагарb ё кулолb, ин rадар муфассал тавсиф кардан аз и
Бинокорb ва меъморb Дар маъхаз[ои хаттb хабар дода мешавад, ки дар аср[ои IХ-Х бисёр бинову иморат[о сохта шуда буд, вале аз он[о хе
Тиxорат ва муомилоти пул Калонтарин ша[р[ои Осиёи Миёна дар аср[ои IХ–Х марказ[ои тиxорати дохили вилоят[о, байни вилоят[о ва баъзеи он
Бухоро – маркази давлати Сомониён Асри VIII барои а[олии ша[р[ои Мовароунна[р асри бени[оят вазнин буд. Наршахb дар «Таърихи Бухоро» навиштааст, к
Созмони инъомоти феодалb ва заминдории шартb Асри Х давраи феодализми мутараrrb мебошад. Давлати Сомониён давлати феодалие буд, ки манфиати заминдорону т
Рентаи феодалb, [аёти де[rонон ва не[зат[ои халrb Дар а[ди То[ириён ва Сомониён «тамuазании» де[rонон, ки он[оро то ба дараxаи uулом паст мекард, rатъ гардид ва зо
Анxоми ташаккули халrи тоxик Дар [амон даврае, ки [окимият дар Мовароунна[ру Хуросон дар дасти Сомониён буд, ташаккули халrи тоxик анxом ёф
Тараrrиёти адабиёти бадеb Вазъияти сиёсии Осиёи Миёна [анeз дар ибтидои асри IХ барои тараrrии адабиёти нави китобии тоxик, ки бар асоси
Илму фан Комёби[ои илму фанни давраи сомонb камтар аз муваффаrият[ои адабиёти нафиса набуд. Аммо фарr дар ин буд, ки ас
Муборизаи бесамари Абeибро[ими Мунтасир барои аз нав барrарор намудани [окимияти Сомониён Дар сол[ои аввали асри ХI, пас аз забт кардани Мовароунна[р ба Rарохони[о лозим омад ба муrобили амалиёти баро
Халrи тоxик дар давраи салтанати Uазнавиён Давраи [амчун як маркази сиёсb сар бардоштани Uазнин [анeз аз аввал[ои нимаи дувуми асри Х сар мешавад.[1196]
Салxуrи[о ва суrути давлати Uазнавиён Як гурe[ амалдорони олимаrоми дарбори uазнавb бо сардории [оxиб ба васияти султон Ма[муд амал намуда, писари ху
Давлати Uури[о Дар аср[ои миёна кишвари кe[истониеро, ки дар сарга[и {арируд воrеъ гардида, аз {ирот то Бомиён ва [удуди Кобулу
Салxуrи[о ва Низомулмулк Xанги Дандонаrон, ки дар соли 1040 сурат гирифта, таrдири давлати Uазнавиёнро [ал карда буд, боиси тамоман ба Хур
Не[зати исмоилия Не[зати исмоили[о [1212] таrрибан муддати чорсад сол дар таърихи Осиёи Миёна ва Эрон роли калоне бозb кард. Ф.Энг
Rарохониён Таърихи Осиёи Миёнаи а[ди Rарохониён [анeз ба дараxаи кофb омeхта нашудааст. Манбаъ[ои хаттb доир ба xараёни вуr
Rарохониён ва rарахитои[о Дар аввали чоряки дувуми асри ХII мардуми сершумори кидонb {афтрудро бо ша[ри Баласоuун ишuол намуда, империяи
Хоразм ва давлати Салxуrb Uалабаи Rарахитои[о дар соли 1141 Салxуrиёнро хеле заиф гардонид.
Дигар аз воrеа[ои rобили диrrате, ки дар ин
Иrтаъ ва заминдории шартb дар аср[ои ХI–ХII Дар аср[ои ХI–ХII иrтаъ ва иrтаъдорb, яъне ба тариrи хизматона инъом карда шудани замин[ои кишт хеле ривоx ёфт, в
Моликияти замин ва де[rонон Яке аз протсесс[ои хоси иxтимоии давраи мавриди та[rиr таuйир ёфтани [айъати заминдорони калон ва, [атто миёна
Ша[р[ои Осиёи Миёна дар аср[ои ХI–ХII Тараrrиёти босуръати ша[р[о, исте[солоти молb ва тиxорати пулb аз му[имтарин аломат[ои давраест, ки мо ба та[rиrи
Касбу [унар дар аср[ои ХI–ХII Маркази асосии касбу [унар ва тиxорат ша[р буд. Касбу [унари ша[рии онваrта аксаран ба тавассути маълумот ва м
Муомилоти пул Тараrrиёти rувва[ои исте[солкунанда, беш аз пеш xудо шудани касбу [унар аз хоxагии rишлоr, инкишофи минбаъдаи ис
Бинокорb, меъморb ва [унари амалb Аз аср[ои ХI–ХII ва ибтидои асри ХIII миrдори зиёди осори меъмории мe[ташам то замони мо омада расидааст. Ин алб
Илму адаби тоxик дар асри ХI– аввали асри ХIII Таuйироти сиёсии охир[ои асри Х, яъне аз байн рафтани давлати сомонb, ба Мовароунна[р со[иб шудани Rарохони[о в
Па[н шудани тасаввуф ва ро[ ёфтани он ба адабиёти форсу тоxик Яке аз му[имтарин хусусият[ои ин давра ба адабиёт ро[ ёфтани uоя[ои тасаввуф мебошад. «Тасаввуф», ки дар адаби
Уxуми eрдуи Чингизхон ба Осиёи Миёна Давлати хоразмшо[b дар сол[ои бистуми асри ХIII боз [ам бештар сабзида, uайр аз Хоразм ва Мовароунна[р Афuонисто
Мудофиаи rа[рамононаи Хуxанд. Темурмалик Он rисмати лашкари муuул, ки барои забт кардани Хуxанд фиристода шуда буд, агарчи муддати зиёде ин ша[ри rадим
Футу[оти минбаъдаи Чингизхон дар Осиёи Миёна Истилогарони муuул а[олии зиндамондаи Бухоро, Самарrанд ва Хуxандро ба азобу уrубат[ои да[шатангезе гирифтор
Аёти хоxагb пас аз истилои муuул Чингизхон давлати бузурги императории ташкилкардаашро дар байни писарони худ таrсим намуд.
Писари кал
Шeриши Ма[муди Торобb Аз сол[ои 30-юми асри ХIII дар байни а[олии во[а[ои зироатb ва пешаварони ша[р xунбиши зидди золимони аxнабb ва ма[
Мангуrоон ва [окими тоxир - Масъудбек Аз истилои Осиёи Миёна ва Эрон дере нагузашта дар байни хон[о ва ашрофи муuул нисбат ба а[олии муrимии но[ия[о
Исло[оти пулии Масъудбек. Rисман барrарор шудани [аёти ша[р ва тиxорат Дар ибтидои сол[ои 70-уми асри ХIII Масъудбек му[имтарин исло[оти пулb ба амал овард.[1307] Ин аз uалабаи нави хеле x
Осиёи Миёна дар нимаи аввали асри ХIV Кабакхон аввалин [укмрони муuул аст, ки умеди худро тамоман ба Мовароунна[р алоrаманд намуд. Худи e аслан бутп
Категория[ои моликияти замин. Суюрuол Муносибати иxтимоию иrтисодии замони муuул[о, таъсири истило ва фармонфармоии он[о ба созмон[ои гуногуни иxти
Категория[ои де[rонон. Масъалаи сохти крепостноb. Uуломb Де[rонон дар замони муuул[о, мисли пештара ва давра[ои баъдина, гуногунтаркиб буданд. Гурe[е аз он[о дорои имти
А[воли пешаварон Сиёсати ба rайди асорат даровардани а[олb, ки муuул[о xорb мекарданд, махсусан дар муносибати он[о бо пешаварон
Меъморb. Касб[ои амалb. Санъат Вусъати фаъолияти бинокорb, ки дар миёна[ои асри ХIII ва алалхусус, асри ХIV ба вуreъ пайваст, ба [олати муrаррарb
Илму адаби тоxик дар асри ХIII – миёна[ои асри ХIV Аз тарафи eрду[ои Чингизхон истило шудани Осиёи Миёна ба тараrrиёти фан ва адабиёт зарбаи калоне расонид. Дар
Темур ва аввалин rадам[ои e дар ро[и ба даст овардани [окимият Хон[ои муuул батадриx дини исломро rабул карда, ба атрофи худ намояндагони уламо ва тоxиронро xамъ намуда, сиё
Xунбиши сарбадорон Дар [амин гуна як ваrти навмедb ва ла[заи мураккаб мардуми за[маткаш ташаббуси мудофиаи ша[рро ба дасти худ ги
Ба сари [окимияти Мовароунна[р омадани Темур ва футу[оти минбаъдаи e Пас аз забт шудани Самарrанд муносибати байни амир {усайн ва Темур вайрон гардид. Темур дар ваrти [укмронии а
Муборизаи сулолавии Темуриён Пас аз марги Темур давлати бузурги императории ташкилкардаи e аз по афтода, Мовароунна[р ба са[наи мубориза[
Укмронии Улуuбек Ваrте ки Шо[рух писари понзда[солаи худ - Улуuбекро [укмрони Самарrанд таъин кард, зимоми [окимият амалан дар д
Rатли Улуuбек. Низоъ[ои феодалb Улуuбек пас аз вафоти Шо[рух (1447) муддате чанд ша[ри пойтахтии {иротро xои истиrомати худ rарор дод. Вале дар [ам
Вазъи умумии хоxагb ва истисмори де[rонон Дар замони Темуриён вазъияти хоxагии rишлоr назар ба замони муuул[о хеле бе[тар гардид. Xанг[ои Темур харобиов
Категория[ои моликияти феодалон ба замин. Суюрuол дар асри ХV Замин ва об аз рeи [уrуrи моликият ба [амон категория[ое, ки собиrан вуxуд доштанд, таrсим мешуд. Мо дар боло милк
Тиxорат Падидаи аз [ама шоёни таваxxe[и [аёти иrтисодии асри ХV дараxаи баланди тараrrиёти касбу [унар ва тиxорати пулии
Ша[р ва касбу [унар Ма[з дар асри ХV ва ибтидои асри ХVI ба болотарин [адди тараrrиёти худ расидани муносибат[ои моливу пулb як [оди
Бинокорb ва меъморb Аз асри ХV ба замони мо миrдори зиёди ёдгори[ои мe[ташами меъморb боrb мондааст, вале ин фаrат як rисмати камест
Санъати наrrошb ва миниётур Чунон ки манбаъ[ои хаттb ша[одат меди[анд, иморат[ои бошукe[, алалхусус, rаср[ои Темур ва Темуриён аксаран бо та
Илму адаб дар нимаи дувуми аср[ои ХIV-ХV Яке аз олимони маъруфи замони Темур, ки бор[о дар мубо[иса[ои илмии дарбори e ширкат намудааст, Саъдуддин Ма
Сиёсати дохилии Шайбонихон Дар охир[ои асри ХV ва ибтидои асри ХVI eзбек[ои бодянишин бо сардории Му[аммад Шайбонихон Мовароунна[ри марка
Муборизаи байни Шайбониён ва Бобур Дар сарзамини па[новари давлати Шайбониён чанд сол сул[у осоиш [укмфармо гардид ва ба ин восита [аёти хоxагии
Осиёи Миёна дар нимаи аввали асри ХVI Дере нагузашта Шайбониён [амаи вилоят[ои Осиёи Миёна: Тошканд, Фарuона, {исор ва u.-ро аз сари нав ба зери тасар
Моликият ва истифодаи замин Дар асри ХVI замин аз рeи [уrуrи моликият, мисли пештара, ба 5 категория таrсим мешуд. Истилокори[ои Шайбониён да
Касбу [унар, тиxорати дохилb ва муомилоти пулb Дар адабиёти илмb доир ба вазъияти исте[солоти [унармандии Осиёи Миёнаи асри ХVI ду фикри ба [ам мухолиф баён
Тиxорати хориxb. Муносибат[ои дипломатb Устувор гардидани муносибат[ои иrтисодb ва дипломатb бо Россия омили тараrrиёти таърихии Осиёи Миёна дар аср
МАСЪАЛАИ ЭТНОГЕНЕЗИ ХАЛRИ EЗБЕК Масъалаи этногенези халrи eзбек фаrат дар илми таърихнигории марксистии советb аввалин бор бар асоси илмb гу
Бинокорb ва меъморb Дар асри ХVI бинокорb хеле авx гирифт. Хусусан, сохтмони бино[ои маъмурb, хоxагb ва маданию маишb вусъати зиёде п
Адабиёти бадеb ва таърихнигории тоxик дар асри ХVI Чи навъе ки дар боло rайд карда шуд, адабиёт ва фан, ки дар замони [укмронии Улуuбек хеле пеш рафта буд, ба зудb
Низоъ[ои байнихудии феодалон дар асри ХVII Хони Шайбониён - Абдуллохони II соли 1598 вафот кард ва ба xои e писараш - Абдулмeъмин ба тахт нишаст. Лекин азбас
Афзудани парокандагии феодалb. Сиёсати дохилии Убайдуллохон Дар давраи [укмронии кeто[муддати Убайдуллохон (1702–1711) муборизаи байни [укумати марказb ва феодалон хеле шид
Вазъи хоxагb. Даромади замин. Андоз[ои ша[р Чунон ки аз гуфта[ои боло маълум гардид, [укумати марказb, дар воrеъ, иrтидори xиддие надошт. Xониёнро [атто рас
Ба дасти феодалон xамъ шудани моликияти замин Дар айни замон ба дасти феодалони калони xудогона ва шайхони бонуфуз xамъ шудани мулк ва сарват[ои замин ба в
Xунбиш[ои халrb Зулму ситами тоrатшикан ва истисмори бера[монаи феодалb, xанг[ои дохилb ва фаrру гуруснагb норозигии оммаи хал
Касбу [унар, тиxорат, муомилоти пулb Дар давлати Xониён шароит барои тараrrиёти касбу [унар ва тиxорати дохилию хориxb хеле номусоид буд ва ба rадри
МАДАНИЯТИ МОДДB ВА МАЪНАВB МЕЪМОРB ВА САНЪАТ Хусусият[ои [аёти хоxагb ва иxтимоию иrтисодии аср[ои ХVII–ХVIII ба со[аи меъморb низ наrши маълуме гузошт. Нуфуз, [
Адабиёти бадеии тоxик ва солнома[ои таърихии асри ХVII – ибтидои асри ХVIII Дар а[ди Xониён ду маркази адабb вуxуд дошт, ки яке Бухоро ва дигаре Балх буд. Дар ин давра адабиёти тоxик назар
Уxуми Нодиршо[ ба Бухоро ва Хева Дар миёна[ои асри ХVIII Осиёи Миёна, ки дар натиxаи xанг[ои дохилb пароканда ва аз хароби[ои иrтисодb хеле заиф шу
Оuози [укмронии Манuития Соли 1747, аз кушта шудани Нодиршо[ дере нагузашта, Му[аммадра[имбb Абулфайзхонро бо ду писараш ба rатл расонид
МУБОРИЗА ДАР РО{И МУСТА{КАМ КАРДАНИ АМОРАТИ БУХОРО Чунон ки дар боло rайд карда шуд, норизоятии оммаи халr тамоми аморати Бухороро фаро мегирифт. Дониёлбb на фаr
Аморати Бухоро дар нимаи аввали асри ХIХ Пас аз фавти Шо[мурод писараш - амир {айдар (1800– 1826) ба тахти аморат нишаст.
Вай аксарияти ваrтро ба мутол
Давлати хонии Хerанд дар нимаи аввали асри ХIХ Таърихи хонии Хerанд бо вуxуди ба андозаи фаровон мавxуд будани манбаъ[ои мeътамад, мадрак[ои мустанад ва хоти
Нобудшавии а[олb ва харобии хоxагb дар натиxаи xанг[ои байни давлат[ои феодалb Мо [ангоми баёни воrеа[ои таърихии аморати Бухоро ва хонии Rerанд бор[о xанг[ои барои Eротеппа сарзадаро ёдовар
Rувва[ои исте[солкунанда Масо[ати аморати Бухоро 180 [азор километри мураббаъро ташкил мекард.[1570] Ма[ал[ои ин сарзамин аз xи[ати xойгирш
Тиxорат Н.В.Хаников таъкид мекунад, ки Бухоро, Самарrанд ва Rаршb марказ[ои асосии тиxорати аморати Бухоро ма[суб меёф
Заминдории феодалb. А[воли оммаи халr Усули заминдории феодалb дар охири асри ХVIII-нимаи аввали асри ХIХ, умуман [амон тавре ки дар замон[ои гузашта
Муборизаи синфb А[олии ша[ри Бухоро ва но[ия[ои атрофи он бор[о ба муrобили амирони манuит шeриш бардоштанд. Ин rабил шeриш, аз xу
МУНОСИБАТ{ОИ ИRТИСОДИИ БАЙНИ ОСИЁИ МИЁНА ВА РОССИЯ. ТАДRИRИ ОСИЁИ МИЁНА АЗ ТАРАФИ ОЛИМОНИ РУС Соли 1781 мутарxим М. Бекчурин ба сифати сафири [укумати Россияи подшо[b ба Бухоро фиристода шуд. Вазифаи асоси
Тавсеаталабии Британия дар Осиёи Миёна ва раrобати Англияву Россия Инкишофи муносибат[ои мутаrобилаи тиxоративу сиёсии байни Россия ва давлат[ои Осиёи Миёна аз ибтидои асри ХI
Тадrиrи илмии давлат[ои Осиёи Миёна Чунон ки гуфта шуд, [укуматдорони подшо[b аз натиxа[ои умумии музокироти намояндаги[ои дипломатии худ дар Бух
Бинокорb ва меъморb Дараxаи тараrrиёти санъати меъмории Осиёи Миёна алалхусус дар бобати сохтмони бино[ои бошукe[ дар давраи мав
Аёти илмb ва адабb Дар шароите, ки мамлакат аз xи[ати иrтисодb хеле аrиб монда, нуфуз ва эътибори рe[ониёни иртиxоии ислом бе[ад пу
Инкишофи минбаъдаи робита[ои тиxоратию сиёсии Россия бо давлат[ои Осиёи Миёна Чунон ки дар боло rайд карда шуд, [укумати подшо[ии рус саъй менамуд, ки бо ро[и иrтисодb ва дипломатb мавrеи худ
Уxуми reшун[ои подшо[b ба Осиёи Миёна Дар соли 1864 [уxуми rатъии кeшун[ои подшо[b ба Осиёи Миёна сар шуд. Дар мо[и сентябри соли 1864 Чимкент забт гардид.
Таъсиси генерал-губернатории Туркистон ва пешравии минбаъдаи reшун[ои подшо[b {укумати подшо[b барои идора кардани rисмати ишuолшудаи Осиёи Миёна дар соли 1867 бо фаро гирифтани вилоят[ои С
Муборизаи Англия ва Россия барои доираи нуфуз. Вусъати мулк[ои Россия дар Осиёи Миёна Пешравии reшун[ои Россияи подшо[b дар Осиёи Миёна наrша[ои империяи Британияро вайрон намуд. Дар соли 1869 Англи
Уxуми reшун[ои подшо[b ба Туркманистон Нимаи дувуми сол[ои 70-ум ва ибтидои сол[ои 80-уми асри ХIХ давраест, ки доира[ои [укмрони Россия амалиёти худро
Масъалаи Помир» ва [алли он Охирин муаммои раrобати байни Англия ва Россия дар асри ХIХ, ки дар ва[лаи аввал бояд [ал мешуд, «масъалаи Пом
А{АМИЯТИ ПРОГРЕСИВИЮ ТАЪРИХИИ БА РОССИЯ {АМРО{ ШУДАНИ ОСИЁИ МИЁНА Дар ваrти [амро[ шудан ба Россия дар Осиёи Миёна муносибат[ои патриархалии феодалb [укмфармо буданд. Давлат[о
Ду мар[алаи сиёсати иrтисодии [укумати мутлаrа дар Осиёи Миёна. Ро[ ёфтани муносибат[ои капиталистb Сиёсати дар Осиёи Миёна xорикардаи [укумати мутлаrаи подшо[иро ба ду мар[ала xудо кардан мумкин аст: мар[алаи
А[воли косибон Дар сол[ои аввали баъди ба Россия [амро[ шудани Осиёи Миёна косибb ба андозае ривоx ёфт. Сабаб [амин буд, ки дар
ВАЗЪИЯТИ ОММАИ ХАЛR ДАР КИШВАРИ ТУРКИСТОН ВА АМОРАТИ БУХОРО Дар натиxаи ба Россия [амро[ шудани Осиёи Миёна шакл[ои асримиёнагии хоxагb беш аз пеш вайрон гардид: дар сол[о
АРАКАТ{ОИ ХАЛRB ДАР ОСИЁИ МИЁНА ВА ДАР ОН{О ИШТИРОК КАРДАНИ ТОXИКОН Дар хоки генерал-губернатории Туркистон ва [амчунин дар rаламрави аморати Бухоро муттасил шeру ошeб[ои халrb
Ошeб[ои халrb дар бекии Балxувон Дар сол[ои 70-уми асри ХIХ дар бекии Балxувон ошeб[ои пурзeри халrb ба амал омаданд. Соли 1870 ду [азор де[rонон аз ху
Ошeб[о дар дигар ма[ал[ои Осиёи Миёна Соли 1872 дар Хуxанд, соли 1873 дар Пашb ном де[аи Eротеппа ошeб[ои калон шуданду барои rатъи он[о [атто аскар даъват
Тараrrиёти саноатии кишвари Туркистон. Сармояи банк[о Дар охири асри ХIХ ва аввали асри ХХ капитализм дар Россияи подшо[b ба мар[алаи олb, мар[алаи империалистии та
А[воли ме[наткашон {оxати гап нест, ки [амаи ин дасиса[о ба дeши ме[наткашон бори гарон мегардид ва он[оро ба uуломони якумраи як о
ВАЗЪИЯТИ АМОРАТИ БУХОРО ДАР АРАФАИ РЕВОЛЮТСИЯИ СОЛ{ОИ 1905-1907 Аморати Бухоро дар давраи аз соли 1868 то охири асри ХIХ истиrлолияти худро торафт бештар аз даст меди[ад. Дар с
Равнаrи муомилоти тиxорат Пас аз анxоми сохтмони ро[и о[ани Тошканд, ки Осиёи Миёнаро бо Оренбургу Москва пайваст, тиxорат хеле равнаr ё
А[воли а[ли ме[нат Дар хоxагии rишлоr ривоx ёфтани муносибат[ои пулию молb таxзияи де[rононро хеле тезонд–дар як rутб бой[ои кулак
Шeру ошeб[ои халrb Авxи шeру ошeб[ои халrb дар беки[ои uарби Помир [одисаи xудогонаву мустасно набуд. Худи [амин хел [одиса[о ва дар [
РЕВОЛЮТСИЯИ СОЛ{ОИ 1905-1907 ВА ИШТИРОКИ МЕ{НАТКАШОНИ ТОXИК ДАР ОН В.И.Ленин навишта буд: «Капитализми xа[онb ва [аракати рус дар соли 1905 Осиёро тамоман бедор карданд. Сад[о милл
Ривоxи минбаъдаи [одиса[ои револютсионb Дар ин давра газетаи «Самарrанд», ки ба он болшевикони дар боло номбурда М.В.Морозов ва П.В.Позняков (сонитар
Вазъияти кишвари Туркистон ва аморати Бухоро баъд аз револютсияи сол[ои 1905–1907 ва то Xанги якуми xа[онb Ба [укуматдорони подшо[b муяссар гардид, ки муваrrатан uолиб омада, аввалин револютсияи русро буub кунанд. Аммо
Авx гирифтани фаъолияти миллатчиёни буржуазb Робитаи миллатчиёни буржуазии Туркистону Туркия [анeз дар охири асри ХIХ сар шуда буд (дар ин кор миллатчиён
Таъсири харобиовари xанги соли 1914 ба иrтисодиёти Россия Дар соли 1914 Xанги якуми империалистии xа[онb сар зад. Азобу кулфати xанг, талафоти бисёри одамон, белаёrатии [а
Саршавb ва xараёни шeриш Ошeб[ои аввалин дар ша[ри Хуxанд сар шуданд. Аз рeи таrсимот мувофиrи вилоят ва уезд[ои кишвари Туркистон уезди
РЕВОЛЮТСИЯИ БУРЖУАЗB-ДЕМОКРАТИИ ФЕВРАЛИ 1917 ВА А{АМИЯТИ ОН ДАР {АЁТИ ХАЛRИ ТОXИК Xанги якуми xа[онb, ки оrибат ва ифодаи бe[рони умумии капитализм ба шумор мерафт, ин бe[ронро тезутунд гардонда
Маорифпарварb дар нимаи дувуми асри ХIХ – ибтидои асри ХХ Ба Россия [амро[ шудани Осиёи Миёна ба равнаrи маданияту санъату адабиёт объективона мусоидат кард. Олимони
Фаъолияти адибони пешrадами тоxик Дар ибтидои асри ХХ фаъолияти баъзе адибони пешrадами тоxик басо вусъат ёфт. {айрат, Са[бо, Асирb, Айнb ва баъзе
Монография ва маrола[о
Абаев В.И., 1945.– В.И. Абаев. Надпись Дария I о сооружении дворца в Сузе.–«Иранские языки», 1. М.–Л., 19
Сарчашма[о Абдурраззоrи Самаркандb. - Notice de l’ourage persaё1ёёn qui a pour tite Matla-assaadein ou-madjma albahrein I) Матлаъ-ус-саъдайн ва маxмаъ-ул-
РEЙХАТИ ИХТИСОРА{О АДД — Автореферат докторской диссертации
АКД — Автореферат кандидатской диссертации
АПТ — «
ФЕ{РИСТИ АШХОС Абаев В.И.- 56, 59, 62
Аббоси 1- 551, 552
Аббосиён - 323, 324, 325, 329, 411
Аббот – Д.- 613
Абулазизхон - 553, 567,
allrefers.ru
Равнаrи давлати Юнону Бохтар
Обратная связь | Масо[ати давлати Юнону Бохтарро писари Евтидем Деметрий аз [исоби хоки {индустон вусъат дод. Юстин (ХII, 6,4) Деметрийро «шо[и [индувон» меномад. Страбон (ХI, II, I) мегeяд, ки {индустонро Деметрий ва боз як подшо[и дигар Менандр тасхир карданд. Дар сафарномаи Исидори Харкасb Деметрий ном ша[ре зикр шудааст, ки дар Арахозия воrеъ будааст.
Танга[ое, ки дар он[о номи Деметрий сабт шудаанд, хеле гуногунанд. Дар ин танга[о подшо[ го[о тоx бар сар ва го[ хeд дар сар тасвир шудааст, ки ба сурати каллаи фил аст. Симои подшо[ низ дар танга[о як хел нест. Хати баъзе танга[о юнонb, дигар танга[о юнонию [индb (бо хати к[арошти). Дар рeи танга[ое, ки дар атрофи сурати подшо[ хат[ои юнонию [индb доранд, чунин навишта шудааст: «Аз они подшо[и маuлубнопазир Деметрий»[273]. Баъзе му[аrrиrон гуногун будани танга[оро дар назар дошта тахмин мекунанд, ки ду подшо[ вуxуд дошту номи [ар ду Деметрий буд, вале баъзе му[аrrиrон инро rатъиян рад мекунанд. Ал[ол ин масъаларо аниr [ал кардан мумкин не. Ба [ар [ол Деметрий (ё худ яке аз он ду подшо[и [амном) аз [исоби но[ия[ои xануб [удуди Юнону Бохтарро хеле васеъ кард. Ба ду забон сабт шудани навиштаxот ва хeди ба каллаи фил монандро фаrат чунин шар[ додан мумкин, ки ба [айъати давлати Юнону Бохтар кадом як rисми Rанда[ори Rадим (Шимолу uарби Покистони [озира) [амро[ шудааст.
Олими {индустон А.Н.Ло[урb дар асоси маъхаз[ои [индb ба хулосае меояд, ки Деметрий ба {индустон дар а[ди Бри[андрат[а (Brihandratha) ном подшо[и нотавоне дохил шудааст, ки худ аз сулолаи Моравиён буд ва ин таrрибан соли 185 пеш аз милод ба вуreъ омадааст. А.Н.Ло[урb ба Р.Уэтхэйд пайравb намуда, тахмин мекунад, ки ин истилои пойдор не, балки як навъ юриши бардавоми [арбb, як навъ тохтутозе буд, ки дар рафти он лашкари юнониёну бохтар[о ба дарунтари хоки давлати Моравиён дохил шуданд. Ин воrеа ба Шарr таъсири зeр расонд ва ба ин сабаб Деметрий со[иби унвони «шо[и [индувон» гардид, ки мо инро аз гуфтаи Юстин медонем: «Натиxаи бевоситаи ин тохтутоз казоb набуд, он тан[о ба таxовуз[ои минбаъдаи юнониён (юнону бохтар[о.–Б.U.) ва истило шудани шимолу uарби {индустон ро[ кушод». Ба аrидаи А.Н.Ло[урb, Деметрий то ба Паталипутра расида, лашкари Бри[андрат[аро торумор карду дере нагузашта ба Бохтар баргашт, зеро eро мубориза бо Евкратиди Кабир[274] дар пеш буд. Ин та[лили Ло[урb, ки аниrу даrиr буда, rариб тамоми xузъиёташ ба факт[о асос ёфтааст, ба назари мо, хеле эътимодбахш мебошад.
Дар он даврае, ки Деметрий ба тасхири {индустон машuул буд, дар арсаи таърихи Юнону Бохтар дигар як шахси намоён – Евкратид пайдо шуд. Юстин чунин ривоят мекунад: «rариб дар як замон дар Порт - Митридот ва дар Бохтар - Евкратид подшо[ шуданд. {ар ду мардони майдон буданд. Вале толеи порт[о тофт ва он[о ба шарофати сарварии ин марди бузург ба авxи rудрат расиданд. Бохтариён бошанд, го[ ба ину го[о ба он ба xангу xидол саргарм гардида, на фаrат мулки худ, балки истиrлоли худро аз даст доданд; он[о бо суuд[о, арахот[о, дранга[о, ори[о ва [инду[о беист xанг карда, дар азоб монданд ва дар охир гeё аз [ол рафта, зердасти порт[ое шуданд, ки нисбат ба он[о заифтар буданд. Ба [ар [ол, Евкратид дар [амаи ин xанг[о xасорату матонати бе[амтое нишон медод: масалан, ваrте вай дар му[осираи шо[и [инду[о Деметрий монда хеле суст шуда буд, бо сесад нафар лашкари худ паси [ам шабохун зада, бар шаст [азор нафар душман uолиб омад. Баъди му[осираи панxмо[а вай {индустонро мутеъ кард» (ХII, 6, 1–5).
Страбон (ХV, 1, 3) ба «Таърихи Порт»-и Аполлодор истинод намуда, ме-нависад, ки подшо[они Юнону Бохтар «нисбат ба маrдуниён, [атто rисми бештари {индустонро тасхир карданд...» Дигар ровиён ривоят кардаанд, ки ба вай «9 rабила ва 5000 ша[р тобеъ буд». Страбон (ХI, 9, 2) ривоят кардааст, ки порт[о хеле пештар аз Евкратид ва тарафдорони вай, инчунин як rисми Бохтарро истило намуданд ва скиф[оро дур андохтанд. Страбон (ХI, 11, 2) ша[р[ои Бохтарро зикр карда, ша[ри Евкратидеяро ном мебарад, ки «ба ша-рафи собиr [окими худ чунин ном доштааст» ва сипас илова мекунад, ки «порт[о аз дасти Евкратид сатрапи[ои Аспиён ва Туриваро кашида гирифтанд».
Чунинанд маълумоти маъхаз[ои таърихb. Uайр аз ин бисёр танга[ои Евкратид [астанд. Шумораи зиёди он[о аз Осиёи Миёна ёфт шуданд. Масалан, дар вилояти Rашrадарё, назди Китоб хазинае ёфт шуд, ки rариб 100 дона танга[ои Юнону Бохтарb дорад. Аксари ин танга[о танга[ои давраи Евкратид мебошанд. Ин гуна танга[о, инчунин аз хоки Тоxикистон, масалан, аз райони Панxи вилояти Кeлоб ва u. ёфт шудаанд.
Бояд гуфт, ки дар рeи он танга[о, ки расми Евкратид сабт гардидааст, «Подшо[и аъзам Евкратидро» навишта шуда, дар rафои он расми ду кас [аст: як зани тоxдор ва як марди бетоx ва инчунин хате [аст: «Гелиокла ва Лаодика». {арфи «а», ки ба охири ин ном[о ил[оr шуда, мансубияти он[оро ифода менамояд, боиси шар[у тавзе[оти мухталифе гардид, ки мувофиrи он[о хати тангаро ин тавр хондан даркор: «Подшо[и аъзам Евкратидро (фарзандонаш) Гелиокл ва Лаодик», ё худ дар rафои танга писари Евкратид ва занаш тасвир шудаанд, ки малика будааст (барои [амин тоx доштааст ва u. ва [.). Ал[ол аксари олимон эътироф мекунанд, ки дар танга волидайни Евкратид, аз он xумла, модараш – малика тасвир шудаанд ва гeё бо [амин «rонунb» будани амалиёти худ ва со[иби тахт шудани худро таъкид карданb будааст.[275] Ба фикри мо, ма[з чунин аrида rобили rабул мебошад ва аз гуфта[ои сустбунёди В. Тарн, ки дар адабиёти советb та[лил карда шудааст, даст кашидан даркор.
Дар асоси маълумоти маъхаз[ои хаттb ва танга[ои мазкур тахмин кардан мумкин аст, ки дар а[ди Евкратиди Кабир[276] воrса[о ба тартиби зайл xараён доштанд.
Дар он замоне ки Деметрий дар {индустон мегашт, дар Бохтар Евкратид ном яке аз намояндагони ашрофи юнонb исён бардошт, ки падараш Лаодик аз авлоди подшо[он будааст. Ин воrеа айнан дар [амон ваrте ба вуreъ омад, ки ба тахти Порт Митридоти I со[иб шуд, яъне тахминан соли 171 пеш аз милод Евкратид [окимиятро ба [амин сабаб [ам ба осонb ба даст овард, ки rисми асосии лашкари Юнону Бохтарро Деметрий ба {индустон бурда буд.
Евкратид ба тахт со[иб шуда, унвони «Сотер», яъне «Наxотбахш»-ро гирифт ва бо [амин гeё таъкид мекард, ки вай Бохтарро аз Деметрий наxот додааст. Деметрий ин хабарро шунида, барои фурe нишондани исён лашкари бисёре мефиристад, ки шумораи он аз шумораи лашкари Евкратид зиёд буд. Лашкари камшумори Евкратид ба му[осира гирифта шуд ва гeё ки илоxи халосb надошт – охир шумораи му[осирон фаrат 60 [азор буд. Вале Евкратид аз парокандагии лашкари душман фоида бурда (дар ин бора дар маъхаз[о ишорате нест), беист ба душман [амла карда, бо дастаи 300-нафараи худ мудом шабохун зада, шуxоату xасорати бемисл нишон дод ва лашкари сершумори Деметрийро торумор кард. Сипас, ба тахт баромада, унвони «Подшо[и аъзам Евкратид»-ро гирифт, сиккае зад, ки дар он расми падару модараш сабт шуда буд. Ба номи худи Евкратид дар Бохтар тангаи бисёре бароварда шуд, ки, аз афти кор, пас аз сари вай [ам хеле ваrт дар муомила буд. Минбаъд [ам баъди суrути давлати Юнону Бохтар таrлидан ба ин танга[о хеле дигар танга[о бароварда шуд.
Евкратид дар Бохтар [окимияти худро таrвият дода, ба тасхири мулк[ои [индустонии Деметрий шурeъ намуд ва зимнан [удуди он[оро [атто васеъ кард. Аrидае [аст, ки вай со[иби 1000 ша[р будааст.
Вале гуфтан мумкин нест, ки дар а[ди Евкратид [ама кор нуран ало нур буд. Аз ду музофоти ғарбии давлати Юнону Бохтар ма[рум шуд – он[о ба дасти подшо[и муrтадири Порт - Митридоти I гузаштанд, зимнан Митридоти I ким-чи хел но[ия[ои сар[адиро низ ишғол карда будааст[277].
Евкратид тасхири Ҳиндустони шимолиро анxом дода, ба тарафи Бохтар ра[сипор шуд. Юстин (ХLI, 6, 5) менависад, ки «[ангоми бозгашт аз юриш Евкратидро писараш кушт, ки eро андаке пештар ба худ шарики [укмронb карда буд. Писар падаркушии худро, гeё ки на падараш, балки душманашро кушта бошад, [атто пин[он [ам намекард. Вай савораи аробаи xангb хуни падарашро зер карда гузашту фармуд, ки xасадро ба хок насупурда, партофта раванд». Ин анxоми пурфоxиаи кори Евкратид rариби[ои соли 155 пеш аз милод ба вуreъ омадааст[278].
Муосир ва раrиби Евкратид подшо[и Порт - Митридоти I (сол[ои 171–138/7 пеш аз милод) дар бобати вусъати [удуди мулки худ хеле муваффаrият[о ба даст овард. Вай зидди [окимони ма[аллb ва Селевкиён боисрор мубориза бурда, Эрони uарбиро ишuол намуд, ки Мидия ва Байнанна[райнро ба [удуди Порт дохил кард. Порт тадриxан яке аз давлат[ои муrтадири xа[он гардид.
Вазъият дар Юнону Бохтар дигар буд. Аз нима[ои асри II пеш аз милод давраи инrирози иrтидори сиёсии он расид.
Ин давлати бузург, ки но[ия[ои беканори Осиёи Миёна, Афuонистон ва {индустонро дар бар мегирифт, пароканда мешуд. Баъзе волиён, ки аз авлоди Диодот, Евтидем ва Евкратид буданд ва баъзе ашрофи забардаст, ки ба хонадони шо[он тааллуr надоштанд, [окимиятро ба даст мегирифтанду аз номи худ сикка мезаданд. Зо[иран, дар нимаи дувуми асри II пеш аз милод дар Бохтару Суuд волb Антимах ном шахсе будааст, ки унвони «Теос» («Худо») доштааст. Аз xумлаи шо[они [индустонb мавrеи Менандр намоёнтар аст, ки вай, аз афти кор, фавран баъди вафоти Евкратид[279] мулк[ои дар {индустон бударо ба даст даровардааст. Мувофиrи ривояти буддоиён, вай подшо[и хирадманде буда, ба равнаrу ривоxи давлат мусоидат мекардааст. Тахмин меравад, ки ривояти маъхаз[ои буддоb роxеъ ба дини буддоро rабул кардани вай аз [аrиrат дур нест.
Аллакай дар охир[ои асри II пеш аз милод дар а[ди Евтидем итти[оди rабила[ои кeчманчb ба но[ия[ои шимолии Юнону Бохтар бевосита та[дид мекарданд. Дар нимаи дувуми асри II пеш аз милод бошад, олами кeчманчиёни шимолии Осиёи Миёна гeё як ба[ри хурeшоне буд, ки мавx[ои он паси [ам ба со[ил[ои Юнону Бохтар дарафтода, онро пахш мекарданд. Аз омадани ин тeфон [атто он[ое, ки Селевкиёнро зери по карда буданд, яъне подшо[они Порт, ворисони Митридоти I муrтадир ба ларза меомаданд. | | pdnr.ru
Давлати Порт, реферат — allRefers.ru
Давлати Порт - раздел Образование, ТАЪРИХИ RАДИМТАРИН
Агар бо сана[ои ин фасл ма[дуд нашавем ва материал[ои давраи сонитарро ба назар гирем, маълумот дар бораи сохти дохилии давлати Порт нисбат ба Юнону Бохтар бештар аст. Баъзе маълумот[ои муаллифони атиrа дастраси мо гардидаанд, ёдгори[ои эпиграфb бисёр маълумот меди[анд ва u. Дар яке аз калонтарин марказ[ои давлати Порт - Нисо (rарибии Ашхобод) архиви калони [уxxат[ои хаттb ёфт шуд, ки он а[амияти махсус дорад.
Дар давлати Порт [окимияти подшо[ро ду шeро – шeрои ашроф ва шeрои ко[инон ба андозае ма[дуд мекарданд. Ба шeрои ашроф uайр аз намояндагони сулолаи ашконb, аз афти кор, намояндагони боз шаш хонаводаи ашроф дохил мешуданд. Подшо[ро аз байни хонадони [укмрони [амин ду шeро интихоб карда, васияти подшо[и мар[умро [ам ба эътибор мегирифтанд.
Ба [айъати Порт дигар давлатча[ои тобеъ (масалан, Гиркония ва Сакистон), ки волии он[о баъзан ба номи худ сикка мезад (масалан, Алам ва Персида), инчунин сатрапия[о, ки нисбатан хурд буданд, бо сардории сатрап ([ша[рап ё на[водор) дохил мешуданд. Сатрапия[о ба гипархия[о ва гипархия[о ба статма[о таrсим мешуданд. Марзбон[о аз сатрап[о болотар меистоданд, зеро ба он[о якчанд сатрапия[о тобеъ буданд[294].
Ба туфайли тадrиr ва кушодани рамзи архиви Насои кe[на И.М.Дяконов ва В.А.Лившитс барои муайян намудани тартиби маъмурияти ма[аллие, ки дар Порти шимолу шарrb амал мекард, материали пурrимат ба даст оварданд. Дар ма[ал[о идора[ои сершабакаи маъмурb вуxуд доштааст. Во[иди хурдтарини маъмурb - диз, яъне де[аи [исорb будааст, ки ба он дизпат сардорb мекард. Дизпат ба сатрап тобеъ буд. Сол[ои 20-уми асри II пеш аз милод дар ин но[ия Кофизод ном шахсе сатрап будааст. Номи сардори дастаи лашкари саворагон [ам ба мо маълум – eро Тиридот меномидаанд, боз номи чанд «хазинадорон» ва «аспакb Сосон» то ба мо омада расидаанд.
Дар uун кардани хироxу андоз ва андeхтани ма[сулот як гурe[ амалдорон машuул будаанд. Масалан, барои кашондани шароб ба анбори подшо[, ки мадустон ном дошт, амалдороне мутасаддb буданд, ки унвон[ои зерин доштанд: «шаробкаш», «мe[рдор», «котиб», «му[осиб», «дастархончb». «Муu[о» низ табаrаи боимтиёз буданд ва Спосак ном муu номбар шудааст, ки унвони атуршпат («омири оташ») доштааст[295]. Вазифаи амалдорони ма[аллb, пеш аз [ама, [амин буд, ки аз мардум [ар чb бештар хироxу андоз ситонанд ва eро мутеъ ниго[ доранд.
{уxxат[ои архиви Насо далолат мекунанд, ки дар замин[ои [осилхези xануби Туркманистон «мулк[ое» вуxуд доштаанд, ки аз «токзор» иборат будаанд. Моликияти замин чанд намуд дошт ва вобаста ба [ар як намуди моликияти замин барои подшо[ андоз мегирифтанд. Андози махсус, ки (rисман ба намуди мол ва rисман ба пули наrд) барои хомeш нашудани оташи муrаддас ситонда мешуд, гуё як навъ ушри динb буд.
Дар марказ, дар rалъаи Ме[рдодкирд (ал[ол димнаи Насои кe[на) анбор[ои бузурги шаробниго[дории шо[ воrеъ буд. Ба ин xо шароб оварда, ба хум[ои калон мерехтанд ва ба [уxxати дахл менавиштанд. Барои навиштани [уxxат тани хум[о истифода мешуд. Дар як пораи он гап[ои лозимаро навишта мемонданд (масалан, «турш шудагb», «ба хуми дигар рехта шудагb» ва u.) Дар ин [уxxат[о миrдори шароб, номи токзору номи мулк, ному унвони шаробкаш, санаи овардани шароб, навъи шароб ва u. нишон дода мешуд. Ин гуна [уxxат[ои муфассал дар давоми 70 сол тартиб дода мешуд. Uайр аз ин [исоботи умумb, рeйхат[о ва барои шаробгирb талабнома[о ёфт шудаанд.[296]
То ба rарибb фаrат ша[р[ои Порти uарбb, санъати ша[рсозb ва маданияти он омeхта шуда буд. Аз [уxxат[ои бадастомада маълум буд, ки ша[р[о, ба [ар [ол ша[р[ои калон, орган[ои худидоракунb доштанд, ба ша[р як но[ияи хоxагии rишлоr вобаста буд ва баъзе ша[р[о аз номи худ [атто сикка мезаданд.
Ба шарофати [африёти археолог[ои советb бори нахуст ша[ру де[а[ои Порти шимолу шарrb [ам маълум шуданд. Масалан, дар ду димнаи [амшафати Насо, ки дар де[аи Боuир (rарибии Ашхобод) воrеъ аст, чандин сол [африёт канда шуд. Димнаи Насои кe[на rуруrи подшо[ будааст. Насои нав бошад, боrимондаи ша[ри Порт.
Rалъаи Насои кe[на rаср[ои подшо[ (аз xумла, иморат[ои хоxагb) ибодатго[[о, бинои сарбозон ва манзили ашрофонро дар бар мегирад. Тар[и rалъа панxгeша буда, дар атрофаш девори муста[каме дошт, ки uафсии пояи он ба 9 м мерасид. Дар гeшаи xанубb гулдастаи азиме буд, ки вусъати болои он 35х35 м буд. Худи [амин гулдаста исте[коми мукаммал – яке аз rисм[ои асосии мудофиаи rалъа буд. Девору бурx[о аз похса ва хишти хом мебошанд. Тахмин мекунанд, ки ба rалъа фаrат бо як ро[рави дарози моил (пандус), ки тактаки девори rалъа тeл мекашид, даромадан мумкин буд.
Дар миёнxои rалъа толори ни[оят бузурги чоркунxае буд, ки 400 метри мураббаъ вусъат дошт. Дар мобайни толор чор сутуни хиштb меистод, ки танаи [ар яки он[о гeё аз чор нимасутун таркиб ёфта буд. Дар гирду атрофи девори толор rатори нимасутун[о менамуд. Rабати дувуми девори толор низ нимасутун[о дошту дар мобайни [ар як ду нимасутун дар тоrча[о [айкал[ои калони (аз rади одам болотар) гилb меистоданд. Rабати дувуми девор бо ранги сурхи баланд андова карда шуда, наrшу нигори бисёр дорад ва зар[алкорb карда шудааст. Фарши толор гаxb, саrфаш тахтагин, дар мобайн равзан дорад, ки ягона манбаи равшанb мебошад. {ар касе, ки ба ин толор медаромад, сутун[ои босалобат гeё ба фалак саркашида, муxассама[ои назаррабои ба дил [аросандозанда, шавкату шукe[и наrшунигору рангубори онро дида, моту маб[ут мешуд. Дар байни меъморон ва археолог[о мубо[иса меравад, ки ин толор чb буд. Баъзе[о мегeянд, ки ин толори азим rабулго[и подшо[они Порт мебошад, дигар гурe[ мутахассисон тарафдори чунин аrидаи ба [аrиrат наздиктаре мебошанд, ки толори мазкур маъбади азими оташ аст, ки ба ёдбуди аxдодони худогашта сохта шудааст, яъне як навъ осори меъмории динb мебошад.
Дар Ме[рдодкирд uайр аз ин ибодатго[ дигар иморат[о, аз xумла, анбори калони шароб, ки зиёда аз ним миллион литр шароб мебурд ва хазинаи подшо[ ёфт шуд, ки он як бинои калони сарбастаест (60х60). Дар яке аз хона[о бисёр ашёи оxb, асосан ритон[о – xом[ои шохшакл ёфт шуданд. Лаби ритон[о изорае дорад, ки дар он бо усули мунаббат лав[а[ои Дионисий, худо[о ва u. тасвир ёфтаанд. Поёнтари изораи аксари ритон[о ба шакли муxассамае сохта шудаанд. Инчунин [айкал[ои гилb (аз xумла, [айкал[ои гилии зарандуд), биринxb, мармарb ва нуrра ёфт шуданд–масалан, [айкалчаи нуrрагини зарандуди оли[аи Порт, [айкалчаи нуrрагини Эрот ном бут, ки дастпона[ои тиллоb дорад ва u. Осори портии Насо, ки ба rавли Г.А.Кошеленко, «таркиботи узвии ду «мабдаъ» – мабдаи ма[аллb, мабдаи бисёрасраи анъана[ои мадании халr[ои эронинажоди Шарrи Наздику Осиёи Миёна ва мабдаи эллинb мебошад».[297]
Дар байни бозёфт[ои Насои кe[на [уxxат[ои сершумори Порт, ки дар боло ном бурдем, маrоми махсус дорад. Ин [уxxат[о асосан санад[ои андозу хироx буда, дар остракон[о, яъне дар порча[ои сафолb сабт шудаанд.
Дар димнаи дигар – дар Насои нав боrимонда[ои маъбад ва саuона[о ёфт шуданд.[298]
Архиви Насо имкон дод, ки на фаrат тартиботи маъмурию андозгирb, балки инчунин маданияти маънавии шимолу шарrи Порт амиrтар дарк карда шавад. Худи [уxxат[о бо хати оромb навишта шудаанд. Бояд хотирнишон намуд, ки хати оромb [анeз дар девони [ахоманиши[о кор фармуда мешуд. М.М.Дяконов, И.М.Дяконов ва В.А.Лившитс рамзи ин хатро кушода истода, дар ибтидои кор диданд, ки як rисми калима[о оромию rисми дигар портb мебошанду зимнан худи [амон як маф[ум го[ бо калима[ои оромb ва го[ бо портb шар[ дода шудаанд. Синтаксиси [уxxат[о на оромb, балки портb – калима[ои портb мувофиrи rоида[ои грамматикаи забони оромb не, балки мувофиrи rоида[ои грамматикаи забони портb навишта шудаанд. {амаи ин му[аrrиrонро ба аrидае водор сохт, ки дар он давра калима[ои оромb фаrат як навъ мифто[и махсус (гетерограмма) буданд, яъне ба оромb навишта шуда бошанд [ам, ба оромb хонда намешуданд ва котиб маxмeи ин ё он [уруфотро дида, ин ё он калимаи портиро ба забон меоварду бас. Аз худ намудани чунин хат кори осон набуд. Пеш аз он ки талаба[о ба [уxxатнависb [уrуr пайдо кунанд, бояд дурудароз машr мекарданд. Хат[ои машr низ ёфт шудаанд, ки дар порча[ои сафолb навишта шудаанд (дигар масоле[и хатнависb – чарм чизи арзоне набуд, ки барои хатмашrкунb истифода шавад).
Дар давлати Порт дин[ои ни[оят гуногун вуxуд доштанд. Uайр аз дин[ои ма[аллb парастиши худои офтоб - Митра ва асосгузори сулола - Аршак дар ин xо маз[аб[ои юнонb, зардуштия, я[удия ва баъдтар насрония мавxуд буданд. Дини зардуштия маrоми асосb дошт.
Дар [уxxат[ои Насо 200 ном зикр шудааст, ки [ар яки он аз они зардуштии мутаассиб буданаш мумкин, бисёр ном[о соф зардуштb. Таrвим [ам зардуштb буд.
Дар боло Спосак ном муuеро ном бурда будем, ки унвони «омири оташ» доштааст, инчунин бисёр дигар муu[ои rаторb зикр шудаанд. Дар [уxxат[о бисёр маъбад[ои беном, инчунин маъбад[ои Фраат ва Нанайя сабт гардидаанд. Э[тимол меравад, ки хоxаги[ои маъбадb низ буданд. Синкретизми дини Порт инчунин аз [амин [ам зо[ир аст, ки ба зумраи худоёни Порт бисёр худоёни аxнабb дохил карда шудаанд.
Масалан, Нанайя худои rадимии Мо[ дар Байнанна[райн буда, [анeз аз давра[ои Шумер маълум аст. Баъд он ба Ошур ро[ ёфт, сипас ба Эрон, Арманистон, Сурия, Миср ва [атто ба Юнон гузашт. Дар uарб бо баъзе худоён, масалан, бо оли[а Артемидаи юнониён як шуда рафт. Нанайя (Ана[ито) баъдтар дар зумраи худоёни Кушон ва Суuд ба назар мерасад. Номи ин худо баъд[о ба забони шуuнонb гузашт ва [оло [ам дар ин забон «модар»-ро «нана» мегeянд.
Ба муносибати [уxxат[ои Насо масъалаи таrвими Порт пеш омад. Оuози таrвим солест, ки ба соли 247 пеш аз милод рост меояд. Дар [уxxат[ои Насо сана[ои мувофиrи таrвими зардуштb (ё худ xавонавестоb) дарx гардидаанд. Чи тавре ки маълум аст, таrвим дар Эрон аз нимаи дувуми асри V пеш аз милод xорb шуда, ба тимсоли таrвими шамсии мисрb тартиб ёфтааст. Сол аз 365 рeз, 12 мо[ ([ар яке 30 рeзb) иборат буда, ба он боз панx рeз илова мешуд. Номи рeзу мо[[ои ин таrвим талаффузи портии номи худоёни зардуштb мебошад[299].
Солноманависони асримиёнагии Эрон тамоми давраи бисёрасраи давлати Портро аз эътибор соrит сохта, онро но[аr чун давраи [окимияти мустабидаи пурxа[олат ба rалам додаанд.
Вале ёди ин давра дар хотири халr ба шакли аxиб ма[фуз мондааст – калимаи «па[лавон» исми ом шуда, ибораи «ривояти па[лавb», «суруди замони па[лавb» маънои достону ривояти rадимаро гирифтааст. Номи адабиёти форсизабони аср[ои III–VII [ам адабиёти па[лавb шудааст.
Таърихи давлати Порт, ки [амагb 500 сол тeл дорад, дар нимаи дувуми мавxудияти худ асосан дар хоки Эрон ва Байнанна[райн xараён гирифта, аз доираи таърихи аxдоди халr[ои Осиёи Миёна rисман берун мемонад.
Все темы данного раздела:
ДУШАНБЕ НАШРИЁТИ «ДОНИШ»
2008
САРЧАШМАИ ХУДШИНОСИИ МИЛЛB
Агар кас гузаштаи аxдоди худро надонад, инсони комил нест!
Ин хитобаи сода, вале дар айни замон
МУRАДДИМА
Халrи тоxик ба итти[оди бузурги миллат[ои сотсиалистb, ки Иттифоrи Республика[ои Советии Сотсиалисти
Осори палеолити поин Замони пайдоиши нахустин одамонро дар сарзамини Осиёи Миёна ба таври яrин муайян кардан хеле душвор аст, зе
Осори палеолити миёна Дар Осиёи Миёна аз мар[илаи баъди [аёти башари аввалия – палеолити миёна ёдгори[ои фаровон боrb мондааст. Ин
Осори палеолити боло Тахминан 40–35 [азор сол пеш ташаккули навъи имрeзаи башар Homo sapiens сурат мегирад.
Дар ин давра асбобу олот
Тавсифи xамъияти палеолит Мо дар асоси материал[ои археологb инкишофи тадриxии rувва[ои исте[солкунандаи xамъияти давраи палеолити Оси
МЕЗОЛИТ ВА НЕОЛИТ Замони мезолит ва неолитро одатан ба 10–15 [азор сол тахмин мекунанд. Лекин давоми ин давраи [аёти инсонb дар [
Осори мезолит Осори давраи мезолит хусусан дар ма[ал[ои со[или Каспb ба таври муфассал тадrиr шудааст. Намунаи барxастаи он
Осори неолит Тахминан 9–7 [азор сол rабл аз ин асри нави санг оuоз ёфтааст.
Дар Осиёи Миёна се умумияти мадании таърих
Rадимтарин тасвир[ои рeи санг Тасвир[ои рeи санг, ки барои дарк намудани тафаккури башари rадим ва тасаввуроти нисбат ба му[ит пайдокардаи
Гузариш ба сохти rавмии падарb Асри биринxb му[имтарин давраи таърихи инсоният мебошад. Дар ин давра чи дар тараrrиёти rувва[ои исте[солкунан
Rувва[ои исте[солкунанда Бо мурури аср[о олоти исте[солот беш аз пеш такмил ёфта, техника тараrrb намуд. Яке аз равия[ои ин тараrrиёт ба п
Вилоят[ои таърихию мадании Осиёи Миёна Сайри тараrrиёти таърихии а[ди биринxb дар rисмат[ои мухталифи Осиёи Миёна яксон набуд. Дар ин бобат ду вилоят
Сохти xамъиятb Масъалаи сохти xамъиятии а[ди биринxb мавриди ба[су мунозира[ои бени[ояти мутахассисон rарор гирифтааст. Роxе
Умумияти [индуэронb. Ориёи[о Протсесс[ои этникие, ки дар Осиёи Миёнаи а[ди биринxb ба амал меомаданд, [ам барои тараrrиёти ояндаи худи ин са
Ро[[ои кeчиши тоифа[ои [индуэронb ва комплекс[ои археологии Осиёи Миёна Тоифа[ои [индуэронb то замони аз [ам xудо шудани худ дар куxо сукунат доштанд, кай ва бо кадомин ро[[о кeчидан аз
Металлургияи о[ан Материал[ои археологb бо rиёси баъзе мадрак[ои забонb ва [амчунин сарчашма[ои хаттии rадим, ки ба давра[ои баъд
Маскан[о Ёдгори[ои асри аввали о[ан дар Осиёи Миёна назар ба ёдгори[ои пешини аср[ои санг ва биринxb ни[оятдараxа кам ка
Авесто» [амчун сарчашмаи таърихb «Авесто», ки аз маxмeи матн[ои пайравони оини зардуштb иборат аст, му[имтарин маъхази оид ба таърихи rадимтари
Масъалаи ташаккули rадимтарин давлат[о Та[лили вазъи иxтимоию иrтисодии Осиёи Миёна нишон меди[ад, ки мамлакат дар мар[илаи гузариш ба xамъияти синфb
Зардуштия Дар боло ишора кардем, ки «Авесто» – маxмeи аносири аxноси мухталиф ва дар замони гуногун ба вуxуд омадааст. К
Ба вуxуд омадани давлати {ахоманиши[о Пайдоиши нахустин падида[ои давлат дар Эрон ба аср[ои IХ-VII пеш аз милод тааллуr дорад[188]. Дар ин аср[о аксари н
Футу[оти Куруши II дар Осиёи Миёна Натиxа[ои давраи аввали фаъолияти Куруши II ин буд, ки давлати {ахоманишb ба иrтидори бузурге со[иб гардид, нуф
Шeриши зидди Хахоманиши[о дар а[ди Дорои I Uалабаи бодиянишинони Осиёи Миёна бар Куруши II дар [алли таrдири давлати {ахоманишb роли калоне бозид. Аз як т
Осиёи Миёна дар [айъати давлати {ахоманишb Мувофиrи маълумоти сарчашма[о, rисмати му[ими Осиёи Миёна дар [айъати давлати {ахоманишb rарор гирифта буд. Да
Сохти иxтимоию иrтисодb, маданият ва дини Суuд, Хоразм ва Бохтар дар аср[ои VI–IV пеш аз милод Сохти xамъиятии халr[ои шарrиэронии Осиёи Миёна дар давраи [укмро-нии сулолаи [ахоманиши[о, чунон ки аз тадrиrи
ОСИЁИ МИЁНА ВА ЭРОН ДАР А{ДИ САЛТАНАТИ {АХОМАНИШИ{О Давлати бузурги [ахоманишb, ки яке аз пуриrтидортарин империя[ои xа[они а[ди rадим [исоб меёфт, мавxудияти худр
Тараrrии Маrдуния Дар а[ди салтанати Файлаrуси II (359–336 пеш аз милод) иrтидори Маrдуния афзуда, марказиятнокb ва итти[оди он усту
Шикасти давлати {ахоманишb Искандар ба тавассути хабар[ое, ки аз Форс мерасид, аз вазъияти ноустувори давлати {ахоманишb ба хубb ого[ гар
Му[ориба[о дар дамга[и Осиёи Миёна Дар сарчашма[ои хаттb роxеъ ба чораxeи[ои Бесс баъзе маълумот мавxуд аст. Аввалан, e кeшиш кард, ки xи[ати rонунии
Rувва[ои [арбb ва [унари xангии халr[ои Осиёи Миёна Халr[ои Осиёи Миёна бо кадомин rувва[о муrобили Искандари Маrдунb муrовимат карданд? Бояд rайд кард, ки камбуди
Амалиёт[ои [арбb дар Мовароунна[р Арриан (III, 28, 9-10) воrеаро ба rарори зайл наrл мекунад: «Ваrте ки ба Бесс наздик расидани Искандарро хабар додан
Шeриши сол[ои 329–327 пеш аз милод Ба муборизаи ба[ри истиrлолияти Суuд ва Бохтар сипа[солори ма[аллb Спитаман, ки яке аз симо[ои хеле барxаста да
Инrирози империяи Искандари Маrдунb ва оrибати футу[оти маrдуни[о Искандар Бобулро пойтахти давлати нави худ rарор дод ва асосан [амон усули мамлакатдории давраи {ахоманиши[
ОСИЁИ МИЁНА ДАР {АЙЪАТИ ДАВЛАТИ СЕЛЕВКИЁН Яке аз сарлашкарони Искандари Маrдунb - Селевк соли 312 пеш аз милод дар Бобулистон ба сифати сатрап мавrеъ ёфт
Пайдоиш ва таърихи давра[ои аввали Порт ва Юнону Бохтар Дар айни муборизаи байни ду бародарон (Селевки II ва Антиохи Гиеракс) барои со[иб шудан ба тахт аз давлати Сел
Муборизаи зидди истилокории Селевкиён Сипас, ахбори маъхаз[о моро ба да[сола[ои охири асри III пеш аз милод меоварад. Дар ин мобайн Порт давлати муrта
Равнаrи давлати Юнону Бохтар Масо[ати давлати Юнону Бохтарро писари Евтидем Деметрий аз [исоби хоки {индустон вусъат дод. Юстин (ХII, 6,4) Де
Давлати Юнону Бохтар Ни[оят кам будани маъхаз[ои таърихb имкон намеди[ад, ки сохти давлатb ва xамъиятии Юнону Бохтар муфассал тавс
Дигар но[ия[ои Осиёи Миёна Яке аз му[имтарин но[ия[ои зироатии Осиёи Миёна – Фарuона мувофиrи маълумоти маъхаз[ои охири асри II пеш аз ми
Кeчманчиён ва Порт Соли 138/7 ба тахти Порт Фар[оди II нишаст. Худи Фар[од [анeз хурд буд ва давлатро модараш идора мекард. Амнияти м
Масъалаи пайдоиши йуxи[о Xараёни воrеа дар Юнону Бохтар тамоман дигар буд. Барои фа[мидани он ва фа[мидани вазъияти умумии Осиёи Миёна
Страбон Помпей Трог Аси[о Аси[о
Пасиан[о (асиан[о) Асиан[о
Та[ори[о Тахори[о
Сакараул[о (=сакараук[о) Сараук[о (=сакару
Амлаи rатъb ба Юнону Бохтар Соли 206 пеш аз милод, да[[о сол rабл аз он, ки йуxи[о ба хоки Осиёи Миёна дохил шуданд, дар сар[ад[ои давлатии Юно
Бохтар ва Суuд Аз тарафи йуxи[о истило шудани Бохтар боиси минбаъд пароканда ва uайримутамарказ шудани он гардид. Ваrт[ои ав
Давлати rадимии Фарuона – Даван Дар маъхаз[ои хитоии аср[ои II–I пеш аз милод Даван ном як кишвари васеи пурсарвати серодам тасвир шудааст. А
Халr[о ва но[ия[ои шимолb Яке аз халr[ое, ки дар мушкилb дастгири фарuонаги[о шуд, канuуй[о буданд (талаффузи rадимиаш khan-kiah). Дар сарчашма
Порт. Uалабаи Порт бар Рим Иrтидори Порт дар а[ди Ме[рдоди II ни[оят афзуд. Баъд аз сари вай (соли 88/7 пеш аз милод) кори Порт аввал омад нак
Давраи аввали давлати Кушон Дар Осиёи Миёна ва инчунин дар но[ия[ои xануби он – то худи хоки шимолу uарби Покистон бисёр ваrт танга[ое ёфт
Масъалаи хронологияи Кушон Масъалаи хронологияи Кушон, ки олимон сад сол боз бо xeшу хурeш му[окима мекунанд, [оло [ам масъалаи дандоншик
Забти сарзамин[о «{окими Гуйшуан Киотсзюкю» (ба rавли П.Пелйо, ин ном дар rадим K’iəudz ‘iəu kiəp талаффуз карда мешудааст),
Исло[оти пулии Кадфизи II Кадфизи II дар сиёсати пул исло[оте ба амал оварда, танга[ои тиллоро ба муомилот андохт. Одатан, чунин аrида ма
Канишка ва равнаrи давлати Кушон Маш[уртарин шо[и Кушон - Канишка мебошад. Та[лили номи вай дар илм боиси мубо[исаву мунозираи дурударозе гард
Таназзули давлати Кушон. Кушониён ва Сосониён Мувофиrи катиба[ои [индb баъди Канишка ба тахт Васишка нишаст, вале тангае бо номи e нест, танга[ое [астанд, ки
Бохтари шимолb Ба туфайли тадrиrот[ои муфассалу мунтазами археологии территорияи Осиёи Миёна, Афuонистон ва шимоли {индуст
Суuд, Фарuона, Чоч, Хоразм Ша[ру манзил[ои давраи Кушониёни Суuд, Фарuона, Чоч нисбат ба ша[ру манзил[ои давраи Кушониёни Бохтари шимолb
Хоxагии rишлоr. Обёрb Тадrиrи муфассали археологии майдон[ои фарох нишон меди[ад, ки дар он давра тамоми но[ия[ои асосии Осиёи Миён
Бинокорb ва [унармандb {ангоми [африёти археологb чунин намуд[ои иморату иншоот ёфт шуданд: 1) rаср[о, 2) маъбад[о, 3) бино[ои истиrоматb, 4
Савдои дохилb ва хориxb Ба давраи Кушониён системаи мутараrrии пулb, ни[оят гуногун будани rимати танга[о ва хеле зиёд будани шумораи
Осори хаттb Дар давраи Кушониён дар со[аи маданияти маънавии халr[ои Осиёи Миёна дигаргуни[ои xиддb рeй доданд. Ин давраи
Аrоиди маз[абb Аrоиди маз[абии давраи Кушониён ни[оят печдарпеч ва муракккаб аст. Rисми асосии а[олии Осиёи Миёна мисли пешт
ИСТОРИОГРАФИЯИ МАСЪАЛА{ОИ ФОРМАТСИЯИ ИXТИМОИЮ ИRТИСОДИИ UУЛОМДОРИИ ОСИЁИ МИЁНАИ RАДИМ Нотавонии илми буржуазb, алалхусус [ангоми чун як чизи том омeхтани таърихи иxтимоию иrтисодии Осиёи Миёна ва
Таrсимоти иxтимоb ва молумулкb Аллакай дар охири [азораи III ва аввали [азораи II пеш аз милод дар Туркманистони xанубb таrсимоти молумулкb рав
Таркиби xамъияти Осиёи Миёна дар охири [азораи I пеш аз милод ва ибтидои [азораи I милодb Дар танга[ои Юнону Бохтар ва давра[ои баъдтар ва инчунин дар танга[ои Кушониён чунин унвони юнонb ё худ шарrи
Давлати Сосониён Дар ибтидои асри III милодb дар натиxаи xанг[ои дурударози пурта[лукаи зидди рими[о ва низову хархаша[ои дохилb
Кидориён Мадраки асосb роxеъ ба Кидориён дар ахбори маъхаз[ои зерин [астанд. Дар солномаи Бэй-ши ривоят мешавад, ки [ок
Хиёниён Соли 346/47 шо[и Сосониён Шопури II дар сар[ади шарrии давлати худ меистод, зеро ба он xо, ба rавли Аммиан Марселли
Айтолиён Инак, дар ахбори муаррихи арман, ки ба соли 450 нисбат дорад, «кишвари [айтолиён» номбар шудааст. Егише Вардап
Масъалаи пайдоиши хиёниён ва [айтолиён Нависандаи суриёнии аввали асри VI Яшу Стилат менависад, ки: «хиёниён, ки худ гунн [астанд».[594] Вале ин даъвор
Xамъияти [айтолиён Прокопий Кесарский дар бораи «гунн[ои сафед» – [айтолиён гап зада, навишта буд, ки он[о «аз rадим» муrимb мебо
Не[зати Маздак Дар [удуди аср[ои V–VI дар Эрони Кайrубодшо[ (сол[ои 488–531) бар зидди муносибат[ои феодалb, ки нав ташаккул меёфт
Хоrонии турк ва нуфузи [окимияти он дар Осиёи Миёна Дар асри VI хеле дур аз [удуди Осиёи Миёна дар Олтой зери унвони «Хоrонии турк» (сол[ои 551-744) итти[оди давлатие
Турк[о ва {айтолиён {анeз ваrте ки турк[о ба Осиёи Миёна сар медароварданд, бояд ба {айтолиён дучор меомаданд. Ваrте Хоrонии турк б
Низои турк[о ва Сосониён. Иrтисодиёт ва сиёсат {амин ки давлати {айтолиён бар[ам дода шуд, байни собиr иттифоrчиён низоъ хест. Дере нагузашта алангаи низоъ б
Муносибати хоrони турк ва [окимони ма[аллb. Синтези Осиёи Миёнаву турк Аввал[о сиёсати турк[о, ки Осиёи Миёнаро ишuол карда буданд, аз сиёсати {айтолиён фарrи казоb надошт,[693] яъне о
Не[зати Абрeй А[воли а[ли ме[нат ни[оят вазнин буд.[702] Ба ин муносибат маълумоти не[зати Абрeй ни[оят му[им аст. Ин маълумот а
Маълумоти сарчашма[о дар бораи вазъияти Тахористон дар асри VI – ибтидои асри VIII Номи «Тахористон» бори аввал дар як асари тарxумавии соли 383 зикр мешавад.[707] Маъхаз[ои хитоb ин мамлакатро «
Таърихи сиёсb Мо дар боло наrл карда будем, ки дар а[ди Туншаху (вафоташ соли 630) хоrонии uарбии турк Тахористонро забт намуд.
Обёрb. Хоxагии rишлоr Аз афти кор, аксарияти мардуми Тахористон машuули зироат буд. Дар ривояти Сон Юн (ниг. ба боло) ба вуxуди обёрb
Унармандb ва тиxорат Дар Тахористон конковb хеле ривоx дошт. Аз рeи хабари сайё[он ва маълумоти содироти ин ё он мол[756] мо медонем,
Бинокорb. Меъморb Дар Тахористон бисёр ша[р[о, rаср[ои де[rонон ва ибодатго[[о [африёт шудаанд. {африёте, ки дар Тирмиз шуд (сол[ои
Санъати тасвирb Санъати рассомb дар Балаликтеппа, Аxинатеппа ва Rалъаи Кофарни[он махсусан муфассал инъикос шудааст. Дар яке
Айкалтарошb, кандакории чeб ва дигар намуд[ои санъат Баъзе асар[ои санъати [айкалтарошb дар осори гуногун дучор мешаванд. Дар Аxинатеппа як силсила муxассама[ои б
Тавсифоти умумb Номи «Суuд» дар маъхаз[ои гуногунзабон дар муддати мадид дучор мешавад.[802] Му[аrrиrи маш[ур В. Томашек тахмине
Сюан-сзан ва Хой Чао дар бораи Суuд Сюан-сзан ба Суuд соли 629 омад. Вай менависад, ки Самокиён ё Самосзан (Самарrанд) – мулкест, ки аз шарr ба uарб тe
Таърихи сиёсb Ал[ол мадракоти кофb нест, ки таърихи сиёсии Суuд, алалхусус, таърихи сиёсии мулк[ои он тартиб дода шавад. Маъ
Обёрb. Хоxагии rишлоr Се канали асосии обёрb, ки замин[ои xануби Самарrандро шодоб мекард, дар аср[ои миёна аз Вараuсар («Сари дарuот
Унармандb ва тиxорат Кe[[ои атрофи Суuд пур аз маъданиёт аст. Мувофиrи маъхаз[ои хаттb, баъзеи он[о истихроx карда мешуд. Масалан, маъ
Мустамликадории Суuдиён Мустамликадории суuдиён дар ин давра, аз як тараф, ба [аёти тиxоратию иrтисодb ва, аз дигар тараф, ба протсесс[о
Кашфи Rалъаи кe[и Муu ва [африёти Панxакенти rадим Дар тадrиrи давра[ои аввали таърихи асримиёнагии Суuд кашфиёту тадrиrот[ои археологb чунон маrому а[амиятеро с
Самарrанд, Варахша ва дигар бошишго[[ои ша[рb Маркази Суuд ша[ри Самарrанд буд. Ша[р дар димнаи Афросиёб xой дошт.[901] Вусъати димна 219га аст. Дар Афросиёб Н.И.
Бинокорb Дар боб[ои пешина мо камубеш бисёр масъала[ои бинокориро аз назар гузарондем. Дар аввал[ои аср[ои миёна дар С
Санъати тасвирb Осори санъати тасвирb аз Панxакенти rадим, Варахша ва Самарrанд падид омад.
Дар Панxакент дар 60 хона расм
Айкалтарошb. Санъати мусиrb ва раrсb Дар санъати Суuд дар баробари рассомb [айкалтарошb [ам маrоми му[им дошт. Масоле[и [айкалсозb гил, гаx ва чeб буд.
Хати суuдb ва адабиёти он Чи тавре дар боло гуфта гузаштем, хати суuдb аз хати оромb бармеояд. Дар он даврае, ки ал[ол мавриди назар аст,
Аrоиди маз[абb Дар бораи аrоиди маз[абии а[ли Суuд дар маъхаз[ои гуногуни суuдb, хитоb, арабb ва тоxикию форсb маълумот ба назар
Уструшан Дар маъхаз[ои хитоb ин но[ия Сао (Саои шарrb), ё худ Су-дуй-ша-на (Suо-tuâi-şа-nâ)[959] номида шудааст. Маълумот
Фарuона Дар маъхаз[ои хориxb Фарuона дар аср[ои VI-VII Фейхан, Бохан, Паханна номида шудааст. Дар асоси ин транскрипсия в
СОХТИ ИXТИМОИЮ ИRТИСОДB. ТАШАККУЛИ МУНОСИБАТ{ОИ ФЕОДАЛB Маъхаз[ои хаттb дар бораи сохти иxтимоию иrтисодии давра[ои аввали асримиёнагии Осиёи Миёна он rадар маълумо
Арабистон дар арафаи ислом Дар асар[ои таърихшиносb аксар ваrт аrибмондагии араб[о дар арафаи пайдоиши ислом таъкид мешавад. Ин аrида як
Пайдоиши ислом. Шикасти давлати Сосонb Чанд сухан дар бораи пайдоиши ислом. Му[аммад пайuамбари Олло[и таоло ва яккаву ягона гардид. E аслан аз калон
Парокандагии сиёсии Мовароунна[р дар миёна[ои асри VII Араб[о аз [амон рeзе, ки ба Эронзамин rадам гузоштанд, uасб кардани вилоят[ои дар ин сeи Омударё воrеъгардидаи О
Ба сар[ади Осиёи Миёна расидани лашкари араб. {амла[ои нахустин ба Мовароунна[р Мувофиrи ривоят[ои араб, лашкари ислом пас аз му[орибаи назди На[ованд (с.642) reшуни шикастхeрдаи сосониро таъrи
Муборизаи суuдиён, тахористони[о ва дигар халr[ои Осиёи Миёна бар зидди истилогарон Аъёну ашрофи араб фаrат пас аз он ки дар замони хилофати Абдулмалик ибни Марвон (685–705) низоъ[ои дохилии хило
Мудофиаи Самарrанд Чунон ки дар боло оварда шуд, [укмрони Самарrанд подшо[и Суuд - Тархун бо араб[о сул[ кард. E дар айни ваrт e[дадор
Иттифоrи Суuд, Чоч, Фарuона ва Туркон Дар сол[ои 712–713 ба муrобили араб[о иттифоrи хоrони турк ва се давлати калони истиrлолияти худро ниго[ дошта - С
А[воли халr[ои Осиёи Миёна Араб[о дар тамоми ша[ру де[а[ои бузурги Осиёи Миёна rувва[ои [арбии худро гузошта, бо пуштибонии он[о а[олии ма[
Муборизаи суuдиён, фарuони[о ва туркон дар сол[ои 720–722 Дар таълифоти таърихшиносb го[е ба иштироки Хитой дар муборизаи зидди араб[о ишора карда мешавад. Ин тамоман
Муборизаи Хатлонзамин бар зидди истилогарон Мардуми далер ва озодихо[и Хатлон (Хаталон) ба истилогарони араб муrобилати сахт нишон доданд. Он ваrт[о Хатл
Оrибати ба хилофати араб [амро[ карда шудани Осиёи Миёна {ангоми ба[о додан ба а[амияти таърихии аз тарафи араб[о истило шудани Осиёи Миёна, чунон ки дар баъзе тадrиrо
Гурe[[ои мухолиф дар хилофат Рe[ияи душманона нисбат ба [окимияти хилофат на тан[о дар Осиёи Миёна, балки дар дигар кишвар[ои та[ти тасарру
Не[зати Абeмуслим Абeмуслим аслан аз оилаи барзгар баромада, бар тибrи баъзе маълумот, дар аввал[о uулом будааст. Абeмуслим дар
Шeриши Сумбоди Муu ва не[зати Муrаннаъ Дар замони хилофати Аббосиён а[воли оммаи васеи халr на тан[о бе[тар нашуд, балки назар ба давраи Умави[о боз
Rувват гирифтани ашрофи феодалии ма[аллb Шeриш[ои пай дар пайи халr[ои Мовароунна[р, ки аз замони мавриди ис-тилои хилофат rарор гирифтани Осиёи Миёна
Таъсиси давлати Сомониён Сарсилсилаи хонадони Сомониён – Сомон аслан аз вилояти Балх ё худ атрофи Самарrанд ва ё аз Тирмиз буд.[1087] Ба
Сохти давлатb ва ташкили дастго[и идораи он Асосгузори давлати Сомониён Исмоили Сомонb ба хубb медонист, ки таъмин кардани истиrлолияти Мовароунна[р ва
Низоъ[ои байнихудии феодалb ва суст шудани давлати Сомониён. Истилои Rарохониён Баъд аз вафоти Исмоили Сомонb (с.907), дар аввал[ои салтанати А[мад ибни Исмоил (907-914) якбора дар якчанд вилоят[о
Хоxагии rишлоr Аксари а[ли ме[нат машuули зироат ва чорводорb буд. Зироати обb дар Осиёи Миёна ва дар Хуросон ба uояти равнаr р
Исте[соли маъдан ва кe[корb Исте[соли маъдан низ хеле равнаr гирифт. Дар Фарuона о[ан, rалъагb, нуrра, симоб, мис, сурб ва, инчунин мум, сангп
Исте[соли шиша ва сафололот {ангоми тадrиrи ша[ру де[оти асримиёнагb бевосита дар болои хок ва [ангоми [африёти археологb дар маuзи rабат[ои
Дигар намуд[ои касбу [унар Дигар намуд[ои касбу [унар ва ма[сулоти он[оро, ба мисли шишагарb ё кулолb, ин rадар муфассал тавсиф кардан аз и
Бинокорb ва меъморb Дар маъхаз[ои хаттb хабар дода мешавад, ки дар аср[ои IХ-Х бисёр бинову иморат[о сохта шуда буд, вале аз он[о хе
Тиxорат ва муомилоти пул Калонтарин ша[р[ои Осиёи Миёна дар аср[ои IХ–Х марказ[ои тиxорати дохили вилоят[о, байни вилоят[о ва баъзеи он
Бухоро – маркази давлати Сомониён Асри VIII барои а[олии ша[р[ои Мовароунна[р асри бени[оят вазнин буд. Наршахb дар «Таърихи Бухоро» навиштааст, к
Созмони инъомоти феодалb ва заминдории шартb Асри Х давраи феодализми мутараrrb мебошад. Давлати Сомониён давлати феодалие буд, ки манфиати заминдорону т
Рентаи феодалb, [аёти де[rонон ва не[зат[ои халrb Дар а[ди То[ириён ва Сомониён «тамuазании» де[rонон, ки он[оро то ба дараxаи uулом паст мекард, rатъ гардид ва зо
Анxоми ташаккули халrи тоxик Дар [амон даврае, ки [окимият дар Мовароунна[ру Хуросон дар дасти Сомониён буд, ташаккули халrи тоxик анxом ёф
Тараrrиёти адабиёти бадеb Вазъияти сиёсии Осиёи Миёна [анeз дар ибтидои асри IХ барои тараrrии адабиёти нави китобии тоxик, ки бар асоси
Илму фан Комёби[ои илму фанни давраи сомонb камтар аз муваффаrият[ои адабиёти нафиса набуд. Аммо фарr дар ин буд, ки ас
Муборизаи бесамари Абeибро[ими Мунтасир барои аз нав барrарор намудани [окимияти Сомониён Дар сол[ои аввали асри ХI, пас аз забт кардани Мовароунна[р ба Rарохони[о лозим омад ба муrобили амалиёти баро
Халrи тоxик дар давраи салтанати Uазнавиён Давраи [амчун як маркази сиёсb сар бардоштани Uазнин [анeз аз аввал[ои нимаи дувуми асри Х сар мешавад.[1196]
Салxуrи[о ва суrути давлати Uазнавиён Як гурe[ амалдорони олимаrоми дарбори uазнавb бо сардории [оxиб ба васияти султон Ма[муд амал намуда, писари ху
Давлати Uури[о Дар аср[ои миёна кишвари кe[истониеро, ки дар сарга[и {арируд воrеъ гардида, аз {ирот то Бомиён ва [удуди Кобулу
Салxуrи[о ва Низомулмулк Xанги Дандонаrон, ки дар соли 1040 сурат гирифта, таrдири давлати Uазнавиёнро [ал карда буд, боиси тамоман ба Хур
Не[зати исмоилия Не[зати исмоили[о [1212] таrрибан муддати чорсад сол дар таърихи Осиёи Миёна ва Эрон роли калоне бозb кард. Ф.Энг
Rарохониён Таърихи Осиёи Миёнаи а[ди Rарохониён [анeз ба дараxаи кофb омeхта нашудааст. Манбаъ[ои хаттb доир ба xараёни вуr
Rарохониён ва rарахитои[о Дар аввали чоряки дувуми асри ХII мардуми сершумори кидонb {афтрудро бо ша[ри Баласоuун ишuол намуда, империяи
Хоразм ва давлати Салxуrb Uалабаи Rарахитои[о дар соли 1141 Салxуrиёнро хеле заиф гардонид.
Дигар аз воrеа[ои rобили диrrате, ки дар ин
Иrтаъ ва заминдории шартb дар аср[ои ХI–ХII Дар аср[ои ХI–ХII иrтаъ ва иrтаъдорb, яъне ба тариrи хизматона инъом карда шудани замин[ои кишт хеле ривоx ёфт, в
Моликияти замин ва де[rонон Яке аз протсесс[ои хоси иxтимоии давраи мавриди та[rиr таuйир ёфтани [айъати заминдорони калон ва, [атто миёна
Ша[р[ои Осиёи Миёна дар аср[ои ХI–ХII Тараrrиёти босуръати ша[р[о, исте[солоти молb ва тиxорати пулb аз му[имтарин аломат[ои давраест, ки мо ба та[rиrи
Касбу [унар дар аср[ои ХI–ХII Маркази асосии касбу [унар ва тиxорат ша[р буд. Касбу [унари ша[рии онваrта аксаран ба тавассути маълумот ва м
Муомилоти пул Тараrrиёти rувва[ои исте[солкунанда, беш аз пеш xудо шудани касбу [унар аз хоxагии rишлоr, инкишофи минбаъдаи ис
Бинокорb, меъморb ва [унари амалb Аз аср[ои ХI–ХII ва ибтидои асри ХIII миrдори зиёди осори меъмории мe[ташам то замони мо омада расидааст. Ин алб
Илму адаби тоxик дар асри ХI– аввали асри ХIII Таuйироти сиёсии охир[ои асри Х, яъне аз байн рафтани давлати сомонb, ба Мовароунна[р со[иб шудани Rарохони[о в
Па[н шудани тасаввуф ва ро[ ёфтани он ба адабиёти форсу тоxик Яке аз му[имтарин хусусият[ои ин давра ба адабиёт ро[ ёфтани uоя[ои тасаввуф мебошад. «Тасаввуф», ки дар адаби
Уxуми eрдуи Чингизхон ба Осиёи Миёна Давлати хоразмшо[b дар сол[ои бистуми асри ХIII боз [ам бештар сабзида, uайр аз Хоразм ва Мовароунна[р Афuонисто
Мудофиаи rа[рамононаи Хуxанд. Темурмалик Он rисмати лашкари муuул, ки барои забт кардани Хуxанд фиристода шуда буд, агарчи муддати зиёде ин ша[ри rадим
Футу[оти минбаъдаи Чингизхон дар Осиёи Миёна Истилогарони муuул а[олии зиндамондаи Бухоро, Самарrанд ва Хуxандро ба азобу уrубат[ои да[шатангезе гирифтор
Аёти хоxагb пас аз истилои муuул Чингизхон давлати бузурги императории ташкилкардаашро дар байни писарони худ таrсим намуд.
Писари кал
Шeриши Ма[муди Торобb Аз сол[ои 30-юми асри ХIII дар байни а[олии во[а[ои зироатb ва пешаварони ша[р xунбиши зидди золимони аxнабb ва ма[
Мангуrоон ва [окими тоxир - Масъудбек Аз истилои Осиёи Миёна ва Эрон дере нагузашта дар байни хон[о ва ашрофи муuул нисбат ба а[олии муrимии но[ия[о
Исло[оти пулии Масъудбек. Rисман барrарор шудани [аёти ша[р ва тиxорат Дар ибтидои сол[ои 70-уми асри ХIII Масъудбек му[имтарин исло[оти пулb ба амал овард.[1307] Ин аз uалабаи нави хеле x
Осиёи Миёна дар нимаи аввали асри ХIV Кабакхон аввалин [укмрони муuул аст, ки умеди худро тамоман ба Мовароунна[р алоrаманд намуд. Худи e аслан бутп
Категория[ои моликияти замин. Суюрuол Муносибати иxтимоию иrтисодии замони муuул[о, таъсири истило ва фармонфармоии он[о ба созмон[ои гуногуни иxти
Категория[ои де[rонон. Масъалаи сохти крепостноb. Uуломb Де[rонон дар замони муuул[о, мисли пештара ва давра[ои баъдина, гуногунтаркиб буданд. Гурe[е аз он[о дорои имти
А[воли пешаварон Сиёсати ба rайди асорат даровардани а[олb, ки муuул[о xорb мекарданд, махсусан дар муносибати он[о бо пешаварон
Меъморb. Касб[ои амалb. Санъат Вусъати фаъолияти бинокорb, ки дар миёна[ои асри ХIII ва алалхусус, асри ХIV ба вуreъ пайваст, ба [олати муrаррарb
Илму адаби тоxик дар асри ХIII – миёна[ои асри ХIV Аз тарафи eрду[ои Чингизхон истило шудани Осиёи Миёна ба тараrrиёти фан ва адабиёт зарбаи калоне расонид. Дар
Темур ва аввалин rадам[ои e дар ро[и ба даст овардани [окимият Хон[ои муuул батадриx дини исломро rабул карда, ба атрофи худ намояндагони уламо ва тоxиронро xамъ намуда, сиё
Xунбиши сарбадорон Дар [амин гуна як ваrти навмедb ва ла[заи мураккаб мардуми за[маткаш ташаббуси мудофиаи ша[рро ба дасти худ ги
Ба сари [окимияти Мовароунна[р омадани Темур ва футу[оти минбаъдаи e Пас аз забт шудани Самарrанд муносибати байни амир {усайн ва Темур вайрон гардид. Темур дар ваrти [укмронии а
Муборизаи сулолавии Темуриён Пас аз марги Темур давлати бузурги императории ташкилкардаи e аз по афтода, Мовароунна[р ба са[наи мубориза[
Укмронии Улуuбек Ваrте ки Шо[рух писари понзда[солаи худ - Улуuбекро [укмрони Самарrанд таъин кард, зимоми [окимият амалан дар д
Rатли Улуuбек. Низоъ[ои феодалb Улуuбек пас аз вафоти Шо[рух (1447) муддате чанд ша[ри пойтахтии {иротро xои истиrомати худ rарор дод. Вале дар [ам
Вазъи умумии хоxагb ва истисмори де[rонон Дар замони Темуриён вазъияти хоxагии rишлоr назар ба замони муuул[о хеле бе[тар гардид. Xанг[ои Темур харобиов
Категория[ои моликияти феодалон ба замин. Суюрuол дар асри ХV Замин ва об аз рeи [уrуrи моликият ба [амон категория[ое, ки собиrан вуxуд доштанд, таrсим мешуд. Мо дар боло милк
Тиxорат Падидаи аз [ама шоёни таваxxe[и [аёти иrтисодии асри ХV дараxаи баланди тараrrиёти касбу [унар ва тиxорати пулии
Ша[р ва касбу [унар Ма[з дар асри ХV ва ибтидои асри ХVI ба болотарин [адди тараrrиёти худ расидани муносибат[ои моливу пулb як [оди
Бинокорb ва меъморb Аз асри ХV ба замони мо миrдори зиёди ёдгори[ои мe[ташами меъморb боrb мондааст, вале ин фаrат як rисмати камест
Санъати наrrошb ва миниётур Чунон ки манбаъ[ои хаттb ша[одат меди[анд, иморат[ои бошукe[, алалхусус, rаср[ои Темур ва Темуриён аксаран бо та
Илму адаб дар нимаи дувуми аср[ои ХIV-ХV Яке аз олимони маъруфи замони Темур, ки бор[о дар мубо[иса[ои илмии дарбори e ширкат намудааст, Саъдуддин Ма
Сиёсати дохилии Шайбонихон Дар охир[ои асри ХV ва ибтидои асри ХVI eзбек[ои бодянишин бо сардории Му[аммад Шайбонихон Мовароунна[ри марка
Муборизаи байни Шайбониён ва Бобур Дар сарзамини па[новари давлати Шайбониён чанд сол сул[у осоиш [укмфармо гардид ва ба ин восита [аёти хоxагии
Осиёи Миёна дар нимаи аввали асри ХVI Дере нагузашта Шайбониён [амаи вилоят[ои Осиёи Миёна: Тошканд, Фарuона, {исор ва u.-ро аз сари нав ба зери тасар
Моликият ва истифодаи замин Дар асри ХVI замин аз рeи [уrуrи моликият, мисли пештара, ба 5 категория таrсим мешуд. Истилокори[ои Шайбониён да
Касбу [унар, тиxорати дохилb ва муомилоти пулb Дар адабиёти илмb доир ба вазъияти исте[солоти [унармандии Осиёи Миёнаи асри ХVI ду фикри ба [ам мухолиф баён
Тиxорати хориxb. Муносибат[ои дипломатb Устувор гардидани муносибат[ои иrтисодb ва дипломатb бо Россия омили тараrrиёти таърихии Осиёи Миёна дар аср
МАСЪАЛАИ ЭТНОГЕНЕЗИ ХАЛRИ EЗБЕК Масъалаи этногенези халrи eзбек фаrат дар илми таърихнигории марксистии советb аввалин бор бар асоси илмb гу
Бинокорb ва меъморb Дар асри ХVI бинокорb хеле авx гирифт. Хусусан, сохтмони бино[ои маъмурb, хоxагb ва маданию маишb вусъати зиёде п
Адабиёти бадеb ва таърихнигории тоxик дар асри ХVI Чи навъе ки дар боло rайд карда шуд, адабиёт ва фан, ки дар замони [укмронии Улуuбек хеле пеш рафта буд, ба зудb
Низоъ[ои байнихудии феодалон дар асри ХVII Хони Шайбониён - Абдуллохони II соли 1598 вафот кард ва ба xои e писараш - Абдулмeъмин ба тахт нишаст. Лекин азбас
Афзудани парокандагии феодалb. Сиёсати дохилии Убайдуллохон Дар давраи [укмронии кeто[муддати Убайдуллохон (1702–1711) муборизаи байни [укумати марказb ва феодалон хеле шид
Вазъи хоxагb. Даромади замин. Андоз[ои ша[р Чунон ки аз гуфта[ои боло маълум гардид, [укумати марказb, дар воrеъ, иrтидори xиддие надошт. Xониёнро [атто рас
Ба дасти феодалон xамъ шудани моликияти замин Дар айни замон ба дасти феодалони калони xудогона ва шайхони бонуфуз xамъ шудани мулк ва сарват[ои замин ба в
Xунбиш[ои халrb Зулму ситами тоrатшикан ва истисмори бера[монаи феодалb, xанг[ои дохилb ва фаrру гуруснагb норозигии оммаи хал
Касбу [унар, тиxорат, муомилоти пулb Дар давлати Xониён шароит барои тараrrиёти касбу [унар ва тиxорати дохилию хориxb хеле номусоид буд ва ба rадри
МАДАНИЯТИ МОДДB ВА МАЪНАВB МЕЪМОРB ВА САНЪАТ Хусусият[ои [аёти хоxагb ва иxтимоию иrтисодии аср[ои ХVII–ХVIII ба со[аи меъморb низ наrши маълуме гузошт. Нуфуз, [
Адабиёти бадеии тоxик ва солнома[ои таърихии асри ХVII – ибтидои асри ХVIII Дар а[ди Xониён ду маркази адабb вуxуд дошт, ки яке Бухоро ва дигаре Балх буд. Дар ин давра адабиёти тоxик назар
Уxуми Нодиршо[ ба Бухоро ва Хева Дар миёна[ои асри ХVIII Осиёи Миёна, ки дар натиxаи xанг[ои дохилb пароканда ва аз хароби[ои иrтисодb хеле заиф шу
Оuози [укмронии Манuития Соли 1747, аз кушта шудани Нодиршо[ дере нагузашта, Му[аммадра[имбb Абулфайзхонро бо ду писараш ба rатл расонид
МУБОРИЗА ДАР РО{И МУСТА{КАМ КАРДАНИ АМОРАТИ БУХОРО Чунон ки дар боло rайд карда шуд, норизоятии оммаи халr тамоми аморати Бухороро фаро мегирифт. Дониёлбb на фаr
Аморати Бухоро дар нимаи аввали асри ХIХ Пас аз фавти Шо[мурод писараш - амир {айдар (1800– 1826) ба тахти аморат нишаст.
Вай аксарияти ваrтро ба мутол
Давлати хонии Хerанд дар нимаи аввали асри ХIХ Таърихи хонии Хerанд бо вуxуди ба андозаи фаровон мавxуд будани манбаъ[ои мeътамад, мадрак[ои мустанад ва хоти
Нобудшавии а[олb ва харобии хоxагb дар натиxаи xанг[ои байни давлат[ои феодалb Мо [ангоми баёни воrеа[ои таърихии аморати Бухоро ва хонии Rerанд бор[о xанг[ои барои Eротеппа сарзадаро ёдовар
Rувва[ои исте[солкунанда Масо[ати аморати Бухоро 180 [азор километри мураббаъро ташкил мекард.[1570] Ма[ал[ои ин сарзамин аз xи[ати xойгирш
Тиxорат Н.В.Хаников таъкид мекунад, ки Бухоро, Самарrанд ва Rаршb марказ[ои асосии тиxорати аморати Бухоро ма[суб меёф
Заминдории феодалb. А[воли оммаи халr Усули заминдории феодалb дар охири асри ХVIII-нимаи аввали асри ХIХ, умуман [амон тавре ки дар замон[ои гузашта
Муборизаи синфb А[олии ша[ри Бухоро ва но[ия[ои атрофи он бор[о ба муrобили амирони манuит шeриш бардоштанд. Ин rабил шeриш, аз xу
МУНОСИБАТ{ОИ ИRТИСОДИИ БАЙНИ ОСИЁИ МИЁНА ВА РОССИЯ. ТАДRИRИ ОСИЁИ МИЁНА АЗ ТАРАФИ ОЛИМОНИ РУС Соли 1781 мутарxим М. Бекчурин ба сифати сафири [укумати Россияи подшо[b ба Бухоро фиристода шуд. Вазифаи асоси
Тавсеаталабии Британия дар Осиёи Миёна ва раrобати Англияву Россия Инкишофи муносибат[ои мутаrобилаи тиxоративу сиёсии байни Россия ва давлат[ои Осиёи Миёна аз ибтидои асри ХI
Тадrиrи илмии давлат[ои Осиёи Миёна Чунон ки гуфта шуд, [укуматдорони подшо[b аз натиxа[ои умумии музокироти намояндаги[ои дипломатии худ дар Бух
Бинокорb ва меъморb Дараxаи тараrrиёти санъати меъмории Осиёи Миёна алалхусус дар бобати сохтмони бино[ои бошукe[ дар давраи мав
Аёти илмb ва адабb Дар шароите, ки мамлакат аз xи[ати иrтисодb хеле аrиб монда, нуфуз ва эътибори рe[ониёни иртиxоии ислом бе[ад пу
Инкишофи минбаъдаи робита[ои тиxоратию сиёсии Россия бо давлат[ои Осиёи Миёна Чунон ки дар боло rайд карда шуд, [укумати подшо[ии рус саъй менамуд, ки бо ро[и иrтисодb ва дипломатb мавrеи худ
Уxуми reшун[ои подшо[b ба Осиёи Миёна Дар соли 1864 [уxуми rатъии кeшун[ои подшо[b ба Осиёи Миёна сар шуд. Дар мо[и сентябри соли 1864 Чимкент забт гардид.
Таъсиси генерал-губернатории Туркистон ва пешравии минбаъдаи reшун[ои подшо[b {укумати подшо[b барои идора кардани rисмати ишuолшудаи Осиёи Миёна дар соли 1867 бо фаро гирифтани вилоят[ои С
Муборизаи Англия ва Россия барои доираи нуфуз. Вусъати мулк[ои Россия дар Осиёи Миёна Пешравии reшун[ои Россияи подшо[b дар Осиёи Миёна наrша[ои империяи Британияро вайрон намуд. Дар соли 1869 Англи
Уxуми reшун[ои подшо[b ба Туркманистон Нимаи дувуми сол[ои 70-ум ва ибтидои сол[ои 80-уми асри ХIХ давраест, ки доира[ои [укмрони Россия амалиёти худро
Масъалаи Помир» ва [алли он Охирин муаммои раrобати байни Англия ва Россия дар асри ХIХ, ки дар ва[лаи аввал бояд [ал мешуд, «масъалаи Пом
А{АМИЯТИ ПРОГРЕСИВИЮ ТАЪРИХИИ БА РОССИЯ {АМРО{ ШУДАНИ ОСИЁИ МИЁНА Дар ваrти [амро[ шудан ба Россия дар Осиёи Миёна муносибат[ои патриархалии феодалb [укмфармо буданд. Давлат[о
Ду мар[алаи сиёсати иrтисодии [укумати мутлаrа дар Осиёи Миёна. Ро[ ёфтани муносибат[ои капиталистb Сиёсати дар Осиёи Миёна xорикардаи [укумати мутлаrаи подшо[иро ба ду мар[ала xудо кардан мумкин аст: мар[алаи
А[воли косибон Дар сол[ои аввали баъди ба Россия [амро[ шудани Осиёи Миёна косибb ба андозае ривоx ёфт. Сабаб [амин буд, ки дар
ВАЗЪИЯТИ ОММАИ ХАЛR ДАР КИШВАРИ ТУРКИСТОН ВА АМОРАТИ БУХОРО Дар натиxаи ба Россия [амро[ шудани Осиёи Миёна шакл[ои асримиёнагии хоxагb беш аз пеш вайрон гардид: дар сол[о
АРАКАТ{ОИ ХАЛRB ДАР ОСИЁИ МИЁНА ВА ДАР ОН{О ИШТИРОК КАРДАНИ ТОXИКОН Дар хоки генерал-губернатории Туркистон ва [амчунин дар rаламрави аморати Бухоро муттасил шeру ошeб[ои халrb
Ошeб[ои халrb дар бекии Балxувон Дар сол[ои 70-уми асри ХIХ дар бекии Балxувон ошeб[ои пурзeри халrb ба амал омаданд. Соли 1870 ду [азор де[rонон аз ху
Ошeб[о дар дигар ма[ал[ои Осиёи Миёна Соли 1872 дар Хуxанд, соли 1873 дар Пашb ном де[аи Eротеппа ошeб[ои калон шуданду барои rатъи он[о [атто аскар даъват
Тараrrиёти саноатии кишвари Туркистон. Сармояи банк[о Дар охири асри ХIХ ва аввали асри ХХ капитализм дар Россияи подшо[b ба мар[алаи олb, мар[алаи империалистии та
А[воли ме[наткашон {оxати гап нест, ки [амаи ин дасиса[о ба дeши ме[наткашон бори гарон мегардид ва он[оро ба uуломони якумраи як о
ВАЗЪИЯТИ АМОРАТИ БУХОРО ДАР АРАФАИ РЕВОЛЮТСИЯИ СОЛ{ОИ 1905-1907 Аморати Бухоро дар давраи аз соли 1868 то охири асри ХIХ истиrлолияти худро торафт бештар аз даст меди[ад. Дар с
Равнаrи муомилоти тиxорат Пас аз анxоми сохтмони ро[и о[ани Тошканд, ки Осиёи Миёнаро бо Оренбургу Москва пайваст, тиxорат хеле равнаr ё
А[воли а[ли ме[нат Дар хоxагии rишлоr ривоx ёфтани муносибат[ои пулию молb таxзияи де[rононро хеле тезонд–дар як rутб бой[ои кулак
Шeру ошeб[ои халrb Авxи шeру ошeб[ои халrb дар беки[ои uарби Помир [одисаи xудогонаву мустасно набуд. Худи [амин хел [одиса[о ва дар [
РЕВОЛЮТСИЯИ СОЛ{ОИ 1905-1907 ВА ИШТИРОКИ МЕ{НАТКАШОНИ ТОXИК ДАР ОН В.И.Ленин навишта буд: «Капитализми xа[онb ва [аракати рус дар соли 1905 Осиёро тамоман бедор карданд. Сад[о милл
Ривоxи минбаъдаи [одиса[ои револютсионb Дар ин давра газетаи «Самарrанд», ки ба он болшевикони дар боло номбурда М.В.Морозов ва П.В.Позняков (сонитар
Вазъияти кишвари Туркистон ва аморати Бухоро баъд аз револютсияи сол[ои 1905–1907 ва то Xанги якуми xа[онb Ба [укуматдорони подшо[b муяссар гардид, ки муваrrатан uолиб омада, аввалин револютсияи русро буub кунанд. Аммо
Авx гирифтани фаъолияти миллатчиёни буржуазb Робитаи миллатчиёни буржуазии Туркистону Туркия [анeз дар охири асри ХIХ сар шуда буд (дар ин кор миллатчиён
Таъсири харобиовари xанги соли 1914 ба иrтисодиёти Россия Дар соли 1914 Xанги якуми империалистии xа[онb сар зад. Азобу кулфати xанг, талафоти бисёри одамон, белаёrатии [а
Саршавb ва xараёни шeриш Ошeб[ои аввалин дар ша[ри Хуxанд сар шуданд. Аз рeи таrсимот мувофиrи вилоят ва уезд[ои кишвари Туркистон уезди
РЕВОЛЮТСИЯИ БУРЖУАЗB-ДЕМОКРАТИИ ФЕВРАЛИ 1917 ВА А{АМИЯТИ ОН ДАР {АЁТИ ХАЛRИ ТОXИК Xанги якуми xа[онb, ки оrибат ва ифодаи бe[рони умумии капитализм ба шумор мерафт, ин бe[ронро тезутунд гардонда
Маорифпарварb дар нимаи дувуми асри ХIХ – ибтидои асри ХХ Ба Россия [амро[ шудани Осиёи Миёна ба равнаrи маданияту санъату адабиёт объективона мусоидат кард. Олимони
Фаъолияти адибони пешrадами тоxик Дар ибтидои асри ХХ фаъолияти баъзе адибони пешrадами тоxик басо вусъат ёфт. {айрат, Са[бо, Асирb, Айнb ва баъзе
Монография ва маrола[о
Абаев В.И., 1945.– В.И. Абаев. Надпись Дария I о сооружении дворца в Сузе.–«Иранские языки», 1. М.–Л., 19
Сарчашма[о Абдурраззоrи Самаркандb. - Notice de l’ourage persaё1ёёn qui a pour tite Matla-assaadein ou-madjma albahrein I) Матлаъ-ус-саъдайн ва маxмаъ-ул-
РEЙХАТИ ИХТИСОРА{О АДД — Автореферат докторской диссертации
АКД — Автореферат кандидатской диссертации
АПТ — «
ФЕ{РИСТИ АШХОС Абаев В.И.- 56, 59, 62
Аббоси 1- 551, 552
Аббосиён - 323, 324, 325, 329, 411
Аббот – Д.- 613
Абулазизхон - 553, 567,
allrefers.ru
