Басқа мағыналар үшін Алматы (айрық) деген бетті қараңыз.
Алматы (орыс. Алматы́, Ресейде — Алма́-Ата́[4]; 1921 жылға дейін — Верный; орта ғасырларда — Алмату (Алмалы)) — Қазақстанның ең үлкен қаласы. Ол Тянь-Шань тауларының солтүстігінде, Іле Алатауының баурайында, Қазақстан Республикасының оңтүстік-шығысында орналасқан. Алматыда 1 703 500 адам тұрады (2016)[2]. Алматының ЖІӨ 2010 жылы 18.8 млрд АҚШ долларын, ал жан басына шаққанда 19 мың АҚШ долларын құрап Қазақстанның ЖІӨ бестен бір бөлігін өндіреді.[5]
Қаланың аумағы — 682 шаршы километр. Іле бойы жазығының оңтүстігін ала Тянь-Шань тау селімдерінің солтүстігінде орналасқан. Республика жерінің оңтүстік-шығыс бөлігіндегі Іле Алатауының солтүстік беткей баурайында, теңіз деңгейінен 700-1000 метр жоғары Үлкен және Кіші Алматы өзендері аңғарларына орналасқан.
Алматының ғарыштан көрінісіАлматыда континенттік климат қалыптасқан. Климаттық жағдайы — желсіз тымық ауа-райы және ауа қабаттарының тау аңғарлары арқылы төмен қарай ығысумен ерекшеленеді. Ең ыстық айлар — Шілде мен Тамыз. Ең суық ай — Қаңтар. Орташа жылдық температурасы шамамен 10 °С кұрайды, қаңтардың орташа температурасы шамамен - 4.7 °С, ал шілдеде +23.8 С°. Аяз қараша айында басталып, сәуірде аяқталады. Қатты аяз 67 күн болады — желтоқсаның 19-і басталып, ақпанның 23-і аяқталады. Ыстық күндер температурасы 30 С° дейін — 36 күн болады. Жылы мезгілде шамамен 600-650 мм жауын-шашын жауады.
| Дерекнама: Ауа Райы мен Климат |
Алматы қаласының әкімшілік бөлінуі Алматы қаласы 8 ауданнан тұрады:
Алматы қалалық әкімдігі мынадай басқармалардан тұрады:
Қала тұрғындарының жартысынан көбін қазақтар құрайды. Қазақтардан басқа орыстар, ұйғырлар, татарлар, украиндар және т.б. тұрады. Шетелдіктердің ішінде ең көбі түріктер. Бейресми деректер бойынша халық саны 2,5 миллионды, ал ресми дерек бойынша Алматыда 1,7 миллионды құрайды.
| 1859 | 5000 |
| 1879 | 18 423 |
| 1913 | 40 000 |
| 1926 | 45 400 |
| 1939 | 222 000 |
| 1959 | 456 000 |
| 1970 | 665 000 |
| 1979 | 899 700 |
| 1982 | 1 000 000 |
| 1989 | 1 071 900 |
| 1999 | 1 129 400 |
| 2009 | 1 365 600 |
| 2010 | 1 391 095[7] |
| 2011 | 1 414 017[7] |
| 2012 | 1 450 327[7] |
| 2013 | 1 475 579[8] |
| 2014 | 1 507 509 |
| 2015 | 1 552 349[2] |
| 2016 | 1 713 220 |
Тянь-Шань жоталарының етегінде орналасқан әсем қаланы «бақша-қала» деп бекер атамаған. Көктем маусымында, оңтүстік алқаптардағы бау-бақшаларда алма, өрік, шие гүлдеген кезде қала ертегіге айналады. Алматы қаласының атауы алма сөзінен шыққан. Дәл осы жерде аты әлемге танымал апорт алмасы өседі.
Кейбір деректерге сүйенсек, ескі замандарда осы жерде, яғни керуен жолы — Жібек жолында Алматы сауда мекені орналасқан. ХІІІ ғасырда оны Шыңғысхан ордасы тас талқан етті. 1854 жылы ескі қала қалдықтарынан Верный қаласы пайда болды. Кеңес Одағы жылдары қала атауы Алма-Ата болып өзгертілді, 1929 жылдан 1997 жылға дейін Алма-Ата Қазақстан астанасы болды. 1993 жылы тәуелсіздік туралы Ата заң қабылданған сәттен бастап, бұрынғы Верный, одан кейінгі Алма-ата Алматы деп өзгертілді.
Алматы теңіз деңгейінен 650-1200 метр биіктіктегі Іле Алатауының солтүстік бөктерінде орын алған. Қала жазықтықта орналасқан, үш жағын биік таулар мен жасыл массив қоршаған. Алматы — Еуразия континентінің орталығы. Қазақстан Республикасының оңтүстік-шығысында.
Алматының баурайларын Іле Алатауының ұлттық паркі алып жатыр. Онда көптеген табиғи қорықтар орналасқан. Мұнда өмір сүретін сирек құстар мен аңдар Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген. Олардың қатарына Алматының мемлекеттік гербын әшекейлеген барыс жатады. Тау баурайы дәнді дақылдар алқабы, бақша, темекі плантациялары мен жүзімдіктер, жидектер мен жеміс бақшаларына ұласады. Қала территориясының 8 мың га-дан астамын бақшалар, парктер, саябақтар мен бульварлар алады.
Қала 170 шаршы км-ден астам алаңды құрайды. Ол кіші және үлкен Алматы өзендерінің алқабында орналасқан. Тау өзендері қаланы сумен қамсыздандырудың басты көзі болып саналады. Алматы 1997 жылғы Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығына сәйкес, Астана қаласына көшірілді.
Алматы — елдің ғылыми, мәдени, тарихи, өндірістік және қаржы орталығы. 1997 жылы қаланы одан әрі іскерлік әрі қаржы орталығы ретінде дамыту туралы шешім қабылданды. 2006 жылы АӨҚО дамыту жөніндегі заңға қол қойылды.
Басты қала құндылықтарының бірі — Көктөбе. Оңтүстігі қаламен шектесетін жоталы мекен. Ол 1070 метр биікте орналасқан. Көктөбенің басына шығу арқылы қаланың алақандағыдай көрінісін тамашалауға болады. Дәл осы жерде қаланың керемет түнгі көрінісінің куәсі бола аласыздар.
28 панфиловшылар паркі. Паркте атақты мемориал, естелік аллеясы мен мәңгі алау от бар. Зенков кафедралдық шіркеуі де осы паркте орналасқан.
Қасиетті-Вознесенский православтық шіркеуін жергілікті сәулетші А.Зенков бірде-бір шегесіз 1940 жылы құрастырған. Ол әлемдегі ағаштан жасалған ерекше тоғыздықтың бірі болып саналады. Шіркеу 1911 жылы болған Рихтер шкаласы бойынша 10 баллдық жер сілкінісіне төтеп берген.
Тәуелсіздік монументі. Республика алаңына көрік берген қайталанбас құрылыс. Аталған монументтің авторы — Шота Уәлиханов. Монументтің ұшында барысқа мінген алтын адам бейнесі бейнеленген. Ал монументтің айналасында қазақ даласының ежелгі тарихы толықтай қамтылған.
А.Қастеев атындағы өнер музейі мен мемлекеттік орталық музей — республикамыздағы басты құндылықтардың бірі. Сонымен қатар қазақ халқының ұлттық инструменттерін топтастырған Ықылас атындағы ұлттық музей де ерекшелігімен көз тартады.
Медеу. Әлемге әйгілі Медеу мұз айдыны 1972 жылы құрылған. Ол қаладан 15 км. қашықтықта орналасқан.[9]
15-18 ғғ. Ұлы Жібек жолының маңызының төмендеуімен қала да құлдырай бастады. Бұл кезеңде Алматы мен жалпы Қазақстанның тарихында оқиғалар орын алды. Мұнда маңызды этносаяси процестер, Жетісу мәдениетінің қалыптасуы жүрді. Алматы аумағына қатысы бар аудандарда қазақ мемлекеттігінің құрылуы басталды. Бұл жер жоңғар шапқыншылығының және өз елінің тәуелсіздігі үшін күрескен қазақ батырларының оқиғаларына бай. Бүкіл Жетісу жері Моғолстан мемлекетінің территориясында болды
1560-1564 жылдары Жетісу жерінде Қазақ хандығы құрылды. Қазақ хандығының іргесі қаланған жер Алматы маңындағы Қозыбасы деген тау еді. Қазір бұл жер - Алматы облысы, Самсы теміржол бекеті.
1730 жылы Алматыдан 70 шаршы км қашықтықта орналасқан Аңырақай тауларында қазақ батырлары қазақ халқының жоңғарлармен Отан соғысындағы қиын кезеңдегі тарихта мәңгі қалған жеңіске жетті. Зерттеуші М.Тынышпаевтың дерегі бойынша Аңырақай шайқасы туралы дерек Пішпек және Әулиеата уезінің қазақтарының жадында жақсы сақталған.
1854 жылғы ақпанның 4-інде Іле Алатауының баурайында Ресей империясының әскери қамалы Верныйдың негізі қалануымен қала тарихының жаңа кезеңі басталады.
1854 жылдың күзінде Верный қамалының құрылысы аяқталды. Верный қамалының бір жағы Кіші Алматы өзенінің бойымен орналасқан, ағаштан құрылған бесбұрыш пішінінде салынды. Кейіннен ағаш кірпіш пен таспен ауыстырылды.
1855 жылғы шілденің 1-інде Верный қаласына казактардың бірінші тобы көшіп келді. 1856 ж. орыс шаруалары да көшіп келе бастады. Олар қамал жанынан салынған Үлкен Алматы орталығына қоныстанды. Қоныс аударғандардың көбеюіне орай Кіші Алматы бекеті мен Татар (Райымбек) көшесі пайда болды. Бұл жерге татар қолөнершілері мен саудагерлері қоныстанды. 1859 жылдың мамырында қоныс аударғандардың саны 5 мыңға жетті. Құрылыс жұмыстарына инженер Л.Александровский жетекшілік жүргізді, ал құрылысты басқарған әскери-инженер Ц.Гумницкий болды.
1867 жылғы сәуірдің 11-інде Верный қамалының атауы өзгертіліп, Алматинск қаласы аталды. Бірақ сол жылы «Дала комиссиясының» баяндамасы бойынша қаланың аты Верный болып қайта өзгертілді. Верныйдың қала болуы сол кездегі реформаларға байланысты болды. Верный өзімен аттас Верный уезі мен Жетісу ауданының орталығына айналды.
Үкімет орындарының көшуі салынып жатқан Түрксіб теміржолының бірінші поезында 1929 ж. мамырында басталды.
Кішкене қалашықтың астанаға айналуы көптеген әкімшілік мекемелердің, тұрғын үйлердің салынуын қажет етті.
Республиканың кеңестік халық комитеті 1929-1930 жылдарға арналған қала құрылысының жоспарын қабылдады. Тұрғын үй құрылысына 6,5 млн сом қаржы бөлінді, әкімшілік мекемелер құрылысына 2,9 млн сом, коммуналдық шаруашылыққа 2,2 млн сом қаржы бөлінді.
Қаржы бірінші кезекте тұрғын үй және мектептер, денсаулық сақтау мекемелерінің құрылысына бірінші кезекте бөліне бастады.
Қазақстанның астанасы Алматыға көшірілуіне байланысты 1936 жылы қаланың архитектуралық құрылысы жөнінде арнайы жоспар құрылды. Жоспардың басты мақсаты Алматы қаласын мәдени орталыққа айналдыру болды. Жоспар бойынша қалыптасқан тарихи маңызы бар құрылыстарды түбегейлі өзгерту және үлкейту көзделді.
Тылдағы ерен еңбегі үшін 52 мың алматылық жоғары мемлекеттік марапаттарға ие болды, 48 адам Кеңес Одағының Батыры атағын алды. Алматыда үш атқыштар дивизиясы (олардың танымалы — 28-гвардиялық панфиловшылар дивизиясы), екі атқыштар бригадасы және үш авиациялық полк құрылды.
Бұрынғы Верный қаласының тарихи жоспарланған жүйесі 1968 жылы қабылданған Алматы қаласының бас жоспарында негізделді.
| Губернатор үйі | Торговой және Фонтанной көшелерінің қиылысы (Жібек Жолы және Төлебаев көшелері) | Татар мешіті | Алматы базары |
Құрылыста түрлендіру мен сәйкестендіру архитектуралық тұрпаттың әр түрлі болуына себебін тигізді. Мектеп, аурухана, мәдени орталықтар, солардың қатарында Ленин атындағы сарай, «Қазақстан» қонақ үйі, Медеу спорттық кешені т.б. құрылыс нысандары салынды. Қалада демалыс орындарын құруға, қалалық көліктің дамуына көңіл бөлінді. 1981 жылдан бастап метрополитен жобасы бойынша жұмыстар жүргізілді. Алматы қаласын дамытудағы жаңа бас жоба 1998-2020 жылдар аралығын қамтиды. Басты мақсат экологиялық жағынан таза, қауіпсіз, әлеуметтік жағдайлары қолайлы орта құру. Негізгі архитектуралық-құрылыстық мақсат — Алматының «жасыл желекті қала» атын сақтау және одан әрі дамыту. Жоспар бойынша көп қабатты үйлер салу, өндіріс орындарын, қоғамдық көлік жүйесін дамыту, метрополитенді іске қосу көзделді.
1993 жылғы шешім бойынша қала атауы орыс тілінде Алма-Атадан Алматыға ауыстырылды.
1997 жылы Қазақстан Республикасы Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың үкімімен ел астанасы Алматыдан Астанаға ауыстырылды.
1998 жылдың 1-шілдесінде Алматы қаласының мәртебесі туралы жаңа заң қабылданды. Бұл заң бойынша Алматы ғылыми, мәдени, тарихи, қаржылық және өндірістік орталық болады.
Алматы қаласын халықаралық деңгейдегі қаржы орталығына айналдыру үшін атқарылатын жұмыс көп, ол бәсекелестікті күшейту, бәсекелестік орта қалыптастыру. Жекелеген компаниялардан, жеке тұлғалардан бағалы қағаздар нарығын дамытуға қаржы көздерін тарту, Алматы қаласының қаржы орталығы болуы үшін инфроқұрылымын дамыту және жаңарту, халықтың қаржымен жұмыс жасау жөніндегі мәдениетін арттыру, қолайлы инвестициялық жағдай жасауды жалғастыру, қор нарығына жаңа эмитенттер тарту, қор нарығын дамыту үшін мемлекеттік үстемелеуді жалғастыру, бағалы қағаздар нарығын дамыту, Қазақстанда іскерлік белсенділікті арттыру және т.б. ауқымды істерді жүзеге асыру. Бұл түйткілді мәселелер Қазақстан Республикасы Алматы қаласының өңірлік қаржы орталығының қызметін реттеу агенттігінің 2011-ші жылға дейін жасаған стратегиялық жоспарында кеңінен айтылып кеткен. Үлкен жобаны іске асыру жолында ең үлкен мәселелердің қатарына елде белең алған жемқорлықпен күресті күшейту, сот жүйесінің ашықтығын, тәуелсіздігін арттыру жұмыстарын кеңейту, сапалы мамандарды дайындау секілді түйткілді мәселелерді шешуіміз керек. Ұлттық қор нарығын дамыту біздің еліміз үшін ішкі қаржыландыру көздерін табудың үлкен балама шешімі болмақ.
2010 жыл нәтижесі бойынша Алматы бюджеті 5 млрд АҚШ долларынан асқан.[10]
2005 ж. 1-қаңтардағы мәлімет бойынша, қала аумағында 1668 өнеркәсіптік кәсіпорын тіркелген. Олардың 168 — ірі және орта (қызметкер саны 50 адамнан асады), жалпы өндіріс көлеміндегі үлесі — 77,7%. Жалпы алғанда, қала бойынша ірі және орта кәсіпорындары өнім өндірісін 2004 жылы алдынғы жылға қарағанда 10,2% ұлғайтты.
2004 жылы қалада жалпы құны 169563,2 млн теңге өнеркәсіп өнімі өндірілген, бұл 2003 жылдың деңгейімен салыстырғанда 113,4% құрады, ал қаржылық емес сектор бойынша 168274,7 млн теңге - 113,4%.
Өнеркәсіп өнімдерінің жалпы қала бойынша өсуін өңдеу өнеркәсібінің кәсіпорындары қамтамасыз етеді. Осы сала бойынша өндірілген өнімнің көлемі есеп беру кезеңіне 156311,8 млн теңгеге жетті, физикалық көлемінің индексі 116,6% құрады, ал өндірілген өнімнің жалпы салмағынан үлесі 92,2% құрады. Тау-кен өнеркәсібінің үлесі - 0,1%, ал электр қуатын өндіру мен үйлестіру, газ және су үлесі −7,7%.
Өңдеу өнеркәсібінде өнім үлесі ең көп салалар:
Жалпы қала бойынша өнімнің 63,7% азық-түлік саласына, целлюлозды-қағаздық өнеркәсіп пен баспа ісі, көлік жасау салаларына келеді.
2004 жылы өнеркәсіп орындарындағы жұмысшылардың саны 48750 адам болды. Орта айлық табыс 2003 жылмен салыстырғанда 19,9% өсіп, 36,1 мың теңгені құрады.
2004 жылы қаланың өнеркәсіп орындарында өндірістің дамуына, негізінен, жаңа құрал-жабдық, жаңа технологиялар алу үшін және өнімнің жаңа түрін өндіруге 15,0 млрд теңге инвестиция салынды.
2004 жылы полиграфиялық өнім, темірден, ағаштан және металлопластикадан жасалатын бұйымдар, сусындар өндіру, сүт өнімдері және т.б. бойынша 44 жаңа өндіріс енгізілді.
35 кәсіпорындарында жаңа технология бағыттары енгізілді және өнімнің жаңа идеялары меңгерілді. Осының барлығы 2004 жылы 2837 жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік берді.
Қандай да болмасын кәсіпорынның ішкі немесе халықаралық нарығында жетістігін қамтамасыз етудегі негізгі әдіс ИСО 9000 және т.б. сапасындағы менеджмент жүйесін енгізу болып табылады. Бүгінгі күні 54 өнеркәсіптік кәсіпорындар өндіру жүйелеріне сапа менеджменті жүйесін енгізді.
2004 жылғы тауар айналымы (қоғамдық тамақтандыруды санамағанда) 428,9 млрд теңгені құрады және 2003 жылға қарағанда 22,2% өсті.
Сауда кәсіпорындарының тауар айналымы жалпы тауар айналымының 34,4%-ын (130,9 млрд теңге) құрады. Осы кәсіпорындардың физикалық көлемінің индексі оның алдындағы жылмен салыстырғанда 7,2% өсті. Тауар айналымының көп бөлігі орта және шағын кәсіпорындардың үлесіне тиеді.
Жеке меншік кәсіпорындар арқылы сатылған тауар айналымы және киім, аралас, азық-түлік базарларындағы саудадан салық түрінде 419,9 млрд теңге (97,9%) алынды, заңды тұлға және шет ел мемлекеттері азаматтарының қызметінен — 8973,1 млн теңге (2,09%), мемлекеттік сауда кәсіпорындарынан — 47,2 млн теңге (0,01%) алынды.
Есеп беру кезеңінде қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарымен 6754,7 млн теңге көлемінде өнім өткізілген. Бұл салыстырмалы бағамен алғанда 25,0% артық, олардың көп бөлігі шағын және орта кәсіпорындармен қамтамасыз етіледі. Олардың үлесі тиісінше 45,6 және 44,5%.
Көтерме сауда айналымы 2004 жылы 522,7 млн теңгені құрады. Бұл қазіргі бағада 2003 жылмен салыстырғанда 23,3% артық. Шағын және орта кәсіпорындар үлесі тиісінше тауар айналымы сәйкесінше — 57,6 және 41,5%.
2005 жылдың 1-қаңтарына қарағандағы мәлімет бойынша, Алматы қаласында 5140 сауда, қоғамдық тамақтандыру және қамтамасыз ету кәсіпорындары бар:
Сауда, қоғамдық тамақтандыру мен қамтамасыз ету салаларында барлығы 69484 адам жұмыс істейді.
| Есентай Тауэрс | Алматы қаржы орталығы | Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президент атындағы саябағы | Нұрлы-Тау бизнес-орталық |
Алматы қаласында Аймақтық қаржы орталығын құру жобасы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевпен ұсынылған болатын және алғаш рет 2004 жылдың қараша айында Қазақстан қаржыгерлерінің Конгресінде жария етілді.
2005 жылы Қазақстан Үкіметімен Сингапур мен Тайланд қаржы орталықтарын құру мен дамытуға қатысқан «Boston Consulting Group Inc.» компаниясы шақырылды.Бұл компанияның басты мақсаты қаржы нарығын дамытуда артықшылықтар мен кемшіліктерді анықтап, құрылатын қаржы орталығында құқықтық, инфрақұрылымдық, басқару позициялары бойынша ұсыныстар әзірлеу болды.
Бүгінгі күні эмитенттер, қатысушылар, сондай-ақ, арнайы сауда алаңында Қазақстанның барлық аймақтарынан дара инвесторлар тарту мақсатында Агенттік Маңғыстау, Атырау, Ақтөбе, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Қарағанды және Солтүстік-Қазақстан облыстарында, Астана мен Алматы қалаларында презентация өткізді. Оның аясында облыс әкімдіктері мен Агенттік арасында өзара түсіністік пен ынтымақтастық туралы меморандумына қол қойылды. Осы келісімдерге сәйкес 2007 жылдың аяғына дейін әр аймақтан үштен кем емес эмитент тарту бойынша жұмыс жүргізілуде.
Сонымен қатар, Агенттік ААҚО бірнеше шетел, Ұлыбритания, Қытай, Сингапур, Германия, Оңтүстік Корея, Балтық елдерінде, Ресей, Украина және т.б. елдерінде тұсаукесерін өткізді. Осы сапарлардың басты қорытындысы өзара түсіністік пен ынтымақтастық туралы, атап айтқанда, Лондон, Франкфурт, Гонконг, Сеул және Варшава қор биржаларымен меморандумға қол қою болып табылды. Қол қойылған құжаттар ұзақ мерзімді ынтымақтастық механизмін әзірлеуге, аталған елдердің қор биржаларымен ААҚО арасында байланыс орнату бойынша нақты іс-әрекетке дайындықты білдіреді.
Қазіргі таңда ААҚО АСА листингінде 14 эмитент бар — «Астана-Финанс» АҚ, «Астана-Недвижимость» АҚ, «Банк ЦентрКредит» АҚ, «Қазақстан Ипотекалық Компаниясы» АҚ, "Концерн «Цесна-Астық» ЖШС, «ЭКОТОН+» АҚ, «MAG» АҚ, «Қазақтелеком» АҚ, «Казкоммерцбанк» АҚ, Kazkommerts International B.V., АО «Kazcat», «Темiрбанк» АҚ, «АТФ-Банк» АҚ және «RESMI COMMERCE» ЖШС. Қор нарығына қойылған осы компаниялардың 55 құнды қағаздарынан 15 акция, 40 облигация. Бүгінгі күні ААҚО сауда көлемі 40 млн АҚШ долларын құрады. Акцияның нарықтық капиталдануы 5,3 млрд АҚШ долларын, облигация - 3,6 млрд АҚШ долларын құрайды.
Бүгінде ААҚО ҚРА экономиканың түрлі салаларының — қаржы, құрылыс, өнеркәсіп, ауыл шаруашылық және т.б. компанияларын АСА шығару бойынша келіссөздер жүргізуді жалғастыруда.
VII Қысқы Азия Ойындары-ның елтаңбасы VII Қысқы Азия Ойындар немесе Азиада 2011 жылы 30-қаңтар мен 7-ақпан арасында Қазақстанның екі қалаларында (Алматы мен Астана) өтті. Жалпы алғанда, 7-қысқы Азия ойындарына Қазақстанда 17-ден астам ел қатысты, жарыстар спорттың 11-түрінен өткізілді және 59-дан астам медаль жиынтығы ойнатылды. Тек оңтүстік мегаполистің өзіне 60 мыңнан астам турист келгенін атап өту керек.
Алматы қаласының нысандары Балуан Шолақ атындағы спорт және мәдениет сарайы, “Медеу” биік таулық спорт кешені, халықаралық шаңғы трамплиндерінің кешені, “Шымбұлақ” биік таулық база. Осы нысандар 2011 жылғы қысқы Азия ойындарының жарыстарын жүргізуге қызмет етті.
Алматы — республикадағы ең сәулетті қалалардың бірі. Қала архитектурасында ұлттық ерекшеліктің элементтері, қала аумағының табиғат сұлулығы және құрылыс саласындағы ғылым мен техниканың жетістіктері жүйелі түрде, жоғары талғампаздықпен үндестік тапқан. Алматыда әр ғимарат өзіндік ерекшеліктерімен, ұтымды инженерлік-архитектуралық шешімімен кезге түседі. Қаладағы Республикалық алаң кешені, Президент резиденциясы, Даңқ монументі, Республика сарайы, Қазақстанның ғылым академиясының және Ұлттық кітапхана ғимараттары, Қазақ драма театры, "Қазақстан", "Отырар", "Рахат-Палас", "Анкара", "Достық" қонақ үйлері, Студенттер сарайы, Спорт сарайы, Медеу спорт кешені, республикалық Орталық мұражай, т.б. көптеген мәдени, ғылыми және қала тұрғындарына арналып салынған ғимараттар бой көтерді.
Алматы ірі ғылым, мәдениет және білім орталығы. Алғашқы жоғары оқу орны Алматыда 1928 жылы ашылған Қазақ мемлекеттік педагогикалық институты болды.
Алматыда 42 конфессияны құрайтын барлығы 275 діни бірлестіктер мен топтар қызмет етеді. Бұл 1991-жылға қарағанда 10 есе артып, діни бірлестіктер қатары әлі де көбеюде.
Олардың ішінде: Ислам — 38, Орыс православиелік шіркеуі — 14, көне салтшылдар — 2, Ахмадие — 2, Римдік-католиктік шіркеу — 5, Иудейлік дін — 2, Лютерандық шіркеу — 5, Евангельдік мәсіхші-баптистер — 20-ға тарта, Жетінші күннің Адвентистері — 5, Елушілдер — 4, Пресвитериандар, Әдістемешілер және оған жақын бірлестіктер — 40-тан аса, Иегова Куәгерлері — 30-ға тарта, Жаңа апостолдық шіркеу — 2, Біртұтастық шіркеуі — 2, Буддизм — 2, Соңғы өсиет шіркеуі — 1, Харизматикалық бірлестіктер — 16, Иса Пайғамбар шіркеуі — 2, Бахаи — 2, Жаңа ұстаным Бірлестіктері (Кришна Танымы Қоғамы, Вайшнавалар, Шри Чинмоя және т.б.) — 4, Інжіл шіркеуі — 1, эзотерикалықтар (Ұлы Ақ Бауырластық) — 1, Армян-григориандық шіркеуі — 1, Трансцендентальдық медитация — 1, Саентологиялар — 1 және басқалары бар.
Алматыда бірқатар ескі және жаңа республикалық діни орталықтар да қызмет етеді: Қазақстан мұсылмандарының діни Басқармасы, Орыс Православиелік шіркеуі Астана-Алматы қалалық епархиясының Епархиалық Басқармасы, Қазақстан Республикасы оңтүстік-шығыс аймағының Евангельдік Мәсіхші-Баптистер Бірлестігі, Жетінші күннің Адвентистері шіркеуінің оңтүстік юниондық конференциясы (Қазақстан және Орта Азия бойынша), Қазақстандық Мәсіхшілер Орталығы, «Жаңа өмір» Інжіл Орталығы, Қазақстан Республикасының Ұлттық Ахмадиялық Мұсылман Жамағаты, сонымен қатар басқа да бірқатар аймақтық орталықтар.
Ислам және Орыс Православиелік шіркеуі діни бірлестіктері ірі орталықтар болып есептеледі, өйткені қазақстандықтардың 95%-дан астамы аталмыш діндердің үлесіне тиеді. Сонымен қатар Римдік-католиктік шіркеудің қызметі де белсенді жүргізілуде. Сондай-ақ протестанттық ұйымдар ішінен Евангельдік мәсіхші-баптистер бірлестігі, Пресвитериан, Харизматтар және Евангельдік мәсіхшілер, Жетінші күннің Адвентистері, Евангельдік-лютерандық шіркеу қызметтері де біршама қолдауға ие. Алматы қаласында түрлі дәстүрлі діндерден тыс басқа да жаңа діни бірлестіктер (Мысалы, Мун шіркеуі, Виссарион шіркеуі, Кришна санасы қоғамы, вишнуиттер және т.б.) қызметін атқарып жатыр.
Алматы қаласында көптеген діни оқу орындары бар — Ислам мәдениетінің _Қазақ-Мысыр «Нұр» университеті, Орыс Православиелік шіркеуінің Алматы епархиалдық училищесі, Алматы пресвитериандық діни Академиясы, Қазақстандық пресвитериандық діни семинариясы, «Агапе» және «Жаңа өмір» інжіл колледждері, Жетінші күннің Адвентистері Заок Діни Академясының Алматыдағы бөлімшесі, барлығы 10-нан астам оқу орны.
Алматы қаласында мынадай діни басылымдар жарық көреді: «Ислам Әлемі», «Шапағат Нұр», «Қазақстандағы Православие Нұры», «Веди», «Жаңа Өмір», «Хабаршы», «Шолом Алейхем» және т.б.
Қалада 87 діни ғимарат пен құрылыс объектілері орналасқан. Олар діни дәстүрлерді ұстану мен жүзеге асыру үшін ашылған. Мысалы, қаланың Орталық Мешіті, Әулие Вознесендік Кафедралды соборы, (тарихи және мәдени ескерткіштер), Сұлтан-Қорғандағы мешіт ғимараты, Әулие-Қазан шіркеуі, Әулие Үштік католиктік храмының ғимараты, алуан түрлі мінәжат үйлері, «Менахем Үйі» — Хабад-Любавич Қазақстандық Еврей орталығы және т.б. Сонымен қатар барлық дін өкілдерінің соңғы сапарға аттандыру салттарын ұстанатын бірлестіктер бар.
Діни бірлестіктердің қалыпты қызмет етуіне қалалық және аудандық әкімшіліктер тарапынан әрдайым көмек көрсетіледі: діни ғимараттардың құрылысына арнайы жер учаскелері бөлінеді, жергілікті бірлестіктерде қызмет ететін шет елдік өкілдердің білім деңгейін тексеру жүргізіледі, қайырымдылық шараларды ұйымдастыруда да бірқатар мәселелердің шешілуіне ықпал етіледі.
Қазақстан Республикасы КСРО-дан өз тәуелсіздігін алғаннан кейін Қазақстан аумағында көптеген орыс тіліндегі көшелер мен мектептер және тағыда басқа ұйым атаулары қазақ тіліні аударылды. Қазіргі таңда Алматы қаласында 1000 жуық көше бар. Ол көшелерді келесі мақаладан қарауларыңызға болады немесе Алматы көшелері деген сілтемені басуыңызға болады.
Алматы қаласында жолаушыларды және жүк тасымалдайтын қалалық бағыттарда 24 тасымалдаушы және өздері 2000 автобус, 46 трамвайлар, 191 троллейбустарды басқарумен «Алматыэлектротранс» МКК айналысады.
Алматы қаласының бағыттық желісіне 131 бағдар қосылған, олардың ішінде 119 автобус, 10 троллейбустық және 2 трамвайлық бағдар, 1884 автобустар, 28 трамвайлар жұмыс істейді. 2009 жылы 4 бағдар ашылды: №1 троллейбустық парктің №16 бағдарына қозғалыс орнатылған және №15,18 және 122 автобустық бағыттар ашылды және 20 бағдардың қозғалыс сызбасында өзгерістер болды. 33 автобустық бағдарды қамтамасыз ету құқығына 2 байқау өткізілді және байқау нәтижесі бойынша 10 тасымалдаушыға 18 бағдарды қамтамасыз ету құқығына куәлік тапсырылды. Қалған бағдарлардағы үміткерлердің қызметі қанағаттанарлықсыз деп табылды және бұл бағдарларға жаңа байқау өткізілетін болады.
Тасымалдаушылардың жылжымалы құрамын жаңарту мақсатында жеке қаржыларына 98 бірлікте жаңа автобустар және екінші нарықтан 72 автобус алынған, 170 автобустың барлығы Euro – II стандартқа сәйкес.
Қалада таксомоторлы тасымалдаушылар 487 а/м 9 тасымалдаушы іске қосылған. Барлық таксилер радиобайланыспен жабдықталған, олардың ішінде 105 газбен жүреді. Биылғы жылы таксилердің жұмыстарын бірыңғайлау бойынша жұмыстар жалғастырылуда: қала бойынша жолаушыларды тасымалдайтын таксилерге бірыңғай тарифтер және бірыңғай түсті гаммалар бекітілді, таксилерге таксометрлер орнату және әрбір тасымалдаушыға логотиптер орнату бойынша дайындық жұмыстары жүргізілуде.
Жолаушыларды тасымалдау жұмыстарына жүргізілген тексерудің нәтижесінде 2009 жылдың 9 айында 101,6% ға жоғарылаған, 2308 млн адамды құраған, оның ішінде:
Көліктердің жұмыстарын бақылаумен қамтамасыз ету үшін рейттік тексерулер жүргізіліп отырады. Жыл басынан бері барлығы 28 рейд жүргізілген, оның ішінде екі рейд БАҚ өкілдерінің қатысуымен жүргізілді және нәтижесі БАҚ жарияланды. Рейд барысында 4220 тәртіп бұзушылық анықталды: 4102 тәртіп бұзушылық жағдай жол қозғалысының Ережесін бұзғаны үшін, оның ішінде 24 жүргізуші мас күйінде көлік жүргізгені үшін, 33 салық заңнамасын бұзғаны үшін, 67 жолаушыларды және жүкті тасмалдау Ережесін бұзғаны үшін айыпталды.
Жолаушыларды тасмалдау жүйесіне шұғыл ықпал ету мақсатында муниципалды автопарк жобасын басқару жүзеге асырылуда. Аталған жоба сауатты бәсекелестікті құруға және ұқыпсыздықты жоюға және әлсіз менеджментпен тасымалдаушылардың жағдайларын ашуға және сервистердің сапасыздығын тексеруге мүмкіндік береді.
Алматының метро құрылысы 1988 ж. басталған еді. Алайда Кеңес Одағының ыдырауынан метро құрылысы тоқтатылып, тек тәуелсіздік алғаннан кейін 2003 жылдан бастап метро құрылысына ақша бөле бастайды. 2011 ж. 1 желтоқсанда Алматы метросы салтанатты түрде ашылды. Бұл метрополитен техникалық және әрлендіру жағынан ТМД елдері арасынан ең үздік болып саналады. Ұзындығы 11,3 км. құрайтын алғашқы бағыт 9 бекеттен тұрады. Алматы метрополитені Қазақстандағы алғашқы, Орталық Азияда екінші (Ташкент метрополитенінен кейін) және ТМД-дағы 16-шы метрополитен.
2007 жылы 10 жаңа транспорттық көлік түйіні салынды, сол сияқты ШААЖ (Шығыс Айналма Автокөлік Жолы) салына бастады. 2008 жылы тағы да 3 түйін жол салынды және 2007 жылы басталған екі жолдың құрылысы аяқталды.
6-жолақты ұзындығы 64,85 км айналма жол - Үлкен Алматылық шеңберлі автокөлік жолын салу жоспарлануда. Осыған қоса 14 көпір, 8 қосмөлшерлі транспорттық көлік түйінін салу да жоспарланып отыр.
Әлемдік дағдарыстың әсерінен 2009 жылдың тамызында Алматы қаласының әкімінің ұйғаруымен ҮАШЖ-ның құрылысы белгісіз уақытқа дейін тоқтатылды.
Қазіргі таңда 28 көлік түйіні бар
Халықаралық Алматы әуежайы (ағылш. Almaty International Airport) Қазақстандағы ең үлкен әуежай. Ол Алматы Орталығынан 18 километр қашықтықта орналасқан. Әуежай арқылы Қазақстан бойынша жолаушылардың жартысы мен жүктірдің 68% өтеді.[11] 2008 жылы әуежай 2.5 миллион жолаушыға қызмет көрсеткен (2005 жылмен салыстырғанда 23%тік өсім).[12]
Алматыда екі темір жол вокзалы бар: Алматы -1 және Алматы - 2. Алматы -1 транзиттік вокзал. Ол Орталық Азиямен Ресейдің сібір облыстарын байланыстырады. Ал Алматы - 2 қалалық вокзал. Ол қаланың орталығында орналасқан.
kk.wikipedia.org
Алматы қаласы— Алматы облысының орталығы, республикалық мәртебесі бар қала. Қазақстанның оңтүстік-шығысында, Іле Алатауының солтүстік баурайында орналасқан. Аумағы 190 км2, тұрғыны 1,35 млн. адам (2007). 1929 жылдан 1997 ж. қазан айына дейін Қазақстанның астанасы болды. 6 қалалық әкімшілік ауданға бөлінген. Жергілікті басқару органы – Алматы қалалық әкімшілігі.Алматы Іле Алатауынан бастау алатын Қарғалы, Үлкен және Кіші Алматы, Есентай, т.б. өзендер атырабында орналасқан. Қаланың айналасы негізінен таулы, сайлы-жыралы келеді. Қала маңындағы биік таулы еңіс (3000 – 5000 м) бедері тік жартасты, терең құзды, құлама беткейлі. Тау бастарының біраз бөлігін мұз басқан. Тау етегіне ұштасып жататын жазық өңір негізінен борпылдақ жыныстардан және малтатасты-дөңбектасты шөгінділерден түзілген. Оның беті сары, борпылдақ топырақ, құмды-сазды қабаттардан тұрады. Таудан келген жер асты және жер беті ағындарының сүзілуі нәтижесінде жер асты суының мол қоры жиналған. Мұнда апатты жерсілкінулері болған (28.5.1887; 22.12.1910). Сондай-ақ лайлы тасқындар мен сел қатері жиі байқалады. Таудан бастау алатын өзендерге сел тасқындарынан қорғайтын бөгеттер салынған (Медеу бөгеті, т.б.).Қала және қала төңірегінде континентті климат қалыптасқан. Ауаның көп жылдық орташа температурасы 9ӘС, ең жоғарғы температурасы 43,4ӘС (тамыз, 1983), ең төменгісі – 38ӘС (1968 – 69). Алматыда қаңтар айының орташа температурасы – 7,8ӘС, шілде айынікі 23,3ӘС. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 575 мм, таулық бөлігінде 1000 мм-ге жетеді. Алматыда орташа атмосфералық қысым 926,3 гПа. Қала арқылы Үлкен Алматы мен Кіші Алматы және олардың салалары – Қарғалы, Ремизовка, Казачка, Қарасу өзендері ағады. Алматының топырағы мен өсімдігі биіктік белдеулер мен белдемдерде әр түрлі. Ең төменгі белдем (600 м) қаланың солтүстігінде. Одан жоғары 900 – 1300 м биіктіктегі қарашіріндісі (гумус) орташа қара топырақта әр түрлі шөп өседі. Келесі белдемнің (1300 – 1800 м) қара топырағын ылғалды-шалғын және шыршалы орман басқан. Алматының төңірегінде алманың бірнеше түрі, оның ішінде дүние жүзіне әйгілі Алматы апорты, алмұрт, шие, қара өрік, жүзім, т.б. жеміс және көкөністер өседі. Жануарлар дүниесінен құстың 141 түрі, сүтқоректілердің 50-ге тарта түрі кездеседі.Алматының 2,5 мың жылдық тарихы бар. Қала тұрған жерді ежелден қазақ ұлтын құраған тайпалар мекен еткен. Іле Алатауының етегіндегі Алматы қаласы туралы алғашқы жазба деректер Рашид-ад-Диннің шығармаларында кездеседі. Бабыр Шыңғысхан шапқыншылығынан қираған Алмалық, Алмату қалалары туралы жазады. Археологиялық зерттеулер қазіргі Алматының орнында ертеректе сақтар, кейінірек үйсін, орта ғасырда дулат тайпалары өмір кешкен елді мекендер мен қалашықтар, Алмалық пен Алмату қалалары (екеуі екі басқа қала) болғандығын дәлелдеп отыр. Бұл қалалардың қираған құрылыстарын 1251 – 59 ж. француз королі ІХ Людовиктің елшісі және Қытай саяхатшысы Чжан Дэ өз көздерімен көргендіктерін жазған. Алмату қаласының аты жазылған күміс ақшалар, сақтардың 25 барыс бейнесімен безендірілген «Жетісу құрбандық табағы», ғажайып «Қарғалы диадемасы» бұл жердің мыңдаған жылдық тарихы бар өркениетті өлкенің орталығы болғандығын көрсетеді. Өңірдің Ресейге қосылуына байланысты қаланың ежелгі орнына 1854 ж. Заилийск (кейін Верный қаласы) бекінісі салынғанға дейін бұл жерде отырықшы және жартылай отырықшы қазақтар тұрған. Алматы 1867 ж. құрылған Жетісу облысының әкімшілік орталығына айналып, қала атанды. Мұнда 1918 ж. 2 наурызда Кеңес өкіметі орнады. 1921 ж. оған өзінің ежелгі Алматы атауы қайтарылды. 1927 ж. 3-сәуірде Кеңестердің Бүкілқазақстандық 6-сьезінде Алматы Қазақстанның астанасы болып жарияланды. Республика астанасының Алматыға көшуі (1929) қаланы аса ірі саяси-әкімшілік, ғылыми-мәдени және экономикалық орталыққа айналдырды. Қаланың жедел қарқынмен дамуына Түрксіб темір жолының салынуы үлкен әсер етті. 1930-жылдары Алматыда ондаған ірі өнеркәсіп орындары іске қосылды. Тұңғыш автобус маршруты (1927), трамвай (1937), троллейбус желісі (1944) пайда болды. 2-дүниежүзілік соғыс жылдары (1941 – 45) Алматыға КСРО-ның батысынан 30-дан астам кәсіпорын, 8 госпиталь көшірілді. Қала тұрғындары майданға жан-жақты көмек көрсетті. Соғыстан кейін Алматы бірте-бірте Азиядағы ірі саяси, мәдени және экономикалық орталыққа айналды. 1986 ж. желтоқсанда әкімшіл-әміршіл билікке қарсы қазақ жастарының Желтоқсан көтерілісі болды. 1991 ж. 16 желтоқсанда Алматыда Қазақстанның тәуелсіздігі жарияланды. Сол жылғы 21 желтоқсанда Алматыда Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД) дүниеге келді. 1992 ж. Алматыда дүниежүзілік қазақтарының құрылтайы болып өтті.Қала құрылысы арнайы ойластырылған жоба бойынша салынған. 1908 жылғы жоспар бойынша Алматы батыс және оңтүстік-батыс бағытқа кеңейіп, оңтүстік шекара Басарық (қазіргі Абай даңғылы), ал батыста Қастек (қазіргі Қожамқұлов) көшесіне жетті. 1930 – 35 ж. темір-құйматастан, күйген кірпіштен құралған, жерсілкінісіне төзімді материалдардан салынған Байланыс үйі, Ішкі істер министрлігінің клубы, Түрксіб темір жол басқармасы, «Алатау» кинотеатры, т.б. алғашқы ірі ғимараттар бой көтерді. Соғыс жылдары Опера және балет театры (1941), ал 1950 ж. Қазақстан Ғылым академиясының бас ғимараты мен Үкімет үйін салу қолға алынды. Алматы – республикадағы ең сәулетті қалалардың бірі. Қала архитектурасында ұлттық ерекшеліктің элементтері, қала аумағының табиғат сұлулығы және құрылыс саласындағы ғылым мен техниканың жетістіктері жүйелі түрде, жоғары талғамдықпен үндестік тапты. Алматыда әр ғимарат өзіндік ерекшеліктерімен, ұтымды инжерлік-архитектуралық шешіммен көзге түседі. Қаладағы Республикалық алаң кешені, Президент резиденциясы, Даңқ монументі, Республика сарайы және Ұлттық кітапхана ғимараты, М.Әуезов атындағы Қазақ академиялық драма театры, «Қазақстан», «Отырар», «Рахат-Палас», «Анкара», «Достық» қонақ үйлері, Студенттер сарайы, Балуан Шолақ атындағы спорт сарайы, Медеу спорт кешені, Республикалық Орталық мұражай, т.б. көптеген мәдени, ғылыми және қала тұрғындарына арналып салынған ғимараттар бой көтерді. 1995 жылдың басында қалалық тұрғын үй қорының жалпы алаңы 20 млн. шаршы метрден асты. 1988 ж. метрополитен құрылысы қолға алынды.Алматы – ірі ғылым, мәдениет және білім орталығы. Верный қаласында 1914 ж. 20 мектепте 3 мыңнан астам оқушылар болды. 1930 ж. Алматыда жалпы халыққа бірдей сауат ашу жүйесі енгізілді. Жалпыға бірдей орта білім беру жоспары жүзеге асырыла бастады. 1960 ж. қаладағы 82 мектептің 50-і орта мектеп болып қайта құрылды. 1990 ж. ақпарат жүйесін оқыту және мектептерді компьютерлендіру жолға қойылды.1913 ж. ұйымдастырылған мұғалімдер семинариясы қаладағы арнаулы орта білім беретін алғашқы оқу орны болды. 1918 ж. Жетісу шаруашылық училищесі, 1930 жылдан бастап құрылыс, темір жол көлігі, байланыс техникумдары, музыкалық училище (1932), хореографиялық училище (1934) ашылды. 2-дүниежүзілік соғыс қарсаңында (1940) Алматыда 10 техникум мен училище жұмыс істеді. 1996 – 97 ж. қалада 20 арнаулы орта білім беру мекемелерінде 26 мыңнан астам оқушы қамтылды.Алғашқы жоғары оқу орны Алматыда 1928 ж. ашылған Қазақ мемлекеттік педагогикалық институты болды. 1929 ж. Зоотехникалық-малдәрігерлік институты, 1930 ж. Ауыл шаруашылық институты, 1931 ж. Мемлекеттік медициналық институт, ал 1934 ж. Қазақ мемлекеттік университеті ашылды. Бұл алғашқы ашылған жоғары оқу орындары қазақ интеллигенциясының жетілуіне зор ықпал жасады. Одан кейінгі жылдары Алматыда әр саладағы, әр бағыттағы ондаған жоғары оқу орындары ашылды. Кейбір институттардың ірі факультеттері жеке институт, университет және академия болып бөлек құрылды. Қазір (2008) қалада әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы, Қазақ ұлттық аграрлық университеті, т.б. мемлекеттік бюджеттегі және жекеменшік жоғары оқу орындарында студенттер оқып, білімдерін жетілдіруде. Верныйда Орталық Азияны зерттеуші көптеген ғалымдар мен саяхатшылар тұрған (Петр Семенов-Тянь-Шанский, Иван Мушкетов, Николай Пржевальский, Григорий Потанин, Василий Бартольд). 1856 – 64 ж. аралығында Шоқан Уәлиханов Верныйға жиі келіп тұратын. Алғашқы ғылыми мекемелер ең алдымен ауыл шаруашылығына байланысты құрылды. 1930 ж. Қазақ мемлекеттік жоспарлау комиссиясы жанынан экономикалық зерттеу институты ашылды. Алматыда Бас геологиялық комитетінің және Мемлекеттік түсті металлургия институтының бөлімшелері жұмыс істей бастады. Сол жылдары есімі әлемге әйгілі ғалымдар Александр Гапеев, Михаил Русаков, Қаныш Сәтбаев, Рамазан Борукаев, Иван Бардин, Лев Берг, Алексей Фаворский, Василий Фесенков, Владимир Вернадский, т.б. ғалымдар еңбек етті. 2-дүниежүзілік соғыс жылдарынан кейін Қазақстан Ғылым академиясы (1946) құрылды. Оның тұңғыш президенті болып академик Қаныш Сәтбаев сайланды. Ұлттық академияның құрылуы Қазақстанның табиғи ресурстарын неғұрлым толық зерттеуге және пайдалануға, оның экономикасының, ғылым мен мәдениетінің гүлденуіне кең жол ашты. Мұнда қазір 70 -тен астам ғылыми мекемелер бар.Мемлекеттік медициналық институттың негізінде Алматыда бірнеше ғылыми-зерттеу (1995 ж. 13 ғылыми-зерттеу институты) құрылды. Қазір (1998) қаладағы 80-нен астам амбулатория-емханаларда және 50-ден астам емханаларда, меншіктің барлық түріндегі емдеу-профилактикалық және мамандандырылған диспансерлерде қала халқына медициналық көмек көрсетіледі. 1935 – 92 ж. аралығында медицина саласында 895 ғылым кандидаттары мен 140 ғылым докторы дайындалды. Республикалық және қалалық медициналық колледжде 9 мыңнан астам орта буынды медициналық қызметкерлер дайындалды.Алматы спорт жағынан республикада жетекші орын алып келді. 1932 ж. алғашқы маманданған Қазақ республикалық спорт техникумы, 1945 ж. Қазақ дене тәрбиесі институты ашылды. 1929 ж. «Локомотив», 1931 ж. «Динамо», 1936 ж. «Спартак» (велотрек) стадиондары, ал 1958 ж. Орталық стадион іске қосылды. Одан кейінгі жылдары «Динамо», «Спартак», «Локомотив», «Буревестник», «Еңбек резервтері», ал 1957 ж. «Еңбек» ерікті спорт қоғамдары ұйымдастырылды. Қазақстан спортшылары ішінде алматылықтар алғаш рет Еуропа, Азия, Әлем чемпионаттарына және Олимпия ойындарына қатысып, олардың жүлдегерлері немесе жеңімпазы болды. Алматыда қазір 500-ден астам дене шынықтыру ұжымдарында 350 мыңдай адам спортпен шұғылданады. Олардың қарауында 18 спортклубы мен 10-нан астам стадион бар. 1997 ж. Алматыда тұңғыш рет Орталық Азия ойындары өтті.Алматы республикадағы негізгі туризм орталығы болып саналады. Қалада «Иасауи», «Спутник Казахстана», «Туран-Азия», «Квадротур», «Гиацинт-Рахат», т.б. туристік фирмалар орналасқан. Олардың бес жұлдызды «Анкара», «Рахат-Палас» (Марко Поло), үш жұлдызды «Отырар», «Астана», «Достық» атты туристік инфрақұрылымдары бар.Алматыда Мұхтар Әуезов атындағы академиялық драма театры, Михаил Лермонтов атындағы республикалық орыс академиялық драма театры, Ғабит Мүсірепов атындағы академиялық балалар мен жасөспірімдер театры, Абай атындағы академиялық опера және балет театры, Ұйғыр және Корей музыкалы театрлары, Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармониясы, Орталық концерт залы сияқты танымал мәдени орталықтары бар. Көп жылдар бойы Жазушылар, Журналистер, Композиторлар, Кинематографистер, Сәулетшілер, Суретшілер Одақтары басқармаларының орналасуы, жетекші ғылым, өнер, әдебиет қайраткерлерінің қызмет етуі Алматыны республиканың рухани орталығына айналдырды. 1990 ж. бері Алматыда жыл сайын өткізілетін халықаралық «Азия дауысы» музыка және ән фестивалі өнер мерекесіне айналдырылды. 1994 – 96 жылдары Алматыда Тәуелсіздік монументі, Әл-Фарабидің, Райымбек батырдың, Жамбылдың, Әлия Молдағұлова мен Мәншүк Мәметованың ескерткіш-мүсіндері ашылды.Алматы – Қазақстанның ірі өнеркәсіп және қаржы орталығы. Мұнда машина жасау өнеркәсібінің «Алматы ауыр машина жасау зауыты», «Поршень зауыты», «Электроприбор», жеңіл өнеркәсіпте «Алматы мақта-мата комбинаты», «Жетісу», «Қыз Жібек», т.б. іргелі акционерлік қоғамдары жұмыс істейді. Қалада мемлекеттік, жекеменшік, біріккен кәсіпорын, шетелдік кәсіпорындар бар. Алматыда дербес банк және банк филиалдар жұмыс істейді. Қала кәсіпорындарының АҚШ, Италия, Түркия, Германия және Ресей фирмаларымен іскерлік қатынастары дамуда. Алматы – еліміздің ең ірі көлік және байланыс торабы. 1992 ж. маусымда Алматы – Үрімші темір жол көлігі тұрақты қатынай бастады. Алматы әуежайы Жер шарының кез-келген мемлекетімен байланысуға мүмкіндік береді. Қала қаржы мен сауданың халықаралық орталығы мәртебесін сақтап қалды.
Жүктеу батырмасы секундта ашылады!!!
www.zharar.com
Алматы — Алматы облысының орталығы, республикалық мәртебесі бар қала. Қазақстанның оңтүстік-шығысында, Іле Алатауының солтүстік баурайында орналасқан. Аумағы 190 км2, тұрғыны 1,35 млн. адам (2007). 1929 жылдан 1997 ж. қазан айына дейін Қазақстанның астанасы болды. 6 қалалық әкімшілік ауданға бөлінген. Жергілікті басқару органы – Алматы қалалық әкімшілігі.
Алматы Іле Алатауынан бастау алатын Қарғалы, Үлкен және Кіші Алматы, Есентай, т.б. өзендер атырабында орналасқан. Қаланың айналасы негізінен таулы, сайлы-жыралы келеді. Қала маңындағы биік таулы еңіс (3000 – 5000 м) бедері тік жартасты, терең құзды, құлама беткейлі. Тау бастарының біраз бөлігін мұз басқан. Тау етегіне ұштасып жататын жазық өңір негізінен борпылдақ жыныстардан және малтатасты-дөңбектасты шөгінділерден түзілген. Оның беті сары, борпылдақ топырақ, құмды-сазды қабаттардан тұрады. Таудан келген жер асты және жер беті ағындарының сүзілуі нәтижесінде жер асты суының мол қоры жиналған. Мұнда апатты жерсілкінулері болған (28.5.1887; 22.12.1910). Сондай-ақ лайлы тасқындар мен сел қатері жиі байқалады. Таудан бастау алатын өзендерге сел тасқындарынан қорғайтын бөгеттер салынған (Медеу бөгеті, т.б.).
Қала және қала төңірегінде континентті климат қалыптасқан. Ауаның көп жылдық орташа температурасы 9ӘС, ең жоғарғы температурасы 43,4ӘС (тамыз, 1983), ең төменгісі – 38ӘС (1968 – 69). Алматыда қаңтар айының орташа температурасы – 7,8ӘС, шілде айынікі 23,3ӘС. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 575 мм, таулық бөлігінде 1000 мм-ге жетеді. Алматыда орташа атмосфералық қысым 926,3 гПа. Қала арқылы Үлкен Алматы мен Кіші Алматы және олардың салалары – Қарғалы, Ремизовка, Казачка, Қарасу өзендері ағады. Алматының топырағы мен өсімдігі биіктік белдеулер мен белдемдерде әр түрлі. Ең төменгі белдем (600 м) қаланың солтүстігінде. Одан жоғары 900 – 1300 м биіктіктегі қарашіріндісі (гумус) орташа қара топырақта әр түрлі шөп өседі. Келесі белдемнің (1300 – 1800 м) қара топырағын ылғалды-шалғын және шыршалы орман басқан. Алматының төңірегінде алманың бірнеше түрі, оның ішінде дүние жүзіне әйгілі Алматы апорты, алмұрт, шие, қара өрік, жүзім, т.б. жеміс және көкөністер өседі. Жануарлар дүниесінен құстың 141 түрі, сүтқоректілердің 50-ге тарта түрі кездеседі.
Алматының 2,5 мың жылдық тарихы бар. Қала тұрған жерді ежелден қазақ ұлтын құраған тайпалар мекен еткен. Іле Алатауының етегіндегі Алматы қаласы туралы алғашқы жазба деректер Рашид-ад-Диннің шығармаларында кездеседі. Бабыр Шыңғысхан шапқыншылығынан қираған Алмалық, Алмату қалалары туралы жазады. Археологиялық зерттеулер қазіргі Алматының орнында ертеректе сақтар, кейінірек үйсін, орта ғасырда дулат тайпалары өмір кешкен елді мекендер мен қалашықтар, Алмалық пен Алмату қалалары (екеуі екі басқа қала) болғандығын дәлелдеп отыр. Бұл қалалардың қираған құрылыстарын 1251 – 59 ж. француз королі ІХ Людовиктің елшісі және Қытай саяхатшысы Чжан Дэ өз көздерімен көргендіктерін жазған. Алмату қаласының аты жазылған күміс ақшалар, сақтардың 25 барыс бейнесімен безендірілген «Жетісу құрбандық табағы», ғажайып «Қарғалы диадемасы» бұл жердің мыңдаған жылдық тарихы бар өркениетті өлкенің орталығы болғандығын көрсетеді. Өңірдің Ресейге қосылуына байланысты қаланың ежелгі орнына 1854 ж. Заилийск (кейін Верный қаласы) бекінісі салынғанға дейін бұл жерде отырықшы және жартылай отырықшы қазақтар тұрған. Алматы 1867 ж. құрылған Жетісу облысының әкімшілік орталығына айналып, қала атанды. Мұнда 1918 ж. 2 наурызда Кеңес өкіметі орнады. 1921 ж. оған өзінің ежелгі Алматы атауы қайтарылды. 1927 ж. 3-сәуірде Кеңестердің Бүкілқазақстандық 6-сьезінде Алматы Қазақстанның астанасы болып жарияланды. Республика астанасының Алматыға көшуі (1929) қаланы аса ірі саяси-әкімшілік, ғылыми-мәдени және экономикалық орталыққа айналдырды. Қаланың жедел қарқынмен дамуына Түрксіб темір жолының салынуы үлкен әсер етті. 1930-жылдары Алматыда ондаған ірі өнеркәсіп орындары іске қосылды. Тұңғыш автобус маршруты (1927), трамвай (1937), троллейбус желісі (1944) пайда болды. 2-дүниежүзілік соғыс жылдары (1941 – 45) Алматыға КСРО-ның батысынан 30-дан астам кәсіпорын, 8 госпиталь көшірілді. Қала тұрғындары майданға жан-жақты көмек көрсетті. Соғыстан кейін Алматы бірте-бірте Азиядағы ірі саяси, мәдени және экономикалық орталыққа айналды. 1986 ж. желтоқсанда әкімшіл-әміршіл билікке қарсы қазақ жастарының Желтоқсан көтерілісі болды. 1991 ж. 16 желтоқсанда Алматыда Қазақстанның тәуелсіздігі жарияланды. Сол жылғы 21 желтоқсанда Алматыда Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД) дүниеге келді. 1992 ж. Алматыда дүниежүзілік қазақтарының құрылтайы болып өтті.
Қала құрылысы арнайы ойластырылған жоба бойынша салынған. 1908 жылғы жоспар бойынша Алматы батыс және оңтүстік-батыс бағытқа кеңейіп, оңтүстік шекара Басарық (қазіргі Абай даңғылы), ал батыста Қастек (қазіргі Қожамқұлов) көшесіне жетті. 1930 – 35 ж. темір-құйматастан, күйген кірпіштен құралған, жерсілкінісіне төзімді материалдардан салынған Байланыс үйі, Ішкі істер министрлігінің клубы, Түрксіб темір жол басқармасы, «Алатау» кинотеатры, т.б. алғашқы ірі ғимараттар бой көтерді. Соғыс жылдары Опера және балет театры (1941), ал 1950 ж. Қазақстан Ғылым академиясының бас ғимараты мен Үкімет үйін салу қолға алынды. Алматы – республикадағы ең сәулетті қалалардың бірі. Қала архитектурасында ұлттық ерекшеліктің элементтері, қала аумағының табиғат сұлулығы және құрылыс саласындағы ғылым мен техниканың жетістіктері жүйелі түрде, жоғары талғамдықпен үндестік тапты. Алматыда әр ғимарат өзіндік ерекшеліктерімен, ұтымды инжерлік-архитектуралық шешіммен көзге түседі. Қаладағы Республикалық алаң кешені, Президент резиденциясы, Даңқ монументі, Республика сарайы және Ұлттық кітапхана ғимараты, М.Әуезов атындағы Қазақ академиялық драма театры, «Қазақстан», «Отырар», «Рахат-Палас», «Анкара», «Достық» қонақ үйлері, Студенттер сарайы, Балуан Шолақ атындағы спорт сарайы, Медеу спорт кешені, Республикалық Орталық мұражай, т.б. көптеген мәдени, ғылыми және қала тұрғындарына арналып салынған ғимараттар бой көтерді. 1995 жылдың басында қалалық тұрғын үй қорының жалпы алаңы 20 млн. шаршы метрден асты. 1988 ж. метрополитен құрылысы қолға алынды.
Алматы – ірі ғылым, мәдениет және білім орталығы. Верный қаласында 1914 ж. 20 мектепте 3 мыңнан астам оқушылар болды. 1930 ж. Алматыда жалпы халыққа бірдей сауат ашу жүйесі енгізілді. Жалпыға бірдей орта білім беру жоспары жүзеге асырыла бастады. 1960 ж. қаладағы 82 мектептің 50-і орта мектеп болып қайта құрылды. 1990 ж. ақпарат жүйесін оқыту және мектептерді компьютерлендіру жолға қойылды.
1913 ж. ұйымдастырылған мұғалімдер семинариясы қаладағы арнаулы орта білім беретін алғашқы оқу орны болды. 1918 ж. Жетісу шаруашылық училищесі, 1930 жылдан бастап құрылыс, темір жол көлігі, байланыс техникумдары, музыкалық училище (1932), хореографиялық училище (1934) ашылды. 2-дүниежүзілік соғыс қарсаңында (1940) Алматыда 10 техникум мен училище жұмыс істеді. 1996 – 97 ж. қалада 20 арнаулы орта білім беру мекемелерінде 26 мыңнан астам оқушы қамтылды.
Алғашқы жоғары оқу орны Алматыда 1928 ж. ашылған Қазақ мемлекеттік педагогикалық институты болды. 1929 ж. Зоотехникалық-малдәрігерлік институты, 1930 ж. Ауыл шаруашылық институты, 1931 ж. Мемлекеттік медициналық институт, ал 1934 ж. Қазақ мемлекеттік университеті ашылды. Бұл алғашқы ашылған жоғары оқу орындары қазақ интеллигенциясының жетілуіне зор ықпал жасады. Одан кейінгі жылдары Алматыда әр саладағы, әр бағыттағы ондаған жоғары оқу орындары ашылды. Кейбір институттардың ірі факультеттері жеке институт, университет және академия болып бөлек құрылды. Қазір (2008) қалада әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы, Қазақ ұлттық аграрлық университеті, т.б. мемлекеттік бюджеттегі және жекеменшік жоғары оқу орындарында студенттер оқып, білімдерін жетілдіруде. Верныйда Орталық Азияны зерттеуші көптеген ғалымдар мен саяхатшылар тұрған (Петр Семенов-Тянь-Шанский, Иван Мушкетов, Николай Пржевальский, Григорий Потанин, Василий Бартольд). 1856 – 64 ж. аралығында Шоқан Уәлиханов Верныйға жиі келіп тұратын. Алғашқы ғылыми мекемелер ең алдымен ауыл шаруашылығына байланысты құрылды. 1930 ж. Қазақ мемлекеттік жоспарлау комиссиясы жанынан экономикалық зерттеу институты ашылды. Алматыда Бас геологиялық комитетінің және Мемлекеттік түсті металлургия институтының бөлімшелері жұмыс істей бастады. Сол жылдары есімі әлемге әйгілі ғалымдар Александр Гапеев, Михаил Русаков, Қаныш Сәтбаев, Рамазан Борукаев, Иван Бардин, Лев Берг, Алексей Фаворский, Василий Фесенков, Владимир Вернадский, т.б. ғалымдар еңбек етті. 2-дүниежүзілік соғыс жылдарынан кейін Қазақстан Ғылым академиясы (1946) құрылды. Оның тұңғыш президенті болып академик Қаныш Сәтбаев сайланды. Ұлттық академияның құрылуы Қазақстанның табиғи ресурстарын неғұрлым толық зерттеуге және пайдалануға, оның экономикасының, ғылым мен мәдениетінің гүлденуіне кең жол ашты. Мұнда қазір 70 -тен астам ғылыми мекемелер бар.
Мемлекеттік медициналық институттың негізінде Алматыда бірнеше ғылыми-зерттеу (1995 ж. 13 ғылыми-зерттеу институты) құрылды. Қазір (1998) қаладағы 80-нен астам амбулатория-емханаларда және 50-ден астам емханаларда, меншіктің барлық түріндегі емдеу-профилактикалық және мамандандырылған диспансерлерде қала халқына медициналық көмек көрсетіледі. 1935 – 92 ж. аралығында медицина саласында 895 ғылым кандидаттары мен 140 ғылым докторы дайындалды. Республикалық және қалалық медициналық колледжде 9 мыңнан астам орта буынды медициналық қызметкерлер дайындалды.
Алматы спорт жағынан республикада жетекші орын алып келді. 1932 ж. алғашқы маманданған Қазақ республикалық спорт техникумы, 1945 ж. Қазақ дене тәрбиесі институты ашылды. 1929 ж. «Локомотив», 1931 ж. «Динамо», 1936 ж. «Спартак» (велотрек) стадиондары, ал 1958 ж. Орталық стадион іске қосылды. Одан кейінгі жылдары «Динамо», «Спартак», «Локомотив», «Буревестник», «Еңбек резервтері», ал 1957 ж. «Еңбек» ерікті спорт қоғамдары ұйымдастырылды. Қазақстан спортшылары ішінде алматылықтар алғаш рет Еуропа, Азия, Әлем чемпионаттарына және Олимпия ойындарына қатысып, олардың жүлдегерлері немесе жеңімпазы болды. Алматыда қазір 500-ден астам дене шынықтыру ұжымдарында 350 мыңдай адам спортпен шұғылданады. Олардың қарауында 18 спортклубы мен 10-нан астам стадион бар. 1997 ж. Алматыда тұңғыш рет Орталық Азия ойындары өтті.
Алматы республикадағы негізгі туризм орталығы болып саналады. Қалада «Иасауи», «Спутник Казахстана», «Туран-Азия», «Квадротур», «Гиацинт-Рахат», т.б. туристік фирмалар орналасқан. Олардың бес жұлдызды «Анкара», «Рахат-Палас» (Марко Поло), үш жұлдызды «Отырар», «Астана», «Достық» атты туристік инфрақұрылымдары бар.
Алматыда Мұхтар Әуезов атындағы академиялық драма театры, Михаил Лермонтов атындағы республикалық орыс академиялық драма театры, Ғабит Мүсірепов атындағы академиялық балалар мен жасөспірімдер театры, Абай атындағы академиялық опера және балет театры, Ұйғыр және Корей музыкалы театрлары, Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармониясы, Орталық концерт залы сияқты танымал мәдени орталықтары бар. Көп жылдар бойы Жазушылар, Журналистер, Композиторлар, Кинематографистер, Сәулетшілер, Суретшілер Одақтары басқармаларының орналасуы, жетекші ғылым, өнер, әдебиет қайраткерлерінің қызмет етуі Алматыны республиканың рухани орталығына айналдырды. 1990 ж. бері Алматыда жыл сайын өткізілетін халықаралық «Азия дауысы» музыка және ән фестивалі өнер мерекесіне айналдырылды. 1994 – 96 жылдары Алматыда Тәуелсіздік монументі, Әл-Фарабидің, Райымбек батырдың, Жамбылдың, Әлия Молдағұлова мен Мәншүк Мәметованың ескерткіш-мүсіндері ашылды.
Алматы – Қазақстанның ірі өнеркәсіп және қаржы орталығы. Мұнда машина жасау өнеркәсібінің «Алматы ауыр машина жасау зауыты», «Поршень зауыты», «Электроприбор», жеңіл өнеркәсіпте «Алматы мақта-мата комбинаты», «Жетісу», «Қыз Жібек», т.б. іргелі акционерлік қоғамдары жұмыс істейді. Қалада мемлекеттік, жекеменшік, біріккен кәсіпорын, шетелдік кәсіпорындар бар. Алматыда дербес банк және банк филиалдар жұмыс істейді. Қала кәсіпорындарының АҚШ, Италия, Түркия, Германия және Ресей фирмаларымен іскерлік қатынастары дамуда. Алматы – еліміздің ең ірі көлік және байланыс торабы. 1992 ж. маусымда Алматы – Үрімші темір жол көлігі тұрақты қатынай бастады. Алматы әуежайы Жер шарының кез-келген мемлекетімен байланысуға мүмкіндік береді. Қала қаржы мен сауданың халықаралық орталығы мәртебесін сақтап қалды.
cak.clan.su
Алматы — қазақстанның ең үлкен қаласы орналасқан Қазақстанның оңтүстік-шығысында, Іле Алатауының баурайында; қала халқының саны шамамен 1,5 миллион тұрғынға. Дегенмен Алматы, міне республикасының елордасы қаласы, қалады, қаржылық, экономикалық және мәдени орталығы, Орталық Азия.Осында көптеген іскер орталықтары, театрлар, мұражайлар, көркем галереялары, көрме залдары мен сансыз заманауи ойын-сауық кешендері (кинотеатрлар, түнгі клубтар, саябақтар, мейрамханалар, кафе және тағы басқалар).
Алматы қаласы Қазақстанның астанасы 1929-1998 ж. Қр Президентінің жарлығымен жариялау Туралы «республикасының елордасы Астана қ., Алматы статус республикалық маңызы мен оңтүстік астананың, республиканың ірі қаржы, ғылыми және мәдени орталығы. Резиденция-мемлекет басшысының, сондай-ақ Үкіметтің, қалада қалып қойды.
Салалар тамақ және жеңіл өнеркәсібі болып табылады превалирующей үлестерінің қала экономикасындағы құрайды 70% — дан астам өнеркәсіптік кәсіпорындар. Ауыр өнеркәсіп, Алматы ұсынылған бірнеше машина жасау және жөндеу-қалпына келтіру зауыттар.
Көктөбе теледидар мұнарасы. Қазақстанның
Алматы қаласы әрдайым болып саналған қала-бақша, окруженным тамаша Тянь-Шанскими елями. Көптеген ғасырлар бойы қатарынан қарлы шыңдары могущественного Зайлийского Алатау, взмывающие — аспан жасайды әсер величественной ортаны қорғау. Благоухание бақша, изумрудные ұшы белгілі Алатауских шырша мен терек, жылдам тау-кен, ағымының көптігі суетящихся нарықтардың возрождающая балғындық қалалық субұрқақтардың, жылтыр сарайлар мен алаңдар өндіреді ұмытылмас әсер қонақтары – Алматы.
Оңтүстік астананың тұрғындары мен қонақтары қатыса алады 5 стадион, ипподром, биік таулы Медеу мұз айдыны биіктікте орналасқан теңіз деңгейінен 1700 метр. Мұнда орнатылған жүзден аса әлемдік рекордтар. Медеу бірі болып табылады ең сүйікті демалыс орындарының демалыс күндері. Ледовый стадион сыяды 32,000 көрермен. Жақын орналасқан өріс үшін спортшылар мен жабдықталған қысқы жүзу бассейні.
Көркем таулар болып табылады визит карточкасы. Ләззат аласыз, олардың түрі еліміз бойынша аспалы жолмен нүктесіне қаласының «Көк-Төбе» («көгілдір гора») орналасқан биіктікте 1,130 метр теңіз деңгейінен. Осы шыңдары ашылады керемет панорама » таулар мен қала. Мұнда әсіресе әдемі түнде, қашан қала жарықтандырылады түрлі-түсті оттары бар. Аспалы жол үстінде самғап тұр көне бөлігі қаласы, изобилующей бақшалармен, оны жергілікті тұрғындар Компот деп атайды.
Себебі бұл қызмет атаулары бұл ауданда: Вишневая, Грушовая, Виноградная және т. б. тау етегінде Көк-Төбе асқақтап тұр 350 метрлік телемұнарасы. Егер теңіз деңгейінен, бұл мұнарасы ең жоғары әлемде, ол салынды, ол сейсмикалық қауіпті аймақта орналасқан.
Шымбұлақ шаңғы курорты. Фотосуреттер Алматы
Екі үлкен өзені — Үлкен және Кіші Алматы стекают қалалық және қамтамасыз етеді, қала таза сумен толықтырады су қоймасы мен су салқын және жабыспай. Өзендердің бассейні орналасқан бөктеріндегі таулы жерде.
Шатқалындағы Кіші Алматы өзендері орналасқан бірнеше сауықтыру кешендерін, санаторийлердің және жеке меншік коттедждер. «Шатқалы,» Медеу » ( 1,691 метр теңіз деңгейінен) 16 км Алматы маңында Мохнатка (2,278 м). Бұл тауы белгісіз сол 30 жыл бұрын мұнда өтті күшті мықты сел, бір бөлігі тауға бүлінген. Существовала нақты қауіп адам өміріне қазір ешқандай қауіп өйткені возведена медеу шатқалындағы селден қорғау бөгеті, ол сондай-ақ болып табылады, жиі орнына бару туристер мен қала тұрғындары.
Егер Сіз қасынан жүруге бөгет аласыз попасть на горнолыжную базасы Шымбұлақ – тағы бір маржаны, биіктікте орналасқан 2,230 метр. Мұнда 1500 метрлік аспалы жол, ол көтерген Сізді биіктікке 3163 метр — мезгіл Талғар. Биіктіктен 3000 м басталады тілдерінде.
От Чимбулака жол әкеледі қар шыңы, танымал арасында альпинистер мен тау восходителей.
Таңғажайып тау-кен Бутаковка шатқалында орналасқан керемет сарқырама биіктігі 1860 метр. Бұл тамаша орын үшін-бастары тиімді қорықтық әлем әртүрлілік флора мен фауна.
Шатқалы, Үлкен Алматы артық отдалено қаласының сондықтан сирек посещаемо.
Егер Сізге посчастливиться болуы мүмкін, онда, Сіз көтерілуге қарай Үлкен Алматы көліне, поселившемуся биіктікте 2.510 метр теңіз деңгейінен ұзындығы 1.6 км, тереңдігі 30-40 м. Таза тау ауасы, үнемі өзгеріп отыратын түсі көлдер мен көптеген тау-кен түрінің біреуін туристер әр уик-энд.
Горы Алатау. Фотосуреттер Алматы
Көлінен алыс емес орналасқан обсерватория, сондай-ақ бар қонақ үйі, онда сіз тоқтап, тамашалау түнде жұлдызды аспан.
Арқылы Үлкен Алматы көлі пролегает ең қысқа жолы песчаному жағалауына, Ыстық-көл көлінің, ол солай.
Для тех, кто любит экзотикалық және уединенные орны бар әлеміне жабайы табиғат. Кесіп өтіп Тұйықсу қақпасы, Сіз тап болады жағдайлар көзделген шатқалында Мыңжылқы (3,040 м), онда спряталось шағын ледниковое көл суларында көрсетіледі, оның шыңына шарықтау шегіне Тұйықсу мен мұздықтар Инелер-Тұйықсу.
Қала тарихы
Қазақстан тарихы Алматы кетеді терең ғасырдың. Туралы ауылда өткізілетін Шығады деп современник Байбура Мұхаммед Хайдар Дулат. Әлбетте, атауы «астана привязать географиялық қаласы Іле Алатауының баурайында және ауданы Үлкен Алматы». Даусыз деректер алынған нумизматикалық көздері. Олар мынадай: 1979 ж. Алматы қаласының аумағында табылған күміс монеталар, олардың негізінде востоковедом және нумизматом В. Н. Настичем айтылды туралы болжамды жергілікті, семиреченском шығу тегі осы монеталарды және бар екендігі туралы ақша сарайының XIII ғасырда қазіргі Алматы. Бір монеталарды анық ерекшеленеді атауы нақыштау монеталар — Алматы қаласы. Шығару күні монеталар 1271-1272 жж.
Алматы Қаласы. Қазақстанның Маңызды кезең болып өмір сүру аумағында Алматы байланысты дәуірі орта ғасырлар VIII-XIII вв болған жерде пайда болады және қалыптасады қоныстар мен қала. Осы уақыт аумағында «Үлкен Алматы» болған бірнеше елді мекендер мен қалалар туралы мәліметтер бар ғылыми жұмыстар.
Үлкен қызығушылық тудырды қалашығы орналасқан жерде Шекаралық училище (Әскери институты). Осы жерде және қазір құрылыс жұмыстары кезінде тауып, глиняную ыдыс бұйымдар, қола және темір, ал 1980 жылы табылған қалдықтар ортағасырлық ұсталық шеберхана X-XI ғғ.Мөлшері қалашығының болуы, ондағы құрылыстар күйдірілген кірпіштен қаланған, табылған қолөнершілер керамика қалдықтары дамыған ұсталық кәсіптің болуы, ақша сарайының сөзсіз куәлік, мұнда X-XIV ғғ. болды қаласы.
Кезеңіне X-XI ғғ. жатады туындауы ретінде Алматы қаласының орталық саяси, экономикалық және мәдени өміріне, игравшего маңызды рөл жергілікті және халықаралық саудада » Ұлы жібек жолымен.
ХІІІ ғасырда қала қираған монголами, оның ыңғайлы жағдайын, өзінің оң рөлін атқарды және Алматы көтерілді бірі күлінің. Алғашқы қазақ ғалымы Шоқан Уәлиханов былай деп жазды: «Алматыға …» атты танымал сауда және қызмет станциясы үлкен жолда».
1854 жылы жерде қазір заманауи Алматы, пайда әскери қонысы деп аталды ол тау бөктеріндегі-іле, переименованное арқылы Верныйға. Ол пайда кейін Қазақстанның Ресейге қосылу. Біздің заманымызға дейін сақталған қираған осы қамал қабырғаларының. Бекіністің айналасына болды селиться шаруа отбасынан шыққандар Ресей, Сібір, көшпенділер жергілікті аудандардың, қоныс аударушылар Қытайдан дүнгендер мен ұйғырлар. 1867 жылы қала айналды Жетісу облысының әкімшілік орталығы. ХІХ ғасырдың соңында Верный қаласы орталығына айналды қоғамдық өмірдің Қазақстанның болған ерлер және әйелдер гимназиялары, орман мектебі мен училищесі бағбаншыларына арналған. Осыдан начинались көптеген экспедициясы зерттеушілердің Орта және Орталық Азия — Семенов Тян-Шанский, Федченко және басқа да, мұнда географ, этнограф және тарихшы Шоқан Уәлиханов.
1921 жылы қалаға қайтарылды, оның ежелгі атауы — Алматы.
Ерекше дамуын алды қаласы аудармасымен астананың республикасының 1929 жылы Қызылорда қаласы және теміржол төселуіне. Ұлы Отан соғысы кезінде Алматы айналады «прифронтовым» госпиталь, мұнда поправляли өз денсаулығы сарбаздар қаласы, назарбаев көптеген эвакуацияланған адамдарды батыс бөлігінде Ресей, Мәскеу, Ленинград.
Қаланың назар аударарлық орындары
28 гвардияшыл-панфиловшылар саябағы 28 гвардияшыл-панфиловшылар Саябағы қаланың қақ жүрегінде орналасқан. Паркі белгілі Мемориалом даңқ, тенниспен өзіне ескерткіш, мәңгілік алау алаңы мен Аллеясын Жад орнатылған 28 гранит ескерткіштер атаулары бар 28 панфиловшы-батырлары Мәскеу үшін шайқасқа Екінші Дүниежүзілік Соғыс кезеңінде.
Зенковтың кафедралы Соборы Саябақ саябақ айналасында қазірдің өзінде болған жағдайды сол кезде Кафедралдық Свято-Вознесенский соборының шіркеуінің Верный қаласында. Сәулетші бұл собор болды, А. П. Зенков. Бар қате пікір немесе миф деп храм бірде-бір шегесіз. Бұл бірегей ағаш құрылымы бар биіктігі 54 метр. Жоба авторы — талантты сәулетші, инженер-құрылысшы А. П. Зенков. Салынған 1904-1907 жылдары, ол выдержало десятибальное жер сілкінісі 1911 жылғы және одан кейінгі барлық. Кеңестік кезеңде шіркеу қызмет еткен ғимараты үшін өлкетану, мұражай дін тарихы және атеизм, сондай-ақ, біраз уақыт осында орналасқан концерт залы, көрме залы, көркем көрме Дирекциясының. Тек 1990 жылы Соборы жаңадан мәртебесіне ие христиандық ғибадатхана.
Бірегей топтамасымен қызықтырады мұражайы А. Қастеев атындағы өнер. Мұнда шоғырланған, баға жетпес көркемдік қоры болып табылатын ұлттық мемлекет игілігі. «Алтын мен құнды металдар мұражайында Қазақстанның зергерлік өнерінің тарихы ұсынылады. Қалада көптеген әртүрлі суретті галерея.
Орталық мемлекеттік мұражайы — бұл материалдық көрініс бүкіл көп ғасырлық тарихы. Мұнда бірегей археологиялық олжалар бастап доисторической дәуір. Бірақ ең басты қазынасы ретінде көреді мұражай, сөзсіз, болып табылады нақты шағын көшірмесі әскери костюм «Алтын адам», дайындалған келген 4000 алтын бөлшектер, украшенных тамаша өрнектермен және т. б.
Орталық мешіт 1999 жылдың шілдесінде Алматыда жаңадан Орталық мешіт ашылды — зәулім ғимарат, ең үлкен…. Асқақ ғимаратын отделано мәрмәрмен және түрлі-түсті изразцами, орындалған қазақ ұлттық себептері. Мешіт венчает көгілдір күмбез диаметрі 20 м және биіктігі 36 м Биіктігі үлкен мұнарасы бар 47 метр. Басқа ислам және православиелік мәдени құрылыстар, Алматыда жұмыс істейді, синаготар, буддалық храмдар, түрлі ұлттық-мәдени орталықтар.
Республика алаңы — қаланың басты алаңы — мерекелік шерулер мен салтанаттар, спорттық мерекелер мен парадтар, халықтық мерекені.Тәуелсіздік монументі — ескерткіші, өнер, кешені көрсетеді жылнамасын Қазақстанның сонау Сақ Патшайымдары Томирис және осы уақытқа дейін. Кешені орталығында орналасқан тәуелсіздік символы — «Алтын адам».
Мемлекеттік академиялық опера және балет театры, Абай атындағы, салынды 1941 жылы аймағында орналасқан табиғи ескерткіштердің бірі ғимараты стилінде итальяндық классикалық сәулет элементтері бар шығыс нақышы, сәулет өнерінің негізі қаланған дәстүрлер классикалық қазақ мұра.
Республика сарайы — Республиканың басты концерттік алаңы. Үлкен ғимарат бірегей архитектурасымен, кешенімен жапсарлас құрылыстар, гүлзарлар мен фонтандар, Абай алаңы.
Свято-Никольский кафедралдық соборСвято-Никольский кафедралды соборы салынған 1908 ж. жобаның Авторы — сәулетші Н.Мен.Ливанов. Діни сәулет ескерткіші болып табылады христиан.
Маталар үйі «Қызыл-таң» салынды ХХ ғасырдың басында, сауда үйі атақты көпес И. Габдувалиева. Жобаның авторы А. П. Зенков.
Туристическая карта Алматы алматының таулы жерлерінде Алматы салынды: ғылыми станциясы үшін Күн мен ғарыш сәулелерін зерттейтін, астрофизикалық обсерватория «Каменка Үстірті Ассы асуында, спорт кешендері, мұз айдыны стадионында, «Медеу», тау шаңғы станциясы, Шымбұлақ, альпинистік және туристік лагерьлер, шипажайлар мен демалыс орындары, кемпингтер бар.
Бауырлас қалалар-Алматы:
Александрия, МысырТэгу, Оңтүстік КореяРенн, ФранцияТель-Авив, ИзраильСтамбұл, ТүркияПайдалы сілтемелер:Фото Алматы >>>Қонақ Үйлер Алматы >>>Карта Алматы >>>Город яблоневых зорь >>>Театрлар Алматы >>>Музеи Алматы >>>Көркем галереялар Алматы >>>Түнгі клубтар мен дискотекалар Алматы >>>Мейрамханалар Алматы >>>
Алматы — Қазақстанның оңтүстік астанасы, қала полуторамиллионным алдында, әкімшілік, экономикалық және мәдени орталығы. Окруженный полукольцом қарлы Іле Алатауының ол пленяет өзінің қайталанбастығымен ерекшеленеді. Альпийские луга, тянь-шань, бақтар қызмет етеді, оған өзіндік обрамлением. Биік белестің Көктөбе обозревается бүкіл қала — «қатаң расчерченных, одетых» көк кварталдардың взметнувшиеся » жарқын синеву аспан әдемі биік ғимараттар. Сәтті вписанные » тау пейзажы, бағынатын түпнұсқа шешімі, олар құрайды тамаша сәулеттік ансамблі, кеңінен пайдаланылады элементтері, ұлттық мәдениет жетістіктері мен қазіргі заманғы құрылыс техникасы.
Алматы — бақша қала. Жартысын оның алаңда алады жасыл желектер — пирамидалық және күміс түсті терек, шегіршін, емен, қайың, жөке, ақ қараған, қарағай және шырша. Көктемде барлық гүлдейді, Алматы, әсіресе жақсы. Белая пена-бақша жабады окрестные таулар мен тигізбеңіз ең гущу қаладағы кварталдарды, қызыл ковром расстилаются қызғалдақ. Жазда кешкі салқын ауасы мен самал таудан зовут серуенге бойынша бульварда мен даңғылдары, алаңдары жарқын гүлзарлар, причудливыми брызгами рассыпаются ағынының көптеген фонтандар. Күз қуантады алтын жапырақтары, пронизанной күн, хош иісті атақты алматылық алма — апорт. Ал қандай тамаша қаласында қыс, недолгая, бірақ аязды және қарлы. Шаңғы және коньки орындарынан тұрады, сонда ғана барлық қала тұрғындары.
Жылдың барлық мезгілінде өзіне тартады, «Медеу». Атақты мұз, мұз, әлемдік рекордтар, сверкает астында жарқын тау-күн. Арқасында өзінің ерекше табиғи деректері мен бірегей инженерлік және архитектуралық шешімі, бұл спорт кешені алды дүниежүзілік хабардар болды алматылықтардың мақтанышы.
Қазақстанның оңтүстік астанасы үнсіз және гостеприимна. Жылу және күн қарсы алады ол қонақтар мен хорошеет жыл сайын.
Алматы — Қазақстанның оңтүстік астанасы, қала полуторамиллионным алдында, әкімшілік, экономикалық және мәдени орталығы. Окруженный полукольцом қарлы Іле Алатауының ол пленяет өзінің қайталанбастығымен ерекшеленеді. Альпийские луга, тянь-шань, бақтар қызмет етеді, оған өзіндік обрамлением. Биік белестің Көктөбе обозревается бүкіл қала — «қатаң расчерченных, одетых» көк кварталдардың взметнувшиеся » жарқын синеву аспан әдемі биік ғимараттар. Сәтті вписанные » тау пейзажы, бағынатын түпнұсқа шешімі, олар құрайды тамаша сәулеттік ансамблі, кеңінен пайдаланылады элементтері, ұлттық мәдениет жетістіктері мен қазіргі заманғы құрылыс техникасы.
Алматы — бақша қала. Жартысын оның алаңда алады жасыл желектер — пирамидалық және күміс түсті терек, шегіршін, емен, қайың, жөке, ақ қараған, қарағай және шырша. Көктемде барлық гүлдейді, Алматы, әсіресе жақсы. Белая пена-бақша жабады окрестные таулар мен тигізбеңіз ең гущу қаладағы кварталдарды, қызыл ковром расстилаются қызғалдақ. Жазда кешкі салқын ауасы мен самал таудан зовут серуенге бойынша бульварда мен даңғылдары, алаңдары жарқын гүлзарлар, причудливыми брызгами рассыпаются ағынының көптеген фонтандар. Күз қуантады алтын жапырақтары, пронизанной күн, хош иісті атақты алматылық алма — апорт. Ал қандай тамаша қаласында қыс, недолгая, бірақ аязды және қарлы. Шаңғы және коньки орындарынан тұрады, сонда ғана барлық қала тұрғындары.
Жылдың барлық мезгілінде өзіне тартады, «Медеу». Атақты мұз, мұз, әлемдік рекордтар, сверкает астында жарқын тау-күн. Арқасында өзінің ерекше табиғи деректері мен бірегей инженерлік және архитектуралық шешімі, бұл спорт кешені алды дүниежүзілік хабардар болды алматылықтардың мақтанышы.
Қазақстанның оңтүстік астанасы үнсіз және гостеприимна. Жылу және күн қарсы алады ол қонақтар мен хорошеет жыл сайын.
Алматы
Таулар — бұл әрқашан ерекше әлем, барлық сәл басқаша. Жоғарлау бойынша жоғары тау-кен серпантину, попадаешь во что-то нереальное: оң жақ және сол жақ — асқар шыңдары сәйкес елемеуі склонами және көгілдір тянь-шаньскими елями. Таң қаларлық, бірақ бұл жерде шын мәнінде киген қою хвою пастельного көгілдір түсті туғызатын ертегі атмосферасын.Қаланың орналасуыБаурайындағы бұл әлем, Іле Алатауының баурайында орналасқан әдемі қала-Алматы. Іле Алатауы таулары кіреді, тау жүйесі, Тянь-шань. Айта кету керек, Тянь-Шань бірі — жоғары (кейін екінші Памир) тау жүйелерінің бұрынғы Кеңес Одағында. Негізінен тау-кен массив Тянь-шань аумағында орналасқан Қырғызстан, солтүстік және ең батыс жоталары орналасқан.Қала тарихыҚаланың құрылуына дейін, шамамен VIII-X ғасырларда, қазіргі Алматының аумағында бірнеше шағын қоныстар. Олардың бірі болжам бойынша, және деп аталды Шығады. Мұнда сақтар мен үйсіндердің тайпалары. XIII ғасырдың басында бұл аймақ тұрған Ұлы Жібек жолындағы жолбарысы опустошительному монгольскому набегу. Кейін олардың Еркіндігі сақталған шағын бөлігі ғана, халық тығыз тұратын отырықшы және полуоседлыми қазақ аулами.1854 жылы жағасындағы Кіші Алматы бекініс, ол атады, Іле, кейінірек Верный. Бір жылдан кейін осында жинала бастады орыстар қоныс аударушылар және Дұрыс тез қарқынмен дами бастады. Бекіністе тезарада 5 мың тұрғындары. Бірте-бірте Верный превращался шағын қала.Атанып, Жетісу облысының орталығы болған қала болды және қоғамдық өмірінің орталығы. Бұл жерде дамып өнеркәсіп және қолөнер, пайда бірнеше зауыттар мен фабрикалар. Қалада әйелдер және ерлер училищесінің приходские және қолөнер мектептері, ал кейінірек ерлер және әйелдер гимназиялары. Мешіт жанында мұсылман мектептері жұмыс істеді.1921 жылы Верный деп атаған Алма-Ата «деп аударылса,» қазақ «Отец яблок». Ал 6 жылдан кейін Қызылордадан келген Алма-Ату астанасы ауыстырылды Қазақ АКСР. Қала қарқынды застраиваться және благоустраиваться.Тиімді және қауіпсіз орналасуы Алма-Ата әкелді, Ұлы Отан соғысы басталғанда қала айналды көшіру өнеркәсіптік кәсіпорындардың басқа аймақтардың КСРО. Мұнда желілерін салды темір қымбат. Бұл қала экономикасының тез өсуіне. 50 жастан бастап 1919 жылдың қала тұрғындары астам өсті үш рет.90-жылдардың басында кеңестік атауы «Алма-Ата» өзгертілді дұрыс тұрғысынан қазақ тілі-нұсқа «Алматы», яғни «Яблоневое». Алматы – бұл алғашқы астанасы. Ішінде 70-жыл лайықты жарымында жоғары мәртебесі Қазақстанның бас қаласының. Алайда бүгін, астананы көшіруге байланысты да Акомолу, Алматы қалады ғылыми, мәдени, тарихи, өндірістік және қаржы орталығы. Қазақстандықтардың мақтанышы, Алматы, қазір деп атайды, «Оңтүстік астанасы».Көрнекті орындарАлматы – солнечный, оранған жасыл қала, кең көшелері, әдемі ғимараттар, көптеген саябақтар мен гүлзарлар. 150 жылдық бай тарихы көрсетілген көптеген мәдени орындары, тарихи ескерткіштері мен тарихынан, қарама-қарсы түсті сәулет қала – көне ғимараттардың крепостном стиліндегі дейін суперсовременных биік кешендер. Мұнда сақталған куәгерлері өткен, негізінен ағаш ғимараттар сақталып қалған отырып, революцияға дейінгі жыл. Ғимарат салынды жобалары бойынша А. П. Зенков негізін қалаушылардың бірі, сейсмикалық төзімді құрылыс. Бүгін олар тарихи, сәулет және мемлекет тарапынан қорғалады.Жоба бойынша, Зенков 1908 ж. салынған офицерлер Үйі ғимаратында бүгін оны Республикалық мұражайы орналасқан, халық музыкалық интсрументов. Ықылас. Ол үлгісі болып табылады ағаш сәулет Верный қаласының қоғамдық құрылысының ХХ ғасырдың.Свято-Вознесенский Православтық Шіркеуі Саябағында, 28 гвардиялық-панфиловшылар сондай-ақ, жасап шығарылды сәулетші А. Зенков. Собор бір де бір шегесіз салынған (1907 ж.). Соборы болып табылады тоғыз бірегей ескерткіштерінің ағаш құрылыстарынан жасалған әлемдегі. Оның қабырғадағы көркем суреті мен декорациялар интерьер шын мәнісінде таңғалдырады қиял келушілер өзінің әдемілігімен әсемдігімен. Бұл Соборы төтеп кезінде мықты жер сілкінісі 1911 ж.28 гвардияшыл-панфиловшылар саябағы белгілі Мемориалом даңқ, саябауымен және мәңгі алауымен. На (бұдан әрі жад орнатылған 28 гранит ескерткіштер атаулары бар 28 панфиловшы-батырлары Мәскеу үшін шайқасқа Екінші Дүниежүзілік соғыс кезеңінде.Свято-Никольский кафедралды соборы болып табылады христиандардың діни сәулет ескерткіші. Салынды ғимараты ретінде сауда үйі атақты көпес И. Габдувалиева.Қазақстанда 1999 жылдың шілдесінде Алматыда жаңадан Орталық мешіт ашылды – ең үлкен. Асқақ ғимаратын отделано мәрмәрмен және түрлі-түсті изразцами, орындалған қазақ ұлттық себептері. Мешіт венчает көгілдір күмбез диаметрі 20 м және биіктігі 36 м Биіктігі үлкен мұнарасы бар 47 метр. Басқа ислам және православиелік мәдени құрылыстар, Алматыда жұмыс істейді, синаготар, буддалық храмдар, түрлі ұлттық-мәдени орталықтар.Алматы белгілі осындай көрікті, Көктөбе. Бұл шектесетін, төбелі жер қаласымен, оңтүстігінде. Көктөбе жетеді биіктігі 1070 м. Жоғарыда орналасқан алаңы. Көктөбе ең жақсы орны шолу түнгі қаланың. Жету Көктөбе болады аспалы жолмен.«Қаланың басты алаңы — Республика Алаңы ұйымдастырылып, мерекелік шеру, салтанатты жиындар, спорттық іс-шаралар, мерекелік шерулер, халық серуені. Республика Алаңында Тәуелсіздік Монументі орнатылған. Ескерткіш көрсетеді жылнамасын Қазақстанның сонау Сақ Патшайымдары Томирис және осы уақытқа дейін. Кешені орталығында орналасқан тәуелсіздік символы — «Алтын адам»
Республика сарайы – бұл Республиканың басты концерттік алаңы. Үлкен ғимарат бірегей архитектурасымен, кешенімен жапсарлас құрылыстар, гүлзарлар мен фонтандар, Абай алаңы.Мемлекеттік академиялық опера және балет театры, Абай атындағы 1941 жылы салынған. Бұл аймағында орналасқан табиғи ескерткіштердің бірі ғимараты стилінде итальяндық классикалық сәулет элементтері бар шығыс нақышы. Қазақстан сәулет өнерінің негізі қаланған дәстүрлер классикалық қазақ мұра.Бірегей топтамасымен қызықтырады ҚР Орталық мемлекеттік мұражайына және бейнелеу өнері мұражайы, Ә. Қастеев атындағы. Мұнда шоғырланған, баға жетпес көркемдік қоры болып табылатын ұлттық мемлекет игілігі. Қазақ халық аспаптар мұражайында аса құнды экспонаттар жинақталған. «Алтын мен құнды металдар мұражайында Қазақстанның зергерлік өнерінің тарихы ұсынылады. Қалада көптеген әртүрлі суретті галерея.Алматының таулы жерлерінде орналасқан Алматы: ғылыми станциясы үшін Күн мен ғарыш сәулелерін зерттейтін, астрофизикалық обсерватория «Каменка Үстірті Ассы асуында, спорт кешендері, мұз айдыны стадионында, «Медеу», тау шаңғы станциясы, Шымбұлақ, альпинистік және туристік лагерьлер, шипажайлар мен демалыс орындары, кемпингтер бар.МәдениетЖалпыға мәлім, Алматы қаласы болып саналады еліміздің мәдениет және өнер орталығы, дәл осы жерде шоғырланған жетекші театр-көркемөнер, мұражай және кітапхана ұйымдары.Бүгін Алматыда 14 театр жұмыс істейді. Барлық дерлік ірі мемлекеттік театрлар республикасының осында орналасқан. Бұл театрлар, Абай, Мұхтар Әуезов, Ғабит Мүсірепов, Михаил Лермонтов, Наталья Сац. Олардың әрқайсысының богатейшую тарихы. Қала бірегей болып табылады және, өйткені мұнда ұлттық театрлар жұмыс істейді: ұйғыр, кәріс, неміс. Бұл жалпы әлемде өте сирек кездесетін құбылыс. Мысалы, неміс театры құрылғанын 1945 жылы Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталғаннан кейін. Ұйғыр және кәріс театрлары әлі ерте. Олар бүгінгі күні ие болады, керемет актерлік құрамы, тамаша репертуары, үлкен тәжірибе қою, әртүрлі драмалық туындылар. Сонымен қатар, ұлттық спектаклями репертуарында театрларының қойылымдары бар шетел классиктерінің әлемдік есімдері бар.Басқа республикалардан, гастрольге келіп, театр ұжымдары, олар әрқашан әкеледі өзімен бірге қызықты және алуан түрлі репертуары. Қаладағы үнемі жұмыс істейді, балалар театрлары. Олар көрермендерді қуантады көптеген спектакльдер бар. Есіктің Мемлекеттік қуыршақ театрының үшін әрқашан кішкентай тұрғындары. Репертуары өте бай ТЮЗ. Сац, онда қазіргі уақытта көрсетеді көптеген спектакльдер арналған және балаларға арналған және ересектер үшін. Алматы театрларында адамдарға барлық жастағы бар ма?Жыл сайын мерейтойлар, жеке көрмелері талантты шеберлерінің бейнелеу өнері, шығармашылық кештер және есеп беру концерттер көрнекті қоғам қайраткерлері мен мәдениет қайраткерлері.Алматыда бар 25 мұражайлар мен мұражай-үйлері. Алматы тарихи-өлкетану мұражайы таныстырады қаланың тарихымен, Әскери-тарихи мұражай мен Мұражай саяси қуғын-сүргін тарихы туралы әңгімелейді, соғыс кезіндегі Алматы мұражай-Үйі, Д. А. Қонаевтың жақын таныстырады өмірімен Компартиясы ОК Бірінші хатшысы, Қазақ КСР. Атымен Д. А. Қонаев атындағы көше Алматы қаласында саябақта орнатылған, оның қола мүсіні. Шыңғыстау баурайында бесік туған мекені-ұлы ойшыл, гуманист, ақын, көркем сөз шебері Абай Құнанбаев. Мұнда оның әкесінің үйінде ұйымдастырылды, Абайдың мұражай-Үйі. Мұражай қызметкерлері бекітеді, бұл үй-жазушы спроектировал өзі. Қазір мұражайда тұратын алты бөлмеден үлкен экспозициялар ұсынылған, ол ауыстырады келушілер заманында ұлы жазушы және ойшыл. Көптеген мұнда аңғарады өмірінен қызықты деректер Құнанбаев.Көне ерекше кітап болып, араб, парсы, түрік және орыс тілдерінде толтырады сөрелер кабинетінің жазушы жақсы білген бұл тілдер және черпал оның ішінде жаңа білім. Кабинетімен байланысты наным, бұл, егер жанасу жазбаша үстелге Абай отыр, орын алуы, оның орындығы, онда даналық пен шабыт мәңгі болмақ твоими спутниктері.Бүгін Алматыда 25 кітапхана жұмыс істейді, оның ішінде 23 – Орталықтандырылған кітапхана жүйесі. Оның көмегімен оңай және тез білуге, қандай кітапхана бар болса, басып шығару.Алматы әрқашан орталық қала және әр түрлі фестивальдар. Қаласы деп атайды фестиваль, ел астанасы. Халықаралық «Шәкен жұлдыздары» кинофестивалі, үрмелі аспаптар фестивалі » қалалық байқауы — «Алматым жүрегімде» Халықаралық балалар шығармашылығының «Бозторғай» қала тұрғындары үшін дәстүрге айналды. Ол жыл сайын кеңінен аталып өтіледі. Жүргізіледі және көптеген фестивальдер түрлі бағыттардағы музыка: джаз музыкасы, рок-фестивальдер, ретро-фестивальдар. Жүргізілген тіпті балмұздақ фестивалі, порадовавший ересектер мен кішкентай таза қала.Орнатылған және табысты жұмыс істейді қалаларымен халықаралық мәдени байланыс таяу және алыс шет. Соңғы жылдары айырбас фестивальдар ұйымдастырылды қалаларымен Шанхай, Үрімші (Қытай), Стамбул (Түркия), Санкт-Петербург (Ресей), Вена (Австрия), Тэгу (Оңтүстік Корея), Одесса (Украина).Алматы циркі бұрынғысынша бірі-жоғары кәсіби. Бүгінде ол қарқынды дамытып, өзінің бай әлеуетін. Бүгін біздің әртістеріміз шетелге шығуға арналған гастролі жекелеген топтары, әрқайсысының өз бағдарламалары бар. шақыруларды шетелден келіп түседі. Шетелдік қонақтар көп басқа нөмірлер изумляет ілу — өнер міну. 2008 жылы халықаралық Монте-Карло бұл нөмір алматы циркінің алтын медаль жеңіп алды. Атақты алтын лауреаттары, халықаралық фестивальдарға марапатталды гимнасттар мен ат-акробатическая группа «Номад».Шығармашылық топ цирктің жаңа акробатикалық нөмірлері, репертуары үшін клоундар. Жиі алматы циркі гастрольдік сапарларда келіп жетекші цирк әртістері Қазақстан, Ресей, Тәжікстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Украина. Цирк әртістері қатысады ареналарында қайырымдылық көрсетілімдеріне Жапония, Қытай, Ресей, Германия, Франция, Англия және Австралия.Жылдан жылға өсуде келушілер саны Алматы зоологиялық парк. Жануарлардың көптүрлілігі өте үлкен бастап, ірі слонов, жирафов, мүйізтұмсықтар, қолтырауын, жылан дейінгі исчезающим түрі құландар. Бұл Пржевальский, олар ғасырлар бойы обитали қазақстандық жерлерінде, бірақ соңында 19 ғасырдың олар толығымен адам истреблены. Елге оларды осында 2007 жылы мюнхен хайуанаттар Hellabrun. 7 жануар поселено бірегей ұлттық қорығында «Алтын-Емел» тұрған «Алматы», мұнда олар көбейіп. Сондай-ақ хайуанаттар бағында өмір сүреді ақ жолбарыстар, арнайы олар үшін салынған кең қысқы және жазғы вольерлер. Әкімшілігі алматы хайуанаттар тығыз ынтымақтастықта шетелдермен жоспары жануарлардың өсімін молайту және олармен алмасу, осылайша армиясын біздің ағайынды аз. Мәселен, 2007 жылы алматы хайуанаттар сыйлады жапондық әріптестеріне барыстың. Олар оны өсірдік, жануар шығарды ұрпақ, ал біраз уақыттан кейін жапондықтар әкелді оның дочку, оған қызметкерлері атады Майкой және ол бақытты мұнда өмір сүреді. Ол алматылықтардың сүйіктісіне айналды.Қала экономикасыАлматы – бұл, ең алдымен, дамыған ірі көлік торабы. Ол арқылы өтіп, көптеген темір жолдар, автокөлік трассалары мен әуе жолдары. Қазіргі кезде Қазақстан құрамында болған Кеңес Одағы экономикасының негізі-қаланың азық-түлік, жеңіл және ауыр өнеркәсіп. Тауар өндірілетін қуатты қала кәсіпорындарында, удовлетворял қажеттіліктеріне ғана емес, Алматы және басқа да облыстардың Қазақ КСР, оның тұрғылықты және басқа да одақтас республикалар. Экономикалық өсу соқты — 1980-ші жылдар қаласының тұрғындары дейін өсті млн.Кеңес Одағының құлдырауы бұзды экономикалық және өнеркәсіптік байланыс жолға қойылған үлкен қиындықпен. Қала экономикасы және бүкіл мемлекетте күрт құлдырады. Тиісінше адамдарға айналды өмір сүру қиын соғады. Нәтижесінде, 90-шы жылдары танымал болды деп аталатын челночная сауда, набиравшая айналымдар ішінде жеті-сегіз жыл. Бірақ бұл қиындықтар болды жойылды, және кейін астананы алматыдан Ақмолаға кезеңі басталады экономикалық өсу. Қала қамтиды және осы инвестициялық бум басталады қарқынды құрылыс.Бүгінгі күні Алматы еліміздің аса ірі мегаполисіне айналды. Ондаған жылдар бойы ол қалды экономикалық, мәдени және білім беру орталығы. Қарқынды дамып келе жатқан, жұмыс жасау мен мекендеуге жайлы Алматы сөзсіз экономикалық көшбасшыларының бірі болып табылады. Қалада жақсы дамыған азық-түлік өнімдерін өндіру, жиһаз, резеңке және пластмасса бұйымдары. Бұл маманданған 70% — дан астамы. Равиваются металлургия және машина жасау. Жақсы жолға қойылған электрмен жабдықтау, газ, бу беру және. кондиционерлеу сәтті қажеттілігін қанағаттандырады. Соңғы жылдардың есебі бойынша, алматы салықтық түсімдер төрттен бірін құрайды республикалық бюджет.
КөлікАлматыда тармақталған желісі автобустар, троллейбустар, маршрутты такси, такси де жұмыс істейді.Бар екі темір жол вокзалы бар: Алматы-1 және Алматы-2. Бірінші болып табылады жолдары бойынша транзитті вокзал Ресейдің сібір облыстарынан Орталық Азияны, солтүстік бөлігінде орналасқан. Вокзал Алматы-2 қалалық орталығына жақын орналасқан қала және жолаушыларға арналған келуші.«Алматы» әуежайы Қазақстандағы ірі кәсіпорын болып табылады. Ол алады елімізде бірінші орын ішкі және халықаралық жүк авиатасымалдар. 1935 жылдан бері қызмет етеді. 2008 жылдың қыркүйек айында ашылуы екінші ұшу-қону жолағын, жабдықталған қазіргі заманғы аэронавигациялық құрал-жабдықтармен жабдықталған. Жол қала орталығы мен әуежай арасындағы уақытты 15 — 30 минут, жүктеуге байланысты трасса.ГеральдикаАлматы қаласы елтаңбасының, дөңгелек пішінді. Бейнеленген барыс, держащий в зубах ветку гүл. Барс ұмтылысын бейнелейді, ал веточка — әйгілі алматылық яблоневые тоғайлар. Фонда көрінетін шыңы Іле Алатауының. Композиция авторы-елтаңба Алматы — Шота Уәлиханов.КлиматАлматы континентальді климат аймағында орналасқан. Орташа температурасы қысқы уақытта құрайды -7 °C, жазғы — 20 °C. көбінесе жаңбыр тиесілі сәуір — мамыр. Жаздың соңғы айы, әдетте, ең ыстық. Қар түсіп салыстырғанда аз солтүстік облыстары. Елемеуі айлармен болып табылады қазан және қараша, ал уақыт өте келе, оның еру — кіріс көктемгі ай. Мұнда жиі тұман, вершины гор ол жабады тұрақты. Қалады тұман түскен күндер 60 күннен аз.Қала халқының саны: 1,5 млн. тұрғыныТелефон коды: қалааралық коды бойынша — 8 — 7272халықаралық– 7 — 107 – 7272Пошта индексі: 050000
Алматы қаласының тарихы
Алматы қаласының тарихыКуәліктері бойынша археологтар алғашқы қоныстар ерте егіншілер мен малшылардың қазіргі Алматы аумағында әлі пайда болды X-IX ғасырларда б. э. дейінгі
Күміс дирхам, чеканенный қаласында Алматы 684 ж. (Хижра бойынша (1285-86 ж. б. э.) .VI-III ғасырларда б. э. Алма-Ата айналды мекендейтін сақ, кейінірек уйсуньских тайпалар. Осы уақыт жатады сақ қорғандары аумағында табылған Алма-Ата және оған іргелес жатқан аудандар. Олардың ішінде ең ірілері биіктігі 20 метр және диаметрі негіздері 100 метр орналасқан жағалаулары Үлкен және Кіші алматы өзендерінің, Весновки, Ақсай.
Кеш куәліктің мерзімі VIII-X ғасырлар б. э. куәлігі Бойынша генуэзских көпестердің Алматы маңында болған бірнеше қалалық елді мекендер. Олардың бірі деп аталды Алматы (аңыз монеталарды, чеканившихся бұл қалада) болған сауда жолдары Еуропа мен Қытай — Ұлы Жібек жолы.
Начало XIII ғасырдың моңғол шапқыншылығы әкелді ауыр сынақ қалалар Іле алқабының, олардың қатарына кірді Шығады. Теріс дамытуға қаласының тигізді угасание Ұлы Жібек жолы. Соңына қарай Алматы XVI ғасырдың қалды, тек шағын бөлігі түріндегі ірі ауыл.
Басталуы қазіргі заманғы қала еді 4 ақпан 1854, қашан шешім қабылданды салу Кіші Алматы өзенінің сол жағалауында әскери нығайту. 1854 ж. көктемде жақын құламасынан ежелгі Алматы, құрылысы басталды Іле нығайту, кейінірек аталған Дұрыс. Құрылысты басқарған майор Перемышельский және инженер — поручик Александровский. Сол жылдың күзіне қарай құрылыс жұмыстары аяқталды. Бұл бөренеден жасалған ағаш үйлер мен казармалар 470 солдаттары мен офицерлері Іле жасақ.
C ортасынан 1855 нығайтуға бастайды келе қоныс аударушылар. Олардың келуімен Верный бастайды, тез дами бастады. Жанында нығайту туындайды Үлкен және Кіші Алматы станциясы, Татарская слободка. 1856 жылы қаланған Қазан бақшасы (қазіргі Орталық мәдениет және демалыс саябағы), ал 1857 жылы ауданда Татар слободка құрылып, алғашқы су диірмені. Енген қатарға 1858 ж. бірінші сыра қайнату зауыты қалауға жергілікті өңдеу өнеркәсібі. Мамырға 1859 жылдың нығайтуда саны 5 мың адам, ал 1860 ж. ашылып, бірінші пошта бөлімшесі және госпиталь.
11 сәуір 1867 ж. Верный қаласы орталығына айналды Жетісу облысының құрамында Түркістан генерал-губернаторлығының. 13 шілде 1867 ж. құрылады Семиреченское казачье войско. Бір мезгілде елтаңбасы арнайы бекітілді Жетісу облысы: тақта, обвитый гирляндой бау-тармақтарының отырып, жемістерімен, разбитый үш өріс. Бекіністің жоғарғы суреті, төменгі: крест сол жағында, оң жақтағы — жарты ай. Айналып орталығы-Жетісу облысы, Верный бастады дамыту, өнеркәсіп және қолөнер. Пайда спиртоводочный және сыра қайнататын зауыттар, фабрика өңдеу бойынша ірі-жүн шұға. Ең ірі кәсіпорындар қаланың темекі фабрикасының Гаврилова (1875 ж.) және Кадкина (1900). Қалада әйелдер және ерлер училищесінің приходские және қолөнер мектептері, ал кейінірек ерлер және әйелдер гимназиялары. Мешіт жанында мұсылман мектептері жұмыс істеді.
28 мамыр 1887 ж. болған күшті жер сілкінісі болды, онда қаза болып, 322 адам, қирап 1798 кірпіш үй. Аз зардап шекті құрылыстың Үлкен және Кіші станиц, ағаштан тұрғызылған. Кейіннен қаласында ұйымдастырылды сейсмикалық және метеорологиялық станция басшылығымен сәулетші А. П. Зенков әзірленген есепке алу жүйесі сейсмикалық құрылысы кезінде ғимараттар. Жер сілкінісінен кейін құрылыс салу үшін қала болды пайдаланылуы негізінен ағаш. Оның барысында құрылған ірі ғимараттың қаласының әскери жиналыстың Үйі, кафедралы собор, Үйі, қоғамдық жиналыс және т. б. Кейбір құрылыстар кезеңнің сақталған және қазір болып табылады тарихи, сәулет және мемлекет тарапынан қорғалады. Оралда қала тұрғындары трагедия қойған шіркеуге жасалатын, снесена 1927 ж.
Кеше 1913 жылы қалада 41 мың. астам адам болды 59 өнеркәсіптік кәсіпорындар.
1918 жылы Верныйда Кеңес өкіметі орнатылды. Қала облыс құрамына Түркістан автономиясының РСФСР. 1921 Верный деп аталды Алма-Ату. 3 сәуір 1927 жылы Қызылордадан алматыға ауыстырылды астанасы қазақ АКСР-нің құрамында РСФСР. Бұл қосымша түрткі болды қарқынды құрылыс салу. 1936 жылдан бастап Қазақ КСР) Алма-Ата астанасы алдымен Қазкср, кейін тәуелсіз Қазақстан.1997 жылы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың астанасы ауыстырылды Астана.1 шілде 1998 жылғы Заңы қабылданды Алматы қаласының ерекше мәртебесі туралы айқындайтын ғылыми, мәдени, тарихи, қаржы және өндірістік орталығы.
Алматы — қазақстанның ең үлкен қаласы орналасқан Қазақстанның оңтүстік-шығысында, Іле Алатауының баурайында; қала халқының саны шамамен 1,5 миллион тұрғынға. Дегенмен Алматы, міне республикасының елордасы қаласы, қалады, қаржылық, экономикалық және мәдени орталығы, Орталық Азия.
Осында көптеген іскер орталықтары, театрлар, мұражайлар, көркем галереялары, көрме залдары мен сансыз заманауи ойын-сауық кешендері (кинотеатрлар, түнгі клубтар, саябақтар, мейрамханалар, кафе және тағы басқалар) .
Алматы қаласы Қазақстанның астанасы 1929-1997 ж. Қр Президентінің жарлығымен жариялау Туралы «республикасының елордасы Астана қ., Алматы статус республикалық маңызы мен оңтүстік астананың, республиканың ірі қаржы, ғылыми және мәдени орталығы. Резиденция-мемлекет басшысының, сондай-ақ Үкіметтің, қалада қалып қойды.
Салалар тамақ және жеңіл өнеркәсібі болып табылады превалирующей үлестерінің қала экономикасындағы құрайды 70% — дан астам өнеркәсіптік кәсіпорындар. Ауыр өнеркәсіп, Алматы ұсынылған бірнеше машина жасау және жөндеу-қалпына келтіру зауыттар.
Алматы қаласы әрдайым болып саналған қала-бақша, окруженным тамаша Тянь-Шанскими елями. Көптеген ғасырлар бойы қатарынан қарлы шыңдары могущественного Зайлийского Алатау, взмывающие — аспан жасайды әсер величественной ортаны қорғау. Благоухание бақша, изумрудные ұшы белгілі Алатауских шырша мен терек, жылдам тау-кен, ағымының көптігі суетящихся нарықтардың возрождающая балғындық қалалық субұрқақтардың, жылтыр сарайлар мен алаңдар өндіреді ұмытылмас әсер қонақтары – Алматы.
Оңтүстік астананың тұрғындары мен қонақтары қатыса алады 5 стадион, ипподром, биік таулы Медеу мұз айдыны биіктікте орналасқан теңіз деңгейінен 1700 метр. Мұнда орнатылған жүзден аса әлемдік рекордтар. Медеу бірі болып табылады ең сүйікті демалыс орындарының демалыс күндері. Ледовый стадион сыяды 32,000 көрермен. Жақын орналасқан өріс үшін спортшылар мен жабдықталған қысқы жүзу бассейні.
Көркем таулар болып табылады визит карточкасы. Ләззат аласыз, олардың түрі еліміз бойынша аспалы жолмен нүктесіне қаласының «Көк-Төбе» («көгілдір гора») орналасқан биіктікте 1,130 метр теңіз деңгейінен. Осы шыңдары ашылады керемет панорама » таулар мен қала. Мұнда әсіресе әдемі түнде, қашан қала жарықтандырылады түрлі-түсті оттары бар. Аспалы жол үстінде самғап тұр көне бөлігі қаласы, изобилующей бақшалармен, оны жергілікті тұрғындар Компот деп атайды. Екі үлкен өзені — Үлкен және Кіші Алматы стекают қалалық және қамтамасыз етеді, қала таза сумен толықтырады су қоймасы мен су салқын және жабыспай. Өзендердің бассейні орналасқан бөктеріндегі таулы жерде.
Шатқалындағы Кіші Алматы өзендері орналасқан бірнеше сауықтыру кешендерін, санаторийлердің және жеке меншік коттедждер. «Шатқалы,» Медеу » ( 1,691 метр теңіз деңгейінен) 16 км Алматы маңында Мохнатка (2,278 м) . Бұл тауы белгісіз сол 30 жыл бұрын мұнда өтті күшті мықты сел, бір бөлігі тауға бүлінген. Существовала нақты қауіп адам өміріне қазір ешқандай қауіп өйткені возведена медеу шатқалындағы селден қорғау бөгеті, ол сондай-ақ болып табылады, жиі орнына бару туристер мен қала тұрғындары.
Егер Сіз қасынан жүруге бөгет аласыз попасть на горнолыжную базасы Шымбұлақ – тағы бір маржаны, биіктікте орналасқан 2,230 метр. Мұнда 1500 метрлік аспалы жол, ол көтерген Сізді биіктікке 3163 метр — мезгіл Талғар. Биіктіктен 3000 м басталады тілдерінде.
www.mykaz.kz
